La inmaculada 1a

LA INMACULADA 1A

BARAKALDOKO PAISAIA

Astelehenean goizean, Basatxu mendira joan ginen. Paisaia horretako altuena Eretza mendia da eta Barakaldoko altuena Argalario. Burzako mendian meategi handi bat zegoen.

Ondoren, Barakaldoko auzo baserritarrak eta auzo kaletarrak konparatu genituen.

‐ Auzo baserritarra: zuhaitzak, animaliak, basoak, ibaiak eta naturaz inguratuta dago;

etxebizitza gutxi daude eta ez dago zerbitzurik. ‐ Auzo kaletarra: denda, etxe, auto eta jende asko daude; apartamentu asko eta eraiki

handiak daude, autobusa, metroa, ikastetxea, osasun zentroak etab... dira bertako

zerbitzuak.

Gero Barakaldoko hiru ibai, hiru urtegi eta haren inguruko udalerriak kokatu genituen:

‐IBAIAK: Kadagoa, Nerbioi‐Ibaizabal eta Castaños‐Galindo. ‐URTEGIAK: Oiola, Zaharra‐Etxebarria eta Gorostiza. ‐UDALERRIAK: Bilbo, Erandio eta Sestao.

Eta bertan ikusi genituen landaretza motak. ‐Castaños errekaren ezaugarriak aztertu genituen: ibilgua, gardentasuna, tenperatura, PH‐a, zikinkeria, kutsadura organikoa eta errekaren egoera orokorra. ‐Ur mota desberdin batzuk bereizi genituen: ur gazia, ur geza, ur edangarria, hondakin‐urak eta ur depuratua.

HONDAKIN‐UREN SANEAMENDUA BARAKALDON Hondakinak Galindo ibaiaren alboan dagoen depuradorara joaten dira eta bertan tratatzen dira ur zikinak.

BARAKALDO BASERRITARRA ETA KALETARRA Astelehena mendira joan ginen eta gainetik ikusi genuen auzo baserritarrak non zeuden eta zeintzuk ziren. Adibidez: Mesperuza ikusi genuen.

Auzo baserritarren izen batzuk: Gorostiza, Errekatxo, Tellitu, Arnabal, Santa Luzia, Bengolea, Basatxu...

Auzo baserritarrak: mendiez eta landarez inguratuta daude, etxeak txikiak dira eta gutxi daude, ez dago ez dendarik ez zerbitzurik (edo gutxi daude), jende gutxi dago eta gauza naturalak artifizialak baino gehiago daude.

Auzo kaletarrak: gauza artifizialez inguratuta daude, gauza naturalak gutxi dira, denda eta zerbitzuz beteta daude, jende asko bizi da eta pisu asko eta bloke handiak daude.

Gero bakoitzak bere iritzia eman zuen eta gehienok esan genuen nahiago genukeela auzo kaletarretan bizitzea. Erosoagoa delako, dena auzo kaletarretan baitago. Adibidez: denda eta zerbitzu guztiak hor daudelako.

Zerbitzu batzuk: medikua, garraiobide publikoak, ikastetxeak, kultur zentroak…

Denda batzuk: arropako dendak, janari dendak eta abar...

EL RIO CASTAÑOS El río Castaños empieza en un pueblo que se llama Galdames y termina en la ría.

Hemos analizado sus datos. El curso del río era medio, el agua no iba tan rápido.

El agua del río estaba clara, porque se veía el fondo. La temperatura del agua era de 21 grados, su velocidad era media, porque no iba tan rápido, el pH era neutro, porque el río estaba un poco contaminado: había un poco de suciedad, había bolsas de plástico, el estado del río estaba bastante bien, porque se veía el fondo.

La contaminación de los ríos procede de diferentes entornos. Nuestras casas y ciuda‐ des vierten al agua numerosos residuos sólidos y líquidos. La agricultura y la ganadería también son fuentes de contaminación, pero tradicionalmente la industria ha sido el ele‐ mento más contaminante.

Hoy en día se toman muchas medidas para evitar todos estos tipos de contamina‐ ción, pero el estado de agua de nuestros ríos también depende de nosotros y nosotras.

SANTA AGUEDA

El martes fuimos a la iglesia de Santa Agueda.

Fue una joven de Sicilia que nació en el siglo III. Nació en el año 230 d.C. al pie del volcán Etna. Pertenecía a una familia noble.

El imperio romano perseguía a los cristianos (los consideraban una amenaza).

El señor Quiniciano se enfureció y mandaron cortarle los pechos y después prenderle fuego. Ella prefirió morir antes que renunciar a sus convicciones.

Luego entramos a una “capillita” donde había una estatua. La estatua la utilizaban los enfermos, que daban tres vueltas para pedir su curación.

Vimos cada parte de la ermita y eran:

*Capilla: se construyó en el siglo XVI. Era el lugar para decir misa. *Sacristía: se construyó en el siglo XVIII. Es el lugar para el sacerdote. *Nave: se construyó en el siglo XVIII. Es el lugar para los fieles. *Porche: se construyó en el siglo XIX. Para resguardarse de los días de lluvia.

Opinión: ha sido una experiencia preciosa ya que todos hemos conocido sitios que no habíamos visto. Mucha gente que venía de fuera no conocía mucho de Barakaldo ya que vienen de otros países, ciudades… Ha sido algo gratificante ya que incluso la gente que vi‐ mos aquí no conocemos mucho de Bara‐ kaldo.

SANTIAGO BIDEA ETA ERDI AROKO GALTZADA SANTIAGOKO BIDEA

Santiago bidea munduko hirugarren biderik garrantzitsuena da kristauentzat.

Santiago Jesukristoren apostolu bat zen, Galizian hil zen eta horrexegatik hartu du izen hori Santiago hiriak.

Bide bat egiten dute eta kostako herriak zeharkatzen ditu Santiagora iritsi arte.

Lehen, jendeak sinesteko bertan egon zirela Vieira bat (oskol bat) hartzen zuten.

Vieira bakarrik aurki dezakegu Galizian.

ERDI AROKO GALTZADA

Hiru partez osatuta zegoen: Erdiko hezurra, lastrak eta betegarria.

Galtzadak egin zituzten gurdiak pasatzeko. Hiru pieza horiek hiru erabilera zituzten.

— Erdiko hezurra: Errepideari sendotasuna emateko.

— Lastrak: Gurpilak haien gainetik ibiltzeko.

— Betegarria: Falta den lekua betetzeko eta animalien apatxak hobeto ibiltzeko.

Gauza batzuek abantaila onak zituzten baina beste batzuek ez, adibidez Erdiko Aroko galtzadak oso txikiak ziren hainbeste gauza pasatzeko.

DEABRUAREN ZUBIA Deabruaren zubia, Kadagoako ibaiaren gainean kokatuta dago. Bere auzoaren izena

Kastrexana da eta bere inguruko udalerriak Bilbo eta Barakaldo dira.

Zubia 1457. urtean egin zen. Beraz 500 urte baino gehiago ditu. Lekeitioko Pedro Ortizek egin zuen zubia. Deabruaren zubian 1396. urtean enboskada bat gertatu zen eta horri buruz idatzi zuen Lope Garcia de Salazarrek.

Harrizko arkuak egiten dira egurrezko estruktura jarriz eta harriak arku forman jarriz eta gero estruktura kendu eta geratzen da arku formarekin. Kondaira da neskatila bat ibaiaren alde batean bizi zela. Maiteminduta zegoen mutil batekin eta mutila ibaiaren beste aldean bizi zen. Neskatila negarrez hasi zen zubia ezin zuelako pasatu, zubirik ez zegoelako. Orduan, gizon maltzur bat agertu zen eta esan zion bere arima ematen bazion zubi bat egingo zuela eta neskatilak esan zuen baietz eta gizona hasi egin zen zubia egiten.

Gizonak zubia amaitzeko zorian zegoenean, oilarrak kukurruku egin zuen eta korrika atera zen. Eta neskatilak zubia gurutzatu zuen eta mutilari esan zion guztia eta mutilak esan zion sinesten zuela eta ez zela gerrara joango eta elkar maitez bizi ziren.

Gure iritzia da oso interesgarria dela.

ESKOLA MUSEOA

Larrazabal auzoan eskola bat zegoen. XX. mendearen hasieran umeek han ikasten zuten. Bi ikasgela zeuden: mutilena eta neskena. 40 ikasle baino gehiago zeuden klase batean. 8‐14 urteraino gela berean zeuden. Gurasoek dirua jarri zuten eskola egiteko.

Bakarrik joan ahal ziren familia dirudunen haurrak.

Ikasleak lumarekin idazten zuten, batzuk arkatzarekin. Ikasteko arbela txikiak erabiltzen zuten. Dena buruz ikasi behar zuten. Materialak Diputazioak ematen zituen.

Ikasgai guztiekin koaderno bakarra erabiltzen zuten.

Mahaiak lotuta zeuden, arbelak ez ziren digitalak eta ez zeuden horman zintzilikatuak. Orain, museo bat da. Joan ginenean bakarrik hiru mahai zeuden. Mahaiak zuloak zeuzkaten luma eta bere tinta jartzeko.

Bitrinetan gauza asko zeuden: jolasak, asmakizunak… Makina asko zeuden eta irakasleen mahaian gauza asko zegoen.

Gustatu zaigu eskola bisitatzea. Gauza asko ikusi eta ikasi ditugu. Asko gustatu zaigu.

BARAKALDO ANTZOKIA

Hoy, miércoles, en Ezagutu Barakaldo hemos ido al Teatro Barakaldo. Alli hemos entrado a un camerino, también hemos visto las partes del teatro: las bambalinas, las calles, los hombros, el proscenio y las varas de focos. Despues, fuimos por debajo del teatro y escuchamos cómo cantaban y bailaban los niños que estaban en el escenario.

El Teatro Barakaldo está situado en la plaza de Los Fueros. En el teatro hay varios tra‐ bajadores: la productora, el actor o actriz, la maquilladora, el tramoyista, el autor, el técnico de sonido, la directora, el diseñador de vestuario, el compositor, el utilero, el escenógrafo, el coreógrafo, la regidora y el técnico de luces. En el teatro antiguo había dos tipos de máscaras: la máscara de drama y la de comedia.

El Teatro Barakaldo se construyó a principios del siglo XX, pero a mediados del siglo XX, el cine adquirió gran importancia y el teatro fue perdiendo espectadores. Por ese moti‐ vo, el teatro viejo se cerró definitivamente en 1975. Con el tiempo, el teatro volvió a ganar popularidad y en 1991 se inauguró el edificio actual, que desde entonces ha teni‐ do un gran éxito.

USOA Usoa lan babestutako zentro da. Zailtasun fisiko edo psikikoaren bat duten pertsonei lan duina ematen diete, beren integrazio soziala horrela ahalbidetuz.

1983. urtean Barakaldoko udalak usoa sortu zuen. Usoak zerbitzua ematen die zailtasunak dituzten pertsonei: Burukoak, fisikoak edo buruko gaixotasunak. Orain gutxi gorabehera 400 pertsona daude. Zailtasun intelektualak ‐210, zailtasun fisikoak‐87, buru trastornoak – 53, zailtasunik gabeak‐44, zentzumen zailtasunak‐8.

Usoak egiten dituen lanak ere askotarikoak dira. Lan asko egiten dituzte: lorezaintza, lan azpikontratuak, dokumentuen digitalizazioa, garbiketa profesionalak, banaketak eta zuzeneko publizitatea, lan arroparen joskintza, norbera babesteko ekipoak, aeronautikarako piezak eta bezeroenganako arreta dendan.

Gure iritzia oso ona da, gauza asko ikasi ditugu. Usoan gauza asko egin ditugu eta ikasi

MEATZARITZA

Ostegunean Gallartara joan ginen, meatzaritzaz ikasteko. Han Concha II meategia ikusi genuen eta meatze museoan mineralak ikusi genituen.

Concha II meategi bat da, aire zabalean dago, hau da, kanpotik ikusi ahal da. Horrez gain, 48 km galeria dauzka, mailak eginez pikatzen zen segurtasunerako, meategia dagoen lekuan Gallarta herria zegoen eta handik hurbil Trianako ospitalea.

Gero meatze museora sartu ginen eta mineral batzuk irakatsi zizkiguten: oligistoa mineral biguna da eta kolore gorrikoa da, limonita mineral gogorra eta hori kolorekoa, siderita mineral gogorra da eta kolore bariatua dauka, goethita mineral gogorra eta beltz kolorekoa.

Ondoren meategiko lan motak ikasi ditugu: emakumeek dinamita kartutxoak egiten zituzten eta mea garbitzen zuten, gizonek harriak zulatzen zituzten, bagonetak bete zituzten eta mea pikatzen zuten, mutilek erremintak eraman eta ekarri, ura banatzea eta meategiko enkargu txikiak egitea, neskak etxeko lanez arduratzen ziren.

Meatzariak oso gaizki bizi ziren: osasun txarra zeukaten, etxeak oso txarrak ziren, lan asko egiten zuten baina paga gutxi ematen zieten, dirua edukitzeko meatzari bakoitzak bagoneta asko bete behar zituen: 15 tona egunean.

Meatzarien seme alabek ez zuten eskubiderik, ez ziren eskolara joaten, zikinak zeuden eta 9 urterekin lan egitera joaten ziren eta osasun txarra zeukaten.

Iritzia: Iruditzen zaigu hori ez zela bizi kalitate ona, oso txarra zen eta oso gogorra, ez zeukatelako eskubiderik.

ITSASADARRA Portugaleteraino joan gara, bertan hasi baita itsasadarretik Barakaldoraino egin dugun ibil‐ bidea.

Ikusi dugu mapa batean non dauden Bizkaia zubia eta Arrontegiko zubia.

Meatzaritzak eta siderurgiak itsasadarrean sortu zituzten eraldaketak ikusi ditugu.

Adibidez: A.H.V./Altzairutegia, Ontziolak, Franco‐Belga zama‐lekua, Sefanitro, Orconera zama‐lekua eta Lutxana Mining zama‐lekua.

Itsasadarra historian zehar asko aldatu zuten: lehenengo batean, bakarrik zeuden zuhaitzak eta landareak, Erdi Aroan hiri txikiak zeuden eta azkenean Itsasadarra Aro Industrialean sartu zen.

Gure iritzia ona da, asko ikasi dugu eta oso interesgarria da.

CASERIO PALACIO

Hoy en Ezagutu Barakaldo, hemos ido a El Regato, al museo CIHMA. Hemos desmon‐ tado la maqueta del Caserío Palacio. El Caserío Palacio está situado en Gorostiza, tiene for‐ ma de Caserío cúbico, este case‐ río fue de Juan Castaños Sáez de Beistegi, y este hombre es conoci‐ do con el nombre de Almirante Castaños.

En la maqueta, hemos visto que tiene dos pisos y un desván.

En el primer piso estaban los ani‐ males: vacas, cerdos, conejos y gallinas y en la parte derecha se encontraba la cocina.

El segundo piso, estaba divi‐ dido a la mitad en dos partes: en la primera parte (trasera) había pajas y troncos. En la otra parte (delantera) había dormitorios y una pequeña sala de estar

Por último en el desván, había guardadas manzanas, cereales, palomas y armarios.

El suelo era de madera, excepto el suelo del primer piso que era de piedra para que los animales al entrar no rompieran la madera y no se resbalaran y las paredes eran de pie‐ dra para que resistieran más.

METEOROLOGIA Aste osoan zehar hainbat instrumentu erabili ditugu, meteorologia saioetan: Anemometroa, Higrometroa, Barometroa, Termometroa eta Brujula edo Iparrorratza.

Astean zehar ezberdintasun batzuk izan ditugu eguraldiarekin, adibidez: hotzena ostirala izan zen, beroena osteguna izan zen, euritsuena osteguna izan zen, haizetsuena ostirala izan zen …

Aste honetan esperimentu batzuk egin ditugu. Esaterako, astelehenean uraren esperimentua egin genuen: ura hartu genuen eta tenperatura, garbitasuna etab. kalkulatu genuen; ostiralean uraren eta iparrorratzaren esperimentua egin genuen: edalontzi bat urez bete genuen eta paper bat jarri dugu goian, gero buelta eman diogu eta ura ez zen erortzen, azaldu digute zergatik den, eta airearen presioagatik da.

Naturan lau elementu daude: Lurra, Ura, Airea eta Sua (Eguzkiaren energia).

Oso erabilgarria da eta ez genuen ezer jakin horri buruz eta orain asko dakigu horri buruz, ikasi dugulako.