22 wonen zaterdag 20 en zondag 21 april 2013
Verliefd op een monument Hendrik nelde wil brouwerij Feys laten Herleven
ll TeksT: Leen De moor / foTo’s: YesphoTo
“Kijk nu toch eens!” Met glinsterende ogen wijst Hendrik Nelde naar een donker gebouwencomplex dat opdoemt uit de nevelige verten van de Westhoek. Dit zijn de overblijfselen van brouwerij Feys. Voor de argeloze voorbijganger net geen ruïne, voor Hendrik de verwezenlijking van een droom. Dode IJzer heet de rivierarm die op de grens van Roesbrugge en Beveren aan de IJzer stroomt. Een wat trieste naam, en op een grijze dag oogt ook het fabriekscomplex met de metershoge schouwpijp en de bloktorens met kantelenrand aan de oevers van de afgedankte rivierarm wat triest. Vergane glorie zou je denken, hopeloos verloren. “In augustus 1965 werd hier voor het laatst gebrouwen. En net in die maand ben ik geboren”, zegt Hendrik Nelde. “Dat kan nauwelijks toeval zijn.” Hij kocht dit beschermd monument en wil er opnieuw gaan brouwen. De buren verklaarden hem gek, maar hij is gewoon verliefd. Op een brouwerij. Rousbrugge stond op de flesjes van Brouwerij Feys, maar de brouwerij ligt op het grondgebied van Beveren. “Waarom dan Rousbrugge? Omdat in die aangrenzende gemeente een postkantoor was, en in Beveren niet. Het was gewoon handiger.” Het complex kwam bijna toevallig in zijn handen. Hendrik is vastgoedexpert en -coach. Eind 2011 aanvaardde hij een coachingopdracht van de toenmalige eigenaar van de totaal verkommerde brouwerij, een investeerder. Hij moest nagaan wat de mogelijkheden waren om de site te commercialiseren. “De deuren van de brouwerij waren afgesloten en ik belde de eigenaar om de sleutels te vragen, want ik wilde de gebouwen uiteraard binnen bekijken. “Trap de deur maar in”, zei de eigenaar. Ik was geschokt door zijn gebrek aan respect. Ik forceerde één deur en inspecteerde de brouwerij grondig. Ik praatte een hele dag met buren en andere mensen in het dorp, en ik viel als een blok voor het gebouw. De site is enorm groot en onberekenbaar, en ik had maar een fractie van het benodigde geld, maar ik ben creatief en het is een rijke regio. Op dat moment werd ik van coach voor een eigenaar zelf kandidaat-koper.” Hendrik heeft een grondige kennis van ruimtelijke ordening, is jarenlang actief in de vastgoedsector en heeft ook nog een diploma van tuin-architect. Hij heeft dus voldoende achtergrond om zo’n project te beoordelen, maar informeerde zich toch eerst uitgebreid voor hij tot de koop overging.
Hendrik Nelde.
“Ik ging te rade bij Monumentenzorg omdat de site beschermd is, en ik wilde het project alleen aanpakken als de uitbating uiteindelijk economisch haalbaar zou zijn. Er bleken voldoende mogelijkheden te zijn, en ik hakte de knoop door.” Het hele dorp aan de Dode IJzer verklaarde de nieuwe eigenaar gek. “Ze hebben me samen met vrienden en familieleden twee maanden lang keihard zien werken om de eerste doelstellingen te bereiken: het gebouw waterdicht maken en zor-
gen dat het veilig toegankelijk was. Zover zijn we nu bijna. De buren zien het vooruitgaan en worden nu mee enthousiast. Zelf heb ik maar één keer getwijfeld. Na een heel lange dag werken was ik als enige in het gebouw overgebleven. Ik wilde de energie van de brouwerij voelen. Ik wandelde er doorheen, en het was een regenachtige dag. Ik besefte dat ik binnen even nat werd als buiten. Ik was doodmoe, ik zag het erg traag vooruitgaan en ik dacht: ben ik even gek als de buren denken? Het is 3.000 m² over twee en een halve verdieping. Zal dat wel lukken?” Intussen is het weer lente, de nevelslier-
Overblijfsel van lang vervlogen tijden.
Blauw glas om zonlicht te filteren.
ten lossen op, langs de oever van de IJzer bloeien de wilde aronskelken en er wordt gewerkt aan de doelstellingen voor 2013: een bouwvergunning aanvragen en krijgen, de grote fabrieksschouw laten opmetsen want die brokkelt af, en indien mogelijk: opnieuw brouwen. Ik wandel met Hendrik door de gebouwen en in 2013 brouwen lijkt me minstens een jaar te optimistisch, maar wie weet... Zijn enthousiasme werkt zo aanstekelijk. Hij toont me de vroegere mouterij waar het graan werd uitgespreid om te kiemen. “Er mocht geen zonlicht bij, want dan worden de kiemen groen en kan het graan niet meer worden gebruikt voor mout. Maar de arbeiders hadden wel licht nodig om te kunnen werken. Dus werd er blauw glas in de ramen gezet. Dat filtert het zonlicht, zodat de kiemen niet groen werden.” Hendrik lacht. “Een jaar geleden wist ik absoluut niets van het maken van mout en bier en zou ik dat niet hebben kunnen vertellen. Intussen volg ik een
cursus zythologie (kennis van bier). Ik wil er alles van weten.”
de naam van dat bruine bier van brouwerij Feys opnieuw gebruiken. “Ik wil het bier in de kelder langer laten rijpen op eiken vaten die zijn gebruikt voor armagnac. Ik denk aan een licht en een donker bier. Nu moet ik nog een nieuwe brouwinstallatie aanschaffen. En daar een investeerder voor zoeken.” Brouwen wordt niet de enige activiteit in de site. Hendrik richtte een denktank op met een twintigtal vrijwilligers. “Mensen die een meerwaarde kunnen betekenen en die interesse hebben in een ecologisch/energetisch verhaal. Ik wil in de site ook een Sustainability inspiration center dat zich bezighoudt met de studie van duurzaamheid in de meest brede zin van het woord. Ik denk er onder meer aan om te experimenteren met houtvergassing. Als je organisch materiaal blootstelt aan extreem hoge temperaturen kan er enorm veel energie vrijkomen. Die energie zou kunnen worden gebruikt voor verwarming en sanitair warm water. Ik wil het
op kleine schaal gaan uitproberen met een prototype, en het voormalige buffervat voor water in de brouwerij gebruiken om de geproduceerde warmte in op te slaan.” Naast de brouwerij worden een restaurant, een bierbar, hotel en vergaderruimtes ingericht. In de brouwerij, op de eerste verdieping, komt ook nog een loft. Het is nu een kale hoge ruimte met een bijna eindeloos uitzicht over de heiige verten. Hendrik wijst: “Hier komt het bed, daar de keuken, hier de zithoek. Mooi hé?” Het werkt alweer aanstekelijk. Hendrik weet nog niet of hij eventueel zelf in de loft zou willen wonen. “Ik voel me thuis op verschillende plaatsen. De helft van mijn tijd besteed ik aan de brouwerij, de andere helft aan vastgoedcoaching. Ik wil niet meer dwangmatig presteren.Het belangrijkste is dat ik me vrij kan voelen.”
Verzameling Zelf brouwen wil hij niet, daarvoor heeft hij al een mondeling akkoord met een topbrouwer. Maar Hendrik volgt zijn nieuwe passie met zijn hele hart. Hij laat ook iedereen die het wil horen weten dat hij alles verzamelt over de geschiedenis van de brouwerij. Oude glazen, flessen, etiketten, affiches van evenementen die werden gesponsord... In de brouwerij zelf was nog wel het een en ander te vinden, maar veel was verrot en vergaan. Oude etiketten heeft Hendrik nog kunnen redden. Ze zijn aan de hoeken aangevreten door vocht en insecten, maar de litho van de brouwerij in haar gloriedagen bleef ongeschonden. Uit gaten met rafels in grote jute zakken puilen verstrengelde beugels die tevergeefs hebben gewacht op de hals van een fles Forte Brune. Hendrik wil
www.houtgas.be www.feysbook.be
Bakken van het bier Forte Brune.
Erfgoeddag Gebouwen met een rijke geschiedenis zoals de voormalige brouwerij Feys behoren tot het onroerend erfgoed. Maar er is ook het roerend en het immaterieel erfgoed. Dat is de kennis die in musea, archieven en bibliotheken wordt bewaard (het roerend erfgoed) en de verhalen, liederen, tradities, sociale gebruiken en vaardigheden die enkel blijven bestaan en kunnen worden doorgegeven omdat mensen ze in praktijk blijven brengen (immaterieel erfgoed). Roerend en immaterieel erfgoed vormen samen het cultureel erfgoed, en dat staat morgen zondag 21 april in de kijker op Erfgoeddag 2013. De hele dag lang, tussen 10 en 18 uur, kunt u in Vlaanderen en Brussel terecht bij musea, archieven, erfgoedbibliotheken, heemkundige kringen, kerkfabrieken, socioculturele verenigingen, restaurateurs enz. Er zijn ook een reeks kindvriendelijke activiteiten. Het aanbod vindt u op de website van Erfgoeddag.
De vroegere brouwzaal.
Laatste telg van brouwersfamilie Pierre Feys, 25 aandelen staat in een jaarverslag van de aandeelhouders van de brouwerij, gepubliceerd in een Staatsblad van 1965. Pierre is de laatste van het illustere brouwersgeslacht Feys. Hij stopte in 1965 met brouwen maar ging nog decennia lang door met de mouterij die kwaliteitsmout leverde aan andere brouwerijen, onder meer Lamot en Stella. Uiteindelijk ging het bedrijf in 2006 in vereffening. Pierre is nu 76 en woont wat verderop, vlakbij de Franse grens, in een voormalig café van de brouwerij. Viavia hoorde hij dat Hendrik de brouwerij kocht en dat die nieuwe eigenaar wel eens in het café tegenover de brouwerij komt. “Ik dacht: dan ga ik daar ook eens naartoe”, zegt Pierre, en zo geschiedde,
daar ontmoetten ze elkaar. Eerst was het contact wat aarzelend, maar nu is Pierre enthousiast en verzorgt hij zelfs mee rondleidingen voor geïnteresseerde buitenlanders. Hij vertelt graag over de geschiedenis van brouwerij Feys. Over hun blonde pils Dortt (met 2 t’s), de bruine Extra en Forte Brune, over de Franse maarschalk Foch die hier tijdens de Groote Oorlog ingekwartierd was, over de dorpelingen die bij bomalarm in de Tweede Wereldoorlog kwamen schuilen in de mouterijkelder... Pierre vindt het prima dat de brouwerij stilaan herleeft en dat hier opnieuw zal worden gebrouwen. “Ik ben blij dat het bij Hendrik in goede handen is.”
Pierre Feys.
www.erfgoeddag.be
wonen 23
Het gebouw is al schoongemaakt.
zaterdag 20 en zondag 21 april 2013
In 1898 werd een deel bijgebouwd.