Akcja dwory
Dwór w Mitrunach
M
itruny, położone w sercu Laudy (gmina Krakinów, okręg Poniewież − Litwa) nad rzeczką Łukowszą (dopływem niewielkiej rzeki noszącej także imię Lauda), należały na przełomie XVIII i XIX stulecia do żmudzkiego rodu Koryznów. Następnie zostały od nich, wraz z drewnianym dworem, nabyte przez chorążego Józefa Sawickiego herbu Lubicz. Jego synowie, Ferdynand i Zygmunt, także byli aktywni na polu Marsa – pierwszy walczył w powstaniu listopadowym, za co był później więziony przez Rosjan w Kownie, drugi – był podpułkownikiem sztabu generalnego carskiej armii. Właścicielem Mitrun, które obejmowały wraz z należącymi do nich folwarkami (Kurguły, Lubicz, Micuny, Pacuny, Podworniki i Poskajście) ok. 1000 dziesięcin ziemi (ponad 1000 ha) został syn Józefa – Józef Napoleon, żonaty z Walerią Grużewską, przedstawicielką znanej tamtejszej ziemiańskiej rodziny. Z czasem majętność uległa rozdrobnieniu
wskutek zawieranych przez ich dzieci małżeństw i wynikłych stąd rodzinnych działów. I tak np. Lubicz (darowany powieściowemu Andrzejowi Kmicicowi i miejsce hulanek jego kompanii), z drewnianym dworem na wzgórzu, kasztanową aleją i parkiem przeszedł w ręce Sobolewskich, Mitruny zaś, choć znacznie obszarowo uszczuplone, pozostały w rękach Sawickich (noszących to samo nazwisko dalszych kuzynów poprzednich właścicieli). Dwór w Mitrunach, nazywany także ze względu na swoją okazałość pałacem, wzniesiony został w 1855 r. (choć niektórzy wskazują datę 1880) przez wspomnianego wyżej Józefa Napoleona Sawickiego, który być może sam wykonał jego projekt. Budowla ta, o murach dochodzących do 1 m grubości, posadowiona na wysokim fundamencie, ale też i bez podpiwniczenia, prezentowała dwa style – neoklasycyzm w centralnej, piętrowej części i neogotyk w dwóch parterowych symetrycznych skrzydłach
bocznych, wyrażający się przede wszystkim ostrołukowym kształtem okien. Elewacja frontowa była dziewięcioosiowa, boczne zaś pięcioosiowe. W architekturze obiektu wyraźnie wyróżniała się fasada – stanowił ją ryzalit w formie dwukondygnacyjnego portyku, zwanego prostylem. Jego dolna, od frontu trzyarkadowa kondygnacja, podpierała taras, a na nim posadowiono sześć okrągłych kolumn dźwigających masywny fronton, któremu lekkości przydawały neogotyckie i okrągłe, zakomponowane symetrycznie okna. Obydwa tarasy – na parterze przy wejściu, na który prowadziły szerokie i dość wysokie schody, jak i na poziomie pierwszego piętra − miały żeliwne balustrady. Budynek, o bielonych ścianach zewnętrznych i dwuspadowym dachu, pokryty był miedzianą blachą. Wnętrze dworu miało układ dwutraktowy. Parterowa część budowli zawierała przedsionek, z którego wiodły na piętro spiralne schody, a znajdujące się obok nich pomieszczenie było przeznaczone na komin i zwykle lokowaną przy nim wędzarnię. Dalej, w centralnej części, mieściły się dwa obszerne pokoje reprezentacyjne z parkietami i kominkami, a w jego prawym skrzydle – okazała sala z dwiema, dzielącymi ją na pół kolumnami i dużymi weneckimi oknami, ozdobiona portretami przodków – Józefa Napoleona i Wiktorii Sawickich. Wystrój tej sali odpowiadał okazałości dworu – parkietowa podłoga, ................................................................................
1 | Dwór w Mitrunach w latach
międzywojennych, fotografia nieznanego autora (ze zbioru Tomasza Stopierzyńskiego)
1
12
2-4 | Ruiny dworu w Mitrunach
| Spotkania z Zabytkami
5-6 2016