De FlapĂşt
Doarpskrante fan Jelsum-Koarnjum Slachtmoane
November 2015
2
Fan ‘e redaksje Op het moment van schrijven heeft de schooljeugd herfstvakantie. Ze hebben redelijk weer en de ouders en/of opa’s en oma’s zie je er met hun op uit trekken. Het is overal een stuk drukker. We zijn van de week een paar keer met de trein geweest en hebben aardig wat kilometertjes gestaan i.p.v. gezeten. En dat allemaal door de herfstvakantie en goedkopere treinkaartjes aanbiedingen, maar dat mocht de pret niet drukken. Dan over de inhoud van deze Flapút;
De eerste ledenvergaderingen zijn alweer gepland o.a. Dorpsbelang en de IJsclub.
Dan de start van de maandelijkse túndiners met thema.
Het filmhuis Stiens met hun programma.
It Nut met hun programma.
De “alde foto’s”
Nieuws van de vliegbasis
Expositie in de Túnmanswente
Een stuk geschiedenis over de herkomst van de Leeuwarderadelers
Bijna teveel om op te noemen. Fijn dat er zoveel kopij ingestuurd wordt. Wij willen nogmaals benadrukken dat de Flapút er voor en door de dorpen is en door de inwoners/lezers gemaakt wordt. U als (oud|) inwoner bepaalt de inhoud van de Flapút. Wij plaatsen de ingezonden kopij. Dat de Flapút in onze dorpen als waardevol wordt beschouwd, blijkt uit het feit dat we spontaan enkele giften hebben ontvangen. Onze dank hiervoor!!! 3
4
Feriening foar doarpsbelangen Jelsum—Koarnum Graag willen wij u uitnodigen voor de jaarvergadering van vereniging van dorpsbelangen Jelsum – Koarnjum. Deze zal gehouden worden op maandag 02.11.2015 om 20.00 uur in de Bining te Koarnjum. Agendapunten voor de jaarvergadering: - Opening - Mededelingen en ingekomen stukken - Jaarverslag van 03-11-2014 - Financieel jaarverslag 2015 - Overleg B&W 31 maart 2015 - Toekomst basisschool - Energie neutraal Jelsum Koarnjum - Woonvisie - Speeltuin Jelsum - Droomplein Koarnjum - Bestuurswisseling - Rondvraag Pauze - Spreekster Sonja Hofstee - Stichting Behoud Kleine Scholen
Het jaarverslag van 2014 kunt u op de site jelsum.nu of cornjum.nu onder kopje actueel lezen. Uw aanwezigheid stellen wij zeer op prijs. Het bestuur ver. v. dorpsbelangen Jelsum Koarnjum 5
6
Meidielings De kollekte fan it Prinses Beatrix Spierfonds hat yn Jelsum en Koarnjum it folgjende bedrach opsmiten: € 403,70. Ut namme fan it Prinses Beatrix Spierfonds: hertlik tank hjirfoar. De kollektanten: Fokje Swierstra Marten Dijkstra ———————————————————————————
Nierstichting Na mijn besluit om te stoppen als collectantencontactpersoon , kreeg ik een heel mooi briefje van Saapke Minnema. Als nierdialyse patiënt vind ik het hartverwarmend wat jullie doen voor de Nierstichting. Dankzij de goede behandeling kan ik af en toe een musea bezoeken. Afgelopen zondag hadden we van de Nierpatiënten vereniging Friesland/MCL, een prachtig bootreisje van Eernewoude naar Grou en terug. Ik denk dat er ook wel financiële steun is van de Nierstichting. Ook het onderzoek en de pogingen naar verbetering van de behandelingsmethoden, mede mogelijk gemaakt door de collectes, vind ik geweldig! Hartelijk dank voor alles en ook de collectanten. Sjoukje Boorsma
7
Nationaal MS Fonds
Nationaal MS Fonds zoekt collectanten Ook dit jaar is er de landelijke collecteweek van het Nationaal MS Fonds, van 23-28 november. Zo’n 14.000 collectanten trotseren het novemberweer met de instelling: Een beetje kou gaat wel weer over, MS niet! MS is een grillige ziekte maar vooral ook een beetje rare ziekte, want waarom raakt de ene persoon met MS in korte tijd snel geïnvalideerd en een ander met MS kan nog jarenlang goed functioneren? De enige gemeenschappelijke factor hierbij is angst. Mensen die aan MS lijden zijn altijd bang. Bang voor wat de ziekte kan aanrichten. Daarom heeft het Nationaal MS Fonds een tweetal kernwoorden bij alle activiteiten en onderzoeken: genezing en verbetering! Genezing omdat we zo graag willen dat we een MS vrije wereld gaan krijgen. En wat je nu nog niet kunt genezen, kan je wellicht wel verbeteren zodat de kans op uiteindelijke genezing vergroot wordt. Het Nationaal MS Fonds blijft zich inzetten op het ontwikkelen van nieuwe behandelprogramma´s waarbij het vertragen van invaliditeit het belangrijkste uitgangspunt is. Want waarom zouden wij stilstaan en afwachten als we nu al iets kunnen doen? 8
9
10
Nationaal MS Fonds
Wil jij je inzetten voor mensen met Multiple Sclerose? Meld je aan als collectant via 010-591 98 39, www.nationaalmsfonds.nl
11
Filmhuis Stiens
Vrijdag 2 november 2015 WILD (2014) Waargebeurd drama met Reese Witherspoon als een jonge vrouw die tijdens een persoonlijke crisis een wandeltocht van meer dan 1500 kilometer onderneemt.
Vrijdag 13 november 2015 BAK (2015) Friese film (Nederlandse ondertiteling) Op vrijdag 13 november zal ter gelegenheid van het 10 jarig bestaan van Filmhuis Stiens in “De Skalm” om 20.00 uur de Friese speelfilm BAK worden vertoond. De film is gebaseerd op de roman 'Bak' van Sietse de Vries, dat in 2012 als cadeauboek tijdens de “Moanne fan it Fryske Boek” is uitgegeven. Sinds 25 jaar is er weer een origineel Fries boek verfilmd. Hoofdpersoon in boek en film is stadsverslaggever Sjerp Bak van de Leeuwarder Courant. Zijn nogal gezapige leventje neemt een onverwachte wending als hij bij een uit de hand gelopen ruzie gemeenteraadslid Remco Beets om het leven brengt. Na afloop van de vertoning zijn enkele van de makers aanwezig om uitleg te geven over het maken van deze film. Jubileum toegangsprijs voor deze voorstelling: € 5,00 p.p. inclusief consumptie.
12
13
Filmhuis Stiens
Maandag 16 november 2015 La famille Bélier (2014) Franse komedie waarin een meisje met dove ouders ontdekt dat ze een zangtalent heeft.
Maandag 30 november 2015 Suite Française (2014) Romantisch drama over een liefdesaffaire tussen een Franse vrouw en een Duitse officier tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Maandag 14 december 2015 Still Alice (2014) Drama met Julianne Moore als een hoogleraar die de grip op haar leven langzaam kwijtraakt nadat de ziekte van Alzheimer bij haar wordt geconstateerd.
Maandag 11 januari 2016 Whiplash (2014) Psychologische thriller over een getalenteerde drum leerling die door zijn grofgebekte jazzdocent tot het uiterste wordt gedreven. Voorstellingen in De Skalm te Stiens, aanvang 20.00 uur. Toegangsprijs € 7,00. Korting op toegangsprijs voor o.a. leden ouderenbonden. 14
15
IJSCLUB “ MEIINOAR IEN � Het bestuur van IJsclub Meiinoar Ien nodigt haar leden hierbij uit voor de jaarvergadering op maandag 23 november 2015 om 20.00 uur in de Bining te Koarnjum. AGENDA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Opening. Mededelingen en ingekomen stukken. Notulen vorige jaarvergadering. Jaarverslag 2014 / 2015. Financieel verslag 2014 / 2015 Verslag kascommissie en benoeming nieuwe kascommissie Bestuursverkiezing: Aftredend maar wel herkiesbaar HeinzeWeiland Er zijn nog 2 vacatures. Kandidaten kunnen zich tot 23 novem ber aanmelden via email: ijsclub.meiinoarien@gmail.com 8. Planning activiteiten komend Seizoen. 9. Rondvraag. 10.Sluiting. Het bestuur.
16
17
De Bulgaarse avond Vrijdag 9 oktober was er een Bulgaarse avond in de Bining. It Nut had deze avond, samen met Yoana Savova, Svetoslav Borisov en Ben en Corrie van der Meer (alle 4 wonende in Jelsum) georganiseerd.
“Bulgarije� voor vele een onbekend land. De ideale avond om meer over Bulgarije te weten te komen. Deze gedachte is volledig uitgekomen. De 140 aanwezigen kregen een interessante en gezellige avond voorgeschoteld. Boeiende informatie over de prachtige natuur, interessante cultuur, bijzondere folklore en het lekkere eten en drinken. Dit laatste hebben we ook kunnen proeven. In Bulgarije is het dansen een belangrijk onderdeel van de samenleving. De folklore speelt hierin een belangrijke rol. Prachtige kleding maken de dans compleet.
18
19
De Bulgaarse avond En dan de dans en muziek op deze avond; de dansgroep Yduna en het orkest Ferdiverd没nsje uit Ysbrechtum, zorgden voor een bijzondere en gezellige sfeer. De dansers in hun prachtige Bulgaarse kostuums en het orkest met hun Bulgaarse muziek, maakten deze avond compleet.
Wij hebben deze avond een andere kijk gekregen op Bulgarije. Een land wat het zeker waard is om te bezoeken. De genoemde personen van de organisatie hebben aangegeven om ons hierbij te helpen. Het is zeker de moeite waard om je hierin verder te verdiepen.
20
21
It Nut It Nut’ Jelsum,Koarnjum, Britsum seizoen 2015 / 2016
Sneon 7 novimber 2015.* Tryater jubileumjûn yn Drachten www.lawei.nl Sneon 21 novimber 2015 Di Gojim Sneon 9 jannewaris 2016. Nijjiersbesite. Sneon 6 febrewaris 2016 Besite oan De Harmonie Ljouwert. Opjefte bij Hendrikus Dijkstra 058 2572025 of email itnutjkb@gmail.com Sneon 5 maart 2016: Top Secreet Snein 10 april 2016 * Tryater ( yn gearwurking mei doarpshûs De Bining.)
Lidmaatskip: € 15, - de persoan it jier. * ( Fjouwer foarstellings, eksklusyf deTryaterjûnen ) Gasten: € 10,- de persoan de jûn. Bij djoerdere jûnen wurdt der fan de leden en gasten in lytse bydrage frege. Alle jûnen begjinne om 20.00 oere yn doarpshûs ‘De Bining’ fan Koarnjum. It Bestjoer Hendrikus Dijkstra, foarsitter tel 2572025. Titus Sinnema, ponghâlder. Joke Scheffer, skriuwster. en Haakje Stielstra Janna Prose 22
Sneon 21 novimber Di Gojim Di Gojim makket al rom 20 jier furoare mei in hiel eigen fersje fan Klezmermuzyk. Dizze muzyk is in miks fan East-Europeeske folksmuzyk stilen en Sigeuner- en Joadske muzyk. Slapstick, humor en emoasje krûdzje de optredens. Di Gojim wurdt ynternasjonaal beskôge as ien fan de bêste Klezmerbands fan de wrâld. Programma sneon 21 novimber Gein, dagboek van een duivelskind. Mei dit programma fernijt Di gojim de Jiddyske muzyk. It programma is teatrale foarstelling dat baseaard is op de Jiddyske skriuwer en nobelpriiswinner Isaac Bashevis Singer. Jaap Muder ha tin tal ferhalen omwurke ta in monolooch. Yn dizze ferhalen fiert Singer faaks in ‘duvelsk’ alter ego op dat syn fisy op it minskdom middels humoristyske anekdotes út ‘e doeken docht. De stelde libbensfragen bin noch latiten aktueel. It minsklik tekoart yn humor ferpakt. Jiddyske songteksten bin troch Jaap Mulder en Isaac v.d. Reijden op eigen komposysje set. In griemmank fan Balkan, Vaudeville, Gypsy en Klezmer muzyk.
23
Dekema State Vereniging Vrienden en Vriendinnen van Dekema State bestaat 25 jaar. Jelsum is een prachtig dorp dat ik, sinds ik vrijwilliger ben bij Dekema State, goed heb leren kennen Ook heb ik inmiddels een goed contact opgebouwd met een groot aantal bewoners van Jelsum. Naast het grote aantal vrijwilligers dat Dekema State heeft bestaat er ook een Vereniging Vrienden en Vriendinnen van Dekema State. Een Vereniging die opgericht is in 1990 toen Gerard van Wageningen nog aan het roer stond van Dekema State. De Vereniging is opgericht met als voornaamste doelstelling: Dekema State te behouden voor het nageslacht en daar waar het mogelijk is steun voor te vinden. De eerste jaren van de Vereniging bestond de steun voornamelijk uit kleine financiële bijdragen, die het mogelijk maakten om bijvoorbeeld gordijnen en vitrage aan te schaffen of een kachel. Daarnaast werden er exposities georganiseerd om de bezoekers van Dekema wat extra’s te kunnen bieden. Kleine dingen maar het was al heel snel duidelijk dat er iets wezenlijks moest veranderen wilde Dekema State behouden blijven voor het nageslacht . Door de aankoop van Dekema State door het Old Burger Weeshuis in 1996 werd de toekomst van Dekema State veilig gesteld en na een grondige restauratie van de State en de tuinen, is Dekema State in 2001 opengesteld voor het publiek. Velen van u komen regelmatig even langs om te kunnen genieten van de rust en even door de tuin te wandelen. Of zij zijn vrijwilliger op Dekema State. De Vereniging Vrienden en Vriendinnen van Dekema State heeft een groot aantal leden dat uit Jelsum maar ook uit andere dorpen komt. De Vereniging bestaat dit jaar 25 jaar en hoewel de noodzaak van financiële bijdragen gelukkig minder hard nodig zijn nu de Stichting Dekema State eigenaar is blijven de doelstellingen zoals omschreven in de stichtingsakte van 1990, nog onverminderd van kracht. De Vereniging organiseert nog steeds jaarlijks een expositie met een thema dat aansluit op Dekema State maar ook over Jelsum kan gaan . Ik herinner me bijvoorbeeld de expositie waarin het leven en werk van Douwe van der Heide centraal stond we daar vele dorpsgenoten een plezier mee hebben gedaan. 24
Naast het vele werk dat we konden tentoonstellen dat door de BoelstraOlivier stichting ter beschikking was gesteld, kwamen we er al snel achter dat iedere inwoner van Jelsum en Cornjum minstens een werk van Douwe van der Heide aan de muur had hangen. Ook organiseert de Vereniging jaarlijks de Kastanjemiddag. Een feest voor de kinderen maar ook voor de ouders en grootouders . De Vereniging neemt de kosten voor zijn rekening en de opbrengst gaat naar Dekema State. Leden krijgen drie maal per jaar de nieuwsbrief en we betalen soms mee aan de restauratie van een schilderij of de aanschaf van een tekening. Kortom: onveranderd zijn we nog steeds bezig om Dekema State te promoten en mee te werken zoveel mogelijk bezoekers naar Dekema State te krijgen. Misschien is het wat voor u om lid worden van Vereniging Vrienden en vriendinnen van Dekema State? Het contributiebedrag is minimaal € 20,- per jaar . Wat krijgt u daarvoor? U krijgt een pas die gratis toegang geeft tot Dekema State en neemt u iemand mee dan heeft die ook gratis toegang. Sinds vorig jaar krijgt u op vertoon van uw pas ook korting op toegangsprijs van het Fries Museum ( € 2,-) en museum het Princessehof in Leeuwarden. En één keer per jaar maken we een uitstapje naar een bijzonder pand of een plaats die normaal niet valt te bezichtigen. Dit wordt in de nieuwsbrief vermeld. Kortom: heel veel voor weinig geld. Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan is er op 12 december a.s. een informele bijeenkomst in het Bûthús van Boersma Zathe, aanvang 13:00 tot 14:30 uur waar we onder het genot van een hapje en een drankje even stilstaan bij dit heugelijk feit. Bij deze wil ik u uitnodigen voor deze bijeenkomst . In verband met ons boodschappenlijstje wilt u aangeven of u komt en met hoeveel personen? Dat kan op E-mail: saakje_hijma@yahoo.com of tel.nr. 058-266 83 44. Daar kunt u zich ook opgeven als u lid wilt worden. Graag tot ziens! Arnold Zebel, Voorzitter Vereniging Vrienden en Vriendinnen van Dekema State.
25
Alde foto’s Jongerein der in dei op út. Foarhinne stie der in herfoarmd-evangelisch tsjerkje op it ein fan Finsterbuorren wêr’t no Marten en Inge Reen al 25 jier yn wenje. Fan harren krige ik foto’s. Ûnder oaren de foto rjochts, die is 25 jier lyn makke. It hûs is letter hielendal fertimmere troch Marten sels. It foarste diel is der foarwei west en op ‘e ny wer opboud en fergrutte. Foar 1900 hat de fam v Wageningen de grún belangeloas beskikber steld om dit tsjerkje hjir op te rjochtsjen. Van Wageningen hie hjir letter ek in bestjoersfunksje, hij wie sikretares. Dit tsjerkje waard troch de Koarnjumers en Jelsumers ‘’Tsjerkje B’’ of ,, it Klompehokje’’ neamd. Sa is der dus yn 1900 dan in herfoarmd- evangelisch tsjerkje delsetten en it waard yn 1901 foar it earst yn gebrûk naam om dêr te tsjerkjen. It waard letter troch de wike ek brûkt troch de frouljuferieniging dy’t tige aktief wie yn it breidzjen en ferhanneljen fan harren eigen makke spul foar in bazaar of it ien of oare goede doel. Der binne dan ek hiel wat sokken breide en ûndersetters foar romers haakt troch dizze froulju.
26
It klompehokje is no Marten sy’n wurkpleats foar sy’n timmerderij.
.
fan it hús bij de fam Reen Dit tsjerkebankje is der noch oer en stiet oan de side. 27
Alde foto’s
En foar de jeugd waard ek dingen orgenisearre, sa as in reiske mei jongelju nei Paterswolde yn auto’s fan Feike Akkerhof en Andries Veenstra. De persoanen dy’t hjir mei it reiske giene binne de folgjende fan links nei rjochts. Boppe: .....Woelinga, dan Tjitse Jousma, Pieter de Ring, Andries Veenstra, Feike Akkerhof, Georg Helfferich en Albert Hoekstra en hij wie de man dy’t mij de foto tastjoerde. Albert Hoekstra wie doe sa’n 18 jier en is no 85 jier âld. dat dizze foto is fan 1947. Under: Henk Woelinga, ....Kikstra en Johannes Hansma. De Woelinga’s wennen yn de arbeiderswenten fan Ate Oostenbrug. Foarhinne hawwe de âlders fan Hoekstra ek yn dit hús wenne. Georg Helfferich en Johannes Hansma wiene sweagers of binne dat letter wurden. Jousma, Akkerhof, Helfferich, Hansma en Hoekstra wiene ynwenners fan Jelsum en Koarnjum. Kikstra, Veenstra en de Ring wennen om en de bij de Vierhuisterdyk. Neidat se dêr de lêste preek hân ha, is it tsjerkje en hûs ferkocht oan de fam. R.Maus . Piet
28
29
Vliegbasis Leeuwarden Nieuwe Commandant Vliegbasis Leeuwarden heeft een nieuwe Commandant vliegbasis (CVB). Kolonelvlieger Denny Traas heeft onlangs het commando overgenomen van Kolonel-vlieger Gerbe Verhaaf. Avondvliegseizoen najaar 2015 vliegbasis Leeuwarden Met ingang van maandag 26 oktober 2015 start het avondvliegseizoen najaar 2015 van de vliegbasis Leeuwarden. In week 44, 45, 47, 48, 49, 50 en 51 beoefenen de vliegers van vliegbasis Leeuwarden weer hun noodzakelijke avondvluchten. Noodzakelijke training Het vliegen en de uitvoering van een missie vergt, zeker bij duisternis, specifieke training en ervaring. Dit geldt temeer voor complexe missies met meerdere vliegtuigen en dreiging vanaf de grond of in de lucht. Bij duisternis vliegen F-16 vliegers met geavanceerde nachtzichtapparatuur. De bemanning ziet door deze helderheidsversterkers alles in groentinten en is het zicht beperkt, vergelijkbaar met het zicht door twee kokers. Om hun vaardigheden op peil te houden voor inzet, zoals momenteel in het Midden-Oosten, is het trainen bij volledige duisternis noodzakelijk.
30
31
32
Vliegbasis Leeuwarden Planning Komend seizoen variÍren de dagen en tijden waarop er avondvluchten plaatsvinden. Zo staan er in week 44, 45, 47, 49 en 50 op maandag tot en met donderdag avondvluchten gepland. In week 48 en 51 alleen op maandag- en dinsdagavond. Overige weken/dagen en op vrijdag wordt er overdag gevlogen. Omdat in de eerste weken van het avondvliegseizoen het tijdstip waarop het donker wordt later op de avond ligt, vinden de vliegbewegingen later op de avond plaats. De vliegtuigen landen uiterlijk 24.00 uur. Gaandeweg het seizoen wordt het steeds vroeger donker, kan er vervolgens eerder gestart worden met het vliegprogramma en zijn de vliegbewegingen eerder afgelopen, uiterlijk 22.45 uur. Vanwege operationele redenen of onvoorziene omstandigheden kan van bovenstaande planning worden afgeweken. Voor meer informatie, zie www.defensie.nl/onderwerpen/geluidsoverlast/inhoud/ vliegbewegingen-en oefeningen of NOS teletekst pagina 766. Eventuele klachten kunnen worden ingediend via www.defensie.nl/onderwerpen/vliegbewegingenenoefeningen/ inhoud/klachten-geluidsoverlast of via het gratis telefoonnummer 0800 – 0226033.
33
Túndiner Túnmanswente Koarnjum Dinsdag 3 november 2015 vanaf 17.30 uur kunt u zich weer laten verrassen: een 3-gangen Túndiner voor € 19,95 p.p. door jonge professionals bereid van de Middelbare Hotelschool Friesland College. Dit jaar hebben de studenten als opdracht om aan elk diner een thema te hangen waarin één van de producten waarmee ze koken centraal staat. De producten worden bij verschillende leveranciers uit de regio afgenomen. 3 november staat chocolade centraal! Meer informatie over het menu wordt binnenkort bekend gemaakt via de site www.tunmanswente.nl De overige data waarvoor u zich kunt aanmelden zijn: 8 december 2015 (thema Wild), 12 januari 2016 (brood), 16 februari (vlees/ volle melk), 22 maart (geitenkaas), 26 april (vis) en het laatste diner van het seizoen vindt plaats op 31 mei 2016 met als centrale thema tomaten.
34
Túnmanswente Expositie Amie de Boer-Jensma In de Túnmanswente is een nieuwe expositie te zien! Werk van Amie de Boer-Jensma is vanaf nu te bewonderen, zelf geeft ze in haar informatiebrochure de volgende inleiding: Opgegroeid op het platteland tussen paarden, koeien en vele andere dieren, is het niet toevallig dat ik bij het schilderen deze groep als onderwerp kies. Het boeit me. Mijn basis materialen zijn olieverf, maar ook acryl. De expositie in de Tunmanswente te Koarnjum bestaat hoofdzakelijk uit vogels. De skries - de Kening fan de Greide - is er ruim vertegenwoordigd, maar ook de bunzing, egel en ijsvogel. Veel kijk plezier. Amie de Boer – Jensma Telefoon 058 – 2883556/06 -24122873 email: j.boer365@upcmail.nl 35
Acht eeuwen Leeuwarderadeel 1 (publicatie t.g.v. het 750-jarig bestaan van de gemeente Leeuwarderadeel in 1992; tekst: H. Hazelhoff)
Herkomst van de Leeuwarderadelers Archeologische vondsten hebben verbindingen van Leeuwarderadeel aangetoond met de zandgronden van Drenthe. Door aanhoudende droogte en verwoestende zandverstuivingen, veroorzaakt door roekeloze ontbossingen, zou het leven daar te moeilijk zijn geworden. Bovendien zou de bevolking zijn toegenomen. Migratie via riviertjes als de Boorne, de Drentse Aa, de Hunze, lag voor de hand, zeker wanneer er machtsstructuren waren die aan zo’n migratieproces leiding konden geven. Ook zal het mogelijk geweest zijn om `’s zomers te voet langs de rand van dalen en op oude waterscheidingen de kleistreken te bereiken. Deze trek wordt gedateerd op ongeveer 600 voor de jaartelling. Onder andere in het huidige Leeuwarderadeel waren juist toen, na een daling van de zeespiegel, uitgestrekte kwelders beschikbaar voor beweiding. Waarschijnlijk is Leeuwarderadeel eerst gebruikt voor zomerbewoning, waarbij een deel van de bevolking van de zandgronden met kudden vee naar de kwelders trok. In het najaar, voordat stormen en daarmee gepaard gaande overstromingen het verblijf bemoeilijkten, keerde men dan naar hun nederzettingen op de zandgronden terug. Toen de zee zich terugtrok en overstromingen steeds minder voorkwamen en een kleine verhoging van de huisplaats voldoende was om daarvan geen last te hebben kon het graasseizoen op de kwelders worden verlengd. Toen kon er ook worden geëxperimenteerd met de verbouw van eenjarige akkergewassen. Op een gegeven moment werd de tijd rijp voor een massale kolonisatie.
Invloed van de zee De zee zette Leeuwarderadeel periodiek onder water. Dit is een kenmerk van kweldergebieden. De Bredyk is nog een voorbeeld van zo’n oude kwelderwal. De kwelders werden doorsneden door een wijd vertakt systeem van waterlopen. Waar deze kreken ik zee uitmondden waren ze het breedst en lagen de grootste ophogingen.
36
Voor dat er dijken waren, was het duidelijk dat de bevolking op opgeworpen hoogten moesten wonen. Echter, de eerste Leeuwarderadelers woonden op het vlakke kwelderland. Terpen werden pas opgeworpen vanaf de 2de eeuw. Aanvankelijk is het begrip ‘terp’ synoniem met dorp. Later ging het de bult aanwijzen. Tussen ca 300 en 600 ging de zeewaterspiegel stijgen. Het inkomende zeewater zette in deze periode in de kwelderbekkens zware knipklei af. Een volgende periode volgde nog voor het jaar 1000. Verscheidene dorpen kwamen ten gevolge daarvan te midden van lichtere grond op een kwelderrug te liggen. Deze fennen werden voornamelijk als weiland gebruikt. De lage knipklei gebieden werden als hooiland gebruikt. De hooilanden, ook wel meden of mieden genoemd, waren in gemeenschappelijk gebruik. Vanaf de kwelderwal liepen vele doodlopende hooiwegen de mieden in. Gedurende de hele terptijd werden voortdurend terpen gebouwd en oude opgehoogd. Er groeiden aan de kust steeds nieuwe en hoger opslibbende oeverwallen aan. De bewoning kon daardoor nogal verschuiven: oude terpen konden worden verlaten ten gunste van vestigingen op nieuwe kwelderwallen. De naam Middelzee werd voor het eerst rond 1500 gebruikt. Deze inham fungeerde al in de 8ste eeuw als de scheiding tussen Oostergo en Westergo. Ooster- en Westergo vormden samen een van de drie delen waarin de Friese gewesten waren onderverdeeld en maakten tot in de 11de eeuw deel uit van een enkel graafschap. Met Go werd overigens waarschijnlijk een landstreek zonder vaste grenzen bedoeld. Het is ook mogelijk dat met Go tevens het gebied van een moederkerk werd aangeduid.
37
Acht eeuwen Leeuwarderadeel 1 Groepen nederzettingen rond 1000 Het lijkt onwaarschijnlijk, dat elke nederzetting zelfvoorzienend kon zijn. Een groep nederzettingen kon dat wel, mits ze zo was samengesteld, dat ze alle producten kon voortbrengen die nodig waren voor de dagelijkse zelfvoorziening. Op basis van de loop van waterwegen en de dorpsgrenzen kunnen deze eenheden worden gereconstrueerd. Dit waren bijzonder kleine groepen met een zelfstandige economische functie Groep Finkum/Hijum. Dit is waarschijnlijk een afsplitsing van de groep Stiens. De Hijumervaart en de Hallumermeer alsmede de Finkumervaart komen uit op de Oude Meer bij het klooster Bethlehem. De grens met de groep Stiens liep langs de Wurge. Groep Stiens. Dit is waarschijnlijk een afsplitsing van de groep Leeuwarden. Hiertoe behoorden naast Stiens ook Britsum en Cornmum. De Cornjumervaart vormde de scheiding met de groep Leeuwarden. Groep Leeuwarden. Hiertoe behoorden Jelsum, Vensterburen en Bilgaard.
Dagelijks leven De huizen werden gebouwd als onderkomen voor mens en dier. Alles zat onder een kap. Van tamelijk zware balken werden binten gemaakt, bestaande uit twee staanders verbonden door een dwarsbalk. De staanders werden in de grond gegraven. Het dak liep af naar de lage wanden en rustte op palen buiten de wand. Dit was nodig om de wand van met klei bestreken vlechtwerk te beschermen tegen verwering. De binnenbreedte was ongeveer 6 meter. De lengte kon variĂŤren volgens het harmonicaprincipe. Het woongedeelte was in de regel twee gebinten lang. In het midden was een haard gesitueerd. Daarop werd gekookt en gebakken. Langs de wanden waren waarschijnlijk slaapbanken gemaakt.
38
De bewerking van het land bestond voornamelijk uit het open scheuren met een eergetouw. Een pijlvormige schaar werd met kielen vast geslagen en op diepte gesteld in een zwaar blok hout. Het geheel werd door ossen getrokken. Men verbouwde emmer, dwergtarwe, gerst, haver, pluimgierst, vlas, huttentut en duiveboon. De oogst werd opgeslagen in schuurtjes, die op palen waren geplaatst. Zo bleef de inhoud droog en werd de schade door ongedierte voorkomen. Het belangrijkste huisdier was oorspronkelijk het rund. Later, in de Romeinse tijd kwamen hier het paard, de geit, het varken, de kat en de hond, de kip en de gans bij.
Van bestaans- naar markteconomie De economie zoals die circa 1100 in Leeuwarderadeel bestond was al een boerenmarkteconomie Deze had de boerenbestaaneconomie reeds voor 1000 vervangen. In een boerenbestaaneconomie worden de meeste goederen door de producenten zelf geconsumeerd en de handel in die producten wordt beheerst door een door familiebanden verbonden groep van aanzienlijken. Door goederen weg te geven of aan te nemen worden politieke verhoudingen en kontakten geschapen of onderhouden. Een bestaanseconomie is dus een alomvattend politieksociaal-economisch en cultureel systeem. Een markteconomie daarentegen is een economie waarbij de meeste verdeling van producten niet in de eerste instantie door het sociale contact en politieke motieven wordt bepaald, maar waarbij de overwegingen veeleer worden ingegeven door vraag en aanbod. Markthandel betekent uitwisseling van aanwezige goederen tussen individuele verkopers en individuele kopers op vaste plaatsen en vastgestelde tijden. Hierbij is ter bescherming van de markt en van de bezoekers een overheid noodzakelijk. Markthandel betekent tevens dat het initiatief bij de zelfstandige handelaren ligt en dat de overheid niet meer alle aangevoerde producten herverdeelt. De handelaren zijn wel belastingplichtig en aan wetten gebonden. We dienen hierbij te beseffen dat boerenmarkt economieĂŤn niet voornamelijk voor de markt produceren zoals heden ten dag het geval is. 39
40
Ynformaasje foar Ăşs ynwenners Gemeentehuis Stiens: Tel: 058-2576666 Meldpunt klein leed: Vernielingen, vermiste straatnaamborden, verkeersborden, losse stoeptegels e.d. kunt u voortaan direct bij de gemeente melden. Tel.: 058-2576677 van 09.00 - 12.00 uur of faxnr. 058-2570988. Openingstijden zwembad Stiens: Telefonische informatie op tel: 058-2574296. Vuilcontainers: Uw vuilcontainer wordt op vrijdag geleegd. Op de even weken de grijze container. Op de oneven weken de groene container. Ophalen grofvuil: Telefonisch aanmelden bij Omrin op nummer 0900-2100215. Milieustraat: Seerob 23 te Stiens Aanbieden grofvuil, huisvuil en klein chemisch afval: op werkdagen van 13.00-16.30 uur. Zaterdag 09.00-13.00 uur Glas en oud papier: Glas wordt elke 2de zaterdag van de maand opgehaald. De data voor het ophalen van het oud papier staan op de afval kalender. Openbare verlichting: Klachten kunnen worden gemeld bij de gemeente. Bij straatverlichting paalnummer vermelden. Vliegbasis Leeuwarden Tel: 058-2346871 of 058-2346700 Uw versman H. Smedema komt op maandag en donderdag.
41
Wichtige Tillefoannûmers Alarmnummer hulpdiensten: 112 Politie (niet urgent) tel : 0900-8844 Brandweer (niet urgent) tel : 058-2576666 Huisartsen: Mw. F. Kalsbeek: Dhr. Heuberger :
058-2571254 058-2571969
Dhr. Noordhoek : Dhr. Woudstra :
058-2573407 058-2573572
Avond-, nacht- en weekend dienst: Dokterswacht Apotheek Stiens
tel : 0900- 112 7 112 tel : 058- 2572131
Burger service punt: voor WMO Advies in Leeuwarderadeel Tel nr. 058-2655590 E-mail: bsp@welzijnmiddelsee.nl Inloop spreekuur di. Van 9-12u. en do. Van 13-16u. Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Noardwest Fryslân Voor aanvragen WMO hulpmiddelen tel: 0517-380200 werkd. 9-12u. Centrum jeugd en gezin tel: 0900-2541254 Zorginstellingen: Palet: Thuiszorg en verpleeghuiszorg Skilhiem tel;058 2576100 Thuis- en kraamzorg ‘Het Friese land’ :
tel: 058-2330086
www.thfl.nl e-mail info@yhfl.nl 0900-8864 (€0,10 p.min) d en n Zorgcombinatie ‘Interzorg’ te Ferwert:
tel: 88-5180200
Vrijwillige ouderen adviseurs: mail: dejong.gl@chello.nl tel:06-13866454 di. en do. 10-12u. Begraffenisferiening ‘’ Eare en Plicht’’ Jelsum-Koarnjum: Boade: mefr. W. Hoekstra. Skierhústerwei 38, 9055 RE Jelsum. Til: 058-2574388 of 06-20119960. Helpboade: J.P. de Vries. De Kamp 24, 9055 NM Britsum. Til: 058-2575064 of 06-50238922 42
Herfoarme Gemeente en Grifformearde Tsjerke Dei
Tiid Foargonger
25 okt
9.30 Ds.M.Hulzebos
Koarnjum
1 nov.
9.30 Ds.T.van der Schaaf
De Hoekstien, Britsum /
19.00 Liturgcie. Vesper
De Hoekstien, Britsum /
9.30 Ds.M.Hulzebos
Koarnjum / Tienerdienst / Oogstdienst
8 nov.
Doarp / Bysûnderheden
15 nov. 9.30 Ds.M.Hulzebos
Jelsum / HA
22 nov. 9.30 Ds.M.Hulzebos
Jelsum
29 nov. 9.30 Ds.M.Hulzebos
Koarnjum
Maandmenu November Afhalen 2/3 pers. € 19,00 *Babi pangang *Kipfilet met Bali saus *Tjap Tjoy *Saté en mini loempia’s * Nasi of bami
43
Ferskiningsdata 2014/2015 N没.
Moanne
Red. geark. Ferskining
346 Febrewaris 347 Maart 348 April 349 Maaie 350 Juny 351 July/Aug Extra zomereditie Sept 353 Oktober 354 Novimber 355 Desimber 356 Jannewaris
19-01-15 16-02-15 16-03-15 20-04-15 18-05-15 15-06-15 17-08-15 14-09-15 19-10-15 16-11-15 07-12-15
30-01-15 27-02-15 27-03-15 01-05-15 29-05-15 26-06-15 28-08-15 25-09-15 30-10-15 27-11-15 18-12-15
Sellemoanne Foarjiersmoanne Gersmoanne Blommemoanne Simmermoanne Hea-/Rispmoanne Hjerstmoanne Wynmoanne Slachtmoanne Wintermoanne Foarmoanne
U zoekt een woning ? Bent u op zoek naar een geschikte woning in Jelsum, Koarnjum of elders in Friesland? Dan is WoonFriesland het aangewezen adres. Inschrijven bij WoonFriesland gaat via onze internetsite www.woonfriesland.nl. Heeft u thuis geen internet aansluiting? U kunt ook bij de bibliotheek in Stiens u inschrijven en het aanbod op internet bekijken. Inschrijven eenvoudig in mijnwoonfriesland.nl. De gegevens die u nodig hebt bij uw inschrijving zijn: persoonsgegevens (naam, adres) inkomensgegevens BSN nummer (sofinummer) huidige woonsituatie Wilt u meer informatie, dan kunt u contact opnemen met het KlantServiceCenter 088 995 22 22, we helpen u graag! Bent u Jelsumer of Koarnjumer en u heeft zich laten inschrijven als woningzoekende bij WoonFriesland, geef dit dan ook even door aan de Vereniging voor Dorpsbelangen Jelsum-Koarnjum (Arjen van der Schaaf, telnr: 06 - 12 58 53 90) 44
De kalinder 2 november 3 november
Jaarvergadering Dorpsbelang
20.00
De Bining
Túndiner (thema chocolade)
17.30
Túnmanswente
7 november
Tryater De Lawei Drachten
14 november
Bruin Café Karaoke
18.00-22.00
De Bining
21 november
It Nut (Di Gojim)
20.00
De Bining
23 november
Jaarvergadering 20.00 IJsclub “MEIINOAR IEN”
De Bining
8 december
Túndiner (thema Wild)
11+12 december Vriendenkring
17.30
Túnmanswente
19.30
De Bining
1 januari 2016
Nieuwjaarsreceptie 16.00-21.00
De Bining
9 januari
It Nut (Nijjiersbesite)
De Bining
12 januari
Tündiner (thema brood)
13 februari
Bruin Café Piter Wilkens
17.30
18.00-22.00
5 maart
It Nut (Top Secreet)
12 maart
Bruin Café
Túnmanswente
De Bining
20.00
De Bining
18.00-22.00
De Bining 45
Redaksje 34ste jiergong nr. 354 Wim Hoogendam Yvon Wolfslag Corrie v.d. Meer
oplage 500 eksimplaren Dekemawei 7 Jelsum Swarte Singel 2 Koarnjum H. de Jongstrj. 16 Jelsum
till: 2570909 till: 2153671 till: 2572550
Kontaktpersoan advertinsjes en ponghâldster Greetje Heeres, g.heeres112@upcmail.nl till: 2572600 Drukker: E-mailadres:
KSB Repro doarpskranteflaput@hotmail.com
Finansjele bydragen, abonnemintsjild en oare betellingen kinne stoart wurde op Postgiro 4348900 Ibannummer.: NL98INGB0004348900 fan: Redaksje De Flapút, Doarpskrante Jelsum/Koarnjum. Minsken dy’t bûten Jelsum en Koarnjum wenje en de De Flapút tastjoerd ha wolle, kinne har as abonnee opjaan by de redaksje. In abonnemint kostet € 11,-- de 11 nûmers + portokosten (of fergees fia e-mail). Ynwenners fan Jelsum en Koarnjum en leden fan de by De Flapút oansluten ferienings kinne fergees lytse advertinsjes pleatse. Dizze advertinsjes moatte de partikuliere ferkeap fan net al te djoere dingen, betankjes, lokwinsken ensfh. oanbelangje en net al te grut wêze. Oare advertinsjes kinne tsjin fergoeding pleatst wurde. De folgjende Flapút ferskynt om-ende-by: 27-11-2015 De kopy foar de folgjende Flapút moat foar 16-11-2015 ynlevere wurde by ien fan’e redaksjeleden of fia e-mail:
doarpskranteflaput@hotmail.com 46
47
48