DEBAT
...
“
rechters doen, zodat we met een aannemelijke beschrijving ervan op de proppen komen. Een pertinente duiding van deze gesitueerdheid van mensen las ik bij de Israëlische romancier Amos Oz, een auteur die ik heb leren kennen dankzij een van de juryleden en die mij ervan heeft overtuigd dat een mens niet neutraal kan zijn. Mensen zijn immers als schiereilanden, zegt Oz: voor de helft uitkijkend op de oceaan en voor de helft vastzittend aan het vasteland. Met het vasteland bedoelt de romancier dan, en ik citeer, "onze familie, vrienden, cultuur, traditie, land, natie, seks, taal en allerlei andere verbanden" einde citaat. Die zin komt uit zijn essay van zowat een decennium geleden met als titel ‘Hoe genees je een fanaticus?’. Ten tweede, daarmee samenhangend, breken we een lans voor meer openhartigheid, vrijmoedigheid of, zoals de oude Grieken het noemden, parrèsia omtrent rechterlijke ideologie. Ideologie en samenhangende ‘ideologische onafhankelijkheid’ van discussiepartners – en van (steeds vaker alleenzetelende) rechters in het bijzonder – welnu, die vormen inderdaad meer dan ooit spreekwoordelijke elephants in the room, precies omwille van het o.i. onhoudbare, ‘a-metafysisch’ gewilde mensbeeld van de ‘un-encumbered self’ waarvan de Amerikaanse filosoof John Rawls en zijn navolgers wellicht de belangrijkste pleitbezorgers zijn geweest. E&F: Hoe kunnen we dergelijke openhartigheid en vrijmoedigheid concretiseren?
“
Wel, wat het Epistemisch-cognitieve luik betreft, is recent de zgn. ‘Ideologische Turing Test’ ontwikkeld door de econoom Bryan Caplan. Hij bouwt voort op de inzichten als gevolg van de naar Alan Turing vernoemde test uit de eerste helft van vorige eeuw. Die test wou nagaan in hoeverre menselijke intelligentie kan worden toegeschreven aan machines, en de recentere variant van Caplan strekt ertoe om uit te maken of
12|Emile & Ferdinand|Nr.12|2018
Het Hof van Cassatie heeft al
lange tijd geleden geoordeeld dat het niet de bedoeling kan zijn om van rechters te vragen dat ze de motieven van hun motieven geven. Toch is het goed om bij tijd en wijl, in het eigen hart te kijken, en zich bewust te zijn van de eigen gesitueerdheid, van het eigen mensbeeld zeg maar. Waar bevind ik mij, en de standpunten die ik aankleef, de waarden die ik uitdraag, wat zeggen die over mij?
”
iemand voldoende zicht heeft op de eigen vooroordelen om er vervolgens de nodige afstand van te kunnen nemen. In dit verband verdient de verhandeling ofte samenvatting en kritische commentaar, of nog: de “maturiteitsproef” die men voor sommige openbare ambten nog moet schrijven hernieuwde aandacht. Hoopgevend is dat de vernieuwde proef voor (kandidaat-)magistraten al goed in de buurt komt. Nu is volledige transparantie wellicht niet haalbaar. We weten als mensen immers vaak niet volledig wat ons ten diepste bezighoudt. Het Hof van Cassatie heeft al lange tijd geleden geoordeeld dat het niet de bedoeling kan zijn om van rechters te vragen dat ze de motieven van hun motieven geven, les motifs de leurs motifs. Toch is het goed om bij tijd en wijl, in het eigen hart te kijken, en zich bewust te zijn van de eigen gesitueerdheid, van het eigen mensbeeld zeg maar. Waar bevind ik mij, en de standpunten die ik aankleef, de waarden die ik uitdraag, wat zeggen die over mij?