kunnen ze de tijd van iedere auto afzonderlijk klokken. ‘Door die bundels neutrino’s aan en uit te zetten, kunnen ze toch wel heel nauwkeurig de snelheid van de afzonderlijke auto’s meten.’ Dat betekent dat er nu één van de mogelijk eerder gemaakte meetfouten is uitgesloten. Deze controleproef werd twintig keer uitgevoerd. Al deze keren werd gemeten dat de neutrino’s sneller gaan dan het licht. Waarom dan toch nog zoveel scepsis? Volgens universitair hoofddocent Patrick Decowski zijn er nog vele andere mogelijke fouten die eerst moeten worden uitgezocht voordat hij als onomstotelijk bewijs aanneemt dat neutrino’s sneller reizen dan het licht. ‘Vergelijk het met een liniaal die verkeerd is afgesteld. Iedere keer dat je een meter meet, meet je eigenlijk 1,10 meter en dat dan zeventien duizend keer opnieuw. Je moet dus of een heel ander experiment doen, of je liniaal herzien. De wetenschappers die dit experiment doen hebben geprobeerd al zo veel mogelijk te checken, maar het gaat om heel gecompliceerde metingen die ook bestaan uit verschillende subsystemen. Bij ieder onderdeel kan er iets misgaan.’
Frank Linde zou het liefst zien dat de twee apparaten die de neutrino’s meten naast elkaar en precies tegelijk worden afgesteld, een nulmeting. De zwaarte van de detectoren (650 ton), de afstand (730 kilometer) en het feit dat ze onder de grond zitten, maken dat alleen onmogelijk. ‘De fout kan ook nog in het gps zitten, in het mogelijk niet exact gelijk lopen van de atoomklokken in Genève en Gran Sasso, of ergens in
‘Het kan ook zijn dat licht net een beetje sneller gaat dan altijd gedacht’ die 730 kilometer die de neutrino’s afleggen. En de tweede keus is dat licht net een beetje sneller gaat dan altijd gedacht. Wij mensen zijn ook niet almachtig.’ Een ander experiment heeft nu wel een klein scheurtje vertoond in de aanname dat neutrino’s sneller gaan dan het licht. Als de elementaire deeltjes zich met zo’n snelheid door het universum bewegen, zouden ze energie moeten
verliezen onderweg. Er is nu aangetoond dat dat niet gebeurt. Linde: ‘Wanneer een vliegtuig sneller gaat dan het geluid, dan hoor je een knal, een sonic boom. Daarmee verliest het vliegtuig energie. Dat zou ook met de neutrino’s moeten gebeuren. Dat strookt niet met de verwachting en het is reden om voorlopig ook sceptisch te blijven.’ De volgende stap is dat de metingen herhaald zullen worden in de Verenigde Staten. In Minnesota staat een vergelijkbare opstelling waar de experimenten met neutrino’s overgedaan kunnen worden. Als ze daar exact hetzelfde meten, dan zou dat een eerste stap zijn richting de geloofwaardigheid van de uitkomsten. Als die experimenten ook niet genoeg bewijs opleveren dat neutrino’s sneller kunnen dan het licht, dan is er ook nog een meetstellage in Japan. Die heeft alleen tijdens de tsunami schade opgelopen. Het duurt nog zeker een tot twee jaar voordat daar betrouwbare metingen kunnen worden gedaan. Maar dat is niet erg, meent Linde. ‘De experimenten die ik doe, duren vaak twintig of dertig jaar. Ik kan dus best nog wel eventjes wachten.’ yyy
FoliaMagazine
23