Cult
Nummer 5, uit de serie Heda, 2013, ter beschikking gesteld door Galerie Ron Mandos
Door Hannah Stöve
Nummer 1b, uit de serie Heda, 2013, ter beschikking gesteld door Galerie Ron Mandos
11
Lonneke de Groot
12
11 In het stilleven van de 21 e eeuw zijn alle rijkdommen van tafel. Weg zilveren schalen, etenswaren, tinnen bekers en nautilusschelpen; het tafellaken is alles wat ons rest. De fotoserie Heda is het geesteskind van Lonneke de Groot, waarmee zij dit jaar afstudeerde aan de Gerrit Rietveld Academie. Ze vernoemde haar werk naar de 17 e -eeuwse schilder Willem Claesz. Heda (1594-1680), op wiens schilderijen ze haar foto’s baseerde. Hij specialiseerde zich in het maken van stillevens van tafels met daarop allerlei objecten in een uniform kleurenpalet, ook wel ‘monochrome banketjes’ genoemd. Zijn stijl is ongelooflijk precies, zonder dat er ook maar een penseelstreekje te zien is. “Als kind ging ik weleens naar het Rijksmuseum en daar zag ik een van zijn werken dat me altijd is bijgebleven”, vertelt De Groot. “Ik vind het heel mooi dat de schilderijen levensecht lijken. Je hebt het gevoel dat je daadwerkelijk naast zo’n tafel staat, terwijl alles juist geconstrueerd is. Ook het kleurgebruik vind ik prachtig, al die verschillende kleuren grijs.” Een zaadje was geplant en De Groot gebruikte Heda als grote inspiratiebron voor haar afstuderen. “Ik vind het interessant hoe een ruimte zich transformeert tot een foto, tot een 2D vlak. Fotografie is vaak een soort venster naar de werkelijkheid; je kijkt er doorheen in plaats van dat je naar de foto zelf kijkt. Maar ik wil juist dat je je realiseert dat je naar een foto kijkt. Daarom hebben de beelden uit Heda die zwarte achtergrond waar niets op wordt afgebeeld.” De Groot studeerde eerder filosofie, en deze wetenschappelijke achtergrond is sterk van invloed op haar werk. “Ik wilde eigenlijk na de middelbare school al naar de Gerrit Rietveld Academie, maar ze vonden me er nog te jong. Daarom ging ik naar de universiteit, maar op een bepaald moment voelde ik dat het niet klopte. Binnen de filosofie was ik altijd erg geïnteresseerd in waar neming, maar in de wetenschap druk je je altijd uit met taal. Als ik beeldend werk kan ik dezelfde vragen oproepen, maar hoef ik ze niet direct te beantwoorden. Bovendien kan ik nu een sfeer neerzetten, die in de wetenschappelijke wereld niet van belang is.” Het eerste schilderij dat ze onder handen nam was het werk dat ze in het Rijksmuseum had gezien. “Ik begon met het idee om het begrip ‘tafel’ te onderzoeken. Aanvankelijk experimenteerde ik nog met spullen op het tafelkleed, maar ik vond dat kleed op zichzelf ook al heel bijzonder. Ik ben erg geïnteresseerd in leegte en kijk graag hoe ver ik kan gaan met het weglaten van dingen. Juist doordat het beeld zo verlaten is, kijk je heel anders tegen een tafelkleed aan dan in het dagelijks leven.” In totaal maakte De Groot een serie
van twintig foto’s die verwijzen naar de schilderijen van Heda. Ze construeerde deze op minutieuze wijze. Zo zijn de tafelkleden op dezelfde manier geschikt, de kleur van eventuele onderkleden is gelijk, en zelfs de exacte formaten van de originele schilderijen zijn aangehouden. Hierdoor zijn er flinke grootteverschillen tussen de foto’s. “Die formaten heb ik vooral overgenomen om vragen te kunnen stellen over het verschil tussen fotografie en schilderkunst. Hoe ver kon ik gaan met hem kopiëren? En is dit meer zijn werk of mijn werk? Bovendien zijn deze maten in de fotografie, waarin verhoudingen toch vaak vaststaan, niet gangbaar.” De kunstenaar schoot de beelden wel op verschillende schaal; het kleinste tafelkleed is maar tien centimeter, de grootste heeft de afmeting van een normaal tafelkleed. Bovendien zijn de kleden niet van linnen of zijde, maar van papier. “Sommige mensen zien die verschillen meteen, anderen helemaal niet. Je weet wel dat je kijkt naar iets dat refereert aan de werkelijkheid, maar toch doet dat het niet helemaal. Fotografie kan je net als schilderkunst beduvelen. Dat verraderlijke wilde ik dan ook laten zien.” De Groot won met Heda de Best of Graduates Photo Talent Award, een prijs die dit jaar in het leven is geroepen door Galerie Ron Mandos. De beloning was niet mis: een plek op fotobeurs Unseen in Amsterdam. Mandos vertegenwoordigt haar sindsdien, en van de 100 werken uit de serie is al bijna de helft verkocht. Een unicum in deze tijd, zeker voor een eindexamencollectie. De galerist zegt hierover: “Het is heel bijzonder dat zij op deze manier een contemporain werk maakt met een link naar de kunstgeschiedenis. De foto’s zijn erg toegankelijk, maar zeker niet enkel decoratief. Het zijn inhoudelijk interessante beelden, die een discussie aangaan met de schilderijen van Heda zelf. Maar bovenal zijn het gewoon waanzinnige mooie werken.” www.lonnekedegroot.nl