Osmanlı imparatorluğunun yarı sömürgeleşmesi a d noviçev

lâtmın 175.850.000 Türk lirası, ihracatının ise 161.950.000 lira olduğunu hesaplamıştı. Böylelikle sekiz yıllık ticaret açığı topu topu 13,9 milyon lira idi. Türk verilerine göre bu dö­ nemde ithalât 185.670.000 lira, ihracat 116.503.000 lira, açık ise 69.167.000 lira idi. İstanbul’daki Fransız Ticaret Odası 1906 yılında Tür­ kiye’nin ithalâtını 694 milyon frank, ihracatım 684,2 milyon frank olarak hesaplamıştı. Buna göre aradaki açık 9,8 mil­ yon frank idi, yoksa Türk verilerine göre gösterilen 151,2 milyon frank değildi.

Türk ticaret dengesindeki açığın önemi ile ilgili sonuç­ lar aslında Türkiye ve Avrupa ülkelerine yapılan ithalât, ve ihracatta değer farkını gösteren kayıtlara göre çıkarıl­ dığı, üstelik de Avrupa’nın ürettiği veriler temel alındığı için, bu veriler bize inandırıcı gözükmemektedir. Gerçekte ihraç edilen hammaddeler Türkiye’de tüketici ülkelere gö­ re çok daha ucuzdu.

Bu değer farkı sonucu olan değerlendirme farkların­ dan, doğal olarak, Türkiye yararlanmıyor, Türkiye’nin ham­ maddelerini kullanan yabancı kumpanyalar yararlanıyordu.

Böylelikle Türkiye’ye ithal edilen malların değeri de Av­ rupa ülkelerinde olduğundan daha yüksekti ve gümrükler doğal olarak malları Türkiye’deki değerlerine dayanarak değerlendirirlerdi. Kapitülasyonlardan yararlanan yabancı kapitalistlerin, kendi yurtlarından daha çok söz geçiren, bir­ çok yıllar gümrük vergilerinin yükselmesine karşı çıkan yabancı kapitalistlerin bunların bir başka yolla gerçek­ leşmesine tahammül etmelerini düşünmek komik olur­ du. Türk gümrük istatistikleri tarafından tam olarak tu­ tulmayan malların ihracatının tutarı, gerçekte biraz daha büyüktü! Bu doğrudur, ama ithalât tutarı da daha büyük­ tü. Bunun yanısıra Türkiye’ye yapılan ithalât ile ilgili Av­ rupa verileri transit malları da kapsamaktadır.

Bu nedenle dış ticaret açığının Türk verilerinde oldu­