Flapút februari 2014 by flaput

De FlapĂşt

Doarpskrante fan Jelsum-Koarnjum Sellemoanne

Februaris 2014

Fan ‘e redaksje Voor u ligt alweer het februari nummer, tot nu toe geen winter maar bij de ijsclub begint het wel te kriebelen. Hier bij huize Hoogendam vliegen de bijen af en toe en bloeien de goudsbloemen nog. De redactie zou best graag wat meer kopij krijgen naast het verenigingsnieuws, we krijgen geregeld kopij toegestuurd van het Fries Museum en het Princessehof en soms vinden we het wel aardig om te plaatsen, soms ook hebben we het nodig als opvulling. Wat we eigenlijk missen is een stukje input vanuit onze dorpen. De neit men seiten zijn een stille dood gestorven en er gebeurt genoeg om eens onder de aandacht te brengen lijkt ons. Deze keer kregen we bijvoorbeeld een uitgebreid rapport in de mail over de restauratie van het torenuurwerk in Jelsum, hartstikke leuke kopij vinden wij. Wie schrijft er geregeld eens: een column? Gedichten? Een leuk voorleesverhaal? Een vakantie verhaal? Binnen de redactie is er de afgelopen tijd weer iets veranderd; Celesta en Beeke hebben ons verlaten, wij danken ze voor hun trouwe dienst en gezellige samenwerking. Greetje Heeres heeft de “advertentie portefeuille” op zich genomen. Rudolf Brunner ( op ’e Terp) corrigeert de Friestalige stukken voor ons. Dit betekent dus dat er nog maar drie redactieleden over zijn. Wij zouden graag versterking krijgen van iemand die Friestalig is en goed met de computer overweg kan. Ondergetekende doet dit werk nu een jaar of 10 en wil er op termijn eigenlijk ook wel eens mee ophouden. Bovendien zitten we nu met drie “Hollanders” / “half Friezen” in de redactie...... We vergaderen nog maar af en toe en maken de Flapút online, zodat ieder redactielid er aan kan werken wanneer het hem/haar het beste schikt. Zin om je in te zetten voor onze dorpen? Meld je bij één van de redactieleden. Wim Hoogendam

Go-4 sport Meer bewegen in 2014? Doe mee aan het nieuwe beweegprogramma Middelsee Fit! Bent u tussen de 60 en 74 jaar en wilt u in 2014 meer bewegen? En woont u in het Bildt, Ferwerderadiel, Leeuwarderadeel of Menameradiel? Dan is het nieuwe beweegprogramma Middelsee Fit iets voor u! Middelsee Fit is een beweegprogramma van zes weken, waarbij u twee keer per week bij een sportcentrum in de buurt aan uw lichamelijke conditie werkt. Binnenkort ontvangen alle inwoners in de leeftijd van 60 t/m 74 jaar uit deze vier gemeenten een uitnodiging om mee te doen aan Middelsee Fit. Bij deze uitnodiging treft u een overzicht aan van alle sportcentra in de regio waar u het beweegprogramma kunt volgen. U kunt zich aanmelden bij een van deze sportcentra. Er wordt een afspraak met u gemaakt voor een intakegesprek, bedoeld om samen met u een verantwoord beweegprogramma op te stellen. Vervolgens volgt u zes weken lang, twee keer per week dit programma. Het programma wordt afgesloten met een eindgesprek. Meedoen aan Middelsee Fit kost eenmalig â&#x201A;Ź 39,-. Meer informatie over Middelsee Fit vindt u in de persoonlijke uitnodiging en op www.go4sport.nl. U kunt ook contact opnemen met GO-4 Sport of met een van de deelnemende sportcentra. Wilt u het nieuwe jaar ook goed beginnen? Meld u dan uiterlijk 20 januari aan bij een van de deelnemende sportcentra!

Eksposysje bibleteek Expositie Architectuur- en Reisfotografie Bert Magermans Vanaf 3 januari is in de bibliotheek van Stiens een expositie te bezichtigen van foto’s van Bert Magermans. Bert Magermans: “Fotografie: ik ben er al eigenlijk vanaf mijn16e(nu 57….) mee bezig. Eerst met een pocket camera, zonder pretenties. Vanaf mijn 24e heb ik 10 jaar bij een fotograaf gewerkt. Ik ben er begonnen in de doka, alles zwart wit, het echte handwerk, dagelijks heel veel afdrukken gemaakt. Gelukkig kwamen ook professionals foto's bij ons laten afdrukken. Dat heeft er bij mij destijds wel voor gezorgd dat ik heb geleerd hoe een zwart-wit foto technisch goed moet zijn. Aansluitend heb ik een aantal jaren in de winkel bij de fotograaf gestaan. Een mooie tijd!” Tijdens zijn werk bij deze fotograaf heeft Bert een juridische HBO opleiding afgerond en daarin werk gevonden. De fotografie raakte in die tijd op de achtergrond. Kinderen en werk eisten de aandacht op en maakten dat hij een tijd lang uitsluitend nog familiekiekjes maakte. Over de gebruikte camera’s: “In het jaar 2004 tijdens mijn wandeling naar Santiago de Compostella heb ik de fotografie weer opgepakt, voor het eerst digitaal met een 5 megapixel pocket camera (van de Aldi). Al gauw kocht ik een reflex van Olympus. Hier was ik niet echt tevreden over, waarna ik in 2010 de overstap heb gemaakt naar de Nikon, eerst een D90 en nu een D7100 - een fantastische camera, hier ben ik blij mee!” “Ik vind het mooi om mensen, architectuur, landschappen en af en toe macrofoto's te maken. Niet te veel sleutelen achteraf, dat lukt mij ook slecht. Ik zit de hele dag al achter de computer en wil thuis niet al te veel achter

de PC.” De openingstijden van de bibliotheek: ma. 13.30-20.00 uur; di., wo. en do. 13.30-17.30 uur; vr. 13.30-20.00 uur. 7

Oan’t Skipperspypke In Actie! O.B.S "Oan 't Skipperspypke" De brug naar jouw talent --------------------------------------------------------------

Skeltedyk 2, 9056 PD Cornjum E-mailadres: info@skipperspypke.nl Telefoon: 058-2572553 Website: www.skipperspypke.nl

Afgelopen december hebben de kinderen van OBS oan‘t skipperspypke een hele bijzondere kerstviering gehad. In het kader van de Serious Request actie “let’s clean this shit up”, is de oude kleuterschool op woensdag 18 december voor een paar uurtjes omgebouwd tot een heus glazen huis. Alle kinderen van de school hebben samen met een begeleider alle dorpsgenoten de mogelijkheid gegeven om een verzoeknummer aan te vragen. De dorpsgenoten waren laaiend enthousiast, zodat er een lijst van diverse verzoeknummers kon worden samengesteld. Tevens werd er een collecte gehouden voor het goede doel, ook hier gaven onze dorpsgenoten in grote getale gehoor aan. Naast het draaien van verzoeknummers in het glazen huis werd er op de kerstmarkt gedraaid aan het rad. Tegen een klein prijsje kon een lot worden gekocht en een gokje worden gewaagd bij het draaiend rad waar prachtige prijzen werden verloot. Op de kerstmarkt was ook te zien hoe creatief de kinderen van Oan’t Skipperspypke zijn. Er werden kunstwerken te koop aangeboden, welke gemaakt waren door de kinderen onder het toeziend oog van de juffen en met hulp van ouders en dorpsgenoten. Van sierflessen tot mooie kerststukken en waxinelichthouders tot kerstboomhangers, de resultaten waren allemaal even mooi en sfeervol. Ook aan de inwendige mens werd gedacht op deze markt. De kinderen hadden appeltaart en koekjes gebakken, welke te koop werden aangeboden in de “koffiehoek”. Hier werden ook lekkernijen verkocht welke door ouders waren aangeboden zoals oliebollen, cupcakes en hapjes gemaakt door Amina. In de tent, die naast het glazen huis stond, werden de bezoekers, tegen een kleine vergoeding, voorzien van een hapje en een glaasje gluhwein. Henk van As was in zijn sas met het bakken van overheerlijke saté, shaslicks en hamburgers. 8

Appels schillen voor de te verkopen appeltaarten

De uiteindelijke opbrengst bedroeg â&#x201A;Ź 1535,65!! Op donderdag middag is dit bedrag aangeboden bij het glazen huis in Leeuwarden door een groepje leerlingen van onze school. Arwin, Jesse, Tiemen, Alwin, Daan en Jelte waren de gelukkigen en mochten ieder een enveloppe met inhoud in de brievenbus van het glazen huis deponeren. Dankzij een groot aantal sponsors, giften van dorpsgenoten, hulp van familie, ouders, leerkrachten en vooral niet te vergeten de leerlingen was de actie een groot succes. We willen hierbij iedereen, die op welke manier dan ook heeft meegewerkt aan deze actie, ontzettend bedanken. Waar een kleine school groot in kan zijn!

Kerststukjes maken om te verkopen op de kerstmarkt

Een mooi waxinelichtje maken

Wat hebben we allemaal meegemaakt in december? Sinterklaas lag heerlijk te slapen in de TĂşnwente. Gelukkig waren de Pieten er wel. Met zijn allen hebben we Sint wakker gemaakt. Groep 6/7/8 kregen een speciaal cadeau van Sint. Ze kregen een paarden workshop bij Japero in Berlikum. D.m.v. een kudde paarden kregen de kinderen inzicht in hun eigen gedrag en hun rol in de groep en naar anderen. Heel veel knutselen voor Serious Request Er is op school filmpje gemaakt voor Kennisnet. Hierin laten we zien zien hoe we in onze kleine school onderwijs geven. En we zijn op bezoek geweest bij de bibliotheek Activiteiten in de maanden januari en februari Januari is voor school en de kinderen een hele serieuze maand. Het is dan ook bijzonder rustig op school want de kinderen maken de Citotoetsen. De vakgebieden die getoetst worden zijn technisch lezen, rekenen, begrijpend lezen en spelling. We gebruiken de resultaten van de toetsen om te kijken of de kinderen goed zijn vooruit gegaan. De resultaten van groep 6/7/8 worden ook gebruikt om te bekijken naar welke vervolgschool de kinderen na de groep 8 kunnen gaan. Om toch een beetje ontspanning te krijgen hebben de kinderen van groep 5,6,7 en 8 een muziekproject. Op dinsdagmiddag wordt er op school muziek gemaakt met o.a. blaasinstrumenten. Na 6 lessen gaan de kinderen een klein muzikaal optreden verzorgen voor de andere kinderen en de ouders en andere familieleden. 10

Even lekker warm zitten en kletsen tijdens de kerstmarkt

Muziek maken met verschillende instrumenten

Bazar

Hier hebben we nog ruimte voor een advertentie, wilt u hier adverteren of weet u iemand? Geef het door aan de redactie!

Lekker ite mei de Flapút We leven in Noord-west Friesland, een gebied met aardappelen, wortelen en uien. En vooral de ui is eigenlijk een zeer goedkope, ondergewaardeerde groente. Ja echt.. groente. Supergezond en zwaar ondergewaardeerd. Dus iets lekkers en gezonds met de ui, gewoon omdat het zo eigen is. KAAS MET UIEN POTJE 2 personen Benodigd: 250 gr. uien ( gesnipperd ) 25 gr. boter ½ ei ( 1 klein ei ) ½ dl melk 1 eetl. bloem Zout, peper & aroma 50 gr. mager rookspek 50 gr. belegen kaas Stokbrood. Bereiding: Fruit de uien in de boter goudgeel. Klop het ei met de melk los, voeg de bloem toe en maak er een glad mengsel van. Breng het op smaak met peper, zout en de aroma en roer er dan de uien door. Beboter een – bij voorkeur - hoog aardewerk potje en doe het mengsel daarin, plaats het ca. 20 min. in een matig warme oven ( ± 160 graden ) om het door en door warm te maken. Snijdt het spek en de kaas in heel kleine reepjes. Roer beiden door de uien en zet de pot wederom ca. 15 min. in de oven tot het spek en de kaas gesmolten zijn. Serveer met ietwat peterselie voor de kleur en knapperig stokbrood Pieter Licht. 15

It Nut

‘It



Nut’ Jelsum,Koarnjum, Britsum seizoen 2013 / 2014

Sneon 8 maart 2014: Jankfodde koar Tûzen triennen en Mooi wel! Muziek om naar te luisteren. Sneon 15 novimber 2014 It jubileum mei Jan Arendz en Marijke Geertsma

Lidmaatskip: € 15, - de persoan it jier. ( Fjouwer foarstellings) Gasten: € 10,- de persoan de jûn. Bij djoerdere jûnen wurdt der fan de leden en gasten in lytse bydrage frege. Alle jûnen begjinne om 20.00 oere yn doarpshûs ‘De Bining’ fan Koarnjum. Facebook: itnutjkb e-mail: itnutjkb@gmail.com www.debining.nl

It Bestjoer Hendrikus Dijkstra, foarsitter tel 2572025. Titus Sinnema,ponghâlder. Joke Scheffer, skriuwster. Romke Grijpstra (lede-administraasje) en Haakje Stielstra Janna Prose

It jankfoddekoar Tûzen triennen en Mooi WEL!

Al op 14 febrewaris 1997 wie de earste repetysje fan it jankfoddekoar, sûnt dy tiid repeteare de froulju fan Tûzen triennen ien kear yn de 14 dagen. Dêrneist trede ek gauris op en sjonge yn it Frysk. Marijke Rodenburg: Diriginte, Tineke Dijkstra: piano Tjalling Buurstra: Gitaar, Joke Burghout: akkordeon

Sûnt 2007 sjongt it kwartet Mooi wel! mei elkoar. Klaas de Vries sang, Willem Pen saxofoon, sang, Betrand Pragt piano, sang en Marijke Rodenburg sang bringe muzyk om fan te hâlden. Lieten mei ynhâld, moaie sankjes om nei te harkjen. Relakste Jazz, popsongs, om koart te kriemen in grut ferskaat oan prachtige muzyk

Eksposysje gemeenteh没s

Expositie schilderijen Jia Bei Le Gemeentehuis, Stiens , 7 januari tot eind maart Jia Bei Le (Shang Hai 1949) is in 2013 afgestudeerd aan de Foudgumse School, de academie voor figuratieve schilderkunst te Foudgum. In haar werk probeert ze te laten zien hoe licht, kleur en vorm samen vallen. Met een losse toets schildert ze bij voorkeur portretten, bewegende figuren, interieurs en landschappen. Zij heeft in de afgelopen drie jaar veel geleerd, vooral van haar docent Peter B. van Houten, maar ook van gastdocenten (Pieter Adriaans, Cees Booij, Sam Drukker, Marcel Duran, Niels Smits van Burgst en John Verberk). Ze heeft de ambitie om door te groeien en zich verder te ontwikkelen. Daarom volgt ze nu de 2-jarige masteropleiding aan dezelfde school. Ze vindt dat er nog veel te leren valt. Daar komt bij dat schilderen haar lust en haar leven is. De expositie is te bezichtigen tijdens de openingstijden van het gemeentehuis: maandag- tot en met vrijdagmorgen van 8.30 uur tot 12.00 uur en dinsdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur.

Toeroerwurk Jelsum Stichting Monumentenzorg Leeuwarderadeel Op zaterdagmiddag 8 februari 2014 om 15.00 uur zal het geheel herstelde uurwerk van de kerktoren Jelsum na een lange voorbereiding officieel in gebruik worden genomen. De heer Ir. L.A. Romeijn, voormalig voorzitter van de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk, zal in de kerk van Jelsum de lezing met de titel ‘Van Zonnewijzer tot Gietijzer’ geven die het ontstaan van de mechanische torenuurwerken behandelt. Een klein jaar lang heeft Vellema Torenuurwerken uit Hallum het uit 1605 daterende uurwerk vrijwel in originele staat hersteld. Hierbij zijn hedendaagse elementen op ingenieuze wijze gecombineerd met het oude eeuwenoude smeedwerk. De Stichting Monumentenzorg Leeuwarderadeel, eigenaar van de kerktoren, had twee jaar geleden vanwege mechanische storingen besloten het uurwerk te restaureren. De Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk heeft hiertoe een restauratiebestek geschreven en het uurwerk op de kwaliteit geïnspecteerd. Men oordeelde dat het uurwerk van grote cultuurhistorische waarde is. Behoudens wat eigentijdse, onjuiste reparaties verkeerde dit eeuwenoude mechaniek in goede staat. Het torenuurwerk blijkt in 1605 vermoedelijk te zijn gemaakt door Pieter Adriaanse, zoon van de Groninger uurwerkmaker Thijs Pieterse. Met subsidie van het Rijk, gemeente en de bijdragen van Coöperatiefonds Rabobank en de Hervormde Gemeente Jelsum heeft deze bijzondere restauratie plaats kunnen vinden. Zie voor meer informatie op de website www.monumentenzorgleeuwarderadeel.nl , waar u ook de contactgegevens kunt vinden. Bij dit persbericht kreeg de redactie ook het volledige rapport omtrent dit uurwerk, het grootste deel hiervan publiceren we op de volgende pagina’s ( red.) 20

VERSLAGGEVING VAN DE RESTAURATIE In april 2010 deed de Hervormde gemeente Britsum Koarnjum Jelsum een subsidieaanvraag in het kader van het Besluit rijkssubsidieëring instand houding monumenten (Brim) bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) voor de restauratie van de kerk Op é Terp 26 te Jelsum. Op 9 juli 2010 besloot de RCE een subsidiebedrag van € 125.193,00 beschikbaar te stellen. Dit bedrag zou gedurende de periode 2011 tot en met 2016 in zes gelijke bedragen betaalbaar worden gesteld. Omdat de kerktoren tot het eigendom van de Stichting Monumentenzorg Leeuwarderadeel (SML) is met de Hervormde Gemeente afgesproken dat een substantieel deel van de rijkssubsidie voor de restauratie van de toren zou worden aangewend. Na begroting is dit bedrag vastgesteld op € 28.496,-. Daarnaast werd door de Gemeente Leeuwarderadeel € 5.620, beschikbaar gesteld. Echter begin 2012 constateerde SML dat het torenuurwerk ernstige gebreken vertoonde. Omdat het torenuurwerk feitelijk in de beoordeling van de restauratie tot de toren behoort, is het Steunpunt Monumentenzorg Fryslân gevraagd de RCE de restauratiewerkzaamheden van de toren te schuiven naar die van het torenuurwerk en daarmee prioriteit te geven aan technisch noodzakelijke werkzaamheden. Vooruitlopend op de toestemming van de RCE heeft SML voorbereiding getroffen om het torenuurwerk te gaan restaureren. Hiertoe is de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk om advies gevraagd. Januari 2012 heeft de heer Ir. Loek Romeyn, deskundige en tevens voorzitter van de stichting, het uurwerk op de kwaliteit geïnspecteerd. Zijn oordeel was dat het uurwerk van grote cultuurhistorische waarde is. Behoudens wat eigentijdse, onjuiste reparaties verkeerde dit eeuwenoude mechaniek in goede staat. Het torenuurwerk blijkt te zijn gemaakt in 1605 door de vermoedelijke Pieter Adriaanse, zoon van de Groninger uurwerkmaker Thijs Pieterse. 22

Aan de hand hiervan heeft Vellema Torenuurwerken een begroting voor het herstel van het torenuurwerk gemaakt. Oktober 2012 ontving SML na een positief uitgevallen stemming onder de leden van de Rabobank € 4.000,-en een toezegging van de Hervormde Gemeente € 2.000,-voor de restauratie van het torenuurwerk. In maart 2013 besloot de RCE definitief tot wijziging van het Periodiek Instandhoudingsplan met betrekking tot het uitvoeren van de werkzaamheden aan het torenuurwerk door Vellema Torenuurwerken BV voor een bedrag van € 15.965,-exclusief BTW. Hiervan is uiteindelijk 65 % van het bedrag door de RCE betaalbaar gesteld. Vrijdag 10 januari 2014 hebben de heren Ir. Loek Romeijn en Dr. Pim van der Giesen van de Stichting Behoud van het Torenuurwerk de eindinspectie van het gerestaureerde uurwerk gedaan. Met de complimenten voor de vakkundige wijze waarop Vellema Torenuurwerken BV het herstel had gedaan, kon het torenuurwerk officieel aan de Stichting Monumentenzorg Leeuwarderadeel worden overgedragen.

Ook de tijd heeft tijd nodig AI sinds de oudheid heeft de mensheid willen beschikken over middelen om de tijd te meten. In die tijd werden de perioden van de waarneembare natuurverschijnselen gebruikt, zoals de maan-en zonnestanden. In de vroege middeleeuwen schreven de kloosterorden voor dat de tijd waarop de al vele eeuwen verplichte koorgebeden, opgetekend in het brevier, door middel van tijdmeting moest worden vastgesteld. Echter de behoefte aan een fijnere tijdmeting, in het bijzonder voor de uren tussen zonsopgang en zonsondergang, nam toe. Na de zonnewijzers, zandlopers en allerlei andere mechanismen werd uiteindelijk het mechanische slingeruurwerk uitgevonden. Vanaf dat gedenkwaardig moment was de tijd met meer nauwkeurigheid te meten. 23

Uurwerkmaker uit 1600 Smederij uit 1600 Alhoewel de uitvinding van de mechanische klok wordt toegeschreven aan de Fransman Gerbert is de uitvinder van het mechanische torenuurwerk niet echt bekend. Wellicht moet die worden gezocht in de toenmalige kloosters. Nu de kloosterorden met deze nieuwe vinding regelmaat wisten te brengen in hun leefstijl, bleek dat de veelal rondom gevestigde nederzettingen ook de noodzaak inzagen van het aangeven van vaste tijden. Aan het einde van de 13de eeuw gaven de eerste torenuurwerken alleen de tijd aan door het slaan van de uren op de klok. Een zichtbare aanduiding door middel van een wijzerplaat verscheen pas in het midden van de 15de eeuw. Eind 16e eeuw en begin 17de eeuw ontstond voor het vervaardigen van deze uurwerken een nieuwe beroepsgroep van gespecialiseerde smeden. Rondtrekkende klokkenmakers werden aangetrokken om torenuurwerken te bouwen, met als resultaat dat vrijwel elke kerktoren een klok had. Bron: www.cultuurwijzer.nl

HET TORENUURWERK IN DE HERVORMDE KERK TE JELSUM In de toren van de Hervormde kerk te Jelsum bevindt zich een geheel uit smeedijzer vervaardigd torenuurwerk. Het is van een type dat uitsluitend in de provincies Friesland en Groningen – met een enkele in Noord-Drenthe wordt aangetroffen. Deze uurwerken worden daarom al een aantal jaren omschreven als uurwerken van het “Noord-Nederlandse type” [afb. 1]. Kenmerkend voor deze uurwerken is de smeedijzeren kooi-constructie – de stelling genaamdbestaande uit vier hoekstijlen die aan de top zijn versierd met een gesmede knop [afb. 2]. De vier hoekstijlen worden bijeengehouden door een rechthoekig boven-en onderraam, elk bestaande uit vier smeedijzeren strippen. In deze stelling zijn de zogenaamde lagerstijlen aangebracht. Dat zijn de smeedijzeren strippen waarin de lagers zijn aangebracht waarin de tappen van de assen draaien. Het uurwerk omvat twee tandwiel systeem: het gaand werk, dat de tijd meet en het slagwerk dat bij elk uur de daarbij behorende slagen op de slagklok slaat. Beide tandwielsystemen werden oorspronkelijk aangedreven door een gewicht.

Afb. 1 Detail van het uurwerk

Afb.2 Gesmede knop op de vier hoekstijlen

Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk, Opgesteld door: ir. L.A.A. Romeyn Nunspeet, maart 2012

Het gaand werk van elk mechanisch uurwerk bevat een mechaniek dat er voor zorgt dat een tandwiel (het gangrad) -dat onder invloed van het aandrijfgewicht snel zou gaan ronddraaien -een korte tijd wordt tegengehouden en daarna slecht één tand van dat tandwiel laat passeren. Dit onderdeel van het gaand werk wordt de “gang” van het uurwerk genoemd. De tijd wordt hierdoor in kleine stukjes gedeeld die worden opgeteld en op een wijzerplaat wordt weergegeven. Sinds de uitvinding van het mechanische uurwerk -in de tweede helft van de 13de eeuw – werd in elk uurwerk een waag toegepast [afb. 3]. Dat gold oorspronkelijk ook voor het uurwerk van Jelsum. Het was Christaan Huygens (1629-1695) die in 1656 ontdekte dat de fysische eigenschappen van een slinger ideaal zijn om het stoppen en weer laten passeren van een tand van het gangrad te reguleren. Door het toepassen van een slinger in een uurwerk werd de nauwkeurigheid van de tijdmeting substantieel verbeterd. Het logische gevolg was dat in een periode van enkele tientallen jaren na Huygens vinding alle torenuurwerken werden omgebouwd tot slingeruurwerk. Afb. 3 Principe van de waag SIGNERING EN DATERING

Het uurwerk is gesigneerd en gedateerd hetgeen uitzonderlijk is voor torenuurwerken uit deze periode.

Afb. 4 Datering: Anno 1605 Afb. 5 Signering: PA en huismerk 27

De signering is bijzonder interessant. Van een achttal uurwerken is inmiddels bekend dat deze zijn vervaardigd door de torenuurwerkmaker Thijs Pieterse. Op enkele uurwerken van hem treffen we ook een signering aan . Bij deze signeringen valt op dat het huismerk sterk gelijkt op die van het uurwerk van Jelsum . Uit historisch onderzoek is gebleken dat aan het eind van de 16de en begin van de 17de eeuw er in Noord-Nederland een torenuurwerkbouwer werkzaam was die Pieter Andriesse heette. Gezien de signering en de – op details – grote gelijkenis van de uurwerken, is het met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat het uurwerk van Jelsum is vervaardigd door Pieter Andriesse de vader van Thijs Pieterse. Alleen archiefonderzoek zal dit definitief kunnen bevestigen. HUIDIGE STAAT VAN HET UURWERK

Het uurwerk is plaatselijk licht geroest en vervuild door olie-en vetresten. Het is – waarschijnlijk enkele tientallen jaren geleden -van een elektrisch opwindsysteem voorzien. Dit is uitgevoerd op een wijze die niet meer is toegestaan: het uurwerk is ontoelaatbaar beschadigd en er is ernstig afbreuk gedaan aan de historische waarde. CONCLUSIE In de Nederlands-hervormde kerk van Jelsum bevindt zich een smeedijzeren torenuurwerk van zeer grote historische waarde. De technische staat van het uurwerk is zodanig dat restauratie en reconstructie zeer wel mogelijk is. Hierdoor wordt het voor de huidige en toekomstige generaties mogelijk om er kennis van te kunnen nemen waartoe men omstreeks 1600 in staat was op het gebied van tijdmeetkunde, uurwerken smeedtechniek. 28

Alde foto’s Man mei de hoed op en ek de bestjoerder fan de wein, Wietse Huizinga. Foaroan mei de puntmûts op is Hilda, evakuee bij de fam. Jensma, dan Hieke Jensma, dêrboppe Hillie Porte, dêr wer njonken Nely Huizinga, dan Jan van der Ploeg, soan fan Tamme Dine, dêr skeef foar Gerrit Huizinga en soe heal dêr wer efter ek Anneke Hoitsma fan Ysbrand Siep wêze? Dan efkes nei rjochts foaroan Liesbeth Adema, famke mei de fear op de holle is Sijke Porte en dan dy yn it wyt Pieteke Jensma. Dizze foto kaam ek bij de Heslinga’s wei en ik stjoerde him nei Rikst de Boer-Huizinga ta om mear oan de weet te kommen. Har heit stie op dizze foto. Ik krige in berjochtsje werom, dat har suster hjir mear fan wist. Hja hie har skille en soe de oare nammen dy’t ik noch net wist, oanfolje. Ik hie al in wein fol bern en no binne de nammen ek boppe wetter. Dizze foto is nommen op 21 augustus 1945 en kin it wêze dat de betsjutting it folgjende is:

’’Sneeuwwitje en de zeven dwergen” Piet

De museumjeugduniversiteit Hoe lang wordt de Elfstedentocht al geschaatst? Waarom zijn er zoveel terpen en dijken in Friesland? Hoeveel seconden heeft het Woudagemaal nodig om een zwembad leeg te pompen? Wat deden de Vikingen nou eigenlijk in Friesland? Deze en andere vragen worden beantwoord tijdens de tweede collegereeks van de MuseumJeugdUniversiteit, georganiseerd door het Fries Museum en Tresoar in Leeuwarden. Echte wetenschappers geven vijf colleges aan nieuwsgierige kinderen tussen de acht en twaalf jaar over het thema water. Dr. Job Weststrate komt langs om te vertellen over de handel over het water, piraten en de gevaren op zee. Niemand anders dan drs. Wiebe Wieling spreekt over de organisatie van de Elfstedentocht. De strijd die Friesland vroeger, nu en in de toekomst met het water voert, behandelt dr. ir. Jos Schouwenaars van Wetterskip Fryslân in zijn college. En wat de Vikingen in Friesland moesten en wat ze achter lieten, vertelt conservator drs. Nelleke IJssennagger. Het laatste college vindt plaats in het Woudagemaal. Ido Boontjes en Hilda Boesjes laten zien hoe dit enorme, historische stoomgemaal werkt. Als echte studenten krijgen de deelnemende kinderen een collegekaart. Bij elk college krijgen zij een stempel. Wie vier of vijf keer is geweest, krijgt aan het einde van de reeks een diploma. De colleges zijn op zondagochtend en duren een uur. Inschrijven kost 30 euro voor de hele serie en kan via de website van de MuseumJeugdUniversiteit. De colleges sluiten aan bij het Ferhaal fan Fryslân. Deze tentoonstelling is de verrassende kennismaking met Friesland en de Friezen. Prikkelende verhalen die laten zien dat Friesland veel meer is dan het skûtsjesilen, de Elfstedentocht en uitgestrekte weilanden vol zwartbont vee. Museumjeugduniversiteit Voor kinderen van 8-12 jaar Kosten: € 30,- (incl. entree) voor de hele reeks. Aanmelden via www.museumjeugduniversiteit.nl Data: zo 26 jan - Fries Museum /zo 16 feb - Tresoar/ zo 23 mrt - Fries Museum / zo 20 apr - Tresoar /zo 25 mei - Woudagemaal De eerste vier colleges worden gegeven van 11.00-12.00 uur. In het Woudagemaal duurt het programma van 10.00-12.00 uur.

Nijs fan ‘e ijsklup Meiinoar Ien Nou, veel ijsnieuws is er dus nog niet te melden met deze voor begin januari 2014 wel erg hoge temperaturen. Als wij dit schrijven is de vorst nog ver te zoeken. Wij lazen wel dat Jan Krediet in zwaar weer verkeert. Maar ja, dat is de crisis en niet de klimaatverandering. Zou dat de reden zijn, dat er, na langdurig amper enige sneeuwval, er nu opeens elders zo maar binnen 1 etmaal een meter uit de lucht komt vallen? Dat zal best een mooi gezicht zijn, maar vergeet snel de ellende welke dit logistiek veroorzaakt. Wat was verder het nieuws in december en januari ? Ging het alleen maar over Serious Request, of over Syrië of Soedan, over Greenpeace, Mandela, Schumacher of Berlusconi? Of ging het over het verdwijnen van de Friesland Bank, de opening van het Fries Museum, de winst van Michael van Gerwen of toch DTD’s kunstgrasveld? Nee, er was meer nieuws: Armoede, crisis, oudere bezorger verliest baantje (ook bij de Flaput en bij de Toffe Duvel). Oudere dupe van wachttijden.

Maar niet bij uw ijsclub hoor. Nieuwe leden, zowel jong als oud, zijn nog steeds van harte welkom; geen wachttijden en lage jaarkosten. Zo bedraagt het donateursschap slechts € 4,= en het lidmaatschap € 6,= per jaar. Inschrijving is per direct bij uw aanmelding via ijsclub.meiinoarien@gmail.com. Alvast bedankt. Bij het vertrek uit het bestuur werden Arjen van der Schaaf en Imkje Wynsma bedankt voor hun inzet voor de ijsclub en gaan ze met de traditionele bezem (bedankt gebr. Rypstra) vast een keer samen met u de ijsbaan vegen (verzamelen is altijd om 09.30 uur) Vele handen maken het werk licht en daarna staat de koffie voor u klaar. 34

Met Sake Wiersma nu als penningmeester en met Sippie Hansma als nieuw gekozen bestuurslid, is uw bestuur weer op werkbare sterkte, ondanks een 2tal nog wel te vervullen vacatures. Wellicht iets voor u, bij voorbeeld voor een ouder met jonge kinderen? Info bij het Bestuur. Natuurlijk gaat u binnenkort allemaal kijken naar de verrichtingen van onze nationale schaatskanonnen in Sotsji bij de 22e Olympische Winterspelen. De verwachtingen zijn al hoog gespannen. Bij u ook ?! En hopelijk kunnen wij u ook nog gaan begroeten deze winter, als deelnemer of anders als toeschouwer bij onze spelen op onze ijsbaan.

“It kin in moaie rit wurde yn Koarnjum” Zo vertelde Hotze Hayma ons, doelend op een te verwachte grimmige marathonfinale in de grote kraker komend seizoen, namelijk de “Ronde van Bokke” met dit keer ook een deelnemersveld (kemphanen) uit Britsum. Zeker een uitdaging voor u als schaatsend lid, om met de titel naar huis te gaan toch. De bedoeling is, uiteraard afhankelijk van het aantal deelnemers, om een aparte wedstrijd voor dames te organiseren en verder een indeling in een 2 of 3tal leeftijdscategoriën voor de heren. Kom maar op Koning Winter !! Graag zelfs. Samen met de wintersportvereniging Bilgaard wordt er stiekem toch gekeken naar een alternatieve schaatsroute in de regio. Wie weet komt dit er ook nog van. Later vast meer nieuws hierover. Het IJsbestuur wenst alle lezers fijne wintermaanden en graag tot ziens op de ijsbaan. Met vriendelijke sportgroet, Dooitzen, Heinze, Sake, Sippie en Jan Email: ijsclub.meiinoarien@gmail.com

Túndiner Komt u ook smakelijk genieten? Van oktober 2013 tot juni 2014 kunt u op de 1e dinsdag van de maand genieten van een Túndiner. Dinsdag 4 februari 2014 vanaf 17.30 uur kunt u zich weer laten verrassen: een 3-gangen Túndiner (incl. 2 drankjes) voor € 30,- p.p. verzorgd door studenten keuken en bediening Middelbare Hotelschool Friesland College. De opdracht die de studenten moeten uitvoeren is onder andere een diner verzorgen met seizoensproducten. Túnmanswente beschikt over een tuin met groenten en kruiden. Maar ook andere ingrediënten zullen gebruikt worden, afhankelijk van het thema wat gekozen wordt. Via de website zullen we u informeren over het thema van de betreffende avond. Het menu van dinsdagavond 4 februari a.s. ziet er als volgt uit: Bonbon van courgette Gevuld met roomkaas, bosui en noten Gebraden lamsrack met ‘eigen’ jus Geserveerd met geglaceerde snijbonen en duchesse aardappel Gieser Wildeman Stoofpeer met een duo van chocolademousse De overige data waar u zich voor kunt aanmelden zijn: Dinsdag 4 maart 2014, Dinsdag 1 april 2014, Dinsdag 13 mei 2014 Dinsdag 3 juni 2014 Valentijnsdiner Over de oorsprong van Valentijnsdag verschillen de meningen maar vast staat dat 14 februari een goede dag is om iemand die je lief hebt eens heerlijk te verwennen! Túnmanswente heeft inmiddels het Valentijnsdiner als jaarlijkse traditie op de agenda en biedt u op vrijdagavond 14 februari 2014 een 4-gangen diner met welkomstdrankje vanaf 18.00 uur. Meer informatie en aanmelden via informatie@tunmanswente.nl of via telefoonnummer (058) 257 21 90 36

Frywilligerssintrale Begin het nieuwe jaar goed en vind uw nieuwe uitdaging via Vrijwilligerscentrale Middelsee Vrijwilligerswerk is overal. Ook in de Middelsee gemeenten. Naast dat vrijwillige inzet direct bijdraagt aan de leefbaarheid in de directe omgeving zijn de persoonlijke voordelen onbetaalbaar. Rijk zal je er niet van worden maar de alternatieve beloning op sociaal, professioneel vlak is royaal te noemen. De voordelen op een rij Vrijwilligerswerk kun je altijd en overal doen. Je bepaalt altijd zelf hoeveel uren en wanneer je inzetbaar bent. Door je vrijwillig in te zetten ontmoet je interessante mensen uit je directe omgeving en breidt je hiermee direct je netwerk uit. Daarnaast krijg je veel waardering voor het werk wat je doet en krijg je de kans verborgen talenten te ontdekken. Wat ook mooi meegenomen is dat je vrijwillige inzet de kans op een betaalde baan aanzienlijk kan vergroten of het opstapje kan zijn naar een compleet nieuw werkveld! Een greep uit onze vacatures Momenteel zijn wij op zoek naar vrijwilligers voor de volgende functies: Taalmaatjes in Menameradiel, Ferwerderadiel, Leeuwarderadeel Nieuwkomers helpen met het leren en oefenen van de Nederlandse taal Oppas voor een baby in Sint-Annaparochie Wanneer de moeder inburgering les volgt Maatje voor een oudere heer in Vrouwenparochie Gezelschap houden en samen dingen ondernemen Interesse of direct aan de slag? Spreekt een van onze vacatures u aan en wilt u meer weten? Neem dan contact met ons op! Wij vertellen u graag alles over desbetreffende vacature. Staat uw droomfunctie er niet tussen? Laat het ons dan weten! Vrijwilligerscentrale Middelsee levert veelal maatwerk en na een persoonlijk gesprek kijken we graag wat we voor u kunnen betekenen. Wij zijn bereikbaar van maandag t/m donderdag van 9.00 uur tot 16.00 uur op telefoonnummer 0518-462363. Ook kunt u ons per e-mail bereiken, vrijwilligerscentrale@welzijnmiddelsee.nl. Ons kantoor staat in Berlikum aan de Sportleane 7 maar we kunnen ook met u afspreken in Sint-Annaparochie of in Stiens. 39

Ynformaasje foar Ăşs ynwenners Gemeentehuis Stiens: Tel: 058-2576666 Meldpunt klein leed: Vernielingen, vermiste straatnaamborden, verkeersborden, losse stoeptegels e.d. kunt u voortaan direct bij de gemeente melden. Tel.: 058-2576677 van 09.00 - 12.00 uur of faxnr. 058-2570988. Openingstijden zwembad Stiens: Telefonische informatie op tel: 058-2574296. Vuilcontainers: Uw vuilcontainer wordt op vrijdag geleegd. Op de even weken de grijze container. Op de oneven weken de groene container. Ophalen grofvuil: Telefonisch aanmelden bij Omrin op nummer 0900-2100215. Milieustraat: Seerob 23 te Stiens Aanbieden grofvuil, huisvuil en klein chemisch afval: op werkdagen van 13.00-16.30 uur. Zaterdag 09.00-13.00 uur Glas en oud papier: Glas wordt elke 2de zaterdag van de maand opgehaald. De data voor het ophalen van het oud papier staan op de afval kalender. Openbare verlichting: Klachten kunnen worden gemeld bij de gemeente.Bij straatverlichting paalnummer vermelden. Vliegbasis Leeuwarden Tel: 058-2346871 of 058-2346700 Uw versman H. Smedema komt op maandag en donderdag. 41

Wichtige Tillefoannûmers Alarmnummer hulpdiensten: 112 Politie (niet urgent) tel : 0900-8844 Brandweer (niet urgent) tel : 058-2576666 Huisartsen: Mw. F. Kalsbeek: Dhr. Heuberger :

058-2571254 058-2571969

Dhr. Noordhoek : Dhr. Woudstra :

058-2573407 058-2573572

Avond-, nacht- en weekend dienst: Dokterswacht Apotheek Stiens

tel : 0900- 112 7 112 tel : 058- 2572131

Burger service punt: voor WMO Advies in Leeuwarderadeel Tel nr. 058-2655590 E-mail: bsp@welzijnmiddelsee.nl Inloop spreekuur di. Van 9-12u. en do. Van 13-16u. Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Noardwest Fryslân Voor aanvragen WMO hulpmiddelen tel: 0517-380200 werkd. 9-12u. Centrum jeugd en gezin tel: 0900-2541254 Zorginstellingen: Palet: Thuiszorg en verpleeghuiszorg Skilhiem tel;058 2576100 Thuis- en kraamzorg ‘Het Friese land’ :

tel: 058-2330086

www.thfl.nl e-mail info@yhfl.nl 0900-8864 (€0,10 p.min) d en n Zorgcombinatie ‘Interzorg’ te Ferwert:

tel: 88-5180200

Vrijwillige ouderen adviseurs: mail: dejong.gl@chello.nl tel:06- 301 688 14. di. en do. 10-12u. Begraffenisferiening ‘’ Eare en Plicht’’ Jelsum-Koarnjum: Boade: mefr. W. Hoekstra. Skierhústerwei 38, 9055 RE Jelsum. Til: 058-2574388 of 06-20119960. Helpboade: J.P. de Vries. De Kamp 24, 9055 NM Britsum. Til: 058-2575064 of 06-50238922 42

Tsjerken Dei

Tiid Tsjerke/ Foargonger

Herfoarme Gemeente

Doarp / Bys没nderheden

en Grifformearde Tsjerke

2 febr.

9.30 Kwartettenkoor Hindrik van der Meer

Britsum, de Hoekstien / gezamenlijke dienst.

9 febr.

9.30 Jeugdteam

Britsum, de Hoekstien / gez. Jeugddienst

16febr.

9.30 Ds.M.Hulzebos 9.30 Ds. A.R. v.d.Honing 19.00 Liturgiecommisie

Koarnjum. Britsum, de Hoekstien. Britsum, de Hoekstien / Vesperdienst

23febr.

9.30 Ds.M.Hulzebos

Jelsum / gezamenlijke dienst.

Paarse korstzwam, jammer dat de Flap煤t niet in kleur is.

Ferskiningsdata 2013/2014 N没. 334 335 336 337 328 339 340 341 342 343

Moanne

Red. geark. Ferskining

Jannewaris Febrewaris Maart April Maaie Juny July/Aug/Sept. Oktober Novimber Desimber

10-12-13 13-01-14 10-02-14 17-03-14 14-04-14 12-05-14 16-06-14 15-09-14 20-10-14 17-11-14

21-12-13 24-01-14 21-02-14 28-03-14 25-04-14 23-05-14 27-06-14 26-09-14 31-10-14 28-11-14

Foarmoanne Sellemoanne Foarjiersmoanne Gersmoanne Blommemoanne Simmermoanne Hea-/Rispmoanne Hjerst-/Wynmoanne Slachtmoanne Wintermoanne

U zoekt een woning ? Bent u op zoek naar een geschikte woning in Jelsum, Koarnjum of elders in Friesland? Dan is WoonFriesland het aangewezen adres. U vindt ons actuele woningaanbod iedere woensdag op onze internetsite www.woonfriesland.nl. Heeft u thuis geen internet aansluiting? Dan bent u van harte welkom bij WoonFriesland locatie Leeuwarden aan de Eenhoorn of u kunt zich abonneren op de woonkrant. We helpen u graag! U kunt ook bij de bibliotheek in Stiens het aanbod op internet bekijken. Wilt u meer informatie, dan kunt u contact opnemen met uw klantadviseur te bereiken op tel.: 058-2347171 tussen 8.30 en 10.00 uur. Bent u Jelsumer of Koarrnjumer en u heeft zich laten inschrijven als kandidaathuurder bij WoonFriesland, geef dit dan ook even door aan de Vereniging voor Dorpsbelangen Jelsum-Cornjum (Arjen van der Schaaf, telnr: 06-12585390) 44

De kalinder 25 januari

BOZO

10.00-11.00 uur De Bining

4 februari

Túndiner

17.30 uur

Túnmanswente

7 februari

rommelmarkt

17.00-20.00u.

Hoekstien

8 februari

torenuurwerk 15.00u. Jelsum in gebruik nemen

Jelsum

14 februari

Valentijnsdiner 18.00 uur

Túnmanswente

21 februari

Klaverjassen

19.45 uur

De Bining

22 februari

BOZO

10.00-11.00 uur De Bining

8 maart

It Nut

20.00 uur

De Bining

21 maart

Klaverjassen

19.45 uur

De Bining

22 maart

DoeDag

29 maart

BOZO

5 en 6 april

Museumweekend met Stinzenstruin

De Bining 10.00-11.00 uur De Bining Dekema State

12 april

Voorjaarsfair “Groei en Bloei in alle staten”

13 april

Optreden Sneinsjongers

De Bining

Redaksje 33ste jiergong nr. 335 Wim Hoogendam Yvon Wolfslag Corrie v.d. Meer

oplage 500 eksimplaren Dekemawei 7 Jelsum Swarte Singel 2 Koarnjum H. de Jongstrj. 16 Jelsum

Kontaktpersoan advertinsjes en ponghâldster Greetje Heeres g.heeres112@upcmail.nl Drukker: E-mailadres:

till: 2570909 till: 2153671 till: 2572550 till: 2572600

KSB Repro Leeuwarden doarpskranteflaput@hotmail.com

Finansjele bydragen, abonnemintsjild en oare betellingen kinne stoart wurde op Postgiro 4348900 Ibannummer.: NL98INGB0004348900 fan: Redaksje De Flapút, Doarpskrante Jelsum/Koarnjum. Minsken dy’t bûten Jelsum en Koarnjum wenje en de De Flapút tastjoerd ha wolle, kinne har as abonnee opjaan by de redaksje. In abonnemint kostet € 10,-- de 10 nûmers + portokosten. Ynwenners fan Jelsum en Koarnjum en leden fan de by De Flapút oansluten ferienings kinne fergees lytse advertinsjes pleatse. Dizze advertinsjes moatte de partikuliere ferkeap fan net al te djoere dingen, betankjes, lokwinsken ensfh. oanbelangje en net al te grut wêze. Oare advertinsjes kinne tsjin fergoeding pleatst wurde. De folgjende Flapút ferskynt om-ende-by: 21-02-2014 De kopy foar de folgjende Flapút moat foar 10-02-2014 ynlevere wurde by ien fan’e redaksjeleden of fia e-mail:

doarpskranteflaput@hotmail.com 46