Έκθεση
Αξιολόγησης από
την Κοινωνία των
Πολιτών για την
υλοποίηση των
Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης στην
Ελλάδα Ελληνική Πλατφόρμα
για την Ανάπτυξη, 2022
Επιστημονική επιμέλεια Δρ. Ορέστης Βάθης
Η παρούσα έκδοση έχει παραχθεί με την οικονομική ενίσχυση της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπό τον συντονισμό της Ελληνικής Πλατφόρμας για την Ανάπτυξη. Τα περιεχόμενό της είναι ευθύνη της Ελληνικής
Πλατφόρμας για την Ανάπτυξη και δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τις
απόψεις της Ευρωπαϊκής
- SDGs and Migration – Multipliers and Journalists Addressing Decision Makers and Citizens in the EU», το οποίο
πλαίσια του (European Commission’s Development Education and Awareness Raising (DEAR) programme) με
την ActionAid Ελλάς
This report is published with financial assistance from the DEAR Programme of the European Union through the project entitled SDGs and Migration – Multipliers and Journalists Addressing Decision Makers and Citizens in the EU. The content is the sole responsibility of the Hellenic Platform for Development and can under no circumstances be regarded as reflecting the position of the European Union. ActionAid Hellas has been the implementing project partner in Greece.
Η Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη αποτελεί δευτεροβάθμιο συλλογικό
όργανο εκπροσώπησης ελληνικών οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚοιΠ). Πρωταρχικός στόχος της Πλατφόρμας, μετά την υιοθέτηση της Ατζέντας
2030 το 2015, είναι η ανάπτυξη διαλόγου μεταξύ των οργανώσεων, αλλά και με
την ελληνική κοινωνία, καθώς και με την Πολιτεία πάνω σε θέματα δημόσιων
πολιτικών με στόχο μία αποτελεσματική υλοποίησή των Στόχων Βιώσιμης
Ανάπτυξης, αλλά και την ενδυνάμωση του ρόλου της Κοινωνίας των Πολιτών.
Σήμερα, μέλη της Πλατφόρμας είναι οι οργανώσεις: ActionAid, Equal Society, Fair Trade Hellas, HANDICAP CARE HELLAS, PRAKSIS, ΕΛΙΞ, Ελληνική Επιτροπή
Διεθνούς Δημοκρατικής Αλληλεγγύης, Θετική Φωνή, Κέντρο Ζωής, ΚΜΟΠ, Κόσμος
Χωρίς Πολέμους και Βία, Όμιλος για την UNESCO Νέων Θεσσαλονίκης, Οργάνωση
Γη, Πολιτιστικός Οργανισμός «οι Δρόμοι της Ελίας», Σώμα Ελλήνων Προσκόπων
Για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης, η Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη
απηύθυνε ευρύ κάλεσμα για την δημιουργία «Συμμαχίας ΟΚοιΠ για τους Στόχους
Βιώσιμης Ανάπτυξης» και στην συνέχεια συγκρότησε «Ομάδα Εργασίας ΟΚοιΠ για
το VNR (Voluntary National Report) 2022». Στην Ομάδα, μεταξύ άλλων, συμμετείχαν και συνέβαλαν σημαντικά οι οργανώσεις: Φίλοι της Φύσης, 50+ Ελλάς, Common Ground, Μαζί για το Παιδί, ο φορέας ενδυνάμωσης ΟΚοιΠ HIGGS και η
κίνηση πολιτών ΚΟΣΜΟΣ. Ευχαριστούμε, επίσης, την ομάδα έργου του ΕΛΙΑΜΕΠ
για το πρόγραμμα "Δημιουργία Δικτύου Οργανώσεων και Ομάδων της Κοινωνίας
Πολιτών στο Πλαίσιο των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης".
Με αφορμή τη δεύτερη Εθελοντική
Έκθεση Αξιολόγησης (ΕΕΑ) της
Ελλάδας, μέλη της ελληνικής Κοινωνίας των Πολιτών συνέταξαν την
ακόλουθη έκθεση αξιολόγησης της εθνικής υλοποίησης της Ατζέντας 2030.
Η διαδικασία πραγματοποιήθηκε υπό το συντονισμό της Ελληνικής
Πλατφόρμας για την Ανάπτυξη (Ε.Π.Α.). Ούσα η πρώτη αντίστοιχη
προσπάθεια στην Ελλάδα, η αξιολόγηση αυτή αποτελεί έναν σημαντικό
οδηγό για τις μελλοντικές προσπάθειες επίτευξης των Στόχων Βιώσιμης
Ανάπτυξης (ΣΒΑ).
Το τελικό αποτέλεσμα είναι προϊόν μιας συμμετοχικής προσέγγισης και χρήσης διάφορων εργαλείων ανάλυσης. Συνολικά, τριάντα (30) οργανώσεις και δίκτυα συμμετείχαν μέσω ερωτηματολογίου. Οι περισσότερες απαντήσεις προήλθαν από οργανώσεις που καλύπτουν τομείς όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η ισότητα των φύλων, η εκπαίδευση και η υγεία κ.α. Πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από επτά (7) συναντήσεις εργασίας ώστε να διασφαλιστεί η εγκυρότητα και ο εμπλουτισμός των παρεχόμενων πληροφοριών. Επιπλέον, διεξήχθη μια σειρά ημιδομημένων συνεντεύξεων με εμπειρογνώμονες και εκπροσώπους των Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών (ΟΚοιΠ) καθώς και άλλων φορέων, ώστε να αποκτηθεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των εξελίξεων για τους
ΣΒΑ στην Ελλάδα.
Προς επίρρωση των πρωτογενών ευρημάτων, αξιοποιήθηκαν δεδομένα από ερευνητικές μελέτες και κείμενα πολιτικών για το υπό μελέτη ζήτημα, που δημοσιεύθηκαν από τον Ιούλιο του 2018, όταν δημοσιεύθηκε η 1η Εθνική Εθελοντική Έκθεση (Voluntary National Report -VNR), έως την 1/7/2022. Η συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις, με κρισιμότερη την περιορισμένη δυναμικότητα των ΟΚοιΠ, που έγινε προσπάθεια να ξεπεραστεί μέσω δευτεροβάθμιων δικτύων. Παρόλο που οι ΟΚοιΠ είναι πρόθυμες να εμπλακούν στους ΣΒΑ, οι περισσότεροι οργανισμοί εξ αυτών δεν έχουν την δυνατότητα - από την άποψη των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων - να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο σύνολο των ΣΒΑ, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τη συμβολή τους.
Η έκθεση Αξιολόγησης “People's Scorecard” έχει ως στόχο να εξετάσει αν - και σε ποιους τομείς - έχει σημειωθεί πρόοδος στην υλοποίηση των ΣΒΑ, να επισημάνει τα κενά και να υπογραμμίσει πού απαιτείται περισσότερη αποφασιστικότητα στο σχεδιασμό και την εφαρμογή τους. Συνολικά, η Ελλάδα έχει εισέλθει σε μια αργή μεταβατική διαδικασία σχετικά με την επίτευξη των ΣΒΑ, επιχειρώντας να περάσει από τη θεωρία –ψηφίζοντας
νόμους και συγγράφοντας εθνικά σχέδια δράσης - στην πράξη και την εφαρμογή αυτών. Ωστόσο, η πραγματική ένταξη και υλοποίηση πολιτικών
σε αυτή την κατεύθυνση από την ελληνική πολιτεία είναι κάτι που μένει να αποδειχθεί.
Τα βασικά συμπεράσματα και οι συστάσεις που
προέκυψαν είναι:
• Η Ελληνική Πολιτεία θα πρέπει να διατηρήσει και να ενισχύσει το διάλογο με τις ΟΚοιΠ σχετικά με την εφαρμογή των ΣΒΑ.
• Η συλλογή δεδομένων για τη βιώσιμη ανάπτυξη θα πρέπει να ενισχυθεί με την ενδυνάμωση της ΕΛΣΤΑΤ και των ΟΚοιΠ.
• Η δημιουργία μιας πολυμετοχικής πλατφόρμας για τους ΣΒΑ με την συμμετοχή των ενδιαφερομένων φορέων θα επιταχύνει τις προσπάθειες υλοποίησής τους και θα διευκολύνει τη συλλογική δράση.
• Θα πρέπει να συσταθεί μια κοινοβουλευτική επιτροπή για τη βιώσιμη ανάπτυξη που θα επικεντρωθεί στη θέσπιση νομοθετικών ρυθμίσεων καθώς και άλλων σχετικών πρωτοβουλιών, που συνολικά θα συμβάλλουν στην αποτελεσματική εκπλήρωση των δεσμεύσεων της χώρας.
• Θα πρέπει να διοριστεί ένας μόνιμος γενικός γραμματέας αρμόδιος
για την εφαρμογή των πολιτικών για τους ΣΒΑ.
1: Δίνουμε τέλος σε όλες τις μορφές της φτώχειας, παντού .........16
Στόχος 2: Δίνουμε τέλος στην πείνα, πετυχαίνουμε την επισιτιστική ασφάλεια, βελτιώνουμε τη διατροφή και προάγουμε τη βιώσιμη αγροτική παραγωγή....16
Στόχος 3: Διασφαλίζουμε μία ζωή με υγεία και προάγουμε την ευημερία για
όλους, σε όλες τις ηλικίες 17
Στόχος 4: Διασφαλίζουμε την χωρίς αποκλεισμούς, ισότιμη και ποιοτική
εκπαίδευση και προάγουμε τις ευκαιρίες δια βίου μάθησης για όλους 17
Στόχος 5: Επιτυγχάνουμε την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση όλων
των γυναικών και κοριτσιών 18
Στόχος 6: Διασφαλίζουμε τη διαθεσιμότητα και τη βιώσιμη διαχείριση του
νερού και των εγκαταστάσεων/συστημάτων υγιεινής για όλους 19
Στόχος 7: Διασφαλίζουμε την πρόσβαση σε προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και
σύγχρονη ενέργεια για όλους 20
Στόχος 8: Προάγουμε τη διαρκή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική
ανάπτυξη και την πλήρη απασχόληση και αξιοπρεπή εργασία για όλους ......20
Στόχος 9: Οικοδομούμε ανθεκτικές υποδομές, προάγουμε τη
χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη βιομηχανοποίηση και ενθαρρύνουμε την
καινοτομία..............................................................................21
Στόχος 10: Μειώνουμε την ανισότητα εντός και μεταξύ των χωρών 21
Στόχος 11: Δημιουργούμε πόλεις και ανθρώπινους
Στόχος 12: Διασφαλίζουμε
και παραγωγής 22
Στόχος 13: Αναλαμβάνουμε άμεση δράση για την καταπολέμηση της
κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της 22
Στόχος 14: Διατηρούμε και χρησιμοποιούμε με βιώσιμο τρόπο τους ωκεανούς,
τις θάλασσες και τους θαλάσσιους πόρους προς την κατεύθυνση της βιώσιμης
ανάπτυξης..............................................................................23
Στόχος 15: Προστατεύουμε, αποκαθιστούμε και προωθούμε τη βιώσιμη χρήση
των χερσαίων οικοσυστημάτων, διαχειριζόμαστε βιώσιμα τα δάση, καταπολεμούμε την απερήμωση, και σταματάμε και αναστρέφουμε την
υποβάθμιση του εδάφους και την απώλεια της βιοποικιλότητας 23
Στόχος 16: Προάγουμε ειρηνικές και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες για τη
βιώσιμη ανάπτυξη, παρέχουμε πρόσβαση στη δικαιοσύνη για όλους και οικοδομούμε αποτελεσματικούς, υπεύθυνους και χωρίς αποκλεισμούς θεσμούς
σε όλα τα επίπεδα.....................................................................24
Στόχος 17: Ενισχύουμε τα μέσα εφαρμογής και αναζωογονούμε την
Παγκόσμια Σύμπραξη για τη
Διακυβέρνηση - Εθνικά αναπτυξιακά σχέδια - Θεσμική στήριξη
Ο συντονισμός του σχεδιασμού, της παρακολούθησης και της αξιολόγησης
των πολιτικών για την Ατζέντα 2030 πραγματοποιείται στο υψηλότερο
πολιτικό επίπεδο - την Προεδρία της Κυβέρνησης, τη Γενική Γραμματεία
Συντονισμού και άλλους κορυφαίους κυβερνητικούς φορείς. Ωστόσο, ενώ μια τέτοια διοικητική δομή μπορεί να άρει τις δυσκολίες όσον αφορά στον συντονισμό και ενδεχομένως να ενισχύσει τη συνοχή των πολιτικών, έχει και μειονεκτήματα: πρώτον, δεν διασφαλίζει τη συνέχιση των πολιτικών
όταν το πολιτικό τοπίο αλλάζει μετά τις
γενικές εκλογές, καθώς το μόνιμο διοικητικό προσωπικό - όπως οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων - έχει δευτερεύοντα ρόλο1. Δεύτερον, η δομή αυτή γεννά ένα παράδοξο: αντί να τεθεί ένα επίσημο – θεσμικά - πλαίσιο για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή των πολιτικών πραγματοποιούνται από τις ίδιες οντότητες που παρακολουθούν και αξιολογούν.
Όσον αφορά στο σχεδιασμό, υπό τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης, τα τελευταία τρία χρόνια οι εθνικές αρχές/τα αρμόδια υπουργεία έχουν καταρτίσει διάφορα εθνικά σχέδια δράσης για τους ΣΒΑ, καθορίζοντας τη στρατηγική για την επίτευξή τους. Ωστόσο, η προσέγγιση που ακολουθήθηκε δεν ήταν ενιαία ούτε ολιστική, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις υιοθετήθηκαν εθνικά σχέδια δράσης – τα οποία θεσπίζουν ένα συγκεκριμένο νομικό και οικονομικό δεσμευτικό χρονοδιάγραμμά, καθώς και στόχους - σε αντίθεση με άλλους τομείς, όπου είτε καθορίστηκαν
απλώς στρατηγικές – οι οποίες θέτουν γενικόλογες προσεγγίσεις χωρίς δεσμεύσεις – είτε απλά αγνοήθηκαν (ψυχοδραστικές ουσίες, HIV/AIDS, ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, κα.)
Στο πλαίσιο αυτό, δημοσιεύθηκε περιορισμένος αριθμός εθνικών σχεδίων δράσης, όπως το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (2020), το Εθνικό Σχέδιο για τα Δικαιώματα του Παιδιού (2021), το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021- 2025 (2021), η Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (2021), η Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ (2021), το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (2019), το Εθνικό Σχέδιο
Δράσης για τις Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια 2020-2024 (2021).
Αναμένεται η δημοσίευση αναθεωρημένων εθνικών σχεδίων δράσεως για
1 Είναι θετικό το γεγονός ότι τόσο η προηγούμενη όσο και η παρούσα κυβέρνηση ακολουθούν μία παρόμοια διοικητική δομή για το σχεδιασμό και το συντονισμό σε ανώτατο επίπεδο.
την κάλυψη των ΣΒΑ (για παράδειγμα, εθνικό σχέδιο για τη γήρανση, για
τη διαφθορά κ.λπ.).
Ενώ η δημοσίευση αυτών των εθνικών σχεδίων δράσης (ΕΣΔ) είναι σίγουρα
ένα θετικό βήμα, τα ΕΣΔ σε πολλές περιπτώσεις έχουν επικριθεί για τη
μικρή συμμετοχή των ΟΚοιΠ στην προετοιμασία και στη διαβούλευση
αυτών, καθώς και για το γεγονός ότι δεν θέτουν τις απαραίτητες
προϋποθέσεις για την ενεργή συμμετοχή των ΟΚοιΠ στην εφαρμογή τους
Επιπρόσθετα, υπογραμμίζεται η έλλειψη προϋπολογισμού, κριτηρίων
αξιολόγησης, καθώς και η περιορισμένης διάρκειας δημόσια διαβούλευση.
Επιπλέον, υποστηρίζεται ότι, αντί να θέτουν μια μακροπρόθεσμη
στρατηγική, τα περισσότερα σχέδια έχουν βραχυπρόθεσμο όραμα, δεν υιοθετούν μηχανισμούς συχνής παρακολούθησης (follow-ups), αξιολογήσεις επιπτώσεων, ορόσημα και χρονοδιαγράμματα, αφήνοντας
έτσι ελάχιστο χώρο για προσαρμογή και βελτιώσεις των πολιτικών.
Εφαρμογή πολιτικών, σχεδίων δράσης και στρατηγικών σε
εθνικό και υποεθνικό επίπεδο
Σε επίπεδο πολιτικής, θα πρέπει να γίνουν δύο παρατηρήσεις: Πρώτον, στην Ελλάδα υπάρχει χάσμα μεταξύ της υιοθέτησης νόμων - πολιτικών και της πραγματικής εφαρμογής τους, ένα γεγονός που έχουν επισημάνει διάφορες ΟΚοιΠ, καθώς και διεθνείς οργανισμοί. Ένα παράδειγμα είναι η θέσπιση του νόμου 4604/2019 για την "Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας
των φύλων", η εφαρμογή του οποίου είναι ανεπαρκής μέχρι στιγμής.
Ομοίως, το 2018, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης κυρώθηκε με τον
νόμο 4531/2018 που ενισχύει το νομικό και θεσμικό πλαίσιο για την
πρόληψη και την καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας
στην Ελλάδα. Ωστόσο, νομοθετικά μέτρα που θεσπίστηκαν αργότερα, το πιο σοβαρό από τα οποία είναι η υποχρεωτική συνεπιμέλεια για όλα τα παιδιά στην Ελλάδα, αποτελούν τροχοπέδη.
Ειδικότερα, το βήμα αυτό επικρίθηκε έντονα τόσο από το Συμβούλιο της Ευρώπης, όσο και από την Επιτροπή του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών. Ωστόσο οι ανησυχίες αυτές αγνοήθηκαν κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής διαδικασίας κύρωσης. Δεύτερον, οι νόμοι και οι πολιτικές που θεσπίστηκαν δέχονται κριτική για τη μη αντιμετώπιση διαφόρων θεμάτων μείζονος σημασίας καθώς και για την αδύναμη διαδικασία διαβούλευσης που ακολουθήθηκε. Χάριν παραδείγματος αναφέρουμε την περίπτωση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021 -2025. Σε διάφορες περιπτώσεις, έχει αναφερθεί ότι οι ΟΚοιΠ με μακρά φεμινιστική - και προσανατολισμένη στο φύλο - παράδοση αποκλείονταν συχνά από τις θεσμικές συζητήσεις γύρω
από την υιοθέτηση νέων πολιτικών που επηρεάζουν την έμφυλη διάσταση.
Όσον αφορά στο υποεθνικό επίπεδο, η ενεργή εμπλοκή της τοπικής
αυτοδιοίκησης είναι αναμφισβήτητα υψίστης σημασίας για την επίτευξη των
ΣΒΑ. Οι δήμοι είναι πιο κοντά στους πολίτες, γνωρίζουν καλύτερα τα
τοπικά ζητήματα και μπορούν να προσαρμοστούν πιο αποτελεσματικά
συγκριτικά με την κεντρική κυβέρνηση. Τα προηγούμενα χρόνια, σε
διάφορες περιπτώσεις οι περιφερειακές και τοπικές αρχές – μαζί με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) - συμμετείχαν στις διαδικασίες
διαβούλευσης για τα Εθνικά Σχέδια Δράσης, συμβάλλοντας στον δημόσιο διάλογο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συμμετοχής των τοπικών αρχών είναι το ζήτημα της προώθησης της ισότητας των φύλων, όπου οι Δημοτικές και Περιφερειακές Επιτροπές Ισότητας κατέχουν κεντρικό ρόλο. Μεταξύ 20192021, διακόσιοι εβδομήντα οχτώ (278) από τους τριακόσιους τριανταδύο (332) συνολικά ελληνικούς δήμους είχαν ολοκληρώσει τη σύσταση
Δημοτικών Επιτροπών Ισότητας, ενώ τριανταεπτά (37) Δήμοι βρίσκονται
σε διαδικασία σύστασης. Από το σύνολο των δεκατριών (13) Περιφερειών, οι οχτώ (8) έχουν ολοκληρώσει τη σύσταση Περιφερειακών Επιτροπών Ισότητας. Ωστόσο, κατά την έκδοση του Εθνικού Σχεδίου για την Ισότητα των Φύλων, και παρά τις νομοθετικές διατάξεις, λίγες Περιφερειακές Επιτροπές Ισότητας λειτουργούσαν πλήρως. Αυτό αναδεικνύει ότι οι τοπικές αρχές δεν διαθέτουν επαρκώς την τεχνογνωσία, τις απαραίτητες δυνατότητες και τους οικονομικούς πόρους για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εμπλακούν
στην εφαρμογή των πολιτικών για την επίτευξη των ΣΒΑ.
πλήρως
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι δήμοι ασχολούνται με τους ΣΒΑ στο πλαίσιο χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ προγραμμάτων, μην έχοντας μια ευρύτερη θεώρηση των ζητημάτων. Εξαίρεση αποτελεί ένας περιορισμένος
αριθμός δήμων (π.χ. ο δήμος Τρικκαίων) που είναι ιδιαίτερα δραστήριοι σε διάφορους τομείς, ακολουθώντας μια πιο σφαιρική προσέγγιση. Από την άλλη πλευρά, η διασύνδεση μεταξύ της κυβέρνησης και της περιφερειακής
και τοπικής αυτοδιοίκησης είναι κατακερματισμένη και αδύναμη, γεγονός
που εμποδίζει την εφαρμογή των σχεδίων δράσης και συνολικά, τη συνοχή
της πολιτικής. Γενικότερα, καθώς ο ρόλος των τοπικών αρχών αναμένεται
να αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία στην εφαρμογή των πολιτικών για τους
ΣΒΑ, η κυβέρνηση θα πρέπει να στηρίξει περαιτέρω τις τοπικές αρχές. Οι
δήμοι με τη σειρά τους θα πρέπει να επιδιώξουν τη συνεργασία με άλλους φορείς.
Αναφορικά με τα στοιχεία και τα δεδομένα, είναι ευρέως αναγνωρισμένο
ότι η ποιότητα και η διαθεσιμότητά τους έχουν ιδιαίτερη σημασία για την
εφαρμογή των πολιτικών και των σχεδίων δράσης σχετικά με τους ΣΒΑ. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η διαθεσιμότητα των δεδομένων είναι προβληματική. Στο πλαίσιο αυτό, η συλλογή και ανάλυση δεδομένων τόσο
από την ΕΛΣΤΑΤ όσο και από τις ίδιες τις ΟΚοιΠ θα πρέπει να ενισχυθούν
Η ακριβής μέτρηση σύνθετων ανθρώπινων ζητημάτων, χαρακτηριστικών
και αποτελεσμάτων απαιτεί καινοτόμες προσεγγίσεις και τη δημιουργία σχετικών δεικτών. Ομοίως, θα πρέπει να αναπτυχθούν εξειδικευμένα
εργαλεία, ώστε να διευκολυνθεί η χρήση των διαθέσιμων δεδομένων και
να ενισχυθούν οι τεχνικές στατιστικής ανάλυσης.
Ευαισθητοποίηση του κοινού, συμμετοχή των πολιτών και εμπλοκή της κοινωνίας των πολιτών
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ΟΚοιΠ έχουν πρωταρχικό ρόλο στην αντιμετώπιση διαφόρων σημαντικών κοινωνικών και οικονομικών
ζητημάτων στην Ελλάδα, όπως η εφαρμογή
προγραμμάτων στήριξης
ευάλωτων ομάδων (ΛΟΑΤΚΙ, πρόσφυγες/ίσσες, ηλικιωμένοι/ες, άστεγοι/ες, κλπ), η αντιμετώπιση της φτώχειας, η παροχή υπηρεσιών
υγείας, η προστασία του περιβάλλοντος, κ.α. Ωστόσο, η πλειονότητα των ΟΚοιΠ δεν έχουν εντάξει σε ικανοποιητικό βαθμό τις δραστηριότητές τους
στο πλαίσιο των ΣΒΑ. Έτσι, ενώ οι ΟΚοιΠ στην ουσία εργάζονται για την
επίτευξη των ΣΒΑ, αυτό δεν γίνεται πάντα με γνώμονα το ευρύτερο πλαίσιο
των ΣΒΑ. Για παράδειγμα, μια οργάνωση δήλωσε ότι "μάθαμε για τη διαδικασία των ΣΒΑ και την ελληνική έκθεση τυχαία μέσω προσωπικής
επαφής - και αυτό μας δικτύωσε με άλλους οργανισμούς της ΚτΠ".
Συνολικά, ενώ οι ΟΚοιΠ γίνονται σταδιακά πιο δραστήριες σε θέματα όπως η ισότητα των φύλων, η κλιματική κρίση και η προστασία των δημοκρατικών θεσμών, αναγνωρίζοντας τη σημασία των ΣΒΑ ως εργαλείων
για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους, εντούτοις δεν έχουν ακόμη κατανοήσει πλήρως την αλληλεξάρτηση και την αλληλεπίδραση των ΣΒΑ.
Επιπλέον, ο διάλογος μεταξύ των κυβερνητικών μηχανισμών και των ΟΚοιΠ σχετικά με την Ατζέντα 2030 και τις πολιτικές που ακολουθούνται ήταν - και παραμένει - εξαιρετικά περιορισμένος. Στην πλειοψηφία τους, οι διαβουλεύσεις σχετικά με τα εθνικά σχέδια δράσης ήταν χρονικά
περιορισμένες και σε πολλές περιπτώσεις πραγματοποιήθηκαν για να τηρηθεί η τυπική προϋπόθεση της διεξαγωγής της δημόσιας διαβούλευσης
πριν από την υιοθέτηση του εκάστοτε κειμένου πολιτικής ή/και νομοθεσίας.
Αντίστοιχα περιορισμένη ήταν και η συμμετοχή των ΟΚοιΠ στο κατάρτιση
της Εθελοντικής Έκθεσης Αξιολόγησης. Συνολικά, καθώς δεν υπάρχει ένας
μόνιμος μηχανισμός που να συνδέει τα κυβερνητικά όργανα και τις ΟΚοιΠ, ώστε να διευκολύνεται ο διάλογος και η διαβούλευση, οι επικοινωνίες και οι διεργασίες είναι αποσπασματικές, σε ad hoc βάση.
Όσον αφορά στη συμμετοχή των πολιτών, φαίνεται να υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον και ευαισθητοποίηση σε θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, την ενέργεια και το κλίμα, κάτι που όμως δεν μετουσιώνεται απαραίτητα σε δράση από τους πολίτες. Για να αλλάξει αυτό θα πρέπει οι σχετικές πληροφορίες και η γνώση να είναι προσβάσιμες και προσιτές σε όλους τους πολίτες. Για παράδειγμα, για τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας, θα πρέπει να καθιερωθούν δράσεις, όπως η δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων, στις οποίες ο πολίτης είναι συνιδιοκτήτης της παραγόμενης ενέργειας. Ομοίως, θα πρέπει να προωθηθεί η ενίσχυση της
ενεργειακής δημοκρατίας στην πράξη, η άμβλυνση της ενεργειακής
φτώχειας και η υποστήριξη της συμμετοχικής δέσμευσης. Οι υιοθετούμενες
λύσεις πρέπει να σέβονται τις θέσεις της τοπικής κοινωνίας και τα φυσικά
και πολιτιστικά αποθέματά της. Τέτοιες δράσεις μπορούν να δημιουργήσουν
πολιτιστικό, κοινωνικό και οικονομικό πλούτο, που ανήκει σε όλους και όλες.
Επιπρόσθετα, τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ των πανεπιστημίων και του ιδιωτικού τομέα για την προώθηση των ΣΒΑ, όχι μόνο ως στόχους που πρέπει να επιτευχθούν, αλλά και ως ευκαιρίες για την επαγγελματική ενασχόληση των νέων σε διάφορους τομείς. Σε αυτό το πλαίσιο, αυξάνεται η ευαισθητοποίηση του κοινού, γεγονός που συμβάλλει και στην υπέρβαση της αρνητικής
αντίληψης που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία για τις ΟΚοιΠ - παρά την
αδιαμφισβήτητη συμβολή τους στην αντιμετώπιση προβλημάτων στον τομέα της υγείας, της φτώχειας, του περιβάλλοντος, κα. – που πηγάζει κυρίως από δημοσιεύματα για κακοδιαχείριση κονδυλίων και ενασχόλησης των ΟΚοιΠ με ευαίσθητα θέματα για την ελληνική κοινωνία, όπως η προστασία των προσφύγων, ζητήματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, των Ρομά, κ.α.
Συνολικά, η συμμετοχή των πολιτών θα πρέπει να προωθηθεί μέσω της
ενημέρωσης και της παροχής πληροφοριών, ενώ οι ΟΚοιΠ θα πρέπει να εμπλακούν περαιτέρω στον δημόσιο διάλογο για την επίτευξη των ΣΒΑ. Τέτοιες δραστηριότητες θα ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τους ΣΒΑ στην ελληνική κοινωνία, η οποία είναι χαμηλή σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ.
Η επίτευξη των ΣΒΑ απαιτεί εκτεταμένες συμπράξεις μεταξύ διαφορετικών φορέων, ώστε να επιτευχθούν στόχοι που κανένας δεν μπορεί να επιτύχει μόνος του. Παραδόξως, ενώ στα εθνικά σχέδια δράσης υπογραμμίζεται η
σημασία των πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη συμπράξεων, δεν τίθεται ένα ξεκάθαρο πλαίσιο συνεργασίας και συνεννόησης, ώστε να ξεπεραστούν ζητήματα όπως η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των φορέων, οι διαφορετικές οργανωτικές κουλτούρες, δεξιότητες, και νοοτροπίες και η έλλειψη πόρων που εμποδίζουν τις συμπράξεις. Επιπλέον, είναι αμφίβολο κατά πόσο οι κυβερνητικοί μηχανισμοί διαθέτουν την τεχνογνωσία για να συντονίσουν τόσο διαφορετικές οντότητες. Ένα άλλο εμπόδιο στη δημιουργία συμπράξεων είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις οι ΟΚοιΠ δεν αναγνωρίζονται από τους κυβερνητικούς φορείς ως εταίροι, ούτε το έργο τους γίνεται σεβαστό, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση ενός κλίματος δυσπιστίας και καχυποψίας. Επιπλέον, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι μέχρι τώρα, τέτοιες προσπάθειες συμπράξεων ήταν αδύναμες και αποσπασματικές, και πραγματοποιούνταν κυρίως μεταξύ των ΟΚοιΠ και
Συμπράξεις και διατομεακές συνεργασίες
συνήθως στο πλαίσιο χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Ωστόσο, είναι θετικό το γεγονός ότι οι εκπρόσωποι των ΟΚοιΠ ανέφεραν ότι υπάρχουν
ενδείξεις ότι συγκεκριμένα Υπουργεία είναι περισσότερο ανοιχτά σε συνεργασίες και προσπαθούν να δημιουργήσουν δεσμούς με τις ΟΚοιΠ.
Σχόλια σχετικά με τη Εθελοντική Έκθεση Αξιολόγησης
Η Εθελοντική Έκθεση Αξιολόγησης (ΕΕΑ) της Ελλάδας δεν αναφέρει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί
η συνοχή των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη και παραλείπει να
προσδιορίσει τις θεματικές και τις στρατηγικές διασυνδέσεις μεταξύ των
νέων και των υφιστάμενων θεσμικών πλαισίων και μέσων πολιτικής, που ρυθμίζουν δράσεις σε διάφορους τομείς. Επίσης, δεν παρουσιάζονται
συγκεκριμένοι δείκτες για τη μέτρηση της πραγματικής προόδου όσον
αφορά στην επίτευξη των στόχων. Μια πιο περιεκτική και διατομεακή
προσέγγιση είναι απαραίτητη για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ. Επιπλέον, η ΕΕΑ επικεντρώνεται κυρίως στην επίτευξη
της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Από την άποψη αυτή, η κοινωνική
πτυχή των υπό συζήτηση θεμάτων προσεγγίζεται μόνο ως μέσο προς την οικονομική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, για τον ΣΒΑ 4, δεν υπάρχει εμπεριστατωμένη ανάλυση σχετικά με το πώς διασφαλίζεται το δικαίωμα
στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά σε ολόκληρη τη χώρα, ούτε λαμβάνεται υπόψη το ατομικό τους υπόβαθρο και η προσωπική τους κατάστασηαντίθετα, συνδέεται με την αγορά εργασίας και τις ανάγκες της. Επιπρόσθετα, το προσχέδιο της ΕΕΑ τέθηκε στην πλατφόρμα διαβούλευσης
για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ μια φάση διαβούλευσης που είχε πραγματοποιηθεί νωρίτερα - στην οποία συμμετείχαν δίκτυα και εθνικές πλατφόρμες - ήταν σύντομη και άφησε περιορισμένο χρόνο για διαβουλεύσεις.
Κανένα άτομο πίσω!
Ενώ η συζήτηση είναι πλέον ανοιχτή προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικής προστασίας των ευάλωτων ομάδων - για παράδειγμα, μέσω της διαδικασίας διαβούλευσης και της επακόλουθης υποβολής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ - παρά τις αδυναμίες
του - ή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τους Ρομά - εξακολουθούν πολλές ομάδες να βρίσκονται στο περιθώριο και να κινδυνεύουν. Ενδεικτικά αναφέρουμε ηλικιωμένους, γυναίκες, μετανάστες/ριες, άτομα με αναγνωρισμένο καθεστώς πρόσφυγα/ισσας, άτομα με αναπηρία, άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας ή/και εξαρτημένα από ψυχοδραστικές ουσίες. Είναι σημαντική παράλειψη η έλλειψη ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Τρίτη Ηλικία. Η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να αναγνωρίσει πως ο πληθυσμός άνω των 65 ετών διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξή
της και δεν αποτελεί βάρος για την οικονομία. Ομοίως, το ζήτημα της ένταξης του μεταναστευτικού πληθυσμού στην ελληνική κοινωνία θα
πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερη συνέπεια, δίνοντας βάρος στην υλοποίηση περισσότερων δράσεων καθώς και στην ανάληψη πρωτοβουλιών
σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο.
Η Ελλάδα έχει εισέλθει σε μια αργή μεταβατική διαδικασία σχετικά με την
επίτευξη των ΣΒΑ, επιχειρώντας να περάσει από τη θεωρία - θέσπιση νόμων
και εθνικών σχεδίων δράσης - στην πράξη και την εφαρμογή τους. Ωστόσο, δεν έχει ακόμη διαφανεί η ένταξη των πολιτικών στην ελληνική πολιτική
κουλτούρα και η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για την ουσιαστική
προώθησή τους. Σαφώς, τα εθνικά σχέδια δράσης που δημοσιοποιήθηκαν
τα τελευταία δύο χρόνια – και τα οποία αποτελούν ένα από τα κύρια εργαλεία πολιτικής για την επίτευξη των ΣΒΑ - σηματοδοτούν ένα βήμα προς τα εμπρός. Ωστόσο, ο δημόσιος διάλογος ανέδειξε αρκετές αδυναμίες των εθνικών σχεδίων και του ευρύτερου πλαισίου πολιτικής και θα μπορούσαν να γίνουν διάφορες συστάσεις προς την κυβέρνηση. Σε αυτό το πλαίσιο, ο διορισμός ενός/μιας μόνιμου/ης γενικού/ης γραμματέα στη δημόσια διοίκηση, υπεύθυνου/ης για την εφαρμογή των πολιτικών για τους ΣΒΑ, θα ξεπερνούσε τις αλλαγές στο πολιτικό τοπίο που ακολουθούν τις γενικές εκλογές και προκαλούν κενό στην εφαρμογή των πολιτικών. Επίσης, όταν αλλάζει η κυβέρνηση, θα πρέπει να δημοσιεύεται μια επικαιροποιημένη έκθεση για την κατάσταση, που θα λειτουργεί ως "συνδετική γέφυρα". Τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να καταλήξουν σε συμφωνίες σχετικά με τις κύριες πολιτικές των ΣΒΑ, δημιουργώντας έτσι ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο, ενώ το Κοινοβούλιο θα πρέπει επίσης να ενισχύσει τη συμμετοχή του στη διαδικασία παρακολούθησης, να ευαισθητοποιήσει το κοινό και τα μέσα ενημέρωσης, να προστατεύσει τις ευάλωτες ομάδες και να ενθαρρύνει τη λογοδοσία.
Επιπλέον, στο υπάρχον πλαίσιο, η παρακολούθηση και η αξιολόγηση
πραγματοποιούνται από τον ίδιο φορέα που εποπτεύει την εφαρμογή των πολιτικών. Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο θεσμικό όργανο με
τη συμμετοχή ποικίλων φορέων - ή μια ειδική ομάδα εργασίας (task force)
- που θα συντονίζει, θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί την πρόοδο των πολιτικών. Σε αυτήν θα συμμετέχουν φορείς από την κυβέρνηση,τις ΟΚοιΠ
καθώς και τον ιδιωτικό τομέα και θα διατυπώνουν συστάσεις σχετικά με τις πολιτικές των ΣΒΑ, ενσωματώνοντας τη γνώση στον μελλοντικό σχεδιασμό, προωθώντας την εφαρμογή των σχεδίων δράσης και βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητά τους. Οι αξιολογήσεις θα πρέπει να είναι συχνές - κάθε 6 ή 12 μήνες - και τα σχέδια δράσης θα πρέπει να αναθεωρούνται και να προσαρμόζονται στις δυναμικές συνθήκες της
κοινωνίας με τη γνώση που ισότιμα όλα τα μέλη θα φέρουν στις αξιολογήσεις. Η συλλογή δεδομένων και στοιχείων θα πρέπει να αναβαθμιστεί με την ενίσχυση της ΕΛΣΤΑΤ και της ικανότητας των ΟΚοιΠ να συλλέγουν και να ταξινομούν πληροφορίες από το πεδίο, προσαρμοσμένες στους ΣΒΑ. Η ύπαρξη ενός διαφανούς και ανοικτού
πλαισίου θα ενίσχυε τη λογοδοσία και θα ενθάρρυνε συνεργασίες μεταξύ
διαφορετικών φορέων. Οι διαβουλεύσεις για τα εθνικά σχέδια δράσης, τις πολιτικές και τη νομοθεσία θα πρέπει να διεξάγονται ουσιαστικά και όχι τυπικά δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε όλα τα ενδιαφερόμενα
πρόσωπα και φορείς. Όσον αφορά τις ΟΚοιΠ θα πρέπει να υποστηριχθούν
περαιτέρω ώστε να αυξηθεί η δυναμικότητα και η αποτελεσματικότητα
τους.
Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν για την παρούσα έκθεση προέρχονται από
τρεις κύριες πηγές. Αρχικά, ένα ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο διανεμήθηκε
σε ΟΚοιΠ, δίκτυα και πρωτοβουλίες της ΚτΠ στην Ελλάδα, μέσω του οποίου επιχειρείται να αξιολογηθούν τόσο η πρόοδος στην εφαρμογή των ΣΒΑ στην Ελλάδα όσο και τα σημαντικά ζητήματα που ανακύπτουν. Ένα δείγμα τριάντα (30) οργανώσεων που καλύπτουν τομείς όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η ισότητα των φύλων, η εκπαίδευση και η υγεία, συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο, συνοδευόμενο από επεξηγηματικά σχόλια. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από επτά (7) συνεδρίες εργασίας με εκπροσώπους των οργανώσεων της ΚτΠ. Οι συναντήσεις αυτές επικεντρώθηκαν σε θέματα όπως τα εθνικά σχέδια
δράσης για τους ΣΒΑ που υιοθετήθηκαν στην Ελλάδα, η εφαρμογή τους, ο ρόλος των κύριων ενδιαφερόμενων φορέων, κα. Επιπλέον, διεξήχθη μια σειρά ημιδομημένων συνεντεύξεων με εμπειρογνώμονες και εκπροσώπους
των ΟΚοιΠ και άλλων φορέων, ώστε να αποκτηθεί μια ολιστική εικόνα των ΣΒΑ στην Ελλάδα. Επίσης, στην αρχή της έρευνας πραγματοποιήθηκαν δύο διαδικτυακές συναντήσεις με εκπροσώπους των ΟΚοιΠ και ακαδημαϊκούς, ώστε να καθοριστεί η δομή της ερευνητικής διαδικασίας. Αναφορικά με τα δεδομένα, η έρευνα χρησιμοποιεί στοιχεία που είχαν δημοσιοποιηθεί μέχρι τον Ιούλιο 2022.
Στόχος 1: Δίνουμε τέλος σε όλες τις μορφές της φτώχειας, παντού
Το ΑΕΠ της Ελλάδας μειώθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της οικονομικής
κρίσης, προκαλώντας σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή
εκατομμυρίων ανθρώπων, μια κατάσταση που επιδεινώθηκε με την
πανδημία και την ενεργειακή κρίση. Το 2021, ο πληθυσμός που βρίσκεται
σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ανερχόταν στο 28,3% (2.971.200 άτομα) του πληθυσμού της χώρας, έναντι 19,6% το 2005.
Σύμφωνα με την EUROSTAT, το 35,6% των ελληνικών νοικοκυριών
αδυνατεί να πληρώσει τους λογαριασμούς του, ενώ το 39,6% δεν μπορεί
να συντηρήσει το σπίτι του, είτε είναι νοικιασμένο είτε ιδιόκτητο. Η αύξηση των τιμών των κατοικιών κατά 7,4% το 2019, ακολουθούμενη από μεγαλύτερη αύξηση της τιμής των ενοικίων και της υψηλής ζήτησης, της ύπαρξης μικρότερου στεγαστικού αποθέματος, καθώς μεγάλο μέρος
διατίθεται στη βραχυπρόθεσμη μίσθωση, αναμένεται να ενισχύσει τα φαινόμενα φτώχειας.
ασφάλεια, βελτιώνουμε τη διατροφή και προάγουμε τη βιώσιμη αγροτική παραγωγή
Το ποσοστό επισιτιστικής ανασφάλειας στην Ελλάδα ήταν 8,6% (20182020) έναντι 7,6% στις οικονομίες υψηλού εισοδήματος, ενώ το ποσοστό
νεογνών με χαμηλό βάρος γέννησης ήταν 8,7% έναντι 7,6% στις οικονομίες υψηλού εισοδήματος. Tο ποσοστό αναιμίας μεταξύ των
γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία ήταν 15,1% στην Ελλάδα για το 2019
σε σύγκριση με 14,4% στις οικονομίες υψηλού εισοδήματος. Τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν ότι υπάρχει κρυφή πείνα/υποσιτισμός ή υποσιτισμός ή και τα δύο.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην ελληνική EEA δεν γίνεται καμία αναφορά στα ποσοστά πείνας στην Ελλάδα, ούτε στον υποσιτισμό. Αντίθετα, η έμφαση δίνεται στην παχυσαρκία, η οποία είναι περισσότερο θέμα υγείας
και λιγότερο θέμα μηδενικής πείνας. Αυτό δίνει την εντύπωση ότι δεν υπάρχει πείνα στην Ελλάδα. Ομοίως, δεν γίνεται καμία αναφορά στη
διατροφική επάρκεια.
Στόχος 2: Δίνουμε τέλος στην πείνα, πετυχαίνουμε την
επισιτιστική
Στόχος 3: Διασφαλίζουμε
μία ζωή με υγεία και προάγουμε την
ευημερία για όλους, σε όλες τις ηλικίες
Οι πιστώσεις από τον εθνικό προϋπολογισμό για την υγεία εξακολουθούν
να παραμένουν σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο, με μεγάλο μέρος του
πληθυσμού να εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες
υγείας, ενώ η υποστελέχωση και η έλλειψη εξοπλισμού παραμένουν κρίσιμα
ζητήματα στον τομέα αυτό. Καταγράφηκε αριθμός ρεκόρ θανάτων λόγω
της πανδημίας, ενώ τα προβλήματα ψυχικής υγείας αυξήθηκαν σημαντικά λόγω της πανδημίας.
Επιπλέον, η ελληνική ΕΕΑ δεν αξιολογεί την υγεία των παιδιών ή των
μητέρων, ενώ δεν αναφέρονται τα ποσοστά των ανασφάλιστων πολιτών, των θανάτων ή των βλαβών στην υγεία από έκθεση σε επικίνδυνες χημικές ουσίες, που αποτελούν δείκτες στους υποστόχους του Στόχου 3.
ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση και προάγουμε τις ευκαιρίες δια βίου μάθησης για όλους
Το νομικό πλαίσιο και οι πολιτικές για την εκπαίδευση στην Ελλάδα υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές από τις διάφορες κυβερνήσεις τουλάχιστον
τα τελευταία 40 χρόνια. Ο εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού συστήματος
ήταν πάντα ο στόχος, αλλά δεν υπήρχε - και εξακολουθεί να μην υπάρχει - συναίνεση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων σχετικά με το εκπαιδευτικό σύστημα. Η οικονομική κρίση είχε μεγάλο αντίκτυπο στον τομέα της εκπαίδευσης στη χώρα, όσον αφορά την εξασφάλιση της απαραίτητης χρηματοδότησης για τη λειτουργία των εκπαιδευτικών μονάδων και την παροχή στήριξης στον μαθητικό πληθυσμό - που επλήγη σοβαρά από τις πολιτικές λιτότητας - και συνολικά για την αποτελεσματική λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι αποσπασματικές νομικές παρεμβάσεις και αλλαγές στις πολιτικές υποκρύπτουν την απουσία ενός ευρύτερου στρατηγικού οράματος ενώ δεν έχει υιοθετηθεί κανένα σχέδιο δράσης και
ο τρόπος ενσωμάτωσης των ΣΒΑ στην εκπαίδευση είναι μάλλον ασαφής.
Αν και τα εργαστήρια δεξιοτήτων και η αντίστοιχη πλατφόρμα παρέχουν στους εκπαιδευτικούς τα εργαλεία και τις γνώσεις που είναι απαραίτητες
για την εξοικείωση των μαθητών με τους ΣΒΑ, δεν υπάρχει ενιαία προσέγγιση στα σχολεία.
Προς το παρόν, το αφήγημα περί καινοτομίας, εκσυγχρονισμού και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που επιχειρεί η ελληνική Πολιτεία δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των εκπαιδευτικών
και των μαθητών/τριών. Τα νομοθετικά μέτρα που εισήχθησαν κατά τη
Στόχος 4: Διασφαλίζουμε την χωρίς αποκλεισμούς,
διάρκεια της πανδημίας έχουν επικριθεί έντονα για την υποβάθμιση του ήδη
αποδυναμωμένου - από την οικονομική κρίση - εκπαιδευτικού συστήματος.
Η πρόσβαση στα σχολεία δεν είναι εγγυημένη για όλα τα παιδιά της χώραςτα παιδιά προσφύγων και μεταναστών, τα παιδιά με αναπηρία και άλλα με ειδικές μαθησιακές ανάγκες αντιμετωπίζουν κρίσιμα εμπόδια - ενώ η οπτική
του φύλου δεν ενσωματώνεται. Η υποστήριξη που παρέχεται στους εκπαιδευτικούς δεν είναι επαρκής, παρά το γεγονός ότι ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι ιδιαίτερα κρίσιμος στο σύγχρονο εκπαιδευτικό
σύστημα, καθώς πρέπει να ανταποκριθούν σε πολλαπλές προκλήσεις μέσα
στο σχολικό περιβάλλον. Η έλλειψη δεδομένων για το εκπαιδευτικό
σύστημα είναι σημαντική, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την αξιολόγηση
των πραγματικών αναγκών, το σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών.
Στόχος 5: Επιτυγχάνουμε την ισότητα των φύλων και τη
χειραφέτηση όλων των γυναικών και κοριτσιών
Σύμφωνα με το δείκτη ισότητας των φύλων του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου
για την Ισότητα των Φύλων, η Ελλάδα κατέχει τη χαμηλότερη θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Αντίστοιχα, στην έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του 2022, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 100η θέση. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα έρχεται τελευταία. Στην Ελλάδα, η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου δεν πραγματοποιείται με ενιαίο τρόπο στις εθνικές πολιτικές. Για παράδειγμα, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ
των δύο φύλων στην Ελλάδα είναι 12,5%, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 16%. Αυτό ισχύει τόσο για τον ιδιωτικό τομέα, σε μεγαλύτερο βαθμό, όσο
και για τον δημόσιο τομέα. Το ποσοστό απασχόλησης για τις γυναίκες είναι 49% (ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 67,4%), ενώ για τους άνδρες είναι 70,1%. Το ποσοστό των γυναικών που καταλαμβάνουν ηγετικές θέσεις παραμένει χαμηλό. Μία στις τέσσερις διευθυντικές θέσεις καταλαμβάνεται από γυναίκες, με τον μέσο όρο της ΕΕ να είναι 3 στις 4. Αναφορικά με τις γυναικοκτονίες, το αυξανόμενο ποσοστό στην Ελλάδα καθιστά εμφανές ότι
η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών έχει πολύ δρόμο μπροστά της. Τέλος, σχετικά με την πρόσβαση των γυναικών σε
προληπτικές εξετάσεις υγείας, αν και έχει σημειωθεί βελτίωση, η αποτελεσματική πληροφόρηση και η ευαισθητοποίηση για τις εξετάσεις αυτές θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα.
Σε επίπεδο πολιτικών, η Ελλάδα ενέκρινε το 2021 το δεύτερο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων (ΕΣΔΙΦ) 2021-2025, θέτοντας ουσιαστικά έναν οδικό χάρτη για την προώθηση της ισότητας των φύλων. Ωστόσο, έχουν εντοπιστεί πολυάριθμα κενά και αδυναμίες στο ΕΣΔΙΦ 2021-2025. Συγκεκριμένα: α) είναι ανεπαρκές αναφορικά με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων για την πρόληψη της έμφυλης βίας, β) δεν αντιμετωπίζει τις εντεινόμενες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της πανδημίας COVID-19, γ) στερείται αξιόπιστων δεδομένων και επιστημονικής τεκμηρίωσης, δ) δεν γίνεται αναφορά σε διυπουργική
επιτροπή που θα συντονίζει τις δράσεις των επιμέρους υπουργείων και άλλων φορέων, ε) δεν καταφέρνει, κατά τη σύλληψή του, να εμπλέξει και
να συμπεριλάβει ένα ευρύ φάσμα εκπροσώπων των ελληνικών ΟΚοιΠ, στ) δεν ορίζονται με σαφήνεια συγκεκριμένες ομάδες-στόχους που
αντιμετωπίζουν έντονες ή/και πολλαπλές διακρίσεις, ζ) δεν γίνεται καμία
αναφορά στη συσχέτιση και αλληλεπίδραση των έμφυλων ανισοτήτων με
την κλιματική κρίση, μια συσχέτιση που βρίσκεται στην κορυφή της
παγκόσμιας πολιτικής και αναπτυξιακής ατζέντας, η) δεν υπάρχει
καθορισμένος μηχανισμός λογοδοσίας - δεν είναι σαφές ποιος είναι
υπόλογος για την υλοποίηση των προτεινόμενων δράσεων - και δεν
διατίθενται ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι για συγκεκριμένες δράσεις που προβλέπονται, θ) αποτυγχάνει σε μεγάλο βαθμό να αντιμετωπίσει το ζήτημα της χρηματοδότησης και των επενδυτικών κενών μεταξύ των φύλων στην επιχειρηματικότητα.
Ως προς τη στάση των ΟΚοιΠ στον συγκεκριμένο στόχο, παρατηρείται αυξημένο ενδιαφέρον. Όλο και περισσότερες οργανώσεις εστιάζουν στην προώθηση της ισότητας των φύλων και δραστηριοποιούνται κυρίως σε τέσσερις (4) διακριτούς τομείς: βία λόγω φύλου, οικονομική ενδυνάμωση
και ηγεσία, γυναίκες μετανάστριες και προσφύγισσες, και εκπαίδευση που ανταποκρίνεται στο φύλο. Υπάρχουν περισσότερες οργανώσεις που εστιάζουν σε ζητήματα φύλου που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες ΛΟΑΤΚΙ+, οι γυναίκες με αναπηρίες, κα. Άλλες οργανώσεις ενσωματώνουν όλο και περισσότερο την ισότητα των φύλων σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων τους και αναγνωρίζουν την προώθηση της ισότητας των φύλων ως βασική προτεραιότητα.
Στόχος 6: Διασφαλίζουμε τη διαθεσιμότητα και τη βιώσιμη
διαχείριση του νερού και των εγκαταστάσεων/συστημάτων
υγιεινής για όλους
Η πολιτική διαχείρισης των υδάτων είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Σημαντικά προβλήματα αναμένεται να προκύψουν με την ιδιωτικοποίηση των εταιρειών ύδρευσης τόσο από πλευράς ποιότητας όσο και από πλευράς τιμών. Αντίστοιχα ζητήματα παρατηρούνται στους υποστόχους 6.3 και 6.6. Εντοπίστηκαν επίσης νόμοι και άρθρα που ψηφίστηκαν κατά την κοινοβουλευτική διαδικασία που είναι αντίθετα με πολύ πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.