4
praga południe
Zakłady Mechaniczne inż. S. Twardowski Adres obiektu: ul. Grochowska 312-314 (d. 37/39) Data powstania: 1908 r. Użytkownik: prywatny Historia obiektu Zakład powstał w 1908 r. jako spółka Wacława Brandla i Czesława Witoszyńskiego. W 1915 r. do spółki wstąpił inż. Stefan Twardowski, który zdążył zdobyć bogate doświadczenie na kierowniczych stanowiskach w firmach Borman i Szwede i w Monopolu na Ząbkowskiej. W 1916 r., kiedy zmarł Brandel, a Witoszyński wycofał się ze spółki, Twardowski, po odkupieniu udziałów, stał się jedynym właścicielem zakładu. Rok później zdecydował się na budowę budynków przy ul. Grochowskiej 37/39. Niewielka fabryka produkowała różnego rodzaju pompy: turbinowe, pompy ręczne, pompy wirnikowe i próżniowe, turbiny parowe. Specjalnością były szczególnie pompy wirowe i próżniowe, które stosowano m.in. w wodociągach i kanalizacji. Zatrudniano 70 pracowników (w tym 40 robotników). W 1944 r. hitlerowcy wywieźli wszystkie maszyny do Niemiec. W czasie powstania budynki zostały uszkodzone przez walące się ściany sąsiednich PZO. Jedynym zachowanym do dziś świadkiem jest niewielki „dworek” przy ul. Grochowskiej – mieszczący dawniej mieszkanie inż. Twardowskiego i administrację. Po wojnie zakłady, już upaństwowione, przeniesiono do budynków na Żeraniu przy ul. Odlewniczej. Opis Parterowy „dworek” od ulicy jest nakryty dachem naczółkowym. Detal ogranicza się jedynie do prostego profilowanego gzymsu i lizen między oknami. Pośrodku elewacji jest piętrowy ryzalit.
1 2
Fragment ryzalitu środkowego. 2009 r. Widok z ul. Grochowskiej. 2009 r.
1 1
1
2 ................................................................................................................................................................
24
Bibliografia Jeziorański A., Księga adresowa przemysłu fabrycznego w Królestwie Polskim, Warszawa 1905. Misztal S., Rozwój i lokalizacja przemysłu Warszawy międzywojennej [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej, Warszawa 1970. Pustoła-Kozłowska E., Mapa budownictwa przemysłowego Warszawy, Warszawa 1983 w: Archiwum WUOZ. Sroka A., Przemysł fabryczny w Królestwie Polskim, Warszawa 1910.