ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
ΘΕΩΡΙΕΣ PIAGET ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
διοράματος, έτσι ώστε να έχει διαφορετική θέα του τοπίου. Στη συνέχεια, έδειξαν στα παιδιά φωτογραφίες του διοράματος από διάφορες προοπτικές και τους ζήτησαν να αναγνωρίσουν την εικόνα που αντιστοιχούσε σε αυτό που έβλεπε η κούκλα. Παρόλο που τα παιδιά είχαν περιεργαστεί όλο το διόραμα, σχεδόν πάντα διάλεγαν την εικόνα που αντιστοιχούσε σε αυτό που έβλεπαν τα ίδια και όχι σε αυτό που έβλεπε η κούκλα. Μια σημαντική εκδήλωση των περιορισμών στη σκέψη των μικρών παιδιών είναι η τάση τους να εστιάζουν την προσοχή τους αποκλειστικά στις πιο εντυπωσιακές πλευρές ενός αντικειμένου, δηλαδή στην εμφάνισή του. Ο Piaget πίστευε ότι αυτή η αντιληπτική τάση δυσκολεύει τα μικρά παιδιά να διακρίνουν ανάμεσα στον τρόπο που φαίνονται τα αντικείμενα και στον τρόπο που πραγματικά είναι. Επειδή δυσκολεύονται να διακρίνουν μεταξύ εμφάνισης και πραγματικού, τα παιδιά των 2,5 ετών μπορεί να φοβηθούν όταν ένα μεγαλύτερο παιδί φορέσει μια μάσκα τις απόκριες, λες και η μάσκα μεταμορφώνει 23 πραγματικά το παιδί σε μάγισσα ή σε ένα δράκο. Μη εγωκεντρικοί συλλογισμοί για την προοπτική στον χώρο: Η Helen Borke
24
(1975) αναπαρήγαγε το πείραμα των τριών
βουνών του Piaget και της Inhelder και μετά παρουσίασε μια εναλλακτική μορφή του προβλήματος. Δηλαδή η πρώτη εκδοχή ήταν ακριβώς ίδια με εκείνη του Piaget και της Inhelder: παρουσίασαν στα παιδιά ένα διόραμα τριών βουνών, το ένα με χιόνια στην κορυφή, το άλλο με μια εκκλησία και το άλλο με ένα σπίτι. Στην άλλη εκδοχή, όμως, τα σημεία αναφοράς του τοπίου ήταν μια μικρή λίμνη με μια μικρή βαρκούλα μέσα, ένα άλογο, μια αγελάδα κι ένα κτίριο, τοποθετημένα περίπου στις ίδιες θέσεις των τριών βουνών του πρώτου διοράματος (Εικόνα 10). Στην εναλλακτική εκδοχή της Borke, ο Γκρόβερ, ένας τηλεοπτικός ήρωας, έκανε βόλτα με αυτοκίνητο. Πότε πότε σταματούσε και έριχνε μια ματιά στη θέα. Τα παιδιά έπρεπε να υποδεικνύουν τι έβλεπε κάθε φορά ο Γκρόβερ. Παιδιά 3 χρονών μάντευαν σωστά την προοπτική από τη σκοπιά του Γκρόβερ, αλλά η επίδοσή τους στο πρόβλημα των τριών βουνών ήταν χαμηλή, όπως άλλωστε έδειξαν και τα πειράματα του Piaget και της Inhelder. Αυτά τα αντικρουόμενα επίπεδα επίδοσης οδήγησαν την Borke στο συμπέρασμα ότι, όταν χρησιμοποιούνται αντικείμενα που ξεχωρίζουν εύκολα μεταξύ τους και οι ερευνητές φροντίζουν ώστε τα μικρά παιδιά να μπορούνε να εκφράσουν πιο εύκολα αυτό που καταλαβαίνουν, τότε είναι ικανά να φανταστούν και από άλλες οπτικές γωνίες το χώρο εκτός από τη δική τους. Βασισμένη σε παρόμοια αποτελέσματα 25
παρόμοιων πειραμάτων, η Margaret Donaldson (1978) υποστηρίζει ότι παιδιά 3 έως 5 ετών μπορούν να εμφανίζουν μη εγωκεντρικές αντιλήψεις για την προοπτική στο χώρο, αλλά τα κίνητρα και οι προθέσεις των ηρώων που περιλαμβάνονται 23 24 25
Michael Cole, Sheila R. Cole, Η ανάπτυξη των παιδιών, σελ.123 Helen Borke (1975-): ασχολήθηκε με την εξελικτική ψυχολογία. Margaret Donaldson (1978-): Καθηγήτρια αναπτυξιακής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.
37