Camiñantes nº10 - Volume 2

A MEMORIA VIVA DE CHANTADA TARSICIO BALBOA

O Equipo de Dinamización da Lingua Galega xunto co Departamento de Turismo iniciou no 2019 un traballo antropolóxico que se apoia en entrevistas aos maiores da vila. No 2019 coñecemos a Chucha Costa e no 2020, Don Tarsicio Balboa, de 93 anos, naquel entón, foi o elixido. Recibiunos na súa casa e concedeunos unha marabillosa entrevista.

Por: EDLG con alumnado de 3ºESO no 2020.

O 27 de febreiro do 2020, uns quince días antes do confinamento e de que se decretara o estado de alarma, alumnado de 1º de Bacharelato do IES Val do Asma acompañados por dúas profesoras reuníanse con Don Tarsicio Balboa na súa casa.

Ninguén naquel momento podía presaxiar que a pandemia ía coller a magnitude que colleu nin que morrería tanta xente.

Estabamos sen sabelo a desfrutar dos últimos momentos de conversa libre entre mozos e maiores, sen medo a contaxialos.

Pasarían meses, quizais un ano ou máis antes de que calquera de nós volvese a bicar ou falar tan de preto con algún maior sen sentir medo e sen gardar a distancia de seguridade.

Desde o COVID-19 non se volveu publicar a revista escolar Camiñantes pois a normalidade foise instalando de novo moi lentamente e as medidas de seguridade impediron a publicación da mesma ata este curso escolar. Por iso queremos renderlle homenaxe a don Tarsicio e

publicar aquela entrevista que con tanta ilusión el preparou con nós. Esperamos que lle guste e desexamos transmitirlle o noso agarimo e a nosa gratitude pola xenerosidade coa que nos recibiu aquel día de 2020.

Transcribimos aquí as respostas ás preguntas que lle fixemos tal como nolas contestou no 2020.

Da súa vida persoal sabemos que Don Tarsicio Balboa González naceu o 8 de febreiro do 1927 no barrio do portal de abaixo, hoxe da Alameda, rúa do Ilustre mestre de primeira ensinanza Don Manuel Formoso Lamas, autor do libreto editado en 1905 “Apuntes para la Historia de Chantada”.

CAMIÑANTES 2022-2023

Na segunda parte da entrevista pedímoslle a Don Tarsicio Balboa que nos falara de diferentes lugares da vila de Chantada no pasado.

que tiña a súa casa no Cantón e que era administrador do Marqués de Guardamino, vasco que ademais de outras propiedades cobraba rendas forais.

A ponte romana que non lembro ver máis ca en fotos salvaba o río no límite das parroquias de Santa Mariña de Chantada e San Salvador de Asma. No que se coñece como barrio da ponte comezaba o camiño Chantada – Sernande na parroquia de Nogueira para seguir por San Pedro de Líncora ata Belesar, discurrindo por esta ruta o Camiño de Inverno de peregrinación a Santiago.

Que recorda do Convento San Salvador de Asma?

Non recordo aos frailes pois teño 93 anos vividos en Chantada. De neno andiven polas súas instalacións pois era compañeiro de colexio e amigo do fillo –Moncho – do matrimonio que atendía esa propiedade que era de Don Balbino del Valle González. Sobre o mosteiro hai una obra escrita polo sacerdote Don José

Méndez Pérez, natural de Lamela.

Que sabe da Ponte romana da Alameda que se tirou?

Falábase da pasarela da Alameda. Eu teño un vago recordo da súa construción.

Facilitaba o paso á outra beira do río Asma e moi especialmente ao Muiño de Otero que fixo Don Manuel Otero Soto, avogado

A antiga ponte pola súa estreitura foi cambiada pola actual durante a ditadura de Primo de Rivera aló polo ano 1928 sendo alcalde de Chantada Don Jacobo Rodríguez Osorio.

Fálenos dos curtidoiros.

En Chantada houbo tres fábricas de curtidos que tiveron a súa época de gran esplendor durante a Guerra Civil e nos anos inmediatamente posteriores. A máis forte e antiga era a de Don Antonio Boo Meijide (Merluza). A edificación e a horta pechada que a rodea consérvanse hoxe en bastante bo estado. Está situada do outro lado do río, na esquerda augas arriba, en fronte do xardín do paseo da Alameda cara o barrio da Ponte.

Outro curtidoiro era o de Don Edelmiro Rumbao Martínez, situado nunha finca

moi grande xunto ao que hoxe é o mercado gandeiro e á estación de autobuses.

E o terceiro de Don Manuel Mazaira Hermida (Cereixeiro) situado na zona da ponte nova indo cara Ourense á esquerda. Na finca construíuse un chalet. Na Alameda tamén houbo outra antigamente e eu que nacín nese barrio e que me criei nel aínda lembro os fíos. Sobre a industria dos curtidos hai un traballo moi interesante e moi detallado do historiador Claudio Otero Eiriz recollido nun libro titulado A Chantada fabril. Os curtidos do Asma na Idade Contemporánea (2015).

Lembra as lavandeiras da Alameda?

Ao río Asma, ao seu paso pola zona da Alameda, acudían mulleres non só deste barrio senón que tamén da zona de arriba coma o Cantón. Viñan lavar a roupa que logo tendían a secar en tendais que armaban con estacas de madeira e alambre ou cordón en zonas como a da rampa que aínda se conserva. A altura da leira un pouco máis arriba, na do Muíño, bañabámonos os nenos e a xente maior.

Fálenos da Liga de amigos. O fundador e primeiro presidente da “Liga de amigos” foi o avogado Don Daniel

Vázquez Bóo, de gran valía e que tiña moita fama. Dedicóuselle unha rúa que segue levando o seu nome. A esta

sociedade de gran solera e vida cultural sucedeulle o “Círculo Recreativo y Cultural”, vulgarmente chamado “Casino” que aínda existe. Sobre a historia da “Liga de Amigos” poden informar máis extensamente os escritores Ramón Rodríguez Porto autor do libro Chantada na súa prensa (19081931) e Alfredo Pardo Hermida, autor do libro de ouro que recolle a historia do Círculo recreativo e Cultural de Chantada. Fálenos de Don Leonardo Rodríguez Díaz Respecto de Don Leonardo Rodríguez Díaz, este foi deputado a Cortes polo partido xudicial de Chantada e ministro de Comercio e Abastecemento no goberno que presidía o coruñés Don Eduardo Dato Iradier, asasinado por uns anarquistas no 1921 en Madrid. Don Leonardo finou no 1920, aos 42 anos de idade en Madrid e recibiu sepultura no cemiterio de A Coruña. Foi un gran benefactor para Chantada que lle adicou a rúa que parte da praza de Santa Ana e chega ao cruce onde se inicia a avenida de Monforte, concretamente onde se encontran o Bar Centro e a libraría Central. A súa relación con Chantada, a que visitou sendo Deputado e Ministro, viña polo feito de que seu pai, inspector de aduanas, era natural de San Esteban, parroquia de San Salvador de Asma. Don Leonardo aboliu a escravitude infantil.

Que lembra da Libraría de Don Paulino? Non sei se a librería de Don Paulino foi a primeira que houbo en Chantada ou non pero de neno eu non lembro outra. Alí vendíase tanto a prensa rexional como a prensa nacional e incluso chegaba algunha prensa do estranxeiro. Tamén había libros, revistas e obxectos relixiosos. Don Paulino que, segundo o meu parecer viña de Monforte, era cego e faltáballe unha perna (que tiña de pau). Estaba casado e tiña dous fillos. Era unha persoa de gran humor, moi honrado, fervente católico e gran patriota. Abriu a libraría con axuda popular. Estaba situada nun baixo da casa que da ao Cantón e fai esquina coa rúa 2 de maio na curva en fronte do bar que houbo e que levaba ese nome. Atendía el a libraría e coñecía as moedas polo tacto. Ademais estaba ao tanto de todo o que acontecía no mundo pois na libraría reunías e xente que lle lía en voz alta as noticias e logo formaban unha tertulia, incluso ás veces con fortes discusións. De feito había unha placa de porcelana na parte exterior do mostrador que poñía “Prohibido hablar de religión y de política” pero ninguén lle facía caso. Don Paulino era ademais pregoeiro de potente e clara voz. Anunciaba eventos como partidos de fútbol, perda de diñeiro, obxectos, etc., ou acontecementos que se ían celebrar na vila. Botaba os pregóns en puntos estratéxicos do pobo como eran

diante da súa libraría, na praza do mercado xusto onde empezan os soportais de arriba, onde está o buzón de correos, nos cruces das rúas, etc. A media mañá ía pola prensa acompañado da súa muller Dona Carlota ou da súa filla Dona Margarita á praza de santa Ana onde a deixaban os coches de liña e baixaba cara a libraría anunciando: “ Faro de Vigo de hoxe, El Pueblo Gallego, ABC… E cando dicía ABC, os nenos con malicia contestabamos : “ Don Paulino non ve”.

Que nos pode contar da fábrica da luz?

A antiga fábrica da luz foi montada para subministrar en enerxía a Chantada. Era unha pequena planta levantada no río Asma, no lugar de Tarrío. Foi explotada pola sociedade “Electra Popular de Chantada” e o seu último propietario, o enxeñeiro de Lugo, Don Evaristo García Sobrino estendeu tanto a rede que o subministro foi deficiente na década dos 40 e 50. Isto, dunha vez, levou o Concello que presidía Don Luís Campo Fernández a instalar nas rúas da vila lámpadas de gas mentres se reparaba unha gran avaría. Iso valeulle a Don Evaristo o título de “Príncipe de las tinieblas” que a xente lanzaba ao seu paso en tono de broma. A situación cambiou cando Fenosa absorbeu a fábrica.

Fálenos da praza do mercado

Antigamente a vida comercial máis doméstica desenvolvíase nesta Praza do Mercado ao aire libre. Situada diante da igrexa vella e do Cantón, na rúa que hoxe se chama do Comercio cara arriba ata o cruce. Á praza acudían sobre todo a xente da Ribeira a vender os produtos da horta que se coñecía como “ir ao rianxo”

(verduras, pementos, tomates, patacas, leitugas, froita como mazás, peras, peladillos…). Na beirarrúa da igrexa colocábanse veciños de barrio con cestos cueiros, é dicir, grandes, dos que se empregaban na vendima, cheos de brevas e figos que recollían das árbores plantadas na beira do río Asma e os seus aledaños na zona dos Cachóns onde estaba a fábrica da luz cara abaixo ata a súa desembocadura no Miño. Á praza viñan tamén de Brigos e de Perreira principalmente xente con carros de leña e toxos para a súa venda. Pola beirarrúa da casa de Soto poñíanse as panadeiras e na escaleira do soportal da casa de Lemos (hoxe da Cultura) que da á rúa 2 de maio colocábanse as pescantinas. Cando a feira de gando se facía na Alameda, a zona da Praza , o Cantón e a rúa do Centro ata o cruce eran un fervedoiro de xente. Nas feiras do 5 e do 21 de cada mes enchíase a praza de vendedores de plantas, de coles e repolos para transplantar, vendéndose por centos. Traíanas en grande cantidade da zona de Tarrío pero

tamén os repolos viñan das zonas de Ourense e Betanzos. Unha feira especial era a do 5 de maio, coñecida como a da “Porreta”, porque se vendían as plantas das cebolas para transplantar en gran cantidade procedendo da Ribeira de Chantada e tamén das zonas de Ourense e de Betanzos. Os vendedores ocupaban non só o espazo da praza senón tamén as beirarrúas dun e outro lado da rúa ata o cruce. Sen embargo aos comerciantes non lles debía ir moi ben esta feira porque adoitaban dicir: “Feira da Porreta, feira da puñeta”. Unha das pescantinas famosas que viña varios días á semana acompañada do seu fillo era a monfortina, Señora Ámparo cuxa chegada anunciaba o pregoeiro Don Paulino.

Nos baixos da casona de Lemos, no que ocupa hoxe a Oficina de Turismo, vivía a Señora Josefina, unha boa muller que tiña unha tenda na que vendía froita, verduras, ovos, etc. San Pedro de Líncora, San Fiz, Belesar, Sariña, Santiago de Arriba e Sernande en Nogueira eran os abastecedores da súa tenda. A Señora Josefina ademais facía as obleas que se empregaban para consagrar (hostias) nas igrexas de toda a comarca e das que se proveían os curas.

Fálenos da familia de Soto

A familia Soto, parece ser, que ten as súas orixes en Nogueira de Ramuín en

Ourense, terra dos paraugueiros, e os irmáns Don Benito e Don Pegerto naceron en Chantada (creo que no lugar de Quinteliña – San Salvador de Asma). Aínda que eu non o lembro penso que tiveron un comercio nos baixos da casa de Lemos e Don Benito casou cunha das irmás que era desa casa. Adicábanse tamén aos embarques e eran corresponsais de banca. Á morte de Don Benito, que foi alcalde, seguiron coa corresponsalía a súa viúva e os seus fillos Don Jesús e Don José co nome de “ Viúva de Benito Soto” ata que conseguiron que o Ministerio de facenda no Réxime anterior autorizase a conversión da Banca de Soto en Banco de Soto, logo en Banco de Lugo e posteriormente vendido ao Banco Popular que o absorbeu. A farmacia ocupaba unha parte da planta baixa da casa de Soto, dela era titular o farmacéutico Don Fernando Soto Lemos, excelente de dadivosa persoa disposto sempre a socorrer e axudar ao necesitado, solteiro. Substituíu coa súa oficina de farmacia a de Don Germán Seijas Guerra no Cantón que pechou por falecemento do seu titular. Por aquel entón había en Chantada catro farmacias coma hoxe.

Fálenos dos Almacéns Román. Os Almacéns Román foron unha

institución en Chantada, o que un non atopaba alí non o había en ningún outro comercio de Chantada. Lémbroo como tenda de xoguetes e chucherías nos baixos da casa de Don Remigio de la Visita na rúa 2 de maio fronte á Casa da Cultura. De alí pasou á Casa dos Soportais, na hoxe rúa do Comercio, facendo esquina coa de Xoán de Requeixo, coñecida como a de Beato. Don Román e a súa esposa Dona Plácida mercaron a tenda que era propiedade desa familia castelá cuxa cabeza era Don Xulián Beato Hernández que veu destinado como Secretario para o Xulgado de Primeira Instancia e Instrución e estaba solteiro ao igual que as tres irmás que viñeron con el e das cales unha casou en Chantada. Ao morrer Don Xulián, as súas irmás venderon esa casa que lles quedaba moi grande e trasladáronse a outra máis pequena. Sobre a prosperidade deste negocio poden dar máis detalles algúns dos fillos do matrimonio que viven e o rexentaron á morte de seus pais.

Fálenos da Prazuela.

Houbo unha época na que a Praza de Santa Ana vulgarmente coñecida como a Prazuela era o centro social de Chantada pois nela había non só unha actividade comercial senón que tamén de ocio, destacando os concorridos paseos que se

CAMIÑANTES 2022-2023

formaban nos seus andéns ao atardecer dos domingos e demais días festivos e moi especialmente os días de feira. No seu entorno había cinco cafés: Capitol, España (xusto ao lado), Ritz, Los Ángeles e o de Paulino uns metros máis arriba na rúa Alférez Baamonte, hoxe Uxío Novoneira, tamén dous hoteis: Mazaira e América e a fonda do Señor Majá (Don Casimiro Míguez Regal, que foi alcalde de Chantada), e varias casa de comidas e tabernas como a de Penouzos ou o Bar Centulle.

Alí tiñan a súa parada e as súas administracións os coches que facían as liñas de Lugo – Ourense (Empresa Pereira) ademais da que facía a liña Chantada – Melide, de Don Maximino Rodríguez Mourenza, que explotaba tamén o cine Capitol. Da prazuela saían tamén os coches do mercado a Lugo os martes e venres con xente que levaba principalmente produtos como cereixas para vender eses días de mercado na capital.

Os taxis tamén se asentaban neste lugar ata que a parada foi trasladada á Praza de Galicia.

Nos grandes eventos aos que acudía moita xente a Prazuela e o Cantón, polo seu aforo, eran os lugares escollidos. Nas verbenas das festas de agosto chamaba a atención ver a prazuela abarrotada de xente e as terrazas dos cafés ocupadas

con cadeiras. O equipo de camareiros era reforzado e atendían ao público vestidos con camisa branca, garabata longa ou pajarita e chaqueta branca para distinguirse do público.

Unha época de moito movemento en Chantada foi a dos anos 1958 a 1963 coas obras de construción do chamado encoro de Belesar cuxo muro de contención, sala de máquinas e demais obras complementarias, están situadas na parroquia de San Fiz. Foron moitos os traballadores que pasaron por esta obra tan grandiosa e aínda que a maioría comía e durmía nos barracóns que levantou a Empresa “Dragados e Construcións” que facía a obra, outros durmían an en Chantada e saían pola mañá cedo en autobuses que partían da Prazuela cara o lugar de traballo.

A pesar de todo o Cantón seguía e segue tendo o seu encanto e como alguén escribiu un día: “O Cantón é tradición e o corazón de Chantada.”

Fálenos da fábrica de queixos que había en Chantada

Na década dos anos 40 nun amplo espazo da rúa Baamonte, moi cerca da prazuela, instalouse a fábrica de queixos “Lacto Agrícola Rodríguez” que era dos irmáns

Don José, Don Antonio, Don Castor e Don Manuel Rodríguez López, todos eles naturais do lugar da Pousada, na parroquia

CAMIÑANTES 2022-2023

de Mariz.

De aí era seu pai e segundo se dicía impulsados e axudados polo seu tío materno Don Juan López Suárez coñecido por Xoán de Forcados e que era médico, casado e sen fillos. Este estivera nos Estados Unidos gozando dunha acomodada posición económica.

A industria acadou un gran esplendor e creou en Chantada moitos postos de traballo, sendo a súa alma máter o maior dos irmáns que era Don José. Despois de moitos anos de crecemento continuo a industria converteuse en Sociedade Anónima co nome e xiro comercial de “Lacto Agrícola Rodríguez S.A.” abreviadamente L.A.R.S.A. pechando en Chantada e montando fábricas da mesma rama en Lugo, Vilagarcía e Vigo, mantendo a que xa tiñan en Celanova. A esas fábricas leváronse boa parte da plantilla de traballadores da de Chantada porque eran bos obreiros, traballadores honrados e leais.

Nas instalacións do que antes foi a leitería levantouse un formidable edificio en cuxa planta baixa abriron varios negocios entre eles a pizzería Bohemia.

Querido Tarsicio, Queremos renderlle homenaxe e agradecerlle a marabillosa entrevista

que nos regalou e que por mor da pandemia non puidemos publicar antes. Aprendemos moito con vostede e estamos orgullosos de contribuír un pouco á conservación da memoria da nosa terra.

Aquí a ten! Recollemos as súas palabras da forma máis fiel posible e agardamos que lle guste e que lle faga ilusión.

Foi unha ledicia escoitalo e compartir con vostede tantas historias de Chantada e de Galicia.

Unha aperta da familia do IES Val do Asma para vostede Don Tarsicio.

CÓNTANOS O TEU PAÍS... GÜAIANA FRANCESA

Os compañeiros Erasmus da Güaiana francesa responden ás nosas preguntas.

Por: Equipo Erasmus.

Vivides nunha cidade ou nunha vila?

Nunha cidade que se chama Remire Montjoly.

Cantos habitantes hai?

Hai máis ou menos 20000 habitantes.

Que linguas se falan na Güaiana francesa?

Falamos principalmente o francés pero

tamén o Créole que é unha lingua mesturada con outras linguas.

Algún de vós ten raíces en España ou

calquera tipo de relación co noso país?

Non, ningún de nós ten algún tipo de vínculo con España. Foi todo un

descubrimento viaxar ao voso país. Que tipo de paisaxe hai na Güaiana?

Pois ao igual que en Galicia temos moito verde. Temos unhas paisaxes moi fermosas con bosques ecuatoriais.

Como é o clima?

Aquí as temperaturas rondan os trinta grados. Nunca neva pero si que temos unha bonita estación de choivas que dura desde o mes de abril ata o mes de xuño.

Cales son os pratos típicos?

O caldo de Awara que é un prato que agrupa numerosas verduras, carnes e peixes nun zume de froita de palma que é

CAMIÑANTES 2022-2023

a Awara.

Que tipo de música e bailes tradicionais existen?

Si! Temos o Zouk pero entre a xente nova xa non ten demasiado éxito. Non somos moi fans.

Como son as grandes festas na Güaiana?

Pois prato tradicional, música moi alta, e bailes e cantos ao redor duns tambores.

En Galicia, a agricultura e a gandeiría son moi importantes. Na Güaiana o sector primario tamén é importante?

Si! Aquí o sector primario é moi importante. Atopamos grandes explotacións en Cacao e Mana. E o sector da pesca é un sector moi importante para a nosa economía.

Sufrides moito o problema da delincuencia?

Si. desgraciadamente temos moita delincuencia e polas noites non se pode saír só.

Economicamente como diriades que está a Güaiana?

Pois non estamos ben de todo pero tampouco estamos mal. Hai moita xuventude que vive na pobreza.

En canto á Educación como se desenvolve o Bacharelato?

O Bacharelato aquí dura tres anos e temos avaliación continua ao longo deses

anos.

Viñestes visitarnos, que vos gustou máis de Galicia?

Encantounos a viaxe! Descubrir novas paisaxes, novos medios de transporte e coñecer persoas tan marabillosas. Non nos decepcionou nada!

A visita a Santiago de Compostela e á fábrica das galletas Daveiga foron as dúas actividades que máis nos gustaron. E queremos agradecerlle a todo o profesorado que fixo que esta experiencia fose posible.

FALANDO DE... Clubs de lectura

Por: Tatiana Giménez Lorenzo, profesora de Lengua Castellana, membro do Equipo da BiblioAsma e responsable dos Clubs de Lectura e alumnado participante nos clubs de lectura.

Os clubs de lectura retomáronse no Val do Asma o curso pasado, cun só grupo para o alumnado de 1º e 2º de ESO, e ampliáronse a 3º e 4º este ano. Como responsable dos mesmos, estou moi satisfeita cos resultados, que non mido tanto polo número de libros e contos lidos, nin pola masiva participación do estudantado, senón polo clima creado en ambos os dous grupos, de compañeirismo e desfrute a través da lectura.

Pero non é a miña opinión a que debería primar neste artigo, senón a dos que fan realmente que isto funcione. Cédolles a palabra:

NÍA (2ºESO):

O club de lectura naceu grazas a Tatiana. Foi un proxecto un pouco a cegas, xa que se descoñecía se rendería froitos ou non. Pero a pesar da adversidade (si é que se pode considerar como tal), cinco críos foron parar a este experimento social denominado "empollóns con ganas de perder recreos". Algún foi obrigado pola súa nai, malia que a meirande parte (80%

para ser precisos) apuntouse por interese propio.

Pero como xa é de esperar, hai unha diferenza bestial en canto ao nivel de comprensión lectora, hábito de ler e, sexamos francos, ganas, pero manexámonos. Somos capaces de comentar puntos do libro sen destripar nada aos lectores máis lentos (minto, empregamos unha linguaxe verbal moi obvia) e centrámonos xeralmente no tema da reunión (desviámonos completamente, pero chegamos a conclusións satisfactorias). É perfectamente caótico.

Claro está que ten que haber certo nivel de comodidade entre os membros do club para poder estenderse deste xeito. Por sorte adoitamos atraer aos do noso propio tipo.

O principal que teño lido novelas que, ou ben non tería topado en toda a miña estancia no planeta Terra, ou ben tería descartado porque saen das miñas preferencias habituais. Supoño que se o miras dende un punto de vista profundo e simbólico, o club de

CAMIÑANTES 2022-2023

lectura promove a tolerancia e ter unha mente aberta (menuda fumada, eh?).

Sexa como sexa, eu sei que estes cinco nenos (eu incluída) seremos os futuros políticos do mundo por este pequeno efecto mariposa de ternos apuntado neste club. Ainhoa pode gobernar o Brasil ou Portugal, xa que lle molan as súas cancións e futbolistas; Aroa queda coa costa leste de EEUU como boa fanática do idioma; Mateo con Andorra, a terra dos youtubers; Icía con Francia porque é unha cursi sen remedio; e eu con Corea do Norte, que precisan dunha axudiña.

A ver, si, os do club de lectura somos uns rapaces brillantes, de acordo? Se Tatiana nos rifa por ser prepotentes, direi que é sarcasmo.

Este artigo rancio de opinión chegou á súa fin. Moitas grazas por vir á miña ted talk. Ai, non, así non era.

PD.: O club de lectura mola moito. Nenos, lede.

AROA (2ºESO):

Por que me gusta tanto ir ao club de lectura? Encántame ler, é unha das cousas que máis me apaixonan. Atopo libros que nin sequera sabía que existían. Libros de asasinatos, en galego, amor adulto.

Gústame debater cos meus compañeiros e profes sobre os libros. Podes opinar sobre o que queiras. Atopas palabras raras que podes levar ao teu dicionario. Pódeste chulear de que vas algunhas páxinas máis adiantada. Vas reforzando a comprensión lectora (é importante).

AINHOA (2ºESO):

Gústame ir ao club de lectura porque encántame ler e saber as opinións do resto. E podes expresar libremente o que pensas.

DAVID (2ºESO):

Tratamos temas entretidos a través da lectura, dando pé a facer reflexións de moitos aspectos da vida mesma, contrastar ideas e debater co resto de integrantes. Como iniciativa, paréceme moi interesante para animar a ler aos alumnos que non lles chama tanto a lectura.

Anímovos a apuntarvos para as vindeiras edicións!

ANA(4ºESO):

Cada persoa ten unha idea diferente sobre a lectura. A uns gústalles máis e a outros menos pero considero que é unha

actividade imprescindible na vida. Por que mola? Mola por moitas cousas; les libros que nunca pensabas que foras ler, debatemos moitos aspectos da vida e contrastamos opinións. Paréceme unha moi boa forma de animar á xente á lectura, recoméndoo moito.

MATEO (2ºESO):

Por que me gusta o club de lectura? Pois a verdade é que é un sitio, e por non dicir o único, onde te podes expresar e dicir a túa opinión. Tamén pola compañía. Os compañeiros respéctante, e así todos damos a nosa opinión. Eu, Mateo, non son un neno ao que lle encante ler, pero así e todo os libros que pon a nosa queridísima Tatiana están guapísimos e por iso estame empezando a gustar ler.

BRAYAN (4ºESO):

Por que mola o club de lectura? Principalmente por dúas cousiñas:

1: Malia que é durante un recreo, fáiseme moi ameno grazas á teacher e aos meus compañeiros do club de lectura.

2: Os libros que escollemos, malia que non sempre son tan interesantes, sempre hai alguén que saca tema, e chegamos a temas moi interesantes sobre os libros.

ICÍA (1ºESO):

Gústame moito o club de lectura porque o pasamos moi ben. Os libros tamén son moi interesantes, malia que algúns non nos gustan tanto. Persoalmente, a min máis ou menos gústanme todos. Tatiana tamén é moi boa e no club de lectura é como unha alumna máis. O club de lectura encántame e penso ir todos os anos que o fagan.

ANA

SOFÍA (3ºESO):

Un club de lectura, á parte de ser un rato agradable, vai máis aló diso: ao ser varias persoas, as habilidades sociais tenden a aumentar e a timidez a diminuír, xa que o intercambio de opinións ou discusións amistosas sobre distintos fragmentos ou temas fan todo máis ameno. Enriquecémonos entre todos. Deixando de lado o social, o feito en si de ler os libros é a mellor parte. Nun club ningún libro (case) será da mesma temática. Isto pode axudar á xente que se estanca nun mesmo xénero a descubrir máis aló, o que ao principio pode resultar difícil adaptarse, pero seguramente terminarán interesados. Por isto e máis razóns, unirse ao club de lectura sería moi recomendable.

FALANDO DE...

Bioloxía : Relacións tróficas curiosas nos ecosistemas.

Por: Alumnado de 1º da ESO co seu titor e profesor de Bioloxía, Pablo. Flamencos e as súas relacións amorosas.

-Viches alguna vez ligar aos flamencos?

-Os flamencos realizan un baile como ritual de apareamento do que depende a elección de parella e o seu éxito reprodutor. Á hora de reproducirse, os flamencos comúns constitúen parellas monógamas, formadas por un macho e unha femia, que unicamente duran un ano.

A dulosis.

É un tipo de relación na que unha especie escraviza a outra diferente pero semellante. Un exemplo na Península Ibérica é o das formigas do xénero Polyergus e as do xénero Formica. A raíña entra na colonia das outras formigas, mata á reina orixinal e imita ás súas funcións e controla o reino. Os capibaras.

Os capibaras fanse amigos de todos os animais, os que máis chaman a atención son os crocodilos. Os capibaras empregan a estes perigosos animais como medio de transporte para cruzar os ríos.

As formigas zombies. Existe unha clase de fungos chamados Ophiocordyceps, este fungo manipula as formigas para o seu beneficio. Esta especie de fungo parasita o sistema nervioso da formiga, controlando os seus movementos coma se fose un zombie ca única función de axudar a reproducir ao fungo.

Lisboa

ANDAINAS DOS CAMIÑANTES

2022-2023

menos os de 2º de bacharelato tivémonos que conformar con iso, xa que en todo o que quedaría de curso non puidemos participar nas actividades lúdicas organizadas polo centro, taaaan preocupado polos nosos estudos.

Na ponte de novembro, no canto de ir visitar cemiterios e poñer flores, coma todos os anos, o alumnado de bacharelato decidiu celebrar a vida.

Xosé Antón e Tatiana, grandes profesionais e traballadores, acompañáronnos amorosamente, prescindindo do su tempo de lecer e sacrificando a súa vida persoal en beneficio dos seus pupilos, que quedaremos eternamente agradecidos.

Esta viaxe xurdiu como compensación por seres nós as dúas promocións que non tivemos excursión de fin de curso en 4º por mor da pandemia. E premio de consolación tivo que ser, porque, polo

Saímos de Chantada coma os ricos, con chófer propio, e voltamos do mesmo xeito. Do instituto ata o hotel Alicante de porta a porta. Se ben non era un 5 estrelas, o persoal foi ben riquiño, e recomendámolo a calquera que vaia a Lisboa. Iso si, fixemos perna, porque estaba no curuto da avenida que levaba aos sitios turísticos da cidade.

O que nos levou á primeira lección de vida desta viaxe: non te confíes pensando que os teus mestres van vellos, porque poden camiñar moito máis que calquera

Tatiana Giménez, suplantando a identidade do seu alumnado de Bacharelato.

CAMIÑANTES 2022-2023

adolescente medio. O psicópata de bioloxía decidiu que era boa idea ir andando ao Mosteiro dos Jerónimos: hora e media! Nunca nos fixo máis ilusión que comezase a chover e tiveramos que coller un bus.

Entre hamburguesa e hamburguesa (porque non somos moito de probar cousas novas, será que non é verdade iso de que a mocidade é ousada) fomos vendo máis monumentos, rúas, prazas e museos. Houbo un pouco para todos os gustos: o Museo de Historia Natural para que Xosé e as súas fans miraran pedras e modelos de cera das enfermidades máis noxentas do mundo, e a Fundación Gulbenkian para que Noé, Óscar e Tatiana estiveran tres horas vendo mobles vellos e tapetes persas.

Á volta chegamos a Chantada sen folgos, con dor de pés e moito sono, pero co corazón cheo de lembranzas e dispostos a amosarlle a todo o mundo que o día seguinte eramos o bastante responsables como para ir a clase a 1ª hora. Que a nós pódesenos levar a calquera lado!

París

Paula Moreiras Jorge,Yanira Vázquez González, Eva Quintela Vázquez, Noé Blanco López1ºBacharelato

A viaxe a París desenvolveuse desde o 27 de febreiro ata o 5 de marzo.

Levounos o Manolete ata o Porto e desde alí collemos o avión ata París. Para moitos era a primeira vez que voaban polo que a experiencia xa foi marabillosa. E iso que tivemos unha aterrizaxe un pouco movida polo vento e que Paula se encargou de asustar á metade dos pasaxeiros berrando desde o seu alto coñecemento de aviación que “isto non era normal e que iamos deixar unha das ás na pista.”

Chegamos ao hotel esgotados pero tan rápido como nos foi posible collemos o metro para ver a Tour Eiffel iluminada. Foi impactante!

A mañá do día 28 collemos o RER (tren) para ir ata Versailles. Foi o día que máis

camiñamos, aproximadamente uns 28 quilómetros pero o palacio do rei Luis XIV, o rei Sol, a historia da revolución francesa de Luís XVI e da súa muller Marie Antoinette e os xardíns gustáronnos moito.

Logo comemos cerca do xardín das Tuileries e fixemos un pequeno descanso para tomar o sol. Pola tarde seguimos camiñando ata a plaza da Concorde e collemos a avenida des Champs Élysées ata chegar ao Arc de Triomphe.

Deuse a casualidade de que neses días na capital francesa se desenvolvía a Semana da Moda polo que nos encantou entrar nas tendas de luxo e parar como media hora diante de cada escaparate. Sen esquecermos da visita obrigada a tenda oficial do PSG.

O día 1 de marzo visitamos o Museo do Louvre. Alí vimos obras como “A Venus de Milo”, “Os toros alados”, “El escriba sentado”, “El esclavo moribundo”, “La Victoria de Samotracia”, “La Libertad guiando al pueblo”, “La balse de la Medusa”, “La Gioconda” evidentemente e moitas máis! A profe Tatiana quería velo todo pero non foi posible. Ese museo évos inmenso!

Seguramente teñamos o récord no tempo que leva subir desde a Praza da Concorde ata o Arc de Triomphe!

Aí a profe Ana, que a pobre xa vos vai maior, tivo que pedir tempo morto! Foi mercar unha xeonlleira que xa non vía como apoiar o pé e alá se nos mandou a unha tenda de Zara cuns pantalóns talla 34 nos que evidentemente non ía coller finxindo querer probalos para poder colocar tranquilamente a xeonlleira. Unhas

CAMIÑANTES 2022-2023

mulleres con recursos, estas nosas profes!

Á noite subimos ata a Tour Montparnasse nun dos ascensores máis rápidos de toda Europa e desfrutamos dunha bonita panorámica da cidade das luces.

O xoves quedamos cos nosos compañeiros de proxecto, o alumnado de Épinay sur Seine coa súa profe Mathéa Comelli. Xuntos paseamos polo Barrio

Latino: palacio e xardín do Luxemburgo, Panteón, as arenas de Lutecia, a Sorbona,

puidemos ver obras como “Olympia”, “Baile en el Moulin de la Galette”, “El estanque de los nenúfares”, obras de Manet, de Renoir, de Monet pero tamén de Van Gogh e de Toulouse-Lautrec. Regalámoslle á profe Tatiana unha affiche do cadro “El origen del Mundo” que ben o merecía.

O venres polo mañá visitamos o palacio da Ópera Garnier e logo dividimos o grupo en dous: un foi visitar o Estadio de Francia e o outro quedou paseando polo barrio do Marais: Place des Vosges, o Hôtel de Ville, o Centre Pompidou, les Halles...

Finalmente, o sábado polo mañá demos un paseo en barco polo Sena descubrindo as fermosas pontes da capital e subimos á Tour Eiffel.

o Xardín das prantas, a catedral de Notre_Dame... Logo entramos nos Inválidos e visitamos a tumba de Napoleón.

E xa de camiño á casa vimos a Asamblea Nacional, o pequeno e o gran Palacio e para completar un día ben intenso visitamos o Museo d'Orsay onde

E pola tarde visitamos o bohemio barrio de Montmartre. Entramos no bar “Les deux

Moulins” no que se ambienta a película de Amélie que vimos en clase.

Roma – Florencia

Por: Nansi Gómez Calvo, Ana Fernández Varela, Paula Vázquez Castro, Sheila Vázquez Gómez de 4º ESO.

13 Marzo - Visita Roma Barroca

A nosa aventura comezou preto das dúas da madrugada diante do instituto, onde Manolete se encargou de levarnos ao aeroporto de Asturias sans e salvos.

Xa en Roma, Mateo sería o encargado de recollernos no aeroporto para levarnos ao hotel en pleno centro, pegadiño a Piazza

Venezia. Tras un rápido achegamento á comida italiana e á marabillosa pasta ‘cacio e pepe’, iniciamos a ruta pola Roma

Barroca coa nosa guía.

Piazza di Spagna recibiunos chea de turistas, coas súas características

escaleiras e un acceso directo á Via Condotti, a rúa das tendas de luxo. Dende alí desprazámonos cara a fotografadísima

Fontana di Trevi, situada nunha pequena praza onde se unen tres rúas, parada obrigatoria para comer un xeado e posturear un pouquiño. Continuamos o noso roteiro pasando pola columna de Marco Aurelio e chegando ata o Panteón, o cal ten unha cúpula fermosísima e inmensa. Tiña estatuas de deusas/deuses así como de personaxes ilustres a carón das paredes.

No Panteón atópanse, ademais, os restos de Rafael Sanzio, quen pintou a coñecida ‘Academia de Atenas’.

O tour rematou en Piazza Navona, momento no que puidemos disfrutar de algo de tempo libre para cear e ir de tendas.

Xa no hotel descubrimos a terraza que nos acollería durante toda a nosa estancia, punto de encontro de diferentes grupos, que compartirían con nós algúns momentos curiosos.

CAMIÑANTES 2022-2023

14 Marzo - Vaticano / Barrio Trastevere

Novo día en Roma. Os museos vaticanos esperan por nós. Alí vimos verdadeiras marabillas como é o caso da estatua de Laoconte. Aínda que non puidemos pechar a boca en toda a visita merece a pena destacar as estancias vaticanas, onde se atopa a mencionada ‘Escola de Atenas’, e prestar especial atención á Capela Sixtina. Neste último sitio non están permitidas as fotografías e gravación, pero a beleza desas pinturas quedou ben rexistrada nas nosas cabezas.

Aínda no Vaticano puidemos ver tamén a Capela de San Pietro, o coñecido baldaquino ou disfrutar das 551 escaleiras que levan o cumio da Cúpula Vaticana.

Xa posto o sol e achegándose a hora de cear, dirixímonos ao barrio de Trastevere onde paseamos e disfrutamos da súa alegre vida nocturna o do sabor dos famosos xeados italianos.

A iso das dez voltamos ao hotel e á nosa famosa terraza con vistas ao foro romano e á Piazza Venezia. Tras unhas cantas historias en boa compañía, tocaba descansar, pois necesitabamos enerxía para continuar a viaxe.

15 Marzo - Roma Clásica/ Catacumbas/ Villa Borghese.

Despois dun día de chuvia, revisores, paseos para arriba e abaixo e demais, chegou a esperada visita ao Coliseo. Alí vimos a pista onde loitaban, as diferentes portas polas que saían e entraban os gladiadores (gloria e morte), onde se sentaba o público atendendo á súa clase social e algunha curiosidade máis do edificio.

Logo visitamos o Foro Romano, persoalmente foi un dos nosos lugares favoritos. Tivemos a sorte de visitar Roma nos coñecidos como “idus de Marzo”, data do asasanito de Xulio César.

CAMIÑANTES 2022-2023

Cando rematamos a visita a estes dous sitios incribles, tivemos o mítico “debate”: “Onde comemos?”. Por mor do pouco tempo que tiñamos, comimos na estación unha pizzas e uns paninis mentras Bea e Jacobo tardaron 30 horas en sacar unhas tarxetas para o bus porque non iban as máquinas.

Pasámolo xenial!

Á hora da cea e cansos de tanta pasta o grupo dividiuse en dúas eleccións; uns escolleron o clásico McDonald’s e outros na súa ‘vida de rico’, como di Camilo escolleron cear enfrente do mismísimo Louis Vuitton

16 Marzo – Florencia. Comezamos este marabilloso día erguéndonos ás 7.30 xa que tiñamos que estar na terminal ás 8.40 horas e tiñamos que ir dando un paseo ata a terminal.

Tras conseguir os esperados tiques para o transporte collimos rumbo ás catacumbas de San Sebastiano. Quizás foi o sitio que menos nos chamou a atención por ser unha serie de pasadizos moi estreitos e cun alto grado de humidade, chegando incluso a sentir algo de agobio e claustrofobia naquel lugar.

Preto das seis da tarde e despois dun bus bastante ruidoso e un transbordo no metro cheo de aplausos, chegamos a Villa Borghese. Este sitio é un dos pulmóns verdes da cidade e, ao igual que no parque do Retiro, disfrutamos duns paseos en barca moi divertidos.

Chegamos a Florencia tras unha soneca no tren e nada máis chegar demos un paseo polo río Arno ata chegar ao Piazzale de Michelangelo, un mirador panorámico da cidade de Florencia.

A pregunta do millón é: como chegamos ata alí? Pois andando e costa arriba. Pero hai que dicilo todo, había unhas vistas moi bonitas. No mirador atopamos tamén unha versión fake do David.

Cando baixamos visitamos a igrexa de Santa Croce, que é unha basílica gótica e italiana. Trátase dunha basílica fermosa toda branca con raios verdes. Houbéranos encantado entrar, pero por desgracia non puidemos.

Aínda que non o pareza estas dúas actividades consumiron toda a mañá e toda a nosa enerxía polo que necesitabamos unha paradiña para comer e coller forzas.

Tras o almorzo chegamos ao edificio emblemático de Florencia, a catedral de Santa María del Fiore e o seu Batisterio.

Nesta bonita visita acompañounos unha guía moi riquiña chamada Ilaria, que nome máis curioso.

Ilaria explicounos a historia do batisterio e das súas portas feitas de pan de ouro coñecidas como portas do paraíso.

Amosounos, ademais, diferentes puntos da cidade como a Piazza della Signoria, a Galeria degli Uffizi ou a Ponte da Trinità.

Ao despedirnos dela recorremos as rúas de Florencia deixándonos engatusar da súa beleza. Non debemos esquecer a tradición de tirarlle moedas ao Porcellino, para aqueles que desexan voltar á cidade.

Chegamos de volta ao hotel en Roma sobre as dez da noite. Chegou o momento da última cea e de descansar, ao día seguinte voltabamos a España.

A verdade é que, a pesar de todo, foi todo “de rigurosa coña”.

Unha viaxe de tolos!

CAMIÑANTES 2022-2023 DE CONMEMORACIÓN

9 DE MAIO : Día de Europa

Por : Pili G Soengas

Celebración ao grande no IES Val do Asma! Había gañas da Festa de Europa. Despois dos anos de pandemia este ano tocou celebrar o Día de Europa como se merece.

A Consellería establece unhas conmemoracións obrigatorias nos centros educativos, que se reparten entre os distintos departamentos. Ao equipo Erasmus+, como é lóxico, tócalle organizar a celebración do 9 de maio.

O pasado curso escolar, despois de tantos meses sen celebracións pola pandemia, fixemos un vídeo curto no que saudabamos en moitos idiomas, os oficiais dalgúns dos países da UE e outros de futuros membros. Toda a comunidade educativa participou na gravación do mesmo: alumnado, profesorado e persoal de administración e servizos. Podedes ver o vídeo na web do IES.

Este curso, con moitas menos ou nulas restricións, o equipo Erasmus+ tiña gaña

CAMIÑANTES 2022-2023

de facer unha xornada festiva na que o alumnado, non só tivera a oportunidade de coñecer a Unión Europea e os países que a integran, senón que desfrutara da súa música.

Comenzamos a mañá do 9 de maio reunindo aos grupos participantes (1º ESO, 2º ESO, 3º ESO, 4º ESO, 1º BAC, 1º CB IFO, 1º CB AUTO e 1º CM AUTO) no salón de actos para facerlles unha breve exposición dalgúns datos da Unión Europea en 4 idiomas dos 20 oficiais: español, francés, inglés e portugués.

Posteriormente, chegou o FestiVAL DO ASMAvisión, un festival moi especial no que se seleccionaron cancións dos 27 países que forman a UE. O alumnado, individualmente, votou polas súas cancións favoritas para logo sumar todos os puntos do grupo. O sistema de votación foi o clásico do concurso musical (12, 10, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2 e 1).

Unha vez feito o reconto de votos dos grupos, 2 alumnos/as de cada un deles, presentaron a todo o público, integrado por alumnado e profesorado, as votacións en inglés e francés. As cancións gañadoras foron as de España e Chipre empatadas con 64 puntos, a de Francia con 51 puntos, en segunda posición e a de Italia con 42 puntos, en terceiro lugar. Neste FestiVAL DO ASMAvisión, ao contrario que no de Eurovisión, puideron votar polo propio país.

De seguido, ao expoñer os catro símbolos da UE (día de Europa, o lema da UE, a bandeira europea e o himno europeo), o alumnado de Música de 4º ESO acompañado polo seu profesor aproveitou para interpretar en directo o Himno Europeo.

Dende o equipo Erasmus+ agradecemos ao alumnado e ao profesorado a súa implicación nesta xornada que serviu para fomentar a aprendizaxe dunha maneira lúdica. Seguiremos celebrando o Día de Europa nas vindeiras edicións.

Feliz Día de Europa!

Alicia en el País de las Maravillas

Por: Aroa Pérez Fernández de 1º ESO

“Había una vez una niña muy alegre que se llamaba Alicia. Ella era muy feliz con su familia. Esta estaba formada por sus padres y su hermana. Su felicidad se vino abajo cuando un día la casa de Alicia empezó a arder sin control, vinieron los bomberos, las ambulancias, etc., por suerte Alicia se salvó, pero toda su familia murió.

- Alicia cuando cuente hasta tres entrarás al país de las maravillas. - dijo el doctor - ¿Qué ves Alicia?

-Todo está normal, todo parece ir bien aquí - dijo Alicia.

- ¿Alicia estás bien?

- No… Mi país de las maravillas ha ardido.

Tras esto Alicia fue encerrada en un psiquiátrico por los grandes traumas que tenía. Odiaba estar allí porque todo el mundo pensaba que era una mala persona.

Después de unos años ella salió del psiquiátrico y la internaron en un orfanato.

- Alicia tienes que ir a por los medicamentos - dijo el doctor.

Alicia salió del orfanato a por los medicamentos, pero de pronto escuchó un ruido extraño. Venía de un callejón muy oscuro.

Alicia se adentró en aquel callejón y vio que se trataba de un conejo blanco.

- Hola conejito - le dijo Alicia.

En cuanto pronunció aquello el conejo escapó. Ella lo estuvo persiguiendo hasta que… ella cayó en un agujero muy profundo.

- ¡¡¡AAAAH!!!- gritó Alicia mientras caía.

Cuando termino de caer se dio cuenta de donde estaba

- ¿Es este es el País de las Maravillas?

- Estás en lo cierto Alicia, este es el maravilloso país de las Maravilla- dijo una voz que salía de la oscuridad. Era Cheshire.

CAMIÑANTES 2022-2023

- ¿Qué haces aquí, maldito gato?Preguntó Alicia mientras se levantaba.

Alicia había visto a Cheshire muchas veces en sus sueños. Era un gato muy tramposo.

- Esto ha cambiado mucho, Alicia, ten cuidado.- Dijo el gato mientras desaparecía.

Alicia se adentró en el bosque de los recuerdos, al parecer había recuerdos de su vida que ella había olvidado gracias a las terapias del señor Karl. Empezó a recordar cosas buenas, cosas malas, cosas que sería mejor olvidar... Siguió explorando el bosque hasta que vio unas mesas con tacitas, teteras, galletas, etc. Allí estaban sentados el sombrerero loco y el conejito blanco que había estado persiguiendo hacía un rato.

Ella fue a donde ellos. Cuando el conejo la vio, escapó. El sombrerero la llamó y le dijo que se sentara a tomar el té y él le estuvo contando toda su vida; lo que hizo ayer, lo que estaba haciendo hoy así como lo que haría mañana. Todas las historias eran ocurrencias locas del sombrerero, ya que lo único que hacia era tomar el té e inventar historias locas. Cuando se terminó el té, el sombrerero puso su cara más seria y le dijo a Alicia_

- Ten cuidado con lo que descubres de tu pasado y presente.

De pronto, ella despertó en su cama del orfanato. Vino la enfermera y le dijo que se había caído en un pozo y se había desmayado. Cuando la enfermera vio que Alicia ya estaba bien se fue. Alicia quedó intrigada con las palabras de sombrerero.

Pasaron dos semanas y Alicia seguía dándole vueltas a esas palabras en su cabeza sin parar, así que ella salió en busca del conejo blanco de la otra vez. Estuvo buscando y buscando durante horas pero no encontró ni una pista sobre el conejito. Entró a su habitación sin esperanzas, sin embargo allí estaban aquellas orejas blancas asomadas a su ventana. Ella corrió detrás del conejo hasta que de pronto se dio cuenta que no estaba en su ciudad, ella estaba en el País de la Maravillas.

De pronto, un libro cayó a sus pies, era un diario. Era su diario. Ella lo empezó a leer sin temer a lo que allí dentro pudiera encontrarse.

26 de Junio de 2016

“Querido diario, hoy me han encerrado en un psiquiátrico porque piensan que estoy loca, que soy una asesina, que no merezco vivir. Logré esconder este diario

y un bolígrafo para que alguien sepa de mi historia y la difunda. Yo aún no se por qué estoy aquí. ¡Por favor, que alguien me saque de aquí!”

- El sombrerero ya te había advertido de todo lo que podía pasar si descubrías la verdad, ¿no?- Alicia asintió y el gato se rió.

- ¿Tú no querías matarme, maldito gato?dijo Alicia.

5 de Julio de 2016

- Sí, tienes razón. Llevo años intentando acabar contigo - contestó el gato jugando con sus afiladas uñas.

“Hoy no estoy de humor, me han dicho lo que les ha pasado a mis padres y a mi hermana. Lo siento mucho mamá, papá, hermana… Nunca fue mi intención. ¡¡Perdonadme!!

- Pues puedes hacerlo ahora mismo...- dijo ella sin miedo a lo que le podía pasar.

15 de Junio de 2017 (Un año después)

Después de eso no se volvió a saber de la joven, algunos rumores dicen que se suicidó, otros que escapó del orfanato y otros que vaga por los callejones más oscuros en búsqueda de un conejito blanco.”

“Las enfermeras me pegan y no me dan de comer. Me dicen que no merezco ser tratada como una persona, que soy una psicópata, una asesina, un monstruo…

“Hoy he escapado de ese infierno, el conejito me ayudó. ¿Soy un monstruo de verdad?

Le prendí fuego a mi casa con mi familia dentro por diversión, ¿estoy loca por ello?

-¡Wow!- -¡Qué historia más aterradora Mamá!- dijo la pequeña asombrada y algo asustada por la historia.

- Sí, Mila, muy aterradora, ahora es hora de dormir. Buenas noches, pequeña. - Le dijo su madre.

-¡Espera! Mamá, ¿esa historia es real?

- No, cariño, es solo un libro - dijo la madre algo nerviosa. La besó en la frente.

Cuando Alicia acabo de leer todo el diario el gato apareció.

Es que tú también te llamas Alicia, Mamádijo la pequeña - Es solo una coincidencia. Ahora duerme.

Descriptions des professeurs en français.

Por: Alumnado de 1ºESO Carolina

Ma professeure de français s’appelle Ana et elle est plutôt petite et plutôt mince. Elle a des yeux marron, un nez plutôt grand et ses cheveux sont raides et bruns. D’habitude elle porte un jean, un tee-shirt et des chaussures. C’est une bonne prof!

Mon professeur de SVT (Sciences de la Vie et de la Terre) s’appelle Pablo. C’est aussi notre prof principal. Il est grand et plutôt mince. Il a des yeux marron foncé, un nez plutôt grand et ses cheveux sont noirs, courts et ondulés. Il porte un jean, un tee-shirt, un sweatshirt et des chaussures. C’est également un bon professeur.

Ainhoa

Ma prof de français s’appelle Ana. Elle porte un jean noir, un blouson noir, e des bottes à talons. Elle porte un collier, beaucoup de boucles d’oreilles , un bracelet, deux bagues et une montre. Ana aime voyager.

Ma prof d’espagnol s’appelle Bea. Elle porte une robe rose avec une ceinture et des chaussures à talons. Bea aime lire.

Mon professeur d’histoire-géo s’appelle Guille. Il porte un jean bleu, une chemise à carreaux et il a une grande montre.

Little Women review

Por: Ana Sofía de 3ºESO

Little Women is a Louisa May Alcott’s novel. Published in 1968, the novel is about four sisters in the civil war during their adolescence, but the book will tell us more about they will turn into women. The principal topic is the femenine independence even if is in a traditional way. Little Women is a really good novel, easy to read and definetely a classic in english for every age.

Sabes que...

FOL

Por: Alumnado de FOL, CS DUAL Administración e Finanzas.

Dereito Laboral

…estando en situación de prestación por desemprego (paro) cotizas por todas as continxencias comúns cara a xubilación

Os menores de 16 anos poden traballar en espectáculos públicos, con autorización previa e por escrito, da autoridade laboral e para un acto determinado. Os estranxeiros non comunitarios necesitan un permiso de traballo.

…Os cidadáns de países da Unión

Europea gozan do dereito de libre circulación no noso país, polo que terán a mesma capacidade plena para concertar contrato que os traballadores españois.

…Cando un contrato temporal se realíza de forma enganosa ou fraudulenta o contrato convértese en indefinido.

Orientación Laboral

...na páxina de Europass podes descargar suplementos para os títulos de Diploma de Grao Superior e Grao Medio en inglés.

...as empresas buscan competencias persoais máis aló de excelentes cualificacións. Entre as máis importantes está saber traballar en equipo.

Curriculum Vitae é unha expresión latina que significa «carreira da vida».

Seguridade e Saúde

... o Protocolo de Kioto entrou en vigor o 16 de febreiro de 2005, converténdose nun instrumento xuridicamente obrigatorio para os 128 países que o ratificaron. No momento da entrada en vigor non o ratificaban EE. UU. e Australia, países que emiten ao redor dun terzo dos gases de efecto invernadoiro. O Protocolo vence en 2012, para ratificalo e tentar melloralo, celebrouse a finais de 2011 o Cume de Durban (Sudáfrica), pero os acordos non foron asinados por EE. UU., China, India, e outros países con altos índices de contaminación.

… O mobbing ou acoso laboral, trátase dun comportamento negativo no traballo entre superiores e inferiores xerárquicos ou entre compañeiros, a causa do cal o afectado é obxecto de acoso e ataques sistemáticos, por parte dunha ou máis persoas.

…o estrés é o segundo dano á saúde en Europa (28%) despois da dor de costas (30%)

BIOLOXÍA

Por: Xosé Antón Domínguez

Os animais sempre nos fascinaron, e é por iso que nos dedicamos a estudar e aprender sobre eses seres incríbeis que comparten o planeta connosco. Neste artigo, exploraremos algunhas curiosidades sobre animais que probablemente non coñezas.

O nariz dos cans é exclusivo.

Os cans teñen un sentido do olfato extremadamente apurado, pero sabías que a forma do nariz de cada can é única?

Como as impresións dixitais humanas, os cans teñen unha "imprenta dixital" única no nariz que pode ser usada para identificalos.

Os polbos teñen tres corazóns. Os polbos teñen un sistema cardiovascular moi diferente do dos humanos. En vez dun corazón, teñen tres: un para circular o sangue por todo o corpo e dous para bombear sangue para as bránquias.

Os elefantes son autónomos.

Os elefantes son criaturas notabelmente intelixentes e independentes. Poden incluso recoñecerse a si mesmos no espello, o que é un sinal de autoconsciencia. Ademais, son capaces de utilizar ferramentas, como ramas para afastar insectos.

As curuxas son moi silenciosas.

As curuxas son coñecidas polas súas habilidades de voo silencioso. Teñen plumas especiais que abafan o son das súas ás, permitíndolles voar sen seren escoitadas.

As xirafas durmen de pé.

As xirafas son moi altas e teñen pescozos longos, o que as fai un pouco desaxeitadas para deitar e levantarse. Por iso, durmen de pé, apoiando a cabeza nunha posición estrana nas costas ou no pescozo de outra xirafa.

Os delfíns teñen nomes uns para os outros.

Os delfíns son coñecidos por seren altamente sociais e comunicativos. Teñen nomes uns para os outros.

As formigas poden comunicarse coa linguaxe das danzas.

As formigas son criaturas moi organizadas e sociais, e comunican entre si a través dunha linguaxe de danza complexa. Utilizan esas danzas para transmitir informacións sobre comida, perigos e outras informacións importantes para a colonia.

Os coellos poden saltar até 3 metros de altura

CAMIÑANTES 2022-2023

Os coellos son animais saltaríns e áxiles, e poden saltar ata 3 metros de altura. Isto permíteos escapar de depredadores e moverse rapidamente polo seu ambiente.

Os tiburóns perden e substitúen os seus dentes continuamente

Os tiburóns teñen múltiples filas de dentes, que se van substituíndo continuamente ao longo da súa vida. Algunhas especies poden chegar a perder e substituír miles de dentes durante toda a súa vida.

Os pombos poden recoñecerse en fotografías.

Os pombos son aves intelixentes e poden recoñecerse a si mesmos e a outros pombos en fotografías. Tamén teñen un sentido do olfato moi desenvolvido, que lles permite atopar o seu camiño a casa desde lugares distantes.

As arañas son capaces de tecer telas moi resistentes

As arañas son coñecidas pola súa habilidade para tecer teas, pero o que moitos non saben é que as teas teñen maior resistencia que o aceiro.

Os camaleóns poden mover os seus ollos de forma independente.

Os camaleóns teñen a habilidade de mover os seus ollos de forma independente, o que lles permite ter unha visión panorámica de 360 graos do seu ambiente. Tamén teñen unha lingua moi lonxada, que pode estenderse para atrapar insectos a varios metros de distancia.

Os pingüíns poden nadar a velocidades de ata 36 km/h

Os pingüíns son aves acuáticas excelentes nadadores. Algúns tipos de pingüíns poden nadar a velocidades de ata 36 km/h, permitíndoos atrapar peixes e outras presas no mar.

Economía

Por: Alumnado de Economía de 1º de Bacharelato do 2020

A: Tarifa que se paga polos dereitos de importación nunha aduana ou pola utilización de certos servizos.

B: Mercado público onde se realizan operacións financeiras sobre valores, accións, títulos de deuda do Estado, etc.

C: Cantidade de diñeiro que custou a elaboración dun ben de consumo.

D: Cantidade dun produto que queren mercar os consumidores.

E: Entidade produtiva mercantil ou industrial, dirixida por unha persoa xurídica ou física privada.

F: Conxunto das actividades comerciais relacionadas co diñeiro dos grandes negocios, dos bancos e da bolsa.

G: Acción ou efecto de gastar, usar ou consumir.

H: Carga legal pola que un ben inmoble se converte en garantía de pagamento dunha débeda, de maneira que se esta non se paga, o ben pasa a ser posesión do acredor.

I: Cantidade que o cidadán paga ao Estado ou a outro organismo da Administración pública para contribuír ao seu presuposto.

K: Autor que impulsou a intervención do Estado na economía.

L: Autorización administrativa para levar a cabo certas actividades ou operacións.

M: Lugar público, cuberto ou ao aire libre, onde están os postos de venda de alimentos.

N: Establecemento comercial.

Ñ: (Contén o Ñ) Moeda metálica ou billetes de banco que teñen un determinado valor.

O: Cantidade dun produto ou servizo dispoñible no mercado.

P: Conxunto de gastos e ingresos previstos para un determinado período de tempo.

Q: (Contén o Q) Documento co que se dirixe a unha entidade bancaria unha orde de pagamento de certa cantidade con cargo aos cartos que a persoa que o expide ten depositados nela.

R: Cantidade que se paga periodicamente polo arrendamento de algo.

S: Cantidade que alguén recibe periodicamente, como pagamento dun traballo ou servizo, especialmente o que se fai por conta allea.

T: Actividade profesional concreta que constitúe un medio de vida.

U: (Contén o U) Cousa producida por un proceso natural ou unha actividade humana (agricultura, industria etc.)

CAMIÑANTES 2022-2023

V: Equivalencia dunha moeda con relación o patrón.

X: (Contén o X) Introducir noutro estado mercadorías, costumes etc.

Z: (Contén o Z) Capacidade que ten algo ou alguén para facer fronte de maneira

inmediata e en efectivo ás súas obrigas financeiras.

Solucións:

Arancel, Bolsa, Custo, Demanda, Empresa, Finanza, Gasto, Hipoteca, Imposto, Keynes, Liquidez, Mercado, Negocio, Diñeiro, Oferta, Presuposto, Cheque, Renda, Servizo, Traballo, Produto, Valor, Exportar, Liquidez.

Sopa de letras

Acuífero

Anticiclón

Barroco

Califato

Coloquialismo

Erosión

Estuario

Feudo

Homónimos

Latifundio

Meseta

Modernismo

Morisco

Neoclasicismo

Oleoducto

Prefijo

Realismo

Renacimiento

Romanticismo

Siervo

Surrealismo

Topografía

Vulgarismo

CAMIÑANTES 2022-2023

Damero

Por: Tatiana Giménez

Encuentra las respuestas a las definiciones y una vez tengas las pistas completadas lleva las letras numeradas al damero y descubre la frase que esconde.

Definiciones

A) Nombre y dirección impreso en los sobres o papeles de carta.

B) Sondeo.

C) Envuelva sobre sí mismo.

D) En los monasterios, encargado del aprovisionamiento de víveres.

E) Lista de nombres.

F) Empápelo

G) Del caballo o relacionado con él.

H) Municipio de Pontevedra.

CAMIÑANTES 2022-2023

Pistas

ofertaeducativa ESO

Ciencias e tecnoloxía

Humanidades e ciencias sociais

Informática de oficina

Mantemento de vehículos

Electromecánica de vehículos

automóbiles

Administración de empresas

Desenvolvemento de aplicacións Web (DUAL)