AKLIN EVRİMİ 2 4 3
çağdaş aklı en basit halinden, yani ilk atalarımızın genelleşmiş akıl' larmdan doğrudan evrimleştirmeye kalkışıp bilişsel alanları teker teker ve bağımsız bir şekilde geliştirmeseydi, başarısız olacağı kesindi. Ayrıca, sanırım, bu kitapta çocuğun bilişsel gelişiminde de türlerin bilişsel evrimindekine benzer bir sıralama olduğunu fark etmemiz şaşırtıcı olma mıştır. Bilim in bilişsel kökenleri Akim tarihöncesini bilmek insan olmanın anlamını daha derinden anla mamızı sağlamaktadır. Buraya kadar, tarihöncesini sanat ve dinin köken lerini araştırmak için kullandım. Kitabımı, çağdaş aklın eşsiz başarıla rından üçüncüsünü, yani giriş bölümünde de değindiğim ve bilişsel akış kanlığa sahip akıllarımızın en önemli özelliğini tanımlamamıza yardımcı olacak bilimi ele alarak bitirmeliyim. Bilim, belki de sanat ya da din kadar tanımlanması zor bir olgudur.21 Ama sanıyorum, üç önemli özelliğe sahiptir. Birincisi, hipotezler oluştur mak ve bunlan denemektir. Bu, daha önceki bölümlerde de öne sürdüğüm gibi, her özelleşmiş zekâ için gerekli bir şeydir: Şempanzelerin, aldatıcı davranışlar içinde olduklan zaman, diğer bireylerin davranışları hakkında sosyal zekâlannı kullanarak hipotezler oluşturduktan ve bunlan denedikleri anlaşılmaktadır. İlk Homolarla İlk İnsanların da doğal tarih zekâlannı kulla narak kaynak dağılımı hakkında, özellikle de hayvan leşleriyle ilgili hipotez ler üretip bunlan deneme gereksiniminde olduklannı ileri sürmüştüm. Bilimin ikinci özelliği belirli sorunları çözmek için alet kullanmaktır. Örneğin Ay’a bakmak için teleskop, bir pireyi incelemek için mikroskop, hatta düşünce ve sonuçları yazmak için kalem-kâğıt gibi. Üst Paleolitiğin avcı-toplayıcıları teleskop ve mikroskop üretmiş olmasalar bile, doğal tarih zekâları ile alet yapımını birleştirerek bazı özel aletler geliştirebi lecek durumdaydılar. Bundan başka, özdeksel kültürü, arkeolog Francesco D ’Errico’nun “yapay bellek sistemleri”ne bilgi kaydetmek için kullanı yorlardı.22Üst Paleolitiğin mağara resimleri ve kabartma fildişi plakaları, günümüzün CD-Romları ile bilgisayarlarının habercisiydiler. Bilimsel bir teknoloji geliştirme potansiyeli bilişsel akışkanlık sonucu ortaya çıktı. Bilimin üçüncü özelliği de “düşünce aletlerinden”23 daha önemsiz olmayan, metafor ve analojilerin kullanımıydı. Bazı metafor ve analojiler tek bir alan içindeki bilgilerden yola çıkarak kurulabilirler. Ama en güçlüleri alan sınırlarını aşan, örneğin yaşayan bir varlığı, cansız bir şeyle ya da bir düşünceyi dokunulabilir bir şeyle ilişkilendirmek suretiyle yapılan