1. Podział rękopisów
Zacznijmy od typów rękopisów, a tym samym od typów tekstów średniowiecznych, ponieważ cechy danego rodzaju rękopisów zależą od rodzaju tekstów, jakie przekazują, i tak np. inny jest charakter ilustracji w rękopisach literackich a inny w rękopisach medycznych, podobnie inny charakter ilustracji spotykamy w rękopisach przekazujących teksty encyklopedyczne, gdzie obraz pełni funkcję komplementarną dla słowa (podobnie jest w dzisiejszych encyklopediach), a inny w rękopisach literackich, w których obraz stanowi interpretację słowa. Nie sposób usłyszeć jak „mówią” rękopisy i że „mówią” na wiele sposobów, jeśli wcześniej nie uświadomimy sobie bogactwa i różnorodności piśmiennictwa tej odległej epoki. Średniowiecze nie było „ciemne” – to już niemodny przesąd, którego nie warto odświeżać, nie było „ciemne” w sposób dosłowny – popatrzmy choćby na bogactwo kolorów, kiedy malarstwo gościło w książkach; nie było „ciemne” na poziomie intelektualnym – przypomnijmy, że to właśnie wtedy powstają pierwsze uniwersytety, te z których jesteśmy tak bardzo dumni dzisiaj, powstają wtedy, ponieważ właśnie wtedy jest obecna bardzo silna potrzeba poznania, wiedzy. Średniowiecze było „oświecone” i świadczy o tym także ogromna różnorodność tekstów, które właśnie wtedy rodziły się w ludzkich głowach i sercach, by nabrać kształtu na pergaminowych kartach rękopisu. Ukazując różnorodność tej produkcji, posłużymy się przykładami z kolekcji „berliń-
16