نگاهی به نمایش حالج در تورنتو؛
چرا حالج امروزمی‌تواند جذاب باشد
حس�ن زارع زاده اردشیر« /حس��ین بن منصور حالج» نام شناخته شده‌ای اس��ت که هرگز از تاریخ ایران جدا نخواهد شد. ابوالمغیث عبداله بن احمد بن ابی طاهر معروف به منصور حالج را حت��ا کودکان ایرانی نیز می‌شناس��ند .ب��ه روایت تاریخ ،حالج وقتی از مکه به بغداد بازگش��ت فریاد انا الحق س��ر داد اما خلیفه عباس��ی او را به کفر متهم کرد و به س��یاه چ��ال انداخت .امروز دیگر حالج جهانی ش��ده و به مدد هنرمن��د توان‌مند و نام‌داری چون «س��هیل پارسا» ،کارگردان و نویس��نده حالج ،و هم‌چنین هم‌کار کانادایی او پیتر فاربریج ،نویسنده و بازیگر حالج ،بسیاری از ملیت‌های مختلف که در کانادا دورهم جمع شده‌اند به تماشای حالج نشستند. گ��روه هنری م��درن تایم��ز (Modern Times Stage )Companyبه مدیریت سهیل پارسا ،حالج را اولین بار سال 2009در مرکز هنرهای نمایش ش��هر ریچموند هیل در ش��مال تورنت��و به روی صحنه برد و حال بعد از دو س��ال آن را به قلب تورنتو در تئاتر ( )Buddies in Bad Times Theatreبه مدت دو هفته به نمایش درآورده است. س��هیل پارس��ا ،کارگردان و یکی از دو نویسنده این اثر هنری زیبا می‌گوید« :ما همیش��ه کارهایمان را در مرکز شهر تورنتو به اج��را می‌گذاری��م و حال دوباره حالج را ب��ه تورنتو آوردیم چون تماش��اگران زیادی از جامعه کانادایی داریم و با وجود این‌که این دومین باری اس��ت که حالج به روی صحنه می‌رود اما استقبال خوبی از آن شده است .من پس از 22سال فعالیت حرفه‌ای در این‌جا ،حال ش��اهد هس��تم که جامعه ایرانی – کانادایی نیز به یکی از مخاطبان اصلی کارهای من تبدیل شده و خوشبختانه در نمایش حالج استقبال خوبی از ایرانیان دیده‌ام». با وجود نمایش دوباره حالج اما استقبال بسیار عالی است .بازی مقتدرانه و تاثیرگذار پیتر فاربریج در نقش حالج و کارگردانی این نمایش توسط سهیل پارسا چنان تماشاگر را مسخ داستان می‌کند که گویی در صحنه حضور دارد .به صحنه بردن این نمایش بعد از دو س��ال نه‌تنها از ارزش و کیفیت آن نکاس��ته بلکه افزوده‌ها به زیبایی قابل رویت اس��ت .نحوه اس��تفاده هوش��مندانه از نور، دک��ور ،صحنه کوچ��ک نمایش و جابه‌جایی در آن ،موس��یقی و
26
26هفت
نوامبر 2011
صداها ارزش این اثر را چنان باال می‌برد که تماش��اگر را مس��خ خود می‌کند. «تئاتر این ش��انس را دارد که دوباره مورد بررس��ی قرارگیرد و ب��ا کار بر روی نقاط ضعف و قوت ،دوباره با نمایش بهتری روی صحن��ه ب��رود و ما در مورد حالج هم ای��ن کار را انجام دادیم تا نمایش جدید ما بهتر از قبل باشد».
ام��ا ای��ده تئاتر حالج از کجا می‌آید؛ س��هیل پارس��ا می‌گوید: «از دوران جوان��ی همیش��ه ایده و تفکرات «ح�لاج» برای من زیبا بود چرا که او در مقابل سیس��تم سیاس��ی زمان خودش که خالفت عباس��ی بود ایستاد و توانس��ت به آن مرحله از سلوک و تعالی در زندگی خود برس��د که فریاد انالحق س��ر دهد .من در جوانی روایت‌های مختلفی درمورد حالج می ش��نیدم و همیش��ه فکر می‌کردم معنی «انالحق» او چیست». س��هیل پارس��ا در ادامه تاکید دارد« :در س��ال 2002تصمیم گرفتم با وجود س��ختی کار در مورد زندگ��ی حالج تحقیق کنم و دو س��ال وق��ت صرف کردم و با اس��تفاده از منابع فارس��ی و انگلیس��ی توانس��تم آن را به نقطه‌ای برس��انم .هم‌زمان دوست هنرمن��د کانادایی من ،پیتر ،نیز روی آن تحقیق می‌کرد تا این‌که تصمیم گرفتیم نس��خه‌ای متفاوت و بر اس��اس تحقیق خودمان بنویسیم». حالج به گونه‌ای متفاوت ظهور کرده و چنان مملو از احساس اس��ت که مخاطب را در داستان غرق می‌کند .به گفته‌ی سهیل پارس��ا« :در تاریخ اثری از زن حالج دیده نمی‌ش��ود در حالی که می‌گفتن��د او فرزند دارد .ما تصمیم گرفتیم در نمایش برایش زن خلق کنیم و از زاویه متفاوتی داستان را روایت کنیم چرا که من
دوس��ت ندارم تاریخ را خش��ک نشان دهم و تخیل من و دوستم پیتر باعث شد تا نمایش روح متفاوتی به خود بگیرد». س��هیل پارسا می‌گوید تصمیم نداشتیم فقط به عنوان یک کار تاریخی این نمایش را رو صحنه ببریم بلکه قصد داش��تیم نشان دهیم چرا حالج امرز می‌تواند جذاب باش��د؛ انسانی که در زمان خودش به درجه‌ای می‌رس��د که برای بشریت حرف تازه‌ای دارد. بی‌شک ش��باهت‌های زیادی بین خالفت عباسی زمان حالج و تح��والت ام��روز در خاورمیانه وج��ود دارد و در کار من نیز این تحوالت و به خصوص مسایل ایران تاثیرگذار بود». تاکید بر کوش��ش‌های بدون خش��ونت در این نمایش از زبان ح�لاج یکی از ن��کات مهمی بود که برای تماش��اگر جلب توجه می‌کرد .س��هیل پارس��ا تاکید دارد« :ما از ابعاد عرفانی و فلسفی و نیز انس��انی که بر روحیه عدم خشونت تاکید داشت به داستان او پرداختیم .در تاریخ ما اثری از خش��ونت در آثار موالنا ،حافظ، خیام و ...وجود ندارد». «ح�لاج» دیدن دارد و این دیدن ب��از دیدنی دوباره می‌طلبد؛ بلکه زوایایی دیگر از این نمایش ارزش‌مند برای تماشاگر آشکار شود. این نمایش تا روز 4دسامبر در تورنتو به روی صحنه است.