Hawlati No.1754

Page 12

‫‪12‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫مندااڵن‬

‫کورتە ڕانانی چەند کتێبێک‬ ‫شوان ئەحمەد‬ ‫(‪)1‬‬ ‫(چەپ‪ ،‬شۆڕش‪ ،‬پڕۆلیتار) وەک سێ‬ ‫ئەفسانەی سەدەی نۆزدە‬ ‫‪-‬کتێبی تلیاکی ڕۆشنبیرانی ڕیمۆن ئارۆن‪-‬‬

‫س��ێ ئ��ەف��س��ان��ەی ب��ەس��ەرچ��ووی س���ەدەی‬ ‫نۆزدەهەمن و بریتین لە (چەپ و شۆڕش‬ ‫و پڕۆلیتاریا)و بەرهەمی ئەندێشە سازی‬ ‫ڕاب��ردووی��ەک��ی ب��ەس��ەرچ��وون‪ .‬کتێبەکە‬ ‫ب���ەق���ەوارەی ‪ 208‬الپ���ەڕەی���ە و شایەنی‬ ‫خوێندنەوەیە‪ ،‬بۆ تێگەیشتن لەجەوهەر و‬ ‫ماهیەتی مارکسیزم‪.‬‬ ‫دوای نیوسەدە لە دەرچوونی ئەم کتێبە‪،‬‬ ‫کەچی هێشتا کتێبخانەی ک���وردی لەو‬ ‫س��ەرچ��اوەی��ە ب��ێ��ب��ەش��ە‪ ،‬س��ەرچ��اوەی��ەک‬ ‫ک��ە دەت��وان��ێ چ��اوێ��ک��ی دی��ک��ەم��ان بداتێ‬ ‫ب���ۆ خ���وێ���ن���دن���ەوەی م��ارک��س��ی��زم و بۆ‬ ‫هەڵسەنگاندنی کۆمۆنیزم‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫چینە نوێیەکە‬ ‫کۆمەڵگەی بێ چینایەتی‪ ،‬درۆیەکی‬‫شاخداری کۆمۆنیستەکانە‪-‬‬ ‫(ئیمپراتۆریایەک کەبەدرۆکردن‬ ‫بەندبوو)‬ ‫‪-‬کارل پۆپەر‪-‬‬

‫ت��ەوژم��ی بەهێزی کۆمۆنیزم لەنیوەی‬ ‫دووەمی سەدەی بیستەم‪ ،‬لە ئەوروپاو لە‬ ‫واڵتانی جیهانی سێیەم و لە کوردستانی‬ ‫خۆشماندا وای��ک��رد‪ ،‬ل��ەژێ��ر زەب���رو زۆرو‬ ‫پڕوپاگەندەو بااڵدەستی مارکسیستەکاندا‪،‬‬ ‫خ��ەڵ��ک ب��ەت��رس و ب��ی��م��ەوە ب��اس��ی ئ��ەو‬ ‫بیرمەندو ن��وس��ەران��ە ب��ک��ەن کەلیبراڵ‬ ‫بوون و جیاواز لەکۆمۆنیستەکان بیریان‬ ‫دەکردەوە‪.‬‬ ‫ئەمە وایکرد زۆرێکی زۆر بەچاوی گومانەوە‬ ‫لەکەسانی وەک (ڕیمۆن ئارۆن و مەسعود‬ ‫م��ح��ەم��ەد) ب��ڕوان��ن‪ .‬ئ���ارۆن ل��ەئ��ەوروپ��او‬ ‫م��ەس��ع��ود م��ح��ەم��ەدی بەهەشتیش الی‬ ‫خۆمان‪.‬‬ ‫تۆمەتبارکردنی ئ��ارۆن بە بۆرژوازیەکی‬ ‫ک��اڵ��ف��ام و ب��ەک��رێ��گ��ی��راوی (‪)C.i.A‬و‬ ‫تانەوتەشەردانیش لە مەسعود محەمەد‬ ‫ب����ەوەی ک���وڕە م��ەالی��ەو ب��ەگ��زادەی��ەک��ی‬ ‫نەخوێندەوارە و پەروەردەی حوجرەکانەو‬ ‫ک���وردی ن��ازان��ێ‪ ،‬مشتێکە ل��ەخ��ەرواری‬ ‫ئەو ناوبانگ زڕان��دن و ئیرهابە فیکری‬ ‫و ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ی��ەی م��ارک��س��ی��س��ت��ەک��ان‬ ‫سەروەختێک دەبدەبانیان بوو‪ ،‬بەگەڕیان‬ ‫خستبوو‪.‬‬ ‫(تلیاکی ڕۆشنبیران) بەرهەمێکی تیۆری‬ ‫گرنگی ب��ی��رم��ەن��دی گ����ەورەو وردبینی‬ ‫فەرەنسی ڕیمۆن ئ��ارۆن��ە‪ .‬لە ناوەڕاستی‬ ‫شەستەکانی س��ەدەی ڕاب���ردودا لەپاریس‬ ‫چاپی دەکات‪ .‬پاریسێک کەژان پۆڵ سارتەر‬ ‫وەک زمانحاڵی چ��ەپ و مارکسییەکانی‬ ‫ئەو قۆناغەی فەڕەنسا‪ ،‬لەسەنگەردابوو‬ ‫بۆ هەموو ئ��ەوان��ەی بوێریان دەن��وان��دو‬ ‫جیاواز لەئایدیۆلۆژیای مارکسیزم بیریان‬ ‫دەکردەوە‪.‬‬ ‫پەالماردانی (وشەکان و شتەکان)ی میشێل‬ ‫فوکۆ ‪1966‬و (تلیاکی ڕۆشنبیران)ی ئارۆن‪،‬‬ ‫لەالیەن سارتەرەوە بەو زمانە زبرو توندە‪،‬‬ ‫نمونەیەکی زەق و ئاشکرای ئەو قۆناغەیە‬ ‫کە تەنها الیەنگرانی یەک ئایدیۆلۆژیای‬ ‫مافی فسەکردنیان هەبووە‪.‬‬ ‫ئ�����ەوەی ل���ەم ک��ت��ێ��ب��ەدا ڕی���م���ۆن ئ���ارۆن‬ ‫ب��ەدوای��دا دەچ��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەوەی��ە چ��ۆن چۆنی‬ ‫ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ای��ەک��ی وەک م��ارک��س��ی��زم‬ ‫توانیویەتی توێژێکی گەورە و گرانی وەک‬ ‫ڕۆشنبیران‪ ،‬بەنج بکات و بە شەوارەیان‬ ‫بخات‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا داینامۆی ئەو ئایدیۆلۆژیایە‪،‬‬

‫مێژووی نوسین و چاپبونی ئەم کتێبە‬ ‫کۆنە‪ ،‬بەاڵم گرنگە‪ .‬ئاخر کەی گرنگی و‬ ‫بایەخی هیچ کتێبێک‪ ،‬پەیوەندی بەکۆنی‬ ‫ی��ان ت��ازەی��ی��ەوە ه��ەب��ووە‪ .‬گ��ەر واب��وای��ە‬ ‫لەئێستادا‪ ،‬نەدەبوو کەس باس لەنرخ و‬ ‫بەهای (ئەلیادە)ی هۆمیرۆس و (کۆماری)‬ ‫ئەفالتۆن و (کاتیگۆرییەکان)ی ئەرستۆ‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫میلۆڤان دگ��ی��الس ک���وڕە جوتیارێکی‬ ‫یوگسالفییەو لەدایک ب��ووی ساڵی ‪.1911‬‬ ‫یەکێک ب���ووە ل��ەو گ��ەن��ج کۆمۆنیستە‬ ‫چاالک و بەدەستوبردانەی‪ ،‬تا دوا پلەکانی‬ ‫دەسەاڵتدارێتی چووە‪ .‬ساڵی ‪ 1953‬دەبێتە‬ ‫جێگری تیتۆ و ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی بەرگری یوگسالفیای ئەوسا‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ل��ەب��ەرئ��ەوەی ساڵێک دوای ئەوە‬ ‫دەست دەکات بە ڕەخنەگرتن‪ ،‬لەسەرانی‬ ‫حیزبی شیوعی یوگسالفی و گەندەڵی و‬ ‫لەڕێ الدان و قاچ و چۆچ و بەڵێن شکێنیان‬ ‫بۆ خەڵک و خوا ئاشکرادەکات‪ ،‬دەکەونە‬ ‫گ��ی��ان��ی و ڕاپ��ێ��چ��ی ژورە تاریکەکانی‬ ‫زیندانی دەکەن و ساڵی ‪ ،1955‬بەسێ ساڵ‬ ‫حوکمی دەدەن‪ .‬بەهۆی سوربونی لەسەر‬ ‫هەڵوێستە فیکرییەکانی‪ ،‬ساڵی ‪1962‬‬ ‫جارێکی تر بەنۆساڵ زیندانی مەحکومی‬ ‫دەکەن‪.‬‬ ‫کتێبی (چینیە نوێیەکە) بەرهەمی ئەو‬ ‫سااڵنەی نێو زیندانیەتی و دەیەوێت ئەوە‬ ‫بسەلمێنێ کەکۆمەڵگەی بێ چینایەتی‪ ،‬چ‬ ‫درۆیەکی شاخدارەو لەپشت ئەو درۆیەوە‬ ‫شۆڕشگێڕە مارکسییەکان‪ ،‬دوای دەست‬

‫ڕاگەیشتنیان بەدەسەاڵت‪ ،‬چۆن دەکەونە‬ ‫تەکبیر و ڕازون���ی���ازی دروس��ت��ک��ردن��ی‬ ‫چینێکی نوێی دەوڵەمەندو پ��ارە دارو‬ ‫مشەخۆرو چۆن چۆنی‪ ،‬خەڵک و خوایان‬ ‫بیردەچێتەوەو ل��ەب��ری دروستکردنی‬ ‫ب��ەه��ەش��ت‪ ،‬دۆزەخ��ێ��ک ی��ان زیندانێکی‬ ‫گەورە دەخوڵقێنن‪.‬‬ ‫لەنەسکی یەکەمدا باس لە (بنەماکانی‬ ‫ت��ی��ۆری کۆمۆنیزم) دەک���ات و پێیوایە‬ ‫ک��ۆم��ۆن��ی��زم ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ای��ەک��ە‪ ،‬پ��ڕە‬ ‫ل��ەن��اک��ۆک��ی و ئ���ەرک���ی ف����ری����ودان و‬ ‫لەخشتەبردنی مرۆڤەکانەو ئەو سستمی‬ ‫حوکمڕانیەشی دروستی دەکات‪ ،‬بەئاسن و‬ ‫ئاگر نەبێت ناتوانێت بەردەوامبێت‪.‬‬ ‫لەنەسکی دووەم���دا ب��اس ل��ە (م��ۆراڵ��ی‬ ‫شۆڕش دەکات) و پێیوایە کۆمۆنیستەکان‪،‬‬ ‫ب���ەدت���ری���ن ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕن و ش��ۆڕش��ی‬ ‫ک��ۆم��ن��س��ت��ی��ش‪ ،‬دزێ���وت���ری���ن ش��ۆڕش��ە‬ ‫لەمێژووی مرۆڤایەتیدا (بۆ دڵنیابوون‬ ‫ل��ەو قسانەی میلۆڤان دگیالس بڕوانە‬ ‫س��ەردەم��ی ت��ی��رۆری گ���ەورەی ستالین‪،‬‬ ‫قۆناغی ش��ۆڕش��ی فەرهەنگی لەچینی‬ ‫ماوتسی تۆنگ و خەمیرە س��ورەک��ان و‬ ‫پۆڵ پۆت لەکەمبۆدیا و‪ ...‬هتد)‪ .‬هەروەها‬ ‫جەخت لەوەش دەکاتەوە کە حوکمڕانی‬ ‫کۆمۆنیزم‪ ،‬تەنها بەکوشت و بڕو تیرۆری‬ ‫ڕەش پایەدار دەبێت‪ .‬بڕوانە (چینی نوێ‪-‬‬ ‫ل‪ 20‬بۆ ل ‪.)52‬‬ ‫کارێک کەشۆڕشی کۆمۆنستی دەیکات‬ ‫ب��ری��ت��ی��ی��ە ل���ە‪( :‬وێ���ران���ک���ردن���ی دام و‬ ‫دەزگ��اک��ان��ی دەوڵ����ەت‪ ،‬ت��اروم��ارک��ردن��ی‬ ‫شۆڕشگێڕە ڕاس��ت��گ��ۆک��ان‪ ،‬چەسپاندنی‬ ‫حوکمی دیکتاتۆری هەتا هەتایی‪ ،‬کوشتنی‬ ‫فەردانیەت و هەناسەی ڕەخنەگرانە‪،‬‬ ‫درۆب���ەخ���ش���ی���ن���ەوە‪ ،‬دی��م��اگ��ۆگ��ی��ەت‪،‬‬ ‫خۆڕازاندنەوە بەدروشمی بریقەداری بێ‬ ‫ناوەڕک)‪.‬‬ ‫دواج����ار ئ����ەوەی م��ەب��ەس��ت��ی س��ەرەک��ی‬ ‫ئ����ەم ک��ت��ێ��ب��ەی م��ی��ل��ۆڤ��ان دگ��ی��الس��ە‪،‬‬ ‫جەختکردنەوەیە لەوەی کە کۆمۆنیزم‬ ‫نەک هەر چینایەتی ناهێڵێت‪ ،‬بەڵکو شان‬ ‫بەشانی پایەماڵکردنی چینی ب��ۆرژوا‪،‬‬ ‫چینێکی ت��ازە دروس��ت دەک��ات ک��ە زۆر‬ ‫بەدترو دزێوترو خوێن مژترە‪ ،‬لە چینی‬ ‫پێشوو‪.‬‬ ‫چ��ی��ن��ی ن���وێ کەچینێکی م��ش��ەخ��ۆرو‬ ‫چ��اوب��رس��ی��ەو ش��ێ��وازی ف��رت و فێڵ و‬ ‫لەخشتەبردن دەگرێتەبەر‪ ،‬بەیەکێک‬ ‫لەهەرە ستەمکارترین و سەرکوتکەرترین‬ ‫چین لەمێژودا ئەژماردەکرێت‪ .‬ئەوانەشی‬ ‫دەب��ن��ە پ��ای��ەو ک��ەرەس��ت��ەی ئ��ەو چینە‬ ‫تازەیە‪ ،‬شۆڕشگێڕە جامبازو لێزانەکانن‬ ‫کە دەزانن چۆن چۆنی‪ ،‬حیزب و شۆڕش و‬ ‫دەسەاڵت دەکەنە ئامرازێک بۆ لەقاڵبدانی‬ ‫کۆمەڵگە‪.‬‬ ‫ب��������ەب��������ڕوای ئ������ەوی������ش ئ��������ەوەی‬ ‫ڕێگەخۆشکەربووە بۆ هاتنەئارای ئەو‬ ‫چینە نوێیە (لینین) بووە‪ ،‬نەک کەسێکی‬ ‫دیکە‪ .‬بۆزانیاری زیاتر بڕوانە (هەمان‬ ‫سەرچاوەی پێشوو ل‪ 69‬بۆ ل ‪.)98‬‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەوەی ئ��ەم کتێبە لەئێستادا‬ ‫ک��ەج��ی��ه��ان ی���ادی س��ەدس��اڵ��ەی ش��ۆڕش��ی‬ ‫ئۆکتۆبەر دەکاتەوە گرنگە‪ ،‬بۆ حاڵی بوون‬ ‫لە مێژووی حەفتاساڵەی کۆمۆنیزم (‪-1917‬‬ ‫‪ ،)1989‬بەتایبەت کە کتێبەکە لەنوسینی‬ ‫یەکێک لەڕۆڵە دیارەکانی بزوتنەوەی‬ ‫کۆمۆنیستە لەجیهانداو ئ��اگ��اداری زۆر‬ ‫وردەکاری ئەو مێژووەیە‪.‬‬ ‫لەسەروەختی پرۆسەی پیرۆستریکاو‬ ‫گالسینۆستدا‪ ،‬میکائیل گۆرباچۆڤ وتی‪:‬‬ ‫(یەکیەتی س��ۆڤ��ی��ەت وەک ئ���ەوەی من‬

‫دەیبینم‪ ،‬واڵتێکی سروشتی و ئاسایی‬ ‫ن��ی��ی��ە‪ ،‬ئ��وم��ێ��دەوارم ب��ت��وان��م بیکەمە‬ ‫واڵتێکی سروشتی)‪.‬‬ ‫ڕەنگە لە ئان و ساتی خۆشیدا میلۆڤان‬ ‫دگیالس‪ ،‬درکی بەوەکردبێ کە یوگسالفیا‬ ‫سروشتی و ئاسایی ڕەوت ناکات و بەرەو‬ ‫ئامانجێکی دیکە دەچێت‪ ،‬بۆیە هەوڵیداوە‬ ‫بەر بەوەبگرێت‪ ،‬بەاڵم بیرۆکراسیەتی‬ ‫حیزب و دەوڵەت لەوە قەبەتربووە‪ ،‬ئەو‬ ‫ت��وان��ای دەستکاریکردنی هیچ شتێکی‬ ‫ه��ەب��ێ��ت‪ ،‬ب��ۆی��ە لەکونجە تاریکەکانی‬ ‫زینداندا سەر دەنێتەوە‪.‬‬ ‫لەیەکیەتی سۆڤیەتیش ترۆتسکی هەستی‬ ‫ب��ەه��ەم��ان دۆخ ک���رد‪ ،‬ب���ەاڵم ت���ازە کار‬ ‫لەکارترازابوو‪ .‬ئەو وەختەی هاتە دەنگ‪،‬‬ ‫ش��ارب��ەدەرک��را‪ .‬کە پڕکێشی زیاتریشی‬ ‫کرد‪ ،‬بەدەمەتەورێک مێشکیان پژاند‪.‬‬ ‫ش��ۆڕش وای��ە بەخەونی دروستکردنی‬ ‫ب��ەه��ەش��ت دەس���ت پ��ێ��دەک��ات ‪ ،‬دوات���ر‬ ‫ماڵوێرانی دێنێ و بەدۆزەخ کۆتایی دێت‪.‬‬ ‫(‪)3‬‬ ‫کۆمۆنیزم و قەسابخانەکانی‬ ‫‪-‬ئایا مارکس بێتاوانە؟‪-‬‬

‫مارکس و تۆتالیتاریزمی کۆمۆنستی‪،‬‬ ‫بابەتی کتێبێکی ت��وێ��ژەری فەرەنسی‬ ‫ئ���ەن���درێ س��ون��ی��ک��ە‪ ،‬ب��ەن��اون��ی��ش��ان��ی‬ ‫(مانیفێست لە ڕوانگەی مێژوو)ەوە‪ .‬ئەم‬ ‫کتێبە لەسەر وەختی باڵوبونەوەیەوە‪،‬‬ ‫مشتومڕێکی زۆری ن��اوەت��ەوە لەنێوان‬ ‫یاران و نەیارانیدا‪.‬‬ ‫لەنێوان ئەوانەی کارل مارکس بێبەری‬ ‫دەک��ەن لەتیۆریزەکردن بۆ تاوانەکانی‬ ‫(لینین و ستالین و ماوستی تۆنگ)‬ ‫و ئەوانەی وەک ئ��ەوان واب��وون‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوانەی لەو بڕوایەدان مارکسیزم هەر‬ ‫لەسەرچاوەکەیەوە لێڵەو نمونەش بەم‬ ‫کتێبە دێنینەوە کە بنەماکانی هزری‬ ‫مارکسی لەبەریەک هەڵدەوەشێنێ‪.‬‬ ‫ئەم هێرش و پەالمارەش‪ ،‬لەالیەن کۆنە‬ ‫کۆمۆنستێکەوە ئەنجام دەدرێت‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەندرێ سونیک بۆخۆی جولەکەیەکی‬ ‫بەڕەگەز پۆڵەندیەو ئەندامی لیژنەی‬ ‫س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ک��ردن��ی ف��ی��دراس��ی��ۆن��ی‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اران��ی ک��ۆم��ۆن��ی��س��ت ب���ووەو‬ ‫لەبزوتنەوەی ئایاری ‪ 68‬هەڵسوڕاوبووە‪،‬‬ ‫ه��اوک��ات ل��ەت��ەم��ەن��ی مێردمنداڵیەوە‬ ‫ئ���ەن���دام ب����ووە ل��ەڕی��زەک��ان��ی پ��ارت��ی‬ ‫کۆمۆنیستی فەرەنسیدا‪.‬‬ ‫گومانی تێدانییە (لینین و ستالین و‬ ‫ماوستی ت��ۆن��گ)‪ ،‬دەستیان لەکوشتنی‬ ‫دەی���ان ملیۆن لەهاواڵتیانی خۆیاندا‬ ‫ه�����ەب�����ووەو س��س��ت��م��ی ت��ۆت��ال��ی��ت��اری‬ ‫سەرکوتکەرانەیان لەچین و یەکیەتی‬

‫سۆڤیەت و ئەو واڵت��ە سۆسیالیستانەی‬ ‫لەبن دەستیاندابوون‪ ،‬دامەزراندووە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ئایا ئ��ەم سێ کوچکەیە (لینین‪،‬‬ ‫ستالین‪ ،‬ماستی تۆنگ)‪ ،‬بەوکارانەیان‬ ‫ناپاکییان لەهزری کارل مارکس کردووە‪،‬‬ ‫یاخود ڕەگوڕیشەی ئەو ماڵوێرانیانەی‬ ‫ب��ەس��ەر کەمپی کۆمۆنستیدا ه��ات‪ ،‬لە‬ ‫دووتوێی ئەو کتێبەدا هەیە کە مارکس‬ ‫تیۆریزەی بۆ کۆمۆنیزم تێدا کردبوو؟‬ ‫مەبەستمان لەوەش (مانیفێستە)‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1848‬خاوەنی کتێبی (سەرمایە)‪،‬‬ ‫لەگەڵ فردریک ئەنگلزدا ئەو بەرهەمە‬ ‫باڵودەکەنەوەو پێشبینی هەرەسهێنانی‬ ‫کۆمەڵگەی س��ەرم��ای��ەداری تێدادەکەن‪.‬‬ ‫ب����اس ل������ەوەش دەک������ەن ک���ە چ��ی��ن��ی‬ ‫ن��اوەن��د ئ��اوێ��ت��ەی چینی پڕۆلیتاریا‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬ب��ۆ ب��ەگ��ژاچ��ون��ەوەی دوژم��ن��ی‬ ‫ه��اوب��ەش��ی ه���ەردووک���ی���ان کەچینی‬ ‫بۆرژوازیەتە‪ .‬بەمەبەستی بەدیهێنانی‬ ‫دادی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬لە کۆمەڵگەیەکی‬ ‫کۆمۆنستیدا کە دیکتاتۆریەتی پڕۆلیتاریا‬ ‫تێیدا بااڵدەست دەبێت‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ت��ر ه���ی���چ ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ار ی���اخ���ود‬ ‫م��ێ��ژوون��وس��ێ��ک‪( ،‬م��ان��ی��ف��ێ��س��ت)ی ب��ەو‬ ‫بوێریەوە تاوتوێ نەکردووە کەئەندرێ‬ ‫سونیک کردویەتی ‪ .‬سونیک بەگشتی‬ ‫لەناوەوەڕا (مانیفێست) تاوتوێ دەکات‪،‬‬ ‫بەمەبەستی خستنەڕوی هەڵوێستی‬ ‫ن��وس��ەرەک��ەی و تێڕوانینی ب��ۆ مێژوو‬ ‫بۆملمالنێی چینایەتی‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ل��ێ��رەدا ئ��ەن��درێ س��ون��ی��ک (ک��ە‬ ‫لەبەراییەکانی ه����ەزارەی سێیەمەوە‬ ‫پەیوەندی بە نیوکۆنزێرڤاتیڤەکانەوە‬ ‫ک����ردووە)‪ ،‬بەبەڵگەوە ه��زری مارکسی‬ ‫لەبەریەک هەڵدەوەشێنێ و لەوەشدا‬ ‫پ��ش��ت ئ��ەس��ت��ورە ب��ەئ��ەزم��ون��ی خ��ۆی‬ ‫لەوتنەوەی فەلسەفەداو جەخت لەدوو‬ ‫خاڵی سەرەکی دەکاتەوە‪:‬‬ ‫ی��ەک��ەم‪/‬ئ��ای��ا ئ���ەوەی ل��ە (مانیفێست)‬ ‫دا دەرب���ارەی ڕۆڵ��ی پارتی کۆمۆنیست‬ ‫دەی��خ��وێ��ن��ی��ن��ەوە‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو حیزبی‬ ‫شیوعیەی لینین دروستی کرد‪ ،‬دەگونجێت‬ ‫ی��ان ن��ا؟ مەبەستمان حیزب‪ -‬دەوڵەتە‬ ‫کەبەناوی پڕۆلیتاریاوە‪ ،‬دیکتاتۆریەتێکی‬ ‫سەرتاسەری پەیڕەوکرد‪ .‬کەوابێ چاوگی‬ ‫خراپەکاری مارکسە یان لینین؟‬ ‫دووەم‪ /‬سەروەختێک مانیفێست وەاڵمی‬ ‫ئ��ەو تۆمەتانە دەدات���ەوە کە پێشبینی‬ ‫دەک���را ک��ۆم��ۆن��ی��زم ئ����ازادی تاکەکەس‬ ‫لەباربەرێت و کلتور پایەماڵ بکات‪ ،‬ئاخۆ‬ ‫مارکس داهاتویەکی وای ڕەتکردۆتەوەو‬ ‫پێشوەختە خ��ۆی بە دوورگ��رت��ووە لەو‬ ‫مۆدێلەی کۆمۆنیزم لەدواڕۆژدا دەیبێت‪،‬‬ ‫یان بەپێچەوانەوە تۆمەتەکە دەداتە پاڵ‬ ‫بۆرژوازیەت و ئەوان تاوانباردەکات؟‬ ‫پییر ڕیگۆلۆی بەڕێوەبەری پەیمانگای‬ ‫م��ێ��ژوی ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی‪ ،‬ل��ەوت��ارێ��ک��ی��دا‬ ‫ل���ەڕۆژن���ام���ەی (ل��ۆف��ی��گ��ارۆ) دەڵ��ێ��ت‪:‬‬ ‫(ئەندرێ سونیک بەبەڵگەوە‬ ‫لەمانیفێستدا هەیەو هەموو‬ ‫پەرەگرافێکی مانیفێست‪ ،‬پێشەکیەکە‬ ‫بۆ ئەو تاوانانەی لەداهاتوودا ڕوودەدەن‪.‬‬ ‫بۆنمونە مانیفێست داوا ل��ەم��ن��دااڵن‬ ‫ن��اک��ات الی دەوڵ���ەت ش��ک��ات ل��ەک��ەس و‬ ‫ک��اری��ان ب��ک��ەن و خ��ەب��ەری��ان لێبدەن‪،‬‬ ‫وەل��ێ دەڵ��ێ��ت‪ :‬ب��اوک��ان و دای��ک��ان مافی‬ ‫ڕێنوێنی کردنی منداڵەکانیان نییەو‬ ‫ژی��ان��ی خ��ێ��زان��ی ن��ام��ێ��ن��ێ و م��ن��دااڵن‬ ‫دەب��ن��ە م��وڵ��ک��ی دەوڵ�����ەت و دەوڵ����ەت‬ ‫دەبێتە هەمووشتێکی ئ��ەوان‪ .‬هاوکات‬ ‫مانیفێست ستایشی ترس و تۆقاندنی‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.