66
oświadczenie interpretacyjne, przyjęte bez ram czasowych i deklaracji zmiany przepisów w przyszłości, prowadzi do wniosku, że w najbliższym czasie nie zostaną podjęte radykalne działania w kierunku likwidacji ubezwłasnowolnienia całkowitego i częściowego i wdrożenia w życie art. 12 Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami.
Edukacja włączająca osób z niepełnosprawnością to fikcja. Liczby i praktyka Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami podkreśla wagę edukacji włączającej (inclusive education) osób z niepełnosprawnością. Istotny jest nie tylko postulat publicznej edukacji począwszy od przedszkola, ale już sam do niej dostęp. Pomijanie potrzeb edukacyjnych osób z niepełnosprawnością w edukacji powoduje, że rząd próbuje później uporać się z konsekwencjami ich braku wykształcenia i przygotowania do życia społecznego. Koszty świadczeń socjalnych, opieki socjalnej, będą zawsze wyższe od profilaktycznych działań na rzecz rozwoju społeczeństwa. Brak dostępu do odpowiednich form edukacji od najmłodszych lat powoduje, że osoby z niepełnosprawnością są znacznie gorzej wykształcone niż osoby sprawne, jakkolwiek w ciągu ostatnich lat stopniowo wzrastał udział osób z niepełnosprawnością w wieku 16 lat i więcej z co najmniej średnim poziomem wykształcenia – do 33,7% w 2010 r. Udział osób z niepełnosprawnością z wyższym wykształceniem w 2010 r. wynosił 6,6% (w roku poprzednim 5,9%, a w 2006 r. – 5,5%). W 2010 r. wykształcenie co najmniej średnie miało 34,1% osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym. Odsetek ten wzrósł w stosunku do poprzedniego roku o 1,3 pp. Udział osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym z wykształceniem wyższym w 2010 r. wynosił 8,6% (w roku poprzednim 5,1%, a w 2006 r. – 5,2%). Spadł natomiast udział osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym – do 39,4% (w 2009 r. 39,8%, w 2008 r. 39,0%). Trudno się dziwić statystykom, gdy praktyka pokazuje wady i braki systemu oświaty, a w szczególności braki świadomościowe po stronie decydentów i nauczycieli. Po
pierwsze pomija się problem dostępu dzieci z niepełnosprawnością do przedszkoli. Decyzję o przyjęciu dziecka niepełnosprawnego do wybranej przez rodziców placówki podejmuje jej dyrektor. Praktyka pokazuje, że dyrektorzy zwykle zasłaniają się brakiem środków na zapewnienie niepełnosprawnemu dziecku odpowiednich warunków. W Polsce wciąż przeważa tzw. kształcenie specjalne w szkołach tworzonych dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością. Taki model edukacji należy uznać za segregacyjny, ponieważ dąży on do oddzielenia od siebie dzieci pełnosprawnych i z niepełnosprawnością. W związku z tym dzieci i młodzież z niepełnosprawnością nie mają szans na funkcjonowanie wraz z rówieśnikami w powszechnej szkole i rozwijanie swoich umiejętności społecznych.24 Oczywiście wiąże się to z kwestiami finansowymi. Polska przeznacza stosunkowo duże środki na finansowanie edukacji uczniów w niepełnosprawnością. Stanowią one około 8,8% środków w budżetu centralnego na edukację oświatową (w 2010 r. – 3 mld zł).25 Edukacja jest realizowana przez samorządy, a finansowana z budżetu centralnego. Subwencja oświatowa jest dzielona między samorządy na podstawie liczby uczniów kształconych na terenach przez nie zarządzanych, a stosowane wagi przeliczeniowe sprawiają, że kształcenie uczniów z niepełnosprawnościami jest dochodowe. Niestety, „pieniądz nie idzie za uczniem”, a to oznacza, że samorządy wykorzystują subwencję zgodnie ze swoimi potrzebami. Tak popularna integracja w praktyce oznacza integrację uczniów z niepełnosprawnością, a nie z całą grupą. Ostatni raport z badań „Wszystko jasne – dostępność i jakość edukacji dla uczniów niepełnosprawnych” przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera „Nie-Grzeczne Dzieci” wykazał, że edukacja włączająca w Polsce nadal jest fikcją. W 2010 r. 2/3 placówek oświatowych nie miało żadnego ucznia z niepełnosprawnością. Zdecydowana większość z nich uczy
24. Tekst dostępny na stronie internetowej: http://www.rp.pl/artykul/757951,792951-Ogolne-szkoly-nie-chcaksztalcic-niepelnosprawnych-uczniow.html 25. Dane Ministerstwa Edukacji Narodowej uzyskane za pośrednictwem Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera „Nie-Grzeczne Dzieci”.