Osmanlı İmparatorluğu'na yönelik köle ticaretinin doruk noktasına ulaştığı dönem olarak 19. yüzyılın üçüncü çeyreğini kabul edersek, aşağıda verilen şu çok geçici sonuçlara vardığımızı söyleyebiliri z : Trablus vilayetinden ihracat muhtemelen yıllık 2000 köle civarındaydı, Kızıldeniz ve Basra Körfezi'ndeki Osmanlı ]imanlarına yapılan ithalat 4000-5000'i Hicaz ve Yemen'e, kalanı Basra Körfezi'ne gitmek üzere yılda yaklaşık 7000 köle den oluşmaktaydı. Mısır'dan yapılan ihracatın yılda 1000-2000 köleye ulaş ması mümkündür. 1 860'ların başındaki göç sırasında artmasına karşın, Çerkes köle ticaretinin de yine yılda 1 000-2000 köleye ulaştığı söylenebilir. Böylece, Mısır'ın iç ticaretini dışarda bırakırsak, Osmanlı köle ticaret hacmi yılda muhtemelen 1 1 .000 civarındaydı; 1 3.000'i aşması mümkün değildi. Karşılaştırma için, Mısır'a yönelik köle ticaretinin 1850'lerde yılda 5000 köleden az tahmin edildiğini, 1 860'larda geçici olarak yıllık 25.000 köleye yükseldiğini ekleyebiliriz.B7 Mısır'a, İstanbul ve İzmir yoluyla, az sayıda Çerkes ve Gürcü köle de gönderiliyordu. Yeni bulunan rakamlar, 1 8 1 1 ve 1 8 70 yılları arasında, Afrika'dan yılda ortalama 3 1 .000 kölenin, Kuzey, Orta ve Güney Amerika'ya ithal edildiğini göstermektedir.BB Bununla bir likte çalışmaınızın , konunun özel ilgi gerektiren geniş ve karmaşık karşılaştırmalı yönlerini kapsayamadığını söylemeliyiz. 76
87
88
Baer, s s . 1 7 1 ·2. Curtin, Tablo 67, s. 234,