Estetik iii georg lukacs

rının, onlardan kaynaklanan beklentilerin olumlu veya olumsuz anlamda içinde yarattığı duygulanımları da bera­ berinde getirir. Bu duygulanımlar olumlayıcı özyapı taşı­ dığı ölçüde, veya daha kesin bir anlatımla, insan, nesneler veya nesne öbekleriyle kendisi arasındaki bu bağıntı içer­ sinde kendini, içinde o anda bulunduğu durumu —doğru­ dan veya dolaylı olarak-— olumlayabildiği ölçüde, hoşa gi­ den duygulanımından söz ederiz. Bu denli soyut bir belir­ leme çerçevesinde bile hoşa giden’in yararlı olan’la oluş­ turduğu yoğun bağlam, hiç kuşkusuz bu ikisini birbirinden ayıran en önemli kurallarla birlikte, belirginleşebilmektedir. Sözü edilen birbirinden ayrılma da çoğu kez metafi­ zik açıdan katı bir biçimde anlaşılmaktadır, ama diyalek­ tik geçişleri ve karşılıklı etkileşim noktalarını saptamak için çaba harcadığımızda bile, yararlı olan’ın özü bakımın­ dan nesnel, hoşa giden’in ise yine özü bakımından öznel bir kategori niteliğini taşımaları, güçlü bir ayırımın göre­ ce olarak haklı temeli özelliğini korumaktadır.

Yararlı olan’ın nesnelliğinin, insanbiçimcilikten arındın cı yanı ağır basan bir özyapı taşıma zorunluluğu, bu kar­ şılaştırmaya daha da derin boyutlar kazandırmaktadır. Bir şeyin yararlı mı, yoksa zararlı mı olduğu, ancak eylem ko­ şullarının salt nesnel biçimde yansıtılmasıyla saptanabilir; bu yapılırken, burada söz konusu olan insanların da, göz önünde tutulması gereken konumlar, nesneler veya araç­ lar kadar nesnel kavranılmaları gerekir. Buna karşılık ho­ şa şiden, dış dünyanın bir anının belli bir tikel insan üze­ rinde yarattığı öznel tepkidir. Demek ki bir şeyin (belli ko­ şullar altında belli bir davranış biçiminin) yararlı olup ol­ madığı her zaman bir tartışmanın konusunu oluşturabilir­ ken ve bu tartışma sırasında başlangıçta direnen tarafı, bilimsel çözümleme düzeyine bile varabilecek bir inandır­ ma eylemiyle inandırabilmek olanaklıyken, hoşa gitme ya­ şantısı özellikle ortadan kaldırılması olanaksız öznelliği, belli bir tikel kişinin içinde bulunduğu bir defaya özgü bir konumun hic et nunc’una çökülmez biçimde bağlı bulunu­ şu nedeniyle tartışma götürmeyen, dolaysız bir inandırma 15»