TEMAT NUMERU
Konserwatysta w poszukiwaniu kultury AGNIESZKA NIEWIŃSKA
reporter, współpracuje z t ygodnikiem „do rzecz y”
Znani z mediów i nagradzani w konkursach są głównie artyści o liberalnej czy lewicowej wrażliwości, co sprawia, że i kultura jest postrzegana jako domena lewicy. Czy w gąszczu propozycji kinowych, teatralnych i książkowych każdy może znaleźć coś dla siebie?
O
d kilku lat coraz głośniej mówi się o tym, że młodzi ludzie skręcają w prawo: mają konserwatywne poglądy, cenią tradycyjne wartości, a dają temu wyraz przy urnie wyborczej. – Coś się stało w ostatnich latach, można to nazwać rosnącą polaryzacją postaw wśród młodych. Zanika neutralny środek, rosną grupy zdecydowanych liberałów i konserwatystów. Ta druga znacznie
Postawy młodych przesunęły się znacznie w prawą stronę – komentował na antenie radia TOK FM prof. Janusz Czapiński, psycholog społeczny prowadzący badania „Diagnoza Społeczna” tuż po ostatnich wyborach parlamentarnych. szybciej. Postawy młodych przesunęły się znacznie w prawą stronę – komentował na antenie radia TOK FM prof. Janusz Czapiński, psycholog społeczny prowa-
6 | koncept | marzec 2017
dzący badania „Diagnoza Społeczna” tuż po ostatnich wyborach parlamentarnych. Okazało się bowiem, że dwie trzecie młodych ludzi w wieku 18-29 lat oddało głos na partie reprezentujące prawicę. Blisko 26% głosowało na PiS, prawie 20% na Kukiz’15, a 16,8% na partię KORWiN – pokazały badania Exit Poll ośrodka Ipsos. Z sondaży wynika także, że to w grupie wiekowej 18-24 największa jest niechęć do przyjmowania uchodźców. Sondaż IBRiS z maja ubiegłego roku pokazał z kolei, że w tej grupie jest również najwyższe poparcie dla całkowitego zakazu aborcji z zachowaniem możliwości ratowania życia matki (79,2% wskazań). Można zatem zapytać, czy poglądy młodych Polaków sprawiły, że i kultura – której mainstream uznawany jest za dość lewicowy – odbiła nieco w prawo? ARTYŚCI NA LEWO? Martyna, absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim, określa siebie jako umiarkowaną konserwatystkę. Przyznaje, że od pewnego czasu z kulturą jest na bakier. – Nie chodzi mi o książki, bo w nich można przebierać. Jest dużo wydawnictw, spora konkurencja, wielu różnych autorów. Filmy, których nie znajdzie się w kinie czy na festiwalu można odszukać w Internecie albo zamówić w formacie Blu-ray w zagranicznym sklepie internetowym. Mnie brakuje teatru – mówi i dodaje, że od ponad dwóch lat nie była na żadnym przedstawieniu. – Ostatnie, jakie obejrzałam, definitywnie zraziły mnie do teatru. Zamiast poruszyć, po prostu szokują. Mam wrażenie, że reżyserzy teatralni prześcigają się w tym szokowaniu, w łamaniu tabu. W teatrach publicznych brakuje mi klasyki, za to dużo jest obyczajowych prowokacji. Bardziej wyważone propozycje są chyba w teatrach prywatnych, ale ceny biletów nie są tam na studencką kieszeń – narzeka.
Piotr Pałka z kwartalnika „Fronda Lux” jest zdania, że w sferze kultury mamy wyraźny przechył w lewą stronę. – Winna temu po części jest sama prawica. Zauważyła, że przegrywa w sferze kultury z lewicą, więc wycofała się i zajęła czym innym: polityką, historią, tworzeniem idei społecznych zamiast teatrem, sztukami wizualnymi czy plastycznymi – uważa publicysta i dodaje, że „w efekcie w dziedzinie literatury twórcy, którzy są nagradzani, to w zasadzie wyłącznie osoby o lewicowej wrażliwości”. Polski teatr został wręcz skolonizowany przez lewicę. Reprezentują go głównie Krystian Lupa, Krzysztof Warlikowski czy Jan Klata. Czasami wystarczy jedynie posłuchać wypowiedzi naszych twórców na tematy społeczne. Niby jako artyści kontestują rzeczywistość, ale faktycznie ich krytyka dotyczy tylko jej prawej strony. Michał Łuczewski, socjolog, dyrektor programowy Centrum Myśli Jana Pawła II – instytucji kultury m.st. Warszawy – przywołuje, prawdopodobnie największe ze zrealizowanych w III RP, badania przeprowadzone wśród artystów przez Narodowe Centrum Kultury. Wynika z nich, że statystyczny twórca kultury nie różni się znacznie poglądami od statystycznego Polaka. – Prawie 70% respondentów zgodziło się, że „rozwój sztuki
Piotr Pałka z kwartalnika „Fronda Lux” jest zdania, że w sferze kultury mamy wyraźny przechył w lewą stronę. – Winna temu po części jest sama prawica. Zauważyła, że przegrywa w sferze kultury z lewicą, więc wycofała się i zajęła czym innym: polityką, historią, tworzeniem idei społecznych. to przekraczanie granic i walka z tabu”. Kolejne 20% było niezdecydowanych, a 10% nie zgodziło się z tym zdaniem. Nie oznacza to, że artyści, a w związku z tym również kultura, którą tworzą, są tylko progresywni. Odpowiednio bowiem 50% respondentów zgodziło się z tym, że „rozwój sztuki to pielęgnowanie i udoskonalanie tradycyjnych wzorów”, 27% było niezdecydowanych, a 25% się nie zgodziło – mówi Łuczewski. – Zatem wzór, który się wyłania z tej ankiety to paradoksalne połączenie przekraczania i pielęgnowania tradycji. Na tym być może po prostu polega sztuka: tradycją jest tutaj przekraczanie, a przekraczanie – tradycją. Sztuka