2014 08 gdyński iks

GAZETA BEZPŁATNA Nr 10, SIERPIEŃ 2014

Dobre, bo polskie!

Ostatnie wydarzenia w Europie spowodowały, że nasza uwaga zwrócona została na polskie jabłka. Każda motywacja do jedzenia większej ilości jabłek jest dobra.

Tym bardziej – wspieranie polskiej produkcji rolnej.

fot. wikipedia.org

Więcej o jabłkach przeczytasz NA STRONIE 10

Jabłka są zdrowe, dlatego i my zachęcamy do regularnego spożywania tych wspaniałych owoców, których wybór jest olbrzymi. Polska jest największym producentem jabłek w Europie!

Kupujmy i jedzmy polskie jabłka!

Ten pożyteczny dla nas samych gest ma dzisiaj wymiar patriotyczny.

Smacznego i na zdrowie!

Radosław Daruk

REKLAMA Zadzwoń lub odzwiedź nas

tel. 693-99-60-88 gdynski.iks@fundacjafly.pl

ul. Świętojańska 36/2 81-372 Gdynia

2

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

Zapisy na zajęcia dla seniorów w Gdyni Fundacja FLY zaprasza wszystkich mieszkańców Gdyni w wieku 55+ na zajęcia w ramach projektu „Aktywni dla siebie – aktywni dla innych”. Proponujemy lektoraty (dla początkujących oraz zaawansowanych - na różnych poziomach, z naciskiem na konwersacje), wykłady, zajęcia hobbystyczne i artystyczne, ruchowe oraz warsztaty komputerowe. Za-

fot. D.Kitowska

jęcia organizowane przez Fundację FLY prowadzone są przez wyjątkowych specjalistów i pedagogów - wolontariuszy, w miłej i rodzinnej atmosferze.

Zapisy rozpoczną się 1 września w biurze Fundacji FLY (ul. Świętojańska 36/2) codziennie od pon. do pt. w godz. 9:0017:00. Informacje www.fundacjafly.pl oraz telefoniczne 693 99 60 88. Ilość miejsc ograniczona!

Projekt „Aktywni dla siebie aktywni dla innych” jest współfinansowany z budżetu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Aktywizacji Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020. Obejmuje organizację zajęć i warsztatów edukacyjnych, artystycznych, hobbystycznych, komputerowych oraz

„Gdyński IKS” wydaje:

Fundacja FLY ISSN 2353-2157 ul. Świętojańska 36/2, 81-372 Gdynia tel. 693-99-60-88, gdyński.iks@fundacjafly.pl Nakład 10.000 egz.

Redaktor Naczelna – Dorota Kitowska Sekretarz Redakcji – Radosław Daruk Redakcja: Radosław Daruk, Agnieszka Gondek, Barbara Kalita-Misiuro, Rafał Miotłowski, Weronika Peek, Sonia Watras-Langowska, Alina Zielińska Korekta – Mariola Wrońska Grafika: Łukasz Bieszke, Radosław Daruk Skład: ALFA SKŁAD Łukasz Bieszke, biuro@alfasklad.com.pl Gazeta współfinansowana ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej

Seniorzy podczas zajęć w Akwarium Gdyńskim

rekreacyjno-ruchowych dla osób starszych oraz stworzenie możliwości aktywnego udziału w kulturze (udział w spektaklach teatralnych, projekcjach filmów, wystawach, zwiedzaniu muzeów, wycieczki edukacyjne), w oparciu o wolontariat.

Głównym celem projektu jest poprawa jakości i poziomu życia starszych mieszkańców Gdyni przez zaktywizowanie ich do udziału w bogatej ofercie zajęć. Projekt ma przyczynić się do trwałego zwiększenia oferty zajęć dla mieszkańców

Gdyni, w szczególności do rozszerzenia zakresu rezultatów osiągniętych w projektach „Ciągle młodzi” oraz „Ciągle młodzi II” realizowanych przez Fundację FLY w latach 2012-2013 w ramach Programu ASOS 2012-2013. Służyć ma tak-

Dla seniorów w Kosakowie Kosakowski Klub Seniora to projekt prowadzony przez Fundację FLY, dofinansowany z budżetu gminy Kosakowo.

Klub istnieje już rok. Organizujemy regularne, zróżnicowane zajęcia dla osób w wieku 55+ zamieszkałych w gminie Kosakowo. Łącznie odbywa się 12 godzin zajęć tygodniowo w kilku grupach, trzy razy w tygodniu. Spotkania mają charakter stały i są nieustannie wzbogacane, dostosowane do potrzeb i oczekiwań uczestników.

Celem projektu jest zaktywizowanie ponad 100 osób, zmniejszenie zagrożenia wykluczeniem społecznym

poprzez aktywizację i edukację cyfrową. Projekt obejmuje zajęcia edukacyjne, artystyczne, rekreacyjno-ruchowe oraz rozwijanie zainteresowań (m.in. decoupage, filcowanie, malarstwo, języki obce, grupa brydżowa) w oparciu o wolontariat.

Oprócz regularnych zajęć organizowane są także ciekawe wykłady, zabawy taneczne, wspólne wyjścia do teatru, kina, wernisaże i wystawy prac uczestników zajęć.

Kosakowski Klub Seniora jest miejscem przyjaznym dla wszystkich starszych mieszkańców i każdy znajdzie w nim coś dla siebie.

Magdalena Studzińska

Wszelkie informacje, plan zajęć oraz zdjęcia z dotychczasowej działalności znajdą Państwo w Internecie na stronie: www.fundacjafly.pl (zakładka KKS) lub pod nr tel.: 798-179-942.

Warunkiem uczestnictwa w programie jest ukończenie 55. roku życia, zamieszkanie na terenie gminy Kosakowo oraz wniesienie wpisowego w kwocie 30 zł.

Zapisy rozpoczynamy 1 września 2014r. w Gminnym Domu Kultury w Pierwoszynie (wejście z boku budynku) w dniach: PONIEDZIAŁEK ŚRODA CZWARTEK

14:00-18:00 14:00-18:00 10:00-14:00

Serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych.

że zwiększeniu udziału osób starszych w życiu społecznym przez ich udział w wolontariacie kompetencji, zwiększenie ich udziału w kulturze oraz integracje wewnątrzpokoleniową. Poza ofertą regularnych zajęć projekt przewiduje wydanie 10 numerów miesięcznika o tematyce społecznej w oparciu o wolontariat. W projekcie przewidziano organizację 92 grup zajęciowych dla 700 mieszkańców Gdyni w wieku 60+. Zajęcia oraz inne działania w projekcie prowadzić będzie grupa 67 wolontariuszy (m.in. osoby 60+), których kompetencje zostaną zwiększone o wiedzę z zakresu edukacji osób starszych. Zajęcia odbywać się będą wg stałego tygodniowego harmonogramu w lokalu Fundacji w centrum miasta z dogodnym dojazdem ze wszystkich dzielnic. Projekt realizowany jest od marca do końca grudnia 2014 roku. Już dzisiaj możemy stwierdzić, że cele założone w projekcie udaje się z powodzeniem osiągnąć.

Do czerwca odbywało się ponad 130 godzin zajęć w ponad 100 grupach. Zajęcia prowadziło 78 wolontariuszy. Na zajęcia zapisało się 1000 osób.

Staramy się sprostać wyzwaniu, jakim jest taka liczba chętnych. Od października zajęcia artystyczne odbywać się będą w nowej, większej pracowni plastycznej. Na zajęcia projektowe zapisuje się do Fundacji wielu nowych uczestników, którzy mogą wybrać z imponującej oferty. Jeżeli jeszcze nie jesteś uczestnikiem zajęć – serdecznie zapraszamy.

Radosław Daruk

W ramach projektu odbywają się następujące zajęcia: Zajęcia ruchowe: – gimnastyka dla seniorów, – tai-chi, – turystyka, – nordic walking, – sekcja rowerowa.

Zajęcia artystyczne, twórcze: – rękodzieło, – decoupage, – rysunek i malarstwo, – filcowanie, – szycie, – szydełkowanie, – zdobienie jajek.

Wykłady: – język angielski (grupa początkująca), – język angielski (grupa średnio zaawansowana), – język francuski, – język rosyjski, – spotkanie ze sztuką.

Warsztaty komputerowe: – grupa początkująca, – dwie grupy zaawansowane.

Grupa brydżowa Grupa szachowa

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

3

Dla każdego coś smacznego, czyli książki kucharskie Kuchnia nigdy nie należała do moich ulubionych miejsc w domu. Nie lubię gotować, smażyć, piec, ale lubię oglądać kulinarne programy telewizyjne, przeglądać książki kucharskie, patrzeć, jak inni sprawnie poruszają się po zawiłym dla mnie świecie. Na pewno własnoręcznie upieczony chleb, aromatyczne ciasto czy wspaniałe dania mogą sprawić każdemu wiele radości, ale cóż nie mam tych zdolności.

W przygotowaniu smakowitych potraw pomagają nam nie tylko doświadczenia babć i mam, ale również literatura.

Organizowane są nawet Targi Książki Kulinarnej, które w tym roku już po raz drugi odbyły się w Warszawie w dniach od 25 do 27 lipca. Kulinarnych inspiracji możemy poszukać również w literaturze pięknej, w takich pozycjach jak np.: Cukiernia pod pierożkiem z wiśniami (Clare Compton), Szczęście pachnące wanilią (Magdalena Witkiewicz) czy Dzień miodu.

Opowieść o jedzeniu, miłości i wojnie (Anna Ciezadło).

Kilka wybranych propozycji z bibliotecznych półek: SmaREKLAMA

kowite pieczywo, Mała szkoła pieczenia, Czekoladowe inspiracje, Zdrowa kuchnia przez cały rok. Można w nich znaleźć nowe pomysły i przepisy na potrawy, które ucieszą podniebienie i oko nawet wybrednych smakoszy. A dla miłośników grilla proponuję książkę Grill – potrawy pachnące ogniem i dymem (książka przygotowana przez mężczyzn dla mężczyzn).

Mam również propozycję dla najmłodszych.

W książce Twarożek Białej Damy znajdziecie na przykład przepis na jajecznicę przygotowaną przez Kaczkę Dziwaczkę czy racuchy wymyślone przez siedmiu krasnoludków, a w książce Cecylia Knedelek receptury na smakowite kanapki i kanapeczki.

A oto kilka rad z książki Kosowska kuchnia jarska wydanej w roku 1929 przez Zakłady Wydawnicze Wydawnictwo „M.Arct” w Warszawie: – unikaj przekarmiania i za główną cnotę uważaj zwalczanie łakomstwa,

„Książki kucharskie powinny podlegać cenzurze.” – jeśli pokusa do jadła jest Stanisław Jerzy Lec większa od twej woli, każ sobie wydzielać pokarmy i nie spiesz się przy jedzeniu, – nie dobieraj z półmiska, albowiem po raz pierwszy bierzesz według umiaru, a drugi raz już z łakomstwa, jest to zły ton wychowania higienicznego, – nie jedz, gdyś zmęczony, wzburzony lub przygnębiony, ale pierwej staraj się odzyskać spokój, bo tylko w spokoju wydzielają się dobre soki trawienne, – gdy ci smakuje potrawa, to strawisz ją prędzej, ale jeżeli cię nie nęci, to nie zmuszaj się do niej, gdyż wstręt psychiczny tłumi wydzielanie soku żołądkowego, – najłatwiej psują sobie ludzie żołądek na ucztach, gdzie zachęta do jadła i towarzyska rozmowa jest prawem gościnności.

Dużo radości podczas przygotowywania oraz wiele przyjemności podczas jedzenia tych wspaniałych i aromatycznych potraw życzy Alina Zielińska

4

Idealna pamiątka z wakacji

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

Jak ugryźć tablet?

O ile młodym nowe technologie nie sprawiają problemów, o tyle seniorzy często nie nadążają za nowinkami z prozaicznej przyczyny – nie wiedzą do czego „to” służy. Tak było z komputerami, później z telefonami komórkowymi, a teraz z technikami mobilnymi – smartfonami i tabletami.

Czym jest tablet? Tablet to przenośny komputer większy niż telefon komórkowy, którego Najczęstszą pamiątką główną właściwością jest posiaz wakacji są zdjęcia. Robimy danie dużego ekranu dotykoweich setki, a nawet tysiące. go. Nie ma myszki, uruchamianie Czasem za pomocą aparatu funkcji i obsługa ekranu odbywa fotograficznego nagrywamy się za pomocą dotyku palcami. krótkie scenki. Gdy jednak W przeciwieństwie do większości chcemy zaprezentować zdję- klasycznych urządzeń tablety nie cia rodzinie czy znajomym posiadają fizycznej klawiatury, okazuje się, że po kilkuużytkownik posługuje się klawiadziesięciu zdjęciach prezen- turą wyświetlaną na ekranie. towanych na komputerze, W odróżnieniu od kompuczy telewizorze nasi goście terów osobistych tablety nie kosą znużeni. Wartościową rzystają w zasadzie z nośników pamiątką z wykorzystaniem wymiennych, np. płyty DVD. zrobionych przez nas zdjęć Możliwe jest korzystanie z kart może być samodzielnie przy- pamięci (np. mikroSD, takiej, jagotowany film – z napisami, kiej używa się w smartfonach). podkładem muzycznym, Dlatego też wszelkie aplikacje a nawet komentarzem lek(programy) dostępne są przez Intora. Jak zrobić taki film? ternet - głównie poprzez zakup Fundacja FLY zaprasza lub bezpłatne pobranie ze specjalna kurs tworzenia filmów nych aplikacji-sklepów. Obecnie i prezentacji za pomocą urządzenia te posiadają zwykle programu Windows Movie wbudowane karty do bezprzewoMaker w ramach projektu dowej łączności (Bluetooth, Wi„Aktywni dla siebie, aktyw- -Fi, GSM, 3G, LTE), dzięki czeni dla innych” współfinanso- mu przejmują także część funkcji wanego z Programu ASOS nowoczesnych telefonów komórna lata 2014-2020. Program kowych. Posiadają także wbudoten jest darmowy i dostępwaną kamerę cyfrową, port USB ny na każdym komputerze (mini USB). z systemem Windows. ZajęDo czego służyć może tablet? cia prowadzone będą w kaCzy jest alternatywą dla laptomeralnej grupie w pracowni pa? Jeżeli komputer ma nam komputerowej Fundacji FLY. służyć do wyszukiwania inforKurs przeznaczony jest dla macji w Internecie, przeglądania osób 55+. W programie: zdjęć, oglądania filmów, czyta- jak stworzyć donia wiadomości, używania porbry scenariusz tali społecznościowych (np. Fa- wybór i dostosowycebook, Google+, Nasza Klasa), wanie zdjęć / ujęć odbierania i wysyłania maili – to video do filmu w zupełności wystarczy nam ta- montaż scen, efekblet. Laptop jest wygodniejszy, ty przejść gdy musimy pracować z zaawan- tworzenie napisów sowanym oprogramowaniem i podpisów do filmu biurowym (edytory tekstu, arku- podkład muzyczsze kalkulacyjne), czy graficznym. ny do filmu - podłożenie głosu lektora Tablet w przypadku senio- synchronizacja aurów jest ciekawą alternatywą dla dio/video laptopa – w pełni mobilny, nie- zapisanie gotowego filmu wielkich rozmiarów, niezwykle w różnych formatach funkcjonalny w zakresie najczęstPrzykładowy film szego wykorzystania komputera, utworzony w programie tańszy. Chociaż jego obsługa jest Windows Movie Maker intuicyjna, to seniorom może można zobaczyć w Intersprawiać problem. Intuicyjne ponecie pod adresem http:// dejście oznacza bowiem posługiyoutu.be/9oNM5afVlkY. wanie się bardziej przeczuciem Zapisy w biurze Fundaopartym na doświadczeniu, niż cji (ul. Świętojańska 36/2) dogłębnym analizowaniu inforod poniedziałku do piątku macji. Ogromną intuicyjność w godz. 9.00-15.00 (od 1 wykazują dzieci. Dlatego często września do godz. 17.00). na zajęciach komputerowych Radosław Daruk seniorzy mówią mi, że ich kil-

Poniższe porównanie zalet i wad tabletu i laptopa da pełen obraz możliwości i ograniczeń obydwu urządzeń (źródło: http://www.heuristic.pl/blog/e-technologie/184.html):

ZALETY TABLETU – Niewielkie rozmiary i bardzo niska waga - pozwala to na bezproblemowy transport i przemieszczanie urządzenia. Posiadają ponad to dotykowy ekran, którego przekątna to 7-10 cali nie ma przy tym potrzeby przenoszenia ze sobą klawiatury.

– Intuicyjność obsługi i nieskomplikowane korzystanie z urządzenia.

– Bardziej funkcjonalny i szybszy dostęp do Internetu - wynika to z z możliwości korzystania z tabletu praktycznie w każdym miejscu. Tablety mają dotykowe wyświetlacze, które pozwalają na wygodne wyszukiwanie danych w sieci. Jeśli używamy tabletu przede wszystkim do surfowania w sieci, z pewnością doskonale spełni swoje zadanie.

– Synchronizacja z telefonem np. smartfonem.

– Niższa cena.

WADY TABLETU – Ograniczone możliwości określonych form aktywności - jak chociażby pracy z edytorem tekstowym czy arkuszem kalkulacyjnym. Pisanie czy praca z arkuszem kalkulacyjnym może być na tablecie utrudniona i czasochłonna, podobnie jak w przypadku tworzenia różnorodnych prezentacji multimedialnych. Powodem ograniczeń jest stosowanie tylko i wyłącznie dotykowej klawiatury i dotykowego wyświetlacza.

ZALETY LAPTOPA – Fizyczna klawiatura - daje ona wygodę pisania i sprawia, że pisanie jest sprawniejsze i szybsze. O ile nie ma to znaczenia w zakresie pisania krótkich wiadomości, o tyle przy redagowaniu długich tekstów wpływa na ułatwienie pracy. Sprawdza się to nie tylko przy tworzeniu prezentacji, tworzeniu rozbudowanych tekstów, ale także wszelkich innych pracach biurowych, które wymagają sprawnego działania i ograniczenia nakładów czasowych. Wykonać można na nim znacznie więcej operacji niż na tablecie.

– Duża trwałość - ekran i obudowa laptopa są stosunkowo wytrzymałe i nie trzeba cały czas uważać, aby nie zarysować ekranu w podróży czy podczas przenoszenia.

– W trakcie korzystania z laptopa można go rozbudować - chociażby kupując większą pamięć RAM, czy też dysk twardy o większych rozmiarach. Laptopy same w sobie są jednak nastawione na wydajność, możliwie dużą pamięć i spory dysk twardy.

WADY LAPTOPA – Brak możliwości efektywnego stosowania ekranu dotykowego.

– Dłuższe uruchamianie niż ma to miejsce w przypadku tabletu - jeśli chcemy chociażby sprawdzić szybko pocztę, musimy poczekać, aż urządzenie się uruchomi.

– Większe gabaryty - ograniczone możliwości przenoszenia urządzenia - ma on większe rozmiary niż tablet i nie zawsze możliwie jest zabranie go w każde miejsce.

– Ograniczony czas pracy baterii - w większości przypadków wytrzymuje ona krócej, niż bateria w tablecie.

kuletnie wnuki lepiej posługują się komputerem niż oni sami.

Wtedy zadaję pytanie: co zrobi dziecko, gdy widzi nieznana ikonkę? Odpowiedź jest zawsze taka sama: klika w nią! Oczywiście. Dzieci najpierw sprawdzają, co się stanie, gdy wykonają jakąś czynność. W razie nieosiągnięcia zamierzonego celu cofają się (wystarczy, że raz pokaże się im jak się cofa!). Tymczasem dorośli zastanawiają się, co się stanie, gdy np. klikną w ikonę… I na tym poprzestają. Dlatego w przypadku poznawania i korzystania z komputerów i innych nowoczesnych technologii radzę seniorom: bądźcie jak dzieci – klikajcie i sprawdzajcie, co się stanie; nie poprzestawajcie na zastanawianiu się, co będzie. W ten sposób zdobywa się doświadczenie niezbędne do intuicyjnej obsługi nowoczesnych technologii.

O wiele łatwiej jest jednak uczyć się pod okiem doświadczonego instruktora. Dlatego Fundacja FLY od samego początku prowadzi cykl warsztatów komputerowych, które przybliżają seniorom umiejętność korzystania z komputerów.

Od września rozpoczynamy kurs obsługi tabletu (z systemem android), podczas którego można będzie nauczyć się korzystania z tego urządzenia m.in. do wyszukiwania informacji, surfowania po Internecie, wysyłania i odbierania maili, robienia zdjęć i filmów, przesyłania ich do innych albo na swoje profile społecznościowe. Kurs skierowany jest do osób 55+ chcących używać tego urządzenia na co dzień. W ramach projektu „Aktywni dla siebie – aktywni dla innych” współfinansowanego z budżetu MPiPS z programu ASOS 2014-2020 Fundacja FLY zakupiła 6 tabletów do prowadzenia zajęć. Serdecznie zapraszam.

Radosław Daruk

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

5

OPOWIADANIE

Głębia Lato miało się ku końcowi.

ORP „Podhalanin”* po kilkudniowych ćwiczeniach wracał z morza. Przycumował do nabrzeża w porcie na Helu. Młody Szrecki pełnił na nim obowiązki oficera.

Dowódca, stary wilk morski, zwrócił się do Szreckego i oznajmił mu, że jeden z oficerów zostaje na wachcie, a on z zastępcą wychodzi na dłuższy spacer. Na okręcie było tylko trzech oficerów, więc Szrecki bez wahania odpowiedział: - Tak jest, panie komandorze! Ale był wściekły, gdyż marzyło mu się parę godzin odpoczynku w towarzystwie młodych urlopowiczek spędzających wakacje na półwyspie.

Kończył zapisy w dzienniku okrętowym, gdy usłyszał: - Wachtowy melduje zbiórkę na ląd! „Wybrańcy losu” ustawili się w karnym szeregu w celu dokonania regulaminowego przeglądu. W tym przypadku była to tylko formalność, gdyż ich wygląd nie budził najmniejszych zastrzeżeń. Szrecki zauważył, że oczy wielu maryREKLAMA

narzy były skierowane na ląd.

Odwrócił się i… o mały włos nie wybuchnął śmiechem. Tuż przy burcie okrętu ustawiły się w niby szeregu młode dziewczyny i dokładnie naśladowały wszystkie czynności, które towarzyszyły odprawie na ląd załogi okrętu.

- Rozejść się! - padła komenda z ust Szreckiego. Granatowi chłopcy wesoło pokrzykując, wypadli na ląd, z miejsca „atakując” roześmianego „wroga”. Gdy całe to towarzystwo skierowało się ku rybackiej osadzie, na okręcie zapanowała cisza i spokój. Uczucie złości nadal towarzyszyło Szreckiemu, a taki stan nie był bodźcem do jakiejkolwiek pracy. Poszedł do swojej kabiny i położył się na koi. Spokojne kroki wachtowego, ciepło wieczoru, szum fal ocierających się o burty okrętu zadziałały jak kołysanka. Szrecki zapadł w sen… Obudził go odgłos szybko biegnącego człowieka po pokładzie i głośne krzyki: - Panie poruczniku! Człowiek za burtą! Za rufą!

Pobiegł w kierunku rufy razem z marynarzem, który natychmiast skoczył do wody.

W przeźroczystej, spokojnej wodzie, na głębokości półtora metra zobaczył marynarza w mundurze, kurczowo obejmującego obiema rękami drewniany pal portowego nabrzeża.

Ratownik wypłynął i trzęsąc się z zimna oznajmił: - Panie poporuczniku, trzebaba wziąć kotwiczkę z łodzi, tototopielec jest o coś zazazahaczony!

Natychmiast wyciągnięto kotwiczkę z łodzi wiosłowej zwanej „szóstką” i następny marynarz wskoczył do wody.

Szrecki zawołał: - Zahaczyć ją o pas topielca!

- Spojrzał do wody i wydawało mu się, ze topielec zanurzył się głębiej.

- Źle! – pomyślał. Skotłowana woda uniemożliwiała obserwację, więc czekał na jakiś namacalny znak. Poczuł lekkie szarpniecie linki.

- Wybierać luz i ciągnąć!

Udało się wyciągnąć delikwenta na pokład, gdzie natychmiast przystąpiono do akcji ratunkowej. Nieszczęśnikiem okazał się ich kolega, członek załogi. Interwencja bosmana i sanitariusza okrętowego dała

oczekiwany rezultat, ponieważ marynarz odzyskał przytomność! Szrecki ucieszył się, ale trapiła go myśl: jak doszło do wypadku? Gdy niedoszły topielec poczuł się lepiej i mógł mówić, Szrecki usłyszał najbardziej nieprawdopodobną historię. Marynarz wrócił z lądu trochę podchmielony, wszedł na pokład i skierował się w stronę wachtowego, w kierunku rufy. Idąc po pokładzie, zauważył niedbale porzuconą linkę, co było znacznym niedbalstwem ze strony załogi. Schylił się, by ją usunąć i… stracił przytomność. Jak znalazł się w wodzie – tego nie pamięta.

Zimna kąpiel szybko przywróciła mu przytomność, otworzył oczy i…?! W przeźroczystej wodzie zobaczył, a raczej poczuł, że jego ciało zmienia swe położenie względem kadłuba okrętu i pionowych pali nabrzeża.

Spanikował, opuścił go zdrowy rozsądek, a jego umysł opanowała przerażająca myśl: „Głębia mnie wciąga. To głębia ciągnie mnie do dna!” Stracił orientację gdzie dno, a gdzie zbawcza powierzchnia morza. Wierzył, że jeśli jego ciało ulega pewnym ruchom, to dzieje się tak na skutek ssącego działania głębi….

Szybko podpłynął do nabrzeża, i chwycił się jednego z pali kon-

strukcyjnych mola. Poczuł się bezpieczny i pomyślał, że będzie się mógł przeciwstawić ssącemu działaniu toni. Postanowił nie puszczać pala i jednocześnie posuwać się wzdłuż niego aż do wyjścia na powierzchnię.

- Nie dam się głębi! – myślał rozpaczliwie. - Muszę się ratować!

Szrecki słuchając jego relacji, zdał sobie sprawę, że chłopak zamiast poddać się sile wyporności, walczył z nią i osuwał się jak mógł najszybciej - ku głębszej wodzie. Stracił przytomność i dobrze, gdyż ratujący go koledzy mogli bez przeszkód zahaczyć kotwiczkę o jego pasek i wyciągnąć na pokład okrętu. Delikwent został zabrany do szpitala i już nigdy nie wrócił na okręt. Oddelegowano go do lądowych oddziałów Marynarki Wojennej. Załodze było przykro, gdyż był dobrym i rozważnym kolegą. A jednak…?

Na podstawie autentycznej historii opowiedzianej przez R. Potockiego – spisała K. Kwiecińska *ORP „Podhalanin” w lutym 1935 r. był podporządkowany do Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty.

6

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

WSPOMNIENIA Z BAWARII

– malowniczej krainy jakby wyjętej z jakiejś cudownej, fantastycznej baśni...

CZęść I

Fot. R.Daruk

Fot. R.Daruk

ce, na rzece Reqnitz. Podziwiamy Małą Wenecję (Klein Venedig) – malownicze domki rybackie nad Reqnitz, a przycupnąwszy na chwilę w ocienionym ogródku kawiarnianym, degustujemy piwo o smaku wędzonego sera, z którego znany jest Bamberg.

W browarze tego słynnego, jedynego w swoim rodzaju piwa, ten „wędzony” napitek warzony jest od 1405 roku! W Bambergu jest najwyższe spożycie piwa w kraju. Warto też wspomnieć, że opisywana okolica ma ciekawe związki z Polską, mianowicie na początku XVIII wieku tutejsi osadnicy na zaproszenie władz Poznania zasiedlili wielkopolskie wsie zniszczone w czasie wojny.

Szybko zasymilowali się z miejscową ludnością, zachowując część swoich dawnych tradycji.

Po dziś dzień w Wielkopolsce używa się słowa „bamber” (czytaj bogaty chłop).

Kolejnym ciekawym miastem jest Würzburg – zabytkowa stolica Dolnej Frankonii, pierwsze miasto na popularnym Szlaku Romantycznym. Bardzo ładnie położone na pagórkowatych brzegach Menu, z pięknie zdoRatusz w Bambergu bionymi rokokowymi kamienicami (jednym z przykładów jest dom pod sokołem). Zwiedzamy XIII - XIV wieczny gotycki kościół skromnie nazwany Kaplicą Mariacką (Marii) - Marienkapelle z okazałymi kopiami rzeźb, między innymi Adama i Ewy, Rezydencję Würzburską - barokowy kompleks pałacowy królów i książąt Bawarii, katedrę św. Kiliana (z XI - XII wieku), czwartą co do wielkości romańską świątynię w Niemczech (oglądamy tylko z zewnątrz, ponieważ jest zamknięta z powodu koncertu), ratusz, oraz rynek z symbolicznym „drzewkiem majowym” Średniowieczne miasteczko Dinkelsbühl przynoszącym szczęście! „Co Fot. R.Daruk

Było mi dane pojechać po raz wtóry na kolejną wspaniałą wycieczkę z Fundacją FLY, tym razem do Bawarii. Jest to największy a zarazem najbardziej charakterystyczny land (kraj związkowy Niemiec) zajmujący obszar 70,5 tys. km, co stanowi 1/5 powierzchni całego kraju.

Naszą przygodę z Bawarią zaczęliśmy od średniowiecznych klimatów, urokliwych miast i miasteczek - istnych perełek, które wraz z położeniem geograficznym (malowniczymi widokami Alp) sprawiają, że Bawaria jest krainą z zaczarowanej baśni ...

Jednym z takich miast jest Bamberg, który prawie w całości ocalał od zniszczeń wojennych.

Czasy świetności tego miasta przypadły na panowanie cesarza Henryka II, którego marzeniem było, aby Bamberg stał się tak piękny jak Rzym. Wysiłki cesarza zostały docenione przez UNESCO, które wpisało starówkę na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego.

Sympatyczny spacer po zabytkowym mieście - zwiedzamy katedrę, jedną z najwspanialszych świątyń Bawarii. Jej początki sięgają XI wieku i Henryka II, który założył tu biskupstwo.

Monumentalna bazylika (jak większość w Bawarii), w stylu romańsko - gotyckim, z czterema wyniosłymi wieżami, górującymi nad miastem i słynąca z arcydzieł sztuki rzeźbiarskiej najwyższej światowej klasy. Między innymi przepiękny, misternie rzeźbiony nagrobek Henryka II i Kunegundy oraz wieńczący południową nawę Ołtarz Mariacki wykonany przez słynnego bawarskiego rzeźbiarza Wita Stwosza - Pałac Biskupi z Ogrodem Różanym, skąd pięknie widać starówkę, Stary Ratusz (Altes Rathaus) usytuowany na wysep-

Pałac Biskupi w Bambergu

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

Fot. R.Daruk

kraj, to obyczaj!”, jak mówi porzekadło. Nie można pominąć jeszcze jednej ważnej budowli – najstarszego mostu powstałego w latach 1473 - 1543 Alte Mainbrücke, ozdobionego barokowymi figurami świętych, skąd roztacza się wspaniały widok na miasto. Würzburg, podobnie jak wiele miast, w 80 % został zniszczony przez aliantów i pieczołowicie zrekonstruowany.

Następnie drogą E 43 (7) podążamy do Rothenburga ob der Tauber leżącego również na Szlaku Romantycznym (Romantische Strasse). Pogoda nadal piękna, podziwiamy widoczki - nieodłącznym elementem krajobrazu są farmy wiatrowe (wiatraki) oraz panele słoneczne wytwarzające energię elektryczną.

Mijamy zadbane pola słoneczników, winnej latorośli i dorodnego chmielu w kolorze soczystej zieleni. Romantyczny Rothenburg przywitał nas bawarskim słońcem. To śliczne miasteczko jest całe - bez wyjątku - bajkowe!

Otoczone wysokimi XIV-wiecznymi murami z obronnymi, miejskimi basztami, z wijącymi się uliczkami i przytulonymi do siebie mieszczańskimi kamieniczkami (niektóre z muru pruskiego), z potężnym gotyckim kościołem św. Jakuba (1311 1485), z ołtarzem Świętej Krwi autorstwa znanego rzeźbiarza Tilmana Riemenschneidera (nazwisko to obok Vita Stwosza często powtarza się w dziełach sacrum). Tu przechowywana jest relikwia z kroplą krwi Chrystusa przywieziona przez krzyżowców. W Rothenburgu znajduje się kilka ciekawych muzeów, takich jak: Muzeum Lalek i Zabawek, Muzeum Przestępczości, Muzeum Miasta Rzeszy, Lochy Historii czy Muzeum Bożonarodzeniowe. Mogliśmy w czasie wolnym odwiedzić choć jedno z nich, ale wybraliśmy spacer, by chłonąć klimat tego niepowtarzalnego miasteczka, gdzie w każdym zakątku, w każdym zaułku „Mówią wieki”, a kolorowe sklepiki i kawiarenki zapraszają do odpoczynku. Weszliśmy do jednej z nich, by posmakować specjalności kulinarnej Rothenburga – sławnych rothenburskich kul śnieżnych (schneeballen) – okrągłych ciastek w różnych polewach, które wyrabiane są z kruchego ciasta według tradycyjnej receptury sprzed 1100 lat, i które smakiem nieco przypominają nasze zapustowe chrusty (faworki).

Z tych średniowiecznych miast należy wspomnieć też o Ratysbonie (Regensburgu), leżącej we wschodniej Bawarii nad Dunajem. Ciekawe i bardzo ładne miasto liczące 130 tys. mieszkańców, o długiej historii zapoczątkowanej jeszcze przez Celtów, którzy około 400 roku p.n.e. założyli tu osadę Radasbona. Piękna starówka (nie zniszczona, zachowana w całości), wpisana na listę UNESCO. Starówka z ratuszem, katedrą św.

7

Fot. R.Daruk

Nasza grupa przed Rezydencją Würzburską

Fot. R.Daruk

Kaplica Mariacka w Würzburgu

Fot. R.Daruk

Ołtarz WIta Stwosza w Bazylice w Bambergu

Występ belgijskiej grupy Aglaja w Berwang

Piotra - monumentalną, gotycką budowlą Bawarii, zabytkowymi kamienicami z wykuszami charakterystycznymi dla tego rejonu Niemiec i kamiennym mostem (Steinerne Brücke) – symbolem miasta. Most o długości 310 m powstał w latach 1135 - 1146.

Stanowił wzór między innymi dla słynnego mostu Karola w Pradze. Byliśmy niepocieszeni z powodu trwającego remontu tego zabytkowego mostu, jednak udało się nam przejść po nim, a następnie zejść na brzeg i przywitać się z Dunajem – magiczną rzeką, tak ważną w życiu wielu narodów i opiewaną w literaturze, poezji, malarstwie i muzyce.

Był to miły, refleksyjny moment, „rześki oddech” upalnego, intensywnego dnia, uwieczniony pamiątkowymi zdjęciami.

Kolejną perełką na Szlaku Romantycznym jest Dinkelsbühl, któremu podobnie zresztą jak Ratysbonie udało się uniknąć większych zniszczeń. Brukowane ulice z kolorowymi domkami o intensywnych barwach i ładnymi okiennicami, wciśnięte między mury obronne, z wysokimi basztami (XIII - XIV w.) i czterema bramami (XV w.). Samo centrum miasteczka to niewielki plac Weinmarkt, przy którym widnieje XV- wieczny kościół św. Jerzego. Na szczególną uwagę zasługuje tu chrzcielnica, ambona i przepiękny, gotycki ołtarz z Pietą. Odwiedzając Dinkelsbühl, trafiliśmy na uroczystości prawdopodobnie związane z miastem. Mogliśmy podziwiać mieszkańców ubranych w regionalne stroje, którzy wraz z dziećmi tańczyli i bawili się w wesołej, gwarnej atmosferze. Mieliśmy znakomitą próbkę zabawy Bawarczyków w miejskim plenerze.

Nakarmieni tą radosną atmosferą pożegnaliśmy średniowieczne miasteczka, wsiedliśmy

do naszego wehikułu, aby wyruszyć w kierunku Füssen (na południe Bawarii) po alpejskie klimaty! Bardzo ładna trasa, rozkoszujemy się alpejskimi widokami – górki, a w malowniczych dolinach bajeczne wioski z dominującymi wieżami kościółków, miejscami wartkie strumienie, lasy świerkowe z domieszką modrzewia, kosodrzewiny i roślinności trawiastej – pachnące łąki, gdzieniegdzie okraszone „zabytkowymi” szałasami.

I tak szczęśliwie dotarliśmy do Berwang – miejsca w Tyrolu, gdzie nocujemy w ładnym, stylowym pensjonacie z widokiem na otaczające Alpy. Po kolacji trafiła nam się nie lada gratka „dla ducha”, mianowicie pokaz tańca wykonanego przez belgijską młodzież z Teatru Tańca „Aglaja”. Było to kolorowe, sympatyczne W i d o w i s k o M ł o d o ś c i i R a d o ś c i (tak je nazwałam) z podkładem znanej pięknej muzyki klasycznej, w której nie zabrakło akcentu ... polskiego! – romantyczny taniec dziewczynek w zwiewnych „różach” do nokturnu Fryderyka Chopina. Innym, pełnym optymizmu i wspaniałej s o l i d a r n o ś c i występem był taniec z powiewającymi flagami Unii Europejskiej i rozbrzmiewającą ponadczasową 9. Symfonią Ludwika van Beethovena.

Pragnę tu dodać, iż w roku 1986 Unia Europejska przyjęła aranżację finału 9. Symfonii za swój hymn, który to utwór w roku 2001 został wpisany na listę UNESCO - PAMIĘĆ ŚWIATA (rękopis przechowywany jest w Państwowej Bibliotece w Berlinie).

Ciąg dalszy w następnym numerze.

Grażyna Schlichtinger

8

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

POdNIEBNy tANIEC Prędkość, precyzja oraz umiejętności osiemnastu najlepszych pilotów świata podczas Mistrzostw Świata Red Bull Air Race 2014 w dniach od 25 do 27 lipca w Gdyni zachwyciły ponad osiemset pięćdziesięciotysięczną rzeszę mieszkańców i turystów oglądających przez trzy dni lotnicze pokazy. „Serce miasta” biło wtedy przy Bulwarze Nadmorskim im. F. Nowowiejskiego i w okolicach plaży. Stamtąd nad akwenem Zatoki Gdańskiej, na przestrzeni sześciu kilometrów, w odległości dwudziestu metrów od brzegu odbywały się pokazy i wyścigi lotnicze. Wszystkie samoloty osiągały prędkość 370 km na godzinę. Piloci walczyli w klasie Master i Challenger Cup. Ci ostatni na samolotach Extra E-330LX.

Fot. redbullcontentpool.com

Fot. redbullcontentpool.com

Fot. R.Daruk

Samoloty wykorzystywane w Red Bull Air Race są wyjątkowo zwinne w powietrzu i optymalnie aerodynamiczne. Przy ich projektowaniu zastosowano najnowocześniejsze technologie. Z obowiązującą zasadą, by były jak najlżejsze, a jednocześnie mogły osiągać maksymalne prędkości. Równocześnie z koniecznością zachowania wyjątkowej wytrzymałości znoszącej przeciążenia 10 razy większe niż siła grawitacji. Podczas rywalizacji dwukrotne pokonanie sześciokilometrowej trasy odbywało się w półtorej minuty. Zwinne samoloty w konstelacji góra-dół, snujący się za nimi dym generowany w pięknej scenerii gdyńskiego klifu, z malowniczym widokiem na zatokę i niebo, to wrażenia, których nie da się zapomnieć. Na zatoce ulokowane były charakterystyczne, stożkowate, wypełnione sprężonym powietrzem biało-czerwone bramki, które wyznaczały tor lotu Pomiędzy nimi musiał przelecieć każdy samolot. Na telebimach ustawionych na plaży i bulwarze pokazywane były na żywo loty z różnych ujęć, także z wnętrza samolotu.

Biorąc pod uwagę świetną organizację, a przede wszystkim zachowanie zasad bezpieczeństwa, trzeba powiedzieć, że to najbardziej udana impreza w Gdyni w ciągu minionych lat. Warto podkreślić, że była to pierwsza impreza lotnicza o takiej randze, która odbyła się po raz pierwszy w Polsce, właśnie w Gdyni. Do światowego kalendarza FAI (Międzynarodowej Federacji Lotniczej) weszła po trzyletniej przerwie.

Należy szczególnie podkreślić, że Red Bull Air Race nie tylko wybrał przystanek Gdynia, ale uznał po zawodach, że to jedno z najlepszych miejsc na świecie, dla takiego jak ten konkursu mistrzowskich przelotów lotniczych. Same zawody, tu w Gdyni, okraszone bogatym programem imprez towarzyszących i koncertów, to nie pokazy lotnicze czy akrobacje typu air show, ale autentyczne wyścigi na niebie najszybszych pilotów

świata. O wygranej decydowało najbardziej obiektywne kryterium - czas przelotu. Nie było not za styl, a naszym zdaniem mogłyby funkcjonować, jeśli nie w konkursie głównym, to na zasadzie nagrody publiczności, ponieważ każdy z widzów miał swojego faworyta. Najszybszym pilotem i zwycięzcą Red Bull Air Race 2014 został austriacki pilot Hannes Arch. Podajemy klasyfikację końcową gdyńskich zawodów: 1. Hannes Arch (Austria) 01:08.728 2. Nigel Lamb (Wielka Brytania) 01:09.722 3. Matt Hall (Australia) 01:10.101 4. Kirby Chambliss (USA) 01:11.308 5. Paul Bonhomme (Wielka Brytania) 01:12.17 6. Nicolas Ivanoff (Francja) 01:12.568 7. Peter Besenyei (Węgry) 01:13.407 8. Pete McLeod (Kanada) wyścigu nie ukończył (dyskwalifikacja).

Polak - Łukasz Czepiela, startujący w gronie pretendentów w Challenger Cup, zajął 5. miejsce.

Gdyński IKS uczestniczył każdego dnia w imprezie. Przypomnijmy, treningi zaczęły się w piątek 25 lipca. Już wtedy niebo nad Gdynią poprzecinały smugi dymu. Chociaż były to dopiero treningi przed mistrzostwami świata Red Bull Air Race, popisy pilotów z plaży i bulwaru obserwowało tysiące osób. Na terenie imprezy maksymalnie w jednym momencie było dziewiętnaście tysięcy widzów, a w sumie przez cały dzień przez ten obszar przewinęło się sto siedem tysięcy osób. Wyjątkowo liczna była w tym czasie pilnująca porządku ochrona.

O godzinie dwudziestej na specjalnie wydzielonym pasie na plaży Adam Małysz dał pokaz umiejętności jazdy swoim autem. Podczas samochodowego popisu miał wyjątkowego pilota, którym był nim prezydent Gdyni Wojciech Szczurek. Obaj panowie oficjalnie otworzyli

Fot.

SkRZydEł

z nich chciał jak najlepiej poznać tor, a że były to loty próbne, to kilkakrotnie zdarzyło się ścięcie pylonów. Podczas zawodów już nie, bo oznaczałoby to automatyczną dyskwalifikację, jednak w trakcie prób nie groziły za to żadne konsekwencje.

Broniący tytułu mistrza świata Paul Bonhomme z Wielkiej Brytanii dwukrotnie znalazł się na szczycie listy wyników piątkowych sesji treningowych klasy mistrzowskiej, przed sobotnimi kwalifikacjami do niedzielnego wyścigu. Był lepszy

Fot. redbullcontentpool.com

Fot. redbullcontentpool.com

Fot. redbullcontentpool.com

od Martina Sonki w sesji pierwszej i od Nigela Lamba w sesji drugiej.

W sobotę 26 lipca odbywały się już eliminacje, a także cudowne, co podkreślamy, pokazy lotnicze Breitling Jet Team. Warto podkreślić, że jest to jedyny cywilny zespół akrobacyjny, który do pokazów używa dwumiejscowych maszyn L39C Albatros, tu w Gdyni w nowych czarno-szarych barwach. Samoloty te manewrowały w podniebnym szyku nad Zatoką Gdańską w odległości trzech metrów od siebie, lecąc z prędkością 700 km na godzinę przy przeciążeniu 8 G. Podniebny show jaki zgotował ten zespół niezwykle doświadczonych pilotów już na zawsze pozostanie w pamięci widzów i wpisze się złotymi zgłoskami w historię nowoczesnej (z aspiracjami na najwyższe loty) Gdyni. To był majstersztyk. Nawet ptaki oniemiały z zachwytu, oglą-

mistrzostwa świata Red Bull Air Race Gdynia 2014, a potem na scenie odbył się świetny koncert Moniki Brodki. Zanim to nastąpiło nad wodami okalającymi plażę i Bulwar Nadmorski można było zobaczyć trenujących pilotów. Każdy

9

R. Da ruk

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

dając pilotów w stalowych Albatrosach. I siedziały spokojnie na wysokiej bulwarowej latarni, patrząc na ten niesamowity taniec skrzydeł na niebie. (Osobiście mam fotkę, na której uwieczniłam siedzące na latarni te właśnie ptaki - do obejrzenia na Facebooku na stronie Gdynia Reporter, do polubienia której zapraszamy). Tego dnia odbyły się też eliminacje Challenger Cup i kwalifikacje w klasie Master.

27 lipca w niedzielę nad linią brzegową Zatoki Gdańskiej przeleciał po torze wyścigowym w ramach pokazów lotniczych, towarzyszących mistrzostwom Dreamliner LOT 787. Następnie powtórzyła pokazy lotnicze grupa Breitiling Jet Team, odbyły się też wyścigi w klasie Master, Top12 i Super 8 oraz w klasie Master Finał. Ponadto swój pokaz miał jedyny polski pilot startujący w Red Bull Air Race 2014 Łukasz Czepiela. O godzinie 17.30 na lotnisku Red Bull Air Race odbyła się uroczystość wręczenia pucharów zwycięzcom. Relacja z ceremonii widoczna była na telebimach na Bulwarze Nadmorskim i plaży. Red Bull Air Race 2014 to impreza bezpłatna i „nieobiletowana”. Trzeba przyznać, że była to prawdziwa gratka dla miłośników lotnictwa, motoryzacji i muzyki. Pilotom, tym z najwyższej światowej półki, biorącym udział w podniebnym show też podobało się w Gdyni. Niewykluczone, że będą tu wracać, by cieszyć nas swoją miłością do latania. Gdynia to lubi!

Barbara Kalita

10

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

tańczy, trąbi i przynosi szczęście żurawie mandżurskie są śnieżnobiałe, z czarnym jak węgiel pięknie karbowanym ogonem, szyją i głową oraz z rozświetlającą czoło krwistoczerwoną plamą, taką samą, jaka zdobi ciemię najbardziej znanego Europejczykom żurawia zwyczajnego. Żuraw zwyczajny (zwany również szarym), przypomina w locie bociana, jednak różni się od niego barwą upierzenia. Po pierwsze jest popielaty ( z czarnym ogonem, białymi bokobrodami i karminową plamą na głowie), po wtóre nosi z tyłu wspaniałą tiurniurę gęstych, karbowanych lotek. I też zjawiskowo tańczy nie tylko w porze godów. Z rozpostartymi skrzydłami, kłaniając się niczym baletmistrz barokowej opery francuskiej, krążąc wokół samicy, podskakując i przemieszczając się zygzakiem.

Bywa, że podnosi z ziemi kamień czy gałązkę i podrzuca je wysoko.

W jaki sposób żuraw dał się poznać żyjącemu obok niego człowiekowi? Co było na początku tego tête-à-tête? W sukurs rozwikłaniu pochodzenia wyrazu zawsze przychodzi porządny słownik, np. Słownik etymologiczny języka polskiego Aleksandra Brücknera. Wertując przedruk z 1957 roku I. wydania edytowanego przez „Wiedzę Powszechną”, natrafiamy na wyraz ‘żuraw’ zapisany przez ó zamknięte, a więc ‘żóraw’ opatrzony następującą definicją: „żóraw; od źer-, ‘krzyczeć’; prasłowo; lit. ( litewski) gervė, grec. ( grecki) geranos, łac. grus, niemiecki Kranich, wszędzie ten sam ptak; U innych Słowian tak samo: cerk. żeraw(l), u Serbów - żdral, czes. żeraw, jerzab”.

Skoro więc według Aleksandra Brücknera indoeuropejskie imię tego ptaka pochodzi od pnia prasłowa ‘ krzyczeć’, oznacza to, że człowiek poznał żurawia wpierw za pomocą zmysłu słuchu.

Usłyszał jego donośny klangor dobywający się podczas przelotu stada wiosną i odlatywania w kluczu ( w kształcie litery V) jesienią. Poczuł jego mocny głos, powstający dzięki pętlowatej budowie tchawicy, funkcjonującej niczym pudło rezonansowe instrumentu strunowego, który słychać w promieniu kilku kilometrów. Żuraw lecąc nie milczy, żuraw cały czas „trąbi”!

Co ciekawe, węgierscy etymolodzy we własnym odpowiedniku żurawia daru również upatrują ugrofińskiej etymologii dźwiękonaśladowczej, zatem u spokrewnionych z Węgrami, a żyjących w Azji Wogułów żuraw to tárov, u Chantów táreh, a u europejskich Finów kurki. Jak łatwo zauważyć we wszystkich wymie-

Fot. tapeciarnia.pl

Inspirował tancerzy Dalekiego Wschodu. A także aktorów starożytnej Hellady, którzy ukazywali Tezeusza naśladującego jego pląsy w tańcu zwanym geranos. Dali mu się uwieść japońscy kreatorzy wzornictwa, którzy jego majestatyczną sylwetką ozdobili ślubne kimona i rewersy banknotów tysiącjenowych. Nawet na denarach węgierskiego króla Karola Roberta nie zabrakło jego portretu. Ani w herbach wielu miast. Dlaczego? Na szczęście! Żeby ziściły się ludzkie marzenia o miłości, rodzinie i wygodnym, nowoczesnym życiu.

Musiał więc żuraw, bo o nim mowa, spodobać się ludziom i wywrzeć niemałe na nich wrażenie. Czy urzekł ich swoim majestatycznym krokiem, czy wydawanym w przestworzach odgłosem przypominającym dźwięk trąbki? Czy może długą szyją, służącą do sięgania niedostępnego na mokradłach pokarmu? A może owym niezwykle rytmicznym tańcem wykonywanym w parach? Fantazja układów choreograficznych i gracja ruchów, w które natura wyposażyła żurawia, tak bardzo przypadły do gustu przypadkowym obserwatorom, że ptak ten stał się wszechstronnym wzorem do naśladowania. W Grecji tańczono wspomnianego wyżej geranosa, odkąd Tezeusz wyszedł z labiryntu Minotaura aż do XIX wieku.

Elementy chińskiego tańca żurawia białego obmyślono aż 2500 lat temu! Do dziś południowokoreańscy tancerze odziani w białe szaty i wysokie czarne kapelusze imitują przed publicznością taniec żurawia wirując, pochylając się czy stając na jednej nodze.

Spośród 15 gatunków tych ptaków obdarzonych długą szyją

odżywczych i zdrowotnych.

Jabłka zawierają ok. 83 % wody, a w pozostałej części niewielkie ilości białka, kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, chinowy, bursztynowy i inne), cukry, w tym cukry proste: glukozę i fruktozę, błonnik, substancje pektynowe, witaminy i składniki mineralne, głównie potas, fosfor, wapń, sód, magnez i żelazo. Jabłka odgrywają dietetyczną rolę w żywieniu.

– ułatwiają przyswajanie wapnia przez organizm - umyte, zjedzone ze skórką zawierającą wapń i krzem, działają korzystnie na włosy i paznokcie, – są także źródłem potasu niezbędnego do prawidłowego wzrostu i tworzenia mięśni, – zawierają magnez działający dobroczynnie na układ nerwowy,

W swej definicji żurawia Aleksander Brückner napomyka jeszcze o żurawinie (ang. cranberry), pisząc ten wyraz konsekwentnie przez ó, jako tej, która otrzymała podobną nazwę. Warto jednak uzupełnić szczegóły owego podobieństwa. Otóż nazwa ptaka została przeniesiona na roślinę nie tyle z powodu jej obecności na wspólnych, bagienno - torfowych terenach bytowania, ile ze względu na podobieństwo kielicha kwiatu rośliny do głowy i dziobu żurawia. Żurawie zwyczajne do niedawna przylatywały nawet do Sudanu. Dziś wskutek osuszania terenów podmokłych i dewastacji lęgowisk, pojawiają się niemal wyłącznie na północy Europy i Azji. W Polsce występują nielicznie. Co roku do naszego kraju przylatuje około sześć tysięcy par. Należy mieć nadzieję, że ten bytujący obok nas ptak, który tyle wniósł do naszej kultury i mechaniki, zdoła przetrwać trudy, które mu zgotował jego niewdzięczny naśladowca.

Sonia Langowska

wierają w większości składniki mineralne o charakterze zasadowym, np. związki wyżej wspomnianego potasu czy żelaza, – kolejnym wartościowym składnikiem jabłek jest błonnik, który usprawnia perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnienia, – jabłka zawierają dużo flawonoidów, które uszczelniają naczynia krwionośne zapobiegając ich pękaniu, również chronią przed stanami zapalnymi, – niezwykle cennym składnikiem „rajskiego owocu” są pektyny, których najwięcej znajduje się w gniazdach nasiennych i w skórce. Wiadomo, że pektyny zapobiegają zatruciom, dlatego przed laty jabłka były polecane drukarzom, górnikom czy ludziom zaczadzonym, jak i nałogowym palaczom. Udowodniono również, że pektyny mają zdolność wiązania niektórych metali ciężkich gromadzonych w organizmie, np. kobalt,

ołów czy radioaktywny stront.

Pierwiastki te w postaci nierozpuszczalnych soli są wydalane z organizmu. Pektyny zawarte w jabłkach działają oczyszczająco na organizm - jak miotła wymiatają niestrawione resztki pokarmu, regulują florę bakteryjną i neutralizują związki toksyczne.

Rozpuszczają również cholesterol, dzięki czemu zapobiegają miażdżycy, a tym samym chronią serce Pamiętajmy o tym, że tak działa tylko pektyna surowa.

Jabłka są również nie do pobicia w kuchni. Znajdują zastosowanie do ciast, do zup, do mięs, do sałatek, do deserów. Wyśmienite są zarówno przetwory z jabłek jak i soki, że nie wspomnę o popularnym w ostatnim czasie cydrze.

Więc nie pozostaje nic innego, jak udać się do warzywniaka czy na pobliski rynek i kupić kilka kilogramów jabłek. Na zdrowie! I na złość Putinowi…

Radosław Daruk

Taniec żurawi

Dobre, bo polskie!

Papierówka, ananas berżenicki, grafsztynek inflancki, antonówka półtorafuntowa, kronselska, złota reneta, szara reneta, malinowa oberlandzka, glogierówka, boiken, czy grochówka – to nazwy starych polskich odmian jabłoni. W Polsce współcześnie uprawia się wiele innych odmian, znanych i cenionych na rynku: alwa, antonówka, cortland, delikates, gloster, lobo, goldstar, idared.

80% sadów w Polsce znajduje się w województwach mazowieckim, lubelskim, łódzkimi i świętokrzyskim. W 2013 roku zebrano ponad 2,9 mln ton jabłek, co daje nam pierwsze miejsce w Europie. 60% zbiorów to jabłka przemysłowe, przeznaczone do przerobu np. na zagęszczony sok jabłkowy.

Jabłka mają wiele walorów

nionych tu językach: słowiańskich, germańskich czy uralskich w słowie oznaczającym żurawia słychać spółgłoskę drżącą [r], jako najbardziej dominującą w owym głośnym klangorze lecących ptaków. To, zdaje się, potwierdza onomatopeiczny rodowód nazwy.

Na tym jednak nie koniec zbieżności językowych.

W językach polskim, niemieckim (kran), włoskim (gru), francuskim ( grue), angielskim (crane) i węgierskim ( daru) ta sama nazwa odnosi się również do skonstruowanego przez inżynierów mechaników urządzenia podnoszącego ciężkie materiały, zbudowanego na wzór i podobieństwo egipskiego szadufa, potocznie zwanego studnią żurawiową: maszyny przypominającej żurawia o długiej szyi. We wspomnianych językach (prócz węgierskiego, który studnię żurawiową nazywa studnią czaplą gémeskút) prototyp żurawia portowego wciąż jest używany na Węgrzech, w Grecji czy w Indiach.

– są bogate w żelazo, które korzystnie wpływa na obraz krwi, zapobiega anemii, – cynk zwiększający odporność i jod regulujący pracę tarczycy, – sok z jabłek to doskonałe lekarstwo na chore skłonne do opuchnięć dziąsła, – surowe jabłka wzmacniają serce, układ nerwowy, mięśnie i wątrobę, – według medycyny ludowej pomagają na reumatyzm, podagrę i artretyzm pod warunkiem, że są kwaśne, – gotowane lub pieczone jabłka leczą biegunkę u dzieci, a surowe pomagają gdy maluszek cierpi na zaparcia, – doskonałe przy odchudzaniu - 100g owocu to zaledwie 30-50 kcal.

– jabłka działają także odkwaszająco na organizm, gdyż za-

11

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo OSOBOWOŚCI MINIONEGO STULECIA

Część VII

Swoją drogą szczególnie ciekawie czyta się w dziennikach Pattona zawarte tam czasem kąśliwe spostrzeżenia autora z lat wojny o tychże jego przełożonych, co nabiera dodatkowego posmaku, kiedy ma się świadomość, jakie poważne funkcje później oni piastowali (tego akurat generał nie dożył, a szkoda, ale przypuszczalnie by się zdziwił). Prawda jest również taka, iż jeden i drugi byli bardziej układni niż ich podwładny. Ten właśnie był bardziej skłonny do wykłócania się o swoje, a w obozie aliantów na wysokich stanowiskach dowódczych (w tym i na szczeblach dowodzących grupami armii) była to cecha niepożądana, zwłaszcza że Patton za wroga zwykł uważać Niemców, ale już za przeciwnika – Brytyjczyków.

To i tak był niełatwy sojusz, zatem potrzeba tam było przede wszystkim tych, którzy umieliby godzić interesy wojsk amerykańskich z brytyjskimi, ludzi zdolnych do kompromisu – a takimi osobami byli właśnie i Eisenhower, i – niżej – Bradley.

Jeszcze jedną wadą Pattona, która bardzo mu szkodziła na tym obszarze, był, o czym wspomniano, jego niewyparzony język – często zdarzało mu się mówić głośno to, co myślał. Zwłaszcza, kiedy był niezadowolony (choć potem, dla własnego dobra, musiał się trochę pilnować).

W rezultacie rodziło to uza-

Fot. hommage-general-patton.org

George S. Patton (1885-1945)

Szlak bojowy 3. Armii gen. Pattona na froncie zachodnim w l. 1944-45 sadnione podejrzenia, ze dochodzić mogłoby do częstych i niepotrzebnych spięć na wyższym poziomie dowodzenia, które i tak istniały, ale na niższym etapie. Dlatego pozostało jemu tylko dowództwo nad armią.

Po walkach na Sycylii, a jeszcze przed otwarciem drugiego frontu na starym kontynencie, Pattonowi, który przez pewien czas był bezczynny, przypadła rola wprowadzania w błąd naczelnego dowództwa Wehrmachtu co do miejsca następnego uderzenia aliantów. Niemcy, któ-

Wspomnienia 7 sierpnia 1944 roku. Wieś Poręba Dzierżna * - gniazdo mojej rodziny po stronie mamy - płonie spacyfikowana przez Niemców. W południe z pól zjechały zaprzęgi dwukonne i wszyscy zamierzali pójść na obiad. Ja, pomagając przy żniwach, też się tam znalazłem. Po dziesięciu minutach wszystkie zabudowania folwarczne zostały otoczone przez Niemców i podpalone, a mieszkańcy ustawieni w szeregu na szosie.

W tym momencie nadbiegła babcia, która dobrze władała językiem niemieckim i myślała, że używając tego języka, wybawi nas z opresji. Jednak

agresorzy poprowadzili nas na Górę Marglową, mężczyznom kazali położyć się głowami w dół na skarpie przy szosie.

Moją babcię i dwie kobiety wsadzili na stojące samochody. Wieś się paliła, słychać było poszczególne wybuchy granatów podpalających kolejne gospodarstwa. W końcu odgłosy eksplozji ustały, a nas załadowano na samochody i zawieziono na plac, gdzie zostali zgromadzeni również pozostali mieszkańcy. Mężczyźni byli ustawieni na szosie w czwórki. Znajdowałem się w trzeciej czwórce, stałem jako drugi od prawej. W końcu, kiedy

rzy po kampaniach północno-afrykańskiej i sycylijskiej zdążyli nabrać sporego szacunku dla generała (uważali go za najlepszego wśród aliantów), nie brali poważnie doniesień o jego kłopotach w związku z incydentami na wyspie. W zależności, gdzie Patton się pojawiał w ramach podróży inspekcyjnych w basenie Morza Śródziemnego, tam w pobliżu spodziewali się kolejnego ataku – brane były pod uwagę i Włochy, i Bałkany.

W trakcie jednej z nich doszło do interesującego – z polskiego punktu widzenia – spotka-

nia, mianowicie w Egipcie, gdzie złożył wizytę w obozie generała Władysława Andersa, który wówczas bazował jeszcze ze swoimi wojskami w tym kraju. Była to połowa grudnia 1943 r. Oprócz fotografii zachowała się i kronika filmowa upamiętniająca tamto wydarzenie, gdzie wspólnie dokonali przeglądu oddziałów polskich, a nawet wymienili się dystynkcjami – Anders otrzymał emblematy 7. Armii, Patton m.in. polskiego orzełka, z którym ciekawie się prezentował. Zresztą polski dowódca został później przez niego

kolumna ruszyła, podszedł do mnie Niemiec i kiwnął na mnie. Nie zareagowałem, więc złapał mnie za koszulę i wyszarpnął z szeregu. Poprowadził mnie dwa kroki i czystą polszczyzną powiedział: „Chłopcze, uciekaj do bab!”.

Zareagowałem błyskawicznie i po dwóch skokach byłem odpowiednio ukryty między kobietami. Kiedy tak staliśmy na szosie, moja babcia nienagannym niemieckim zaczęła tłumaczyć, pokazując na mnie, że jestem jeszcze dzieckiem tylko nieco wyrośniętym i mam dopiero 13 lat. W tym momencie Niemiec spojrzał na lewą rękę babci, na której widniał wartościowy zegarek firmy Patek w złotej oprawie. Babcia zdjęła natychmiast zegarek i wręczyła Niemcowi, a ten wyrwał

mnie z kolumny, podszedł do babci, oddał zegarek i powiedział po polsku: „Kobieto, to jest szmelc”. W końcu Niemcy odjechali, a ja zerwałem się natychmiast i co tchu pobiegłem przez Starą Wieś do domu.

Uspokoiłem mamę i pomknąłem do płonących zabudowań gospodarczych. W ostatnim płonącym boksie stała moja ukochana klaczka Zula. Kiedy otworzyłem wrota, zakłębił się gęsty czarny dym. Zula nie miała na sobie kandaharu, więc mogłem ją prowadzić za grzywę. Jednak nie ruszyła się z miejsca, mimo że zakryłem jej oczy koszulą. Uparła się i nie chciała przejść przez próg. Nagle usłyszałem trzask walącego się stropu i w jednej sekundzie, chcąc ratować życie, znalazłem się na zewnątrz.

określony w dziennikach jako „bardzo męski typ”. Znamienna to uwaga.

W następnych miesiącach, kiedy generał Patton znalazł się w Anglii, ponownie był zaangażowany w działania decepcyjne, tym razem jako mający pod swoimi rozkazami, co ironiczne, fikcyjną grupę armii. W normalnych warunkach takie zgrupowanie kilku armii zapewne by otrzymał, ale jak podkreślono wyżej, zbyt często podpadał zwierzchnikom. Albo też, czego zupełnie nie należy ignorować, co poniektórzy w gronie aliantów nie chcieli mieć w sąsiedztwie takiej ambitnej jednostki na tak wysokim szczeblu dowodzenia, jako że mogłaby zagrażać ich własnym pozycjom. Stąd tylko papierowa grupa armii.

Miała ona sprawiać wrażenie, że skieruje się w rejon Pas-de-Calais, gdzie Niemcy spodziewali się głównego uderzenia wojsk anglo-amerykańskich (a nie na plażach Normandii, co faktycznie potem nastąpiło) – a obecność Pattona uwiarygodniała jeszcze ich, mylne, jak się miało okazać, przewidywania. I czekali tam ze swymi wzmocnionymi siłami do końca, nawet wtedy, kiedy operacja desantowa zaczęła się i trwała już przez pewien czas w innym miejscu.

Do aktywnych działań frontowych generał włączył się dopiero z początkiem sierpnia 1944 r., uruchamiając tym samym pod swoją komendą 3. Armię.

Ciąg dalszy w następnym numerze Rafał Miotłowski Usłyszałem tylko kwik Zuli, który był jej ostatnim tchnieniem. Ta kochana klaczka służyła mi 4 lata. W swojej służbie nawoziła się konspiracyjnej bibuły, rozkazów, czasami broni. Zula była żołnierzem konspiracyjnym.

Wielkie szczęście, że dziadek i tata byli w czasie tych zdarzeń w Wolbromiu. A swój zegarek babcia straciła później, w 1945 roku, zaraz po aresztowaniu.

Dziadek „Jędruś” * Czytelników proszę o zapoznanie się w Internecie z hasłem Poręba Dzierżna. Dowiedzą się Państwo o przyczynach i przebiegu pacyfikacji wsi.

Mam wielką satysfakcję, że po sześćdziesięciu latach opublikowano pełną prawdę o tych zajściach.

Informacje – Kultura – SpołeczeńStwo

Jestem wdzięczna „Jestem wdzięczna: za podatki, które płacę, bo to znaczy, że mam dochody, za ubrania, które są nieco ciasne, bo to znaczy, że mam jedzenie na stole, za to, że trzeba skosić trawnik i wymalować dom, bo to znaczy, że mam swój własny kąt (…), za osobę, która fałszuje, śpiewając, bo to znaczy, że mogę słyszeć, za zmęczenie i ból w mięśniach, bo to znaczy, że mogę ciężko pracować, za budzik, który dzwoni z rana, bo to znaczy, że mogę żyć kolejny dzień”.

Larsson Live, „Wdzięczność. Najtańszy bilet do szczęścia”

Cały świat pragnie miłości – kochamy współmałżonka, przyjaciół, wnuki, domowego pupila, Ojczyznę. Od najmłodszych lat jesteśmy uczeni prawdomówności. Chcemy być sprawiedliwi i wytrwali, a zarazem zawsze wrażliwi na drugiego człowieka. Lubimy spędzać czas w towarzystwie osób roześmianych, towarzyskich, o niebanalnym charakterze. Cenimy odwagę, uczciwość i lojalność. Jak jednak wśród wielu szlachetnych, patetycznych cnót znaleźć w swoim życiu miejsce na mało teatralną, nierzucającą się w oczy - wdzięczność?

Wdzięczność to przyjemne uczucie a zarazem jedyny w swoim rodzaju psychologiczny system ochronny. Zapobiega narzekaniu, zazdrości, chandrze, a nierzadko nie pozwala na rozwój depresji.

Dzięki tej jednej z najbardziej

niedocenianych cnót, łatwiej jest nam codziennie mierzyć się z przeciwnościami losu. Pozytywna samoocena, pogoda ducha, życzliwy stosunek do świata i ludzi również wynikają z wdzięczności.

Wbrew pozorom nie tak łatwo po prostu postanowić i „stać się” wdzięcznym. Jak każda piękna cnota, wdzięczność wymaga wysiłku i pracy. Dobrym treningiem, a jednocześnie o zbawiennym wpływie na psychikę jest tworzenie pod koniec każdego dnia krótkiej „listy wdzięczności”. Nie trzeba na niej umieszczać jedynie „dużych spraw”.

Dziękować można nawet za błahostki. Naprawdę warto przed snem świadomie odczuć radość za słoneczną pogodę minionego dnia, życzliwą rozmowę czy zapach sosnowego lasu latem.

Agnieszka Gondek

IKS W KUCHNI

Nalewka z jeżyn W promieniach sierpniowego słońca dojrzewają w ogródkach owoce jeżyn. Tegoroczna susza może sprawić, że tych leśnych będzie mało, ale kto regularnie podlewał kłujące jeżynowe krzewy może liczyć na wyjątkowo słodkie i dorodne owoce.

Jeżyny mają liczne właściwości zdrowotne. Owoce te pozytywnie wpływają na pracę przewodu pokarmowego, a ponadto, ze względu na właściwości uspokajające, wskazane są w zaburzeniach nerwowych występujących w okresie przekwitania u kobiet. Soku z dojrzałych jeżyn można używać zewnętrznie do okładów na wypryski i liszaje.

Ale można je cenić także za walory smakowe, szczególnie w długie jesienne wieczory, gdy siedząc w ciepłym pokoju smakować będziemy pyszną nalewkę z jeżyn. Jest wiele sposobów przygotowania nalewki z jeżyn. Wypróbowany z sukcesem przeze mnie przepis jest prosty, choć wymaga cierpliwości.

Można od tego przepisu zacząć swoją przygodę z nalewkami.

Fot. zapachrozmarynu.blogspot.com

12

Składniki: 1 litr bardzo dojrzałych, słodkich jeżyn 60 - 70 dag cukru ćwiartka spirytusu (0,25l) 0,5 l wódki (można wódkę zastąpić rumem lub dać po połowie rum i wódkę) pół laski wanilii, 1-2 goździki ( opcjonalnie) Sposób przygotowania: Do nalewki należy użyć słodkich, wygrzanych przez słońce jeżyn. Owoce należy przebrać, wypłukać i osuszyć - najlepiej

na papierowym ręczniku. Jeżyny układać warstwami w słoju przesypując każdą warstwę cukrem.

Słój należy przykryć podwójnie złożoną gazą lub papierem śniadaniowym w którym robimy dziurki np. widelcem. Słój odstawić w ciepłym i słonecznym miejscu na 10 dni. Po tym czasie wlać spirytus i odstawić na kolejne 10 dni. W tym czasie należy pamiętać o potrząsaniu słojem aby cukier się rozpuścił.

Uwaga! Po dodaniu spirytusu słój należy szczelnie zamknąć.

Po upływie 10 dni zlać płyn do oddzielnego słoja, a jeżyny rozgnieść (najlepiej tłuczkiem do ziemniaków) i zalać wódką lub rumem (ewentualnie wódka z rumem). Można dodać wanilię i goździki - jeśli ktoś lubi. Tak przygotowaną zaprawę zostawiamy na kolejne 10 dni pamiętając o potrząsaniu słojem od czasu do czasu.

Po tym czasie należy zlać nalew z wódką przez sitko wyłożone gazą, połączyć z odlanym wcześniej syropem. Nalewkę przefiltrować przez bibułę lub lejek wyłożony watą. Przelać do butelek, zakorkować i zapomnieć o niej na pół roku. Po tym czasie nasza cierpliwość zostanie nagrodzona. Smacznego!

Dorota Kitowska

Zaproszenie do wolontariatu W KLUBIE MŁODZIEŻOWYM FLY Fundacja FLY poszukuje wolontariuszy do prowadzenia zajęć w Klubie Młodzieżowym. Celem klubu jest wyrównywanie szans edukacyjnych gdyńskiej młodzieży gimnazjalnej z niezamożnych rodzin. Chcemy także aktywizować młodzież przez poszukiwanie, odkrywanie i rozwijanie pasji oraz stawianie pierwszych kroków w przygotowywaniu własnych inicjatyw społecznych. Klub ma być miejscem, w którym młodzi ludzie będą mogli zawierać nowe znajomości, znaleźć pomoc w nauce oraz wziąć udział w bezpłatnych zajęciach tematycznych.

Poszukujemy osób prowadzących zajęcia: – językowe (nauka angielskiego oraz innych języków obcych) – muzyczne (nauka gry na instrumentach, zajęcia wokalne) REKLAMA

– plastyczne (malarstwo, rękodzieło oraz wszelkie inne formy plastyczne) – multimedialne i komputerowe (grafika komputerowa, tworzenie filmów i prezentacji) – krajoznawcze (kultura i zwyczaje wybranych krajów) – fotograficzne – teatralne – pomoc w nauce i korepetycje z wybranych przedmiotów (szczególnie: matematyka, fizyka, chemia, biologia, języki i inne) Poza udziałem w zajęciach członkowie klubu będą mieli również możliwość przygotowywania własnych projektów w postaci organizacji kiermaszów, wystaw, koncertów oraz otwartych wydarzeń tematycznych przygotowywanych z pomocą wolontariuszy.

Wolontariuszom zapewniamy: – sale oraz materiały potrzebne do prowadzenia zajęć – przyjazne środowisko – możliwość sprawdzenia się w konkretnych działaniach – pomoc w przygotowaniu zajęć oraz rozwiązaniu ewentualnych problemów – zaświadczenie o pracy wolontariusza KLUB MŁODZIEŻOWY w ciągu roku szkolnego czynny będzie od poniedziałku do piątku w godzinach 16:00-19:00 w biurze Fundacji przy ul. Świętojańskiej 36/2. Istnieje możliwość dopasowania terminu prowadzonych zajęć do Państwa możliwości czasowych.

Osoby zainteresowane wzięciem udziału w pracach Klubu prosimy o przesłanie zgłoszenia mailem na adres: a.kurek@fundacjafly.pl lub kontakt telefoniczny pod numerem: 693-996-088.