Chuyện của một voi nuôi nhốt

Chuyện của một voi nuôi nhốt The story of a captive elephant in Vietnam

1

1. Hạnh phúc bên gia đình

Đây là Y Khăm và đây là gia đình của cậu ấy. Y Khăm đang sống hạnh phúc với gia đình trong một khu rừng nọ. Ngày ngày cậu cùng gia đình tự do kiếm ăn. Là voi con, Y Khăm rất tò mò và ham chơi.

1. A happy family These are Y Kham and his family. They used to live together happily in a forest in Vietnam. Every day, they roamed the forest foraging for food. As a baby, Y Kham was naturally curious and liked to play a lot.

2

3

4

2. Di cư Mùa khô ở đây rất khắc nghiệt: đất đai khô cằn, thức ăn và nước uống cạn kiệt. Hằng năm, cả nhà Y Khăm đều phải di cư tìm thức ăn và nước uống.

Một hôm, khi cả nhà đang đi theo voi bà sang một vùng đất khác, bỗng hiện ra trước mắt đàn voi vừa mệt vừa đói một cánh đồng ngô tươi tốt bạt ngàn. Ngô trông siêu ngon! Thế là cả đàn hớn hở ùa vào ăn.

2. Migration Living through the dry season there was no easy feat. Every year, as the land became parched and water and food grew scarce, Y Kham and his family had to travel long distance in search of water and food to ensure their own survival.

One day while the family was following the female head of the herd entering a new territory, they came across a boundless lush corn field. Tempted by the corn, the elephants flooded into the field and feasted on it.

5

3. Xung đột voi – người Thật không may, cánh đồng ngô này thuộc về con người! Nhưng đàn voi đâu biết. Trong lúc cả đàn mải mê ăn, một nhóm dân làng hùng hổ kéo đến, đem theo gậy gộc và lửa, tạo ra những tiếng ồn đáng sợ. Tiếc số hoa màu bị voi ăn mất, dân làng giận dữ, kiên quyết đuổi gia đình voi đi. Voi mẹ và các voi dì cố hết sức che chở và bảo vệ các con nhưng không thể. Cả người và voi đều căng thẳng tột độ.

Trong cuộc xung đột ấy, bà và mẹ của Y Khăm đã phải thiệt mạng. Gia đình voi bị rượt đuổi tan tác. Sau đó, cả đàn đều bị vây bắt.

3. Human - elephant conflict Unfortunately, the elephants were utterly unaware that this corn field belonged to humans. While the whole family was still engrossed in their meal, a group of villagers armed with sticks and torches suddenly rushed into the field and started to make loud scary noises. With their crops now being completely destroyed, the people were so fueled by anger they tried every way to drive the elephants out, even by hurting them. The adult elephants tried desperately to protect the younger ones, but to no avail. Tension mounted between the two sides.

During the conflict, Y Kham’s mother and grandmother lost their lives. The rest of the family managed to escape and scattered into a nearby forest. However, in the end they were all rounded up and captured, including Y Kham.

6

7

8

4. Tương lai bất định Những ngày sau đó, cảnh tượng mẹ ngã xuống với tiếng kêu thê lương đau đớn và hình ảnh cả gia đình chia ly trong hoảng loạn khi đang cố chạy trốn in hằn lên tâm trí của Y Khăm. Cậu sợ hãi. Cậu đã bị tách khỏi gia đình và bàng hoàng không biết chuyện gì sẽ xảy ra với mình.

Sau khi bị bắt, Y Khăm được đưa đến gần sông và buộc vào một cái cây.

Có rất ít thức ăn và nước uống ở xung quanh. Cậu đói và khát nhưng chẳng có gì để bỏ bụng. Y Khăm buồn bã và kiệt sức - cậu đã mất tất cả.

Cậu nhớ mẹ và gia đình. Cậu không hiểu tại sao mình lại bị tách khỏi gia đình và tại sao gia đình mình lại bị bắt, bị giết như vậy.

4. An uncertain future Afterwards, Y Kham was taken down to a riverside and tied to a tree. There was barely any food or water within his reach. The baby elephant was left exhausted, scared and sad. He had lost everything. He missed his mother and his family. He could not understand why he was all alone and why everyone else in his family had either been killed or taken away.

During the following days, sad memories kept coming back to Y Kham’s mind.

He constantly saw flashbacks of the tragedy: his mother falling to the ground crying for help in pain, the whole family racing for their lives to different directions. The incident had obviously left him deeply traumatized. He was so scared all the time. He had no idea what would happen next.

9

5. Cơn ác mộng bắt đầu Y Khăm nhận ra cậu bị bắt để con người sử dụng làm vật chuyên chở và để giúp việc nhà nông. Cậu đã nghe về cách voi bị con người huấn luyện để làm việc. Quá trình đau đớn ấy được gọi là thuần dưỡng voi rừng - người ta bẻ gãy tinh thần voi, để voi trở thành “voi nhà” (thực chất là voi hoang dã bị nuôi nhốt, gọi tắt là voi nuôi) và làm theo những gì con người muốn.

Chân và cổ cậu bị buộc bằng dây da trâu và dây gai. Cậu không thể bước đi.

Càng cố trốn thoát, cậu càng đau đớn vì những chiếc gai đâm vào cơ thể. Dù cậu cố gắng bao nhiêu, sợi dây vẫn không đứt. Ban đầu, Y Khăm quyết liệt chống trả đòn roi. Cậu càng không chịu vâng lời thì hình phạt càng nặng nề.

Ngày qua ngày, cậu dần dần từ bỏ, cho đến một lúc cả tinh thần và thể xác của cậu đã thực sự bị khuất phục. Khi cậu không đấu tranh nữa, con người cũng dừng đánh đập cậu và sự tra tấn kết thúc. Cậu đã trở thành voi nuôi.

5. The nightmare began Y Kham soon came to the realization that he had been taken here so that the people could train him to give rides and do farm work. He had heard about the way humans trained elephants to work for them before. It was called “taming” - a painful process in which humans try to crush the spirit and body of elephants and make them submissive to their owners.

During the training, the people would tie Y Kham’s legs and neck with buffalo leather ropes and spiked ropes to keep him from moving. Whenever he struggled to break free, the spikes would dig in and cause great pain. At first Y Kham tried to fight back at the violence, but then he realized that even with his best attempts to 10

flee the ropes never broke. Instead, he was tortured with even more excruciating punishment. Day by day Y Kham was tormented both physically and mentally. Until there came a point when it all became too much, when Y Kham was too tired to fight anymore, he gave up. The disobedience stopped, and so did the all the torture. Y Kham had become a captive elephant.

11

12

6. Một thành viên mới của buôn làng Sau một vài nghi lễ để chào đón cậu làm thành viên của buôn làng, Y Khăm chính thức trở thành voi nuôi. Cậu giúp chủ kéo gỗ và chở hoa màu. Y khăm không còn được tự do và cũng không được gặp lại gia đình của mình nữa.

Dù gia đình chủ yêu thương và chăm sóc cậu hết mực nhưng họ không hiểu nỗi đau của Y Khăm. Họ không biết cậu nhớ rừng, nhớ gia đình, nhớ thời mình còn là voi rừng đến nhường nào. Thỉnh thoảng họ cũng cho cậu vào khu rừng ở gần buôn chơi đùa nhưng Y Khăm vẫn bị xích, cậu không được tự do.

6. A new member of the village After going through an initiation ceremony (a ritual to welcome a new member into a community) held by the villagers, Y Kham was officially recognized as a captive elephant. From then on, he would work for his owner carrying logs and crops. He would no longer be free or able to see his family ever again.

Although the owner’s family loved and cared a lot for Y Kham, they didn’t know how much pain he had been suffering or was still in. They had no idea how much he missed the forest and his family, and how much he missed being a free elephant. Once in a while, they would let Y Kham roam and play on his own in the forest near the village, but always in chains so that he could not escape.

13

7. “Đổi nghề” Một thời gian sau, Y Khăm nghe nói theo luật mới, voi không được dùng để khai thác gỗ nữa. Thế là voi được dùng để chở khách du lịch vì cách đó giúp chủ voi có thu nhập.

Y Khăm làm việc cho một trung tâm du lịch nổi tiếng trong vùng và phải chở khách mỗi ngày. Thỉnh thoảng cậu còn chẳng được nghỉ ngơi. Có khi trời rất nóng, cậu rất mệt nhưng cậu vẫn không được nghỉ.

7. A “job” change Some time later, Y Kham heard that elephants were no longer allowed to be used in the logging industry as a new law had forbidden the practice.

As a result, their “job” switched from carrying heavy logs to carrying visitors. This way the owners could still make some money from their elephants.

As for Y Kham, he was made to work at a popular local tourism center giving rides every day. Some days he did not get any rest at all. Some days he had to work under the relentless sun while not fed enough or given enough water.

14

15

16

8. “Làm du lịch” Cuộc sống của voi “làm du lịch” không tốt chút nào. Chở khách là một công việc lặp đi lặp lại: bị xích, chờ khách, chở khách đi lại trên một cung đường giống nhau mỗi ngày. Voi phải mang bành voi nặng nề trên lưng hầu như cả ngày dù cho cơ thể của voi không phù hợp để chở vật nặng. Khi có khách, voi còn phải chở 2-3 người trên lưng. Chưa hết, voi còn bị móc sắt đâm vào đầu và tai khi không vâng lời. Voi rất đau đớn nhưng voi không có lựa chọn và chẳng thể lên tiếng.

8. A “career” in tourism The life of a working elephant was as bad as it gets. Every day they walked the same exact route carrying a heavy chair (howdah) with two or three people on their back even though the elephant’s body is not built to support such weight. When they were not working, they were chained up with the howdah remaining on top most of the time. But that was not all. If somehow they failed to follow orders, they would be punished with bullhooks cutting into their heads and ears. Day by day the elephants suffered tremendously, but since they had no voice they had no choice but to keep working for humans.

17

9. Chở gỗ lậu Mùa ít khách du lịch, Y Khăm có nhiều thời gian hơn để nghỉ ngơi. Một hôm, một người đàn ông lạ đến nhà chủ Y Khăm. Ông ta thầm thì gì đó ra điều bí ẩn lắm với ông chủ. Đêm hôm đó, Y Khăm được đưa vào rừng. Nhiệm vụ của cậu là mang những khúc gỗ lớn này về làng.

Khi người và voi đang hướng về phía bìa rừng thì chợt nghe “Dừng lại!”mệnh lệnh của kiểm lâm viên vang lên đanh thép. Chủ của Y Khăm hoảng hốt. Ông thúc Y Khăm đi nhanh hơn nữa nhưng cuộc chạy trốn thất bại.

9. Illegal logging During the low season, there was little work for elephants, and so Y Kham finally got some time off. One day while he was resting, he saw this strange man coming over and talking to his owner in hushed whispers. That night the owner took Y Kham into the woods where large piles of logs were waiting to be hauled away.

As Y Kham and his owner approached the edge of the woods, they heard someone shout: “Stop right there!”. It was a forest ranger. Startled, Y Kham’s owner frantically urged him to speed up, but eventually they were both hunted down.

18

19

20

10. Người bạn mới Sau lần bị bắt vì vận chuyển gỗ lậu, Y Khăm không vào rừng nữa nhưng cậu vẫn chở khách mỗi ngày. Một hôm, trong lúc chờ khách, Y Khăm gặp một cô bé tên Ly. Cô bé xót xa lặng nhìn Y Khăm và những bạn voi khác hồi lâu. Ly có thể cảm nhận nỗi buồn trong mắt voi. Qua những câu chuyện bố mẹ thường kể trước lúc đi ngủ, cô bé hiểu thêm về cuộc sống của voi, gấu, khỉ, chồn, tê giác và tê tê, những loài vật đáng lẽ phải được tự do trong rừng, nhưng vì nhiều lý do khác nhau lại bị nuôi nhốt.

10. A new friend After the illegal logging incident, Y Kham went back to giving rides to tourists.

One day while he was waiting, he met a little girl named Ly. She was quietly gazing at him and other elephants for a while with sadness. Even at her age, Ly could see in their eyes the anguish, the agony, the misery. Before that she had learned - through bedtime stories - about elephants, bears, monkeys, civets, rhinos and pangolins who were supposed to be free in the wild but somehow ended up in captivity.

21

11. Một tình bạn mới Ly thấy Y Khăm buồn bã và cô bé muốn bắt chuyện để hỏi thăm cậu.

Ban đầu, khi cô bé mở lời, Y Khăm hơi dè dặt nhưng rồi cậu từ từ trải lòng về cuộc sống của mình. Ly cũng kể Y Khăm nghe những chuyến đi của cô bé với bố đến những nơi nuôi voi và những voi hoang dã bị nuôi nhốt mà cô bé đã gặp gỡ. Câu chuyện của họ thỉnh thoảng bị gián đoạn vì Y Khăm phải bận rộn chở khách. Sau lần đó, Ly bắt đầu đến thăm thường xuyên hơn. Cô còn mang cả trái cây và cỏ cho Y Khăm và các bạn voi khác.

11. A bloom of friendship Ly wanted to get to know and make friends with Y Kham, and so she started asking him about his life story. At first Y Kham seemed a little guarded, but then he began to open up and told Ly what he had been through. In return, Ly told Y Kham about her trips with her father to different places where elephants were being kept captive, and about all the elephants that she had met during those trips. Their chat got interrupted more than once as Y Kham had to work. After that day, Ly often dropped by to see Y Kham, and they would talk more and more. She also brought fruits and grass for him and the other elephants who were kept in the same waiting area.

22

23

12. Đời sang trang mới Không lâu sau đó, khu du lịch nơi Y Khăm làm việc chứng kiến một thay đổi to lớn: Voi không phải chở khách nữa. Tuyệt vời hơn, cậu và các bạn được ghép đàn và thả vào khu rừng gần buôn làng. Giờ đây du khách vào rừng ngắm voi chứ không cưỡi voi. Họ có thể quan sát voi sống trong tự nhiên theo từng đàn, thấy voi ăn uống, tắm bùn và đi lại tự do.

Du khách rất hứng thú với hoạt động mới này.

Thì ra bố của Ly là cán bộ nhà nước trong ngành du lịch. Ông vẫn luôn trăn trở về cách để cả người và voi có cuộc sống tốt hơn - một giải pháp bền vững thay cho hoạt động cưỡi voi du lịch.

Với hoạt động du lịch trên, chủ voi có thu nhập tốt và voi cũng khỏe mạnh hơn trước. Tương lai vẫn còn hy vọng cho những voi nuôi như Y khăm. Voi nu có thể sống ở rừng và cả người và voi đều hạnh phúc.

24

12. A new chapter of life Soon afterwards, the tourism center where Y Kham worked saw a big change in the way they ran their business: no more elephant rides. Better still, all elephants were released into a forest near the village in companionable social groups. Now tourists came to watch elephants in the wild, not to ride them.

They were excited to observe elephants in their natural habitat foraging for food and water, taking dust baths, roaming freely, and hanging out with their elephant friends.

It turned out that Ly’s father was a government official from the Ministry of Tourism. He had been trying to make both the people and elephants’ life better and to find a sustainable alternative to elephant riding.

With this sea change, elephant owners like Y Kham’s could still make a decent living and their elephants would live better and happier lives. The future was hopeful for captive elephants like Y Kham: they could be free in the forest, and that made both the elephants and the people happy.

25

Voi thuộc về tự nhiên Hãy bảo vệ voi!

Elephants belong in the wild Help save elephants!

Tổ chức Động vật Châu Á (Animals Asia) Phòng 301, 97 Trần Quốc Toản, Hoàn Kiếm, Hà Nội Email: vietnamqueries@animalsasia.org Website: animalsasia.org

26

27

Xin chân thành cảm ơn: With special thanks to illustrators: Chetsuda Chalermwat, Nop Chungsawanant, Chavisa Aungkavanich, Praew Thanavisuth

28