Büyük Osmanlı Tarihi
▌
Cilt 1
▌
Joseph von Hammer
Süleyman'ın torunu, Âşık Paşa'nın torununun oğludur. 31 Bu zât (yâni Âşık Paşa) I. Murad asrının en meşhur zâhidâne ahlâk şiirleri yazan şairlerindendir. Hacı Kalfa'nın bibliyografik eserinde bu târihi, eski, unutulmuş kitaplardan vasfiyle kaydedilmiştir.32 Gerçekten, yirmibeş sene mütemadiyen araştırmalarda bulunduğum halde, istanbul'da bulmağa muvaffak olamadım;33 yalnız Vatikan Kütüphânesi'nde Kraliçe Kristin tarafından hediye edilmiş olan istinsah edilmiş eserler meyânın-da vardır; ben o kütüphanede okuyarak bâzı fıkralarını çıkardım. Müellif, II. Bâyezıd asrında yaşamış ve Osmanlı tarihinin en eski vak'alarını ppderinin lisânından işittiği gibi nakleden Sultan Orhan imâmı llyas'ın oğlu Şeyh Yahşî'nin kitabını mehaz edinmiştir. 34- Târih-i Âl-i Osman. Meçhul bir müellifin eski vekayînâmesidir ki, Veranzius, memuriyetinde bulup getirmiş, ve Leon Klavi, yazdığı Müslümanlar Tarihi'nde «Veranzius'un Târihi» unvanıyla ondan istifâde etmiştir. İhtimâl ki Viyana Sarayı kütüphanesinde 139 numarada kayıtlı olan kitap, Veranzius'un getirdiği nüshadır. Bu kitap ancak 874/1470 târihine kadar gider.34 35- Cihân-nümâ.35 II. Bâyezid asrında yaşayan Neşri' nâmâli-min eseridir. Şu halde müverrih, Âşık Paşa'nın torununun oğluyla muasır demek olur; her ikisinin de üslûbu zerâfetten mahrumdur. Leon Klavi ve Ame Leboern bu kitabı görmüş ve «Murad'ın tercümanı Hanivald'ın36 Târihi» unvanıyla göstererek, ondan istifâde etmişlerdir. Bu gün pek nâdir olan bu eski târihin bende iki nüshası vardır. Birinci nüsha, ki daha mükemmelidir, 966/1558'de yazılmıştır. Büyük boy 261 varâkalık bir cilddir. 36- Heşt Behişt 930/1523'de vefat eden İdrîs-i Bitlisî'nin (Bidlîsî) eseridir. MUze-1 Humayûn'da bulunan bir nüshanın Vatikan Kütüphânesl'nden fotoğrafı celb olunan nüsha Ue mukabele edilerek, daha sonra istanbul'da basılan «Âgıkpaşa-z&de Tarihlimde, s. 1, müellifin neseb silsilesi şöyle görünüyor; Dervîs Ahmed Âsıkî, İbnü Yahya, tbnü Şeyh Süleyman, İbnü Ba-II Aşık Paşa, İbnü Muhlis Paşa, tbnü Baba, îlyas. (İkinci basıma İlave. Mütercim) 32 Hammer, v.a,h.i.e. tâbirinin tercümesinde sürçtüğü için «eski unutulmuş tarihlerdendir» diyor. Mütercim) 33 Pâriste Kraliyet Kütüphânesi'nde mevcut istinsah edilmiş eser, muhibbim Baron Dösasi'nln de tasdik ettiği üzre, ehemmiyeti ve Osmanlı târihine aidiyeti olmayan bir eserdir. Katalogda «Aşıkpaş» Târihi» yazılmışsa da. Âşık Faşa yalnız şiir yazmıştır; müverrih, torununun oğludur. 34 Viyana, ve Paris kütüphanelerinde (Nu: 124, Nu: 277) ki diğer vekaylnâ-me ehemmiyetsiz bir eserdir. 35 Kfitip Çelebî'nin yukarıda beyân olunan coğrafyasının unvanı da budur. 36 Nikola Hanivald, Avusturya. İmparatoru şefi* mösyö Bregner'ln 1581'den I583'e kadar tercümanı, ve Murad (III. Murad) "in dîvân-ı hümâyûn tercümanı idi.
Sayfa
19
31