BÎR NEANDERTHAL GİBİ DÜŞÜNMEYE ÇALIŞMÂK
171
konusunda gelişmiş düşünce süreçlerine sahipti. Dolayısıyla bu konularda bilinçli olup olmamaları önemli değildi. Ama Neanderthaller, hatta herhangi tipte bir İlk İnsan söz konusu olunca, böyle becerikli bir alet yapımcısı ya da doğal tarihçi olup da sahip olduğu bilginin derinliğinin ya da kullandığı bilişsel süreçlerin farkında olmamanın nasıl bir şey olabi leceğini hayal etmek çok zordur. Nasıl ki, sabah giyeceğimiz giysiyi (yani özdeksel ürünlerimizi) seçerken, o gün içinde bulunacağımız sosyal bağ lamları aklımıza getiriyorsak, aynı şekilde, aletin ne için kullanılacağını detaylı bir biçimde düşündükten sonra bu düşüncelerden ürünün tasarımmda yararlanmadan alet yapmanın nasıl bir şey olabileceğini hayal etmek bize son derece güç gelecektir. İsviçre ordu çakısı türü bir düşünce tarzına sahip olsak, yaşamın nasıl olacağını hayal edebilmek için öyle çok çaba sarfetmemiz gerekebilir ki bu tür bir düşünce tarzının olasılığı bile sorgulanabilir. İsviçre ordu çakı sına benzer bir akıl var mı? Böyle kuşku anlarında kendimize, aklımızın içinde hiç farkında olmadığımız birçok karmaşık bilişsel sürecin işlediğini anımsatabiliriz. Gerçekten de, aklımızda olup bitenlerin belki de yalnız küçük bir parçasının farkındayız. Örneğin, çıkardığımız dilsel seslerin oluşması ve anlaşılabilmesi için kullandığımız süreçler konusunda hiçbir bilinçli farkmdalığımız yoktur. Günlük konuşmalarımız içinde kullandığı mız sayısız dil kuralının ya da anlamını bildiğimiz binlerce kelimenin farkında değiliz. Gramatik açıdan doğru, anlamlı sesler oluşturmak, belki de yaptığımız en karmaşık işlerden biridir -kullandığımız bilişsel süreç lerin sayısı Neanderthallerin taş alet yapımı için gerek duyduklarının çok ötesindedir- ve bunu, aklımızda neler olup bittiği konusunda hiçbir bilinçli farkmdalık içinde olmadan yaparız. J Daniel Dennett, diğer bilinçaltı düşünce tiplerinin önemini de vurgu lamıştır. Bunların varlığını kanıtlamak için kahve fincanının masanızın üzerine devrilmesi örneğini verir: “Bir anda oturduğunuz sandalyeden fırlar, masanın kenarından damlayacak kahveden kendinizi zor kurtarırsı nız* Masa üstünün, dökülen kahveyi emmeyeceğini ya da yerçekimi kanu nuna uyan bir likit olan kahvenin, masanın kenarından aşağı döküleceğini düşündüğünüzün farkında olmazsınız, ama bilinçaltınızda buna benzer düşüncelerin ortaya çıkmış olması gerekir. Çünkü eğer fincanın içinde yemek tuzu bulunsaydı, ya da masa bir havlu ile kaplanmış olsaydı ayağa fırlamayacaktmız. ”3 Bilinçaltı düşünceye belki de en inandırıcı örnek, İlk İnsanların, kul landıkları bilişsel süreçler ve bilgi konusunda ya hiç bilinçli farkmdalığa sahip olmadan ya da sınırlı bir farkmdalıkla alet yapmış ve yiyecek aramış