Expionage 05 by Katarzyna Grzebyk

photo: Shutterstock®

| 05STYCZEŃ2014 |

m a g a z y n

d l a

SNOWBOARD Moja zwyczajna historia TOMEK ATŁOWSKI

Bitcoin. Globalna waluta? ADRIAN GRZEBYK

Bajka o tworzeniu Z HENRYKIEM TERESZCZAKIEM ROZMAWIA DOMINIK A BĘBEN

Podró¿ na Krym w oparach absurdu KINGA GNAŚ-SAWCZUK

Wychowanie i kreatywnośæ MICHAŁ LISZK A

i n t e r - a k t y w n y c h

P O DZ I Ę KOWA N I A

Drodzy czytelnicy! drodzy czytelnicy Po kilku miesiącach przerwy oddaję Wam do czytania nowy numer Expionage. Magazyn opiera się wyłącznie na amatorskich materiałach. Po prostu znajduję temat, a potem osobę, która o nim napisze. Autorzy nie dostają za swój wysiłek żadnego wynagrodzenia. Dlatego chcę podziękować Kindze, Dominice, Tomkowi, Michałowi i Adrianowi za napisanie atykułów. Bez Was nie powstałby ten numer. Niemały wkład w reaktywację Expionage miał Łukasz Kaliciński z notjustshop i ZalezyMi, który wyszukał magazyn na portalu PolakPotrafi i zaproponował stałą współpracę w zakresie przygotowania wywiadów z ciekawymi ludźmi. Aby utrzymać wysoki poziom tekstów ogromną prace wykonują także korektorzy – – specjaliści od języka polskiego, którzy często bardzo głeboko przebudowują artykuły, aby miały logiczną i stylistyczną jakość. Chcę tutaj podziękować szczególnie Annie Szymańskiej, ktora niespodziewanie pojawiła się przy przygotowaniu tego numeru i zaskoczyła mnie swoim profesjonalizmem. Dziękuję także pozostałym korektorom: Krzyśkowi Wójcikowi, Krzyśkowi Śpiewli i Katarzynie Zielińskiej. To właśnie od korektorów zależy jakość publikowanych tekstów. Nie mogę zapomnieć o Tomku Kluj z firmy 3D Corner, który wyrenderował dla magazynu piękne bitcoiny. Dziękuję także Krzyśkowi Mielniczkowi i Damianowi Górakowi za odtworzenie strony www, a także mojemu 11-letniemu synowi Szymonowi, który przygotował filmik promocyjny Expionage 05. Sporo osób pracowało przy powstaniu tego magazynu. Mam nadzieję, że Wam się spodoba. :) Kasia Grzebyk

2 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

| 05STYCZEŃ2014 |

Pomysł i realizacja: Katarzyna Grzebyk Autorzy: Tomek Atłowski, Dominika Bęben, Kinga Gnaś-Sawczuk, Adrian Grzebyk, Michał Liszka, Korekta: Anna Szymańska, Krzysztof Śpiewla, Krzysztof Wójcik, Katarzyna Zielińska, Projekt graficzny i skład: Katarzyna Grzebyk Zdjęcia: Shutterstock®, Tomek Atłowski, "Sztuka Tworzenia", Kinga Gnaś-Sawczuk, Paweł Lupa, Michał Liszka

Bitcoin. Globalna waluta? ADRIAN GRZEBYK

Snowboard. Moja zwyczajna historia TOMEK ATŁOWSKI

Bajka o tworzeniu Z HENRYKIEM TERESZCZAKIEM ROZMAWIA DOMINIK A BĘBEN

Grafika 3D: Tomasz Kluj – 3D Corner Strona www: Arkadiusz Mielniczek, Damian Górak Kontakt: magazyn.expionage@gmail.com http://www.facebook.com/Expionage

Podró¿ na Krym w oparach absurdu KINGA GNAŚ-SAWCZUK

Wychowanie i kreatywnośæ MICHAŁ LISZK A

Adrian Grzebyk

B I T C O I N G L O B A L N A

W A L U T A ?

Korekta: Katarzyna Zielińska Grafika: Tomasz Kluj – 3D Corner

– Jaki ładunek? – Tylko pasażerowie. Ja, chłopak, dwa droidy. I żadnych pytań. – Miejscowe porachunki? – Powiedzmy, że chcemy uniknąć zainteresowania ze strony Imperium. – To będzie kosztować ekstra. Dziesięć tysięcy. Wszystko z góry.

Dziesięć tysięcy czego? Dolarów, jenów, euro? Waluta, o której mowa w tym klasycznym dialogu Hana Solo i Obiwana Kenobiego, to imperialne kredyty. W wielu filmach, książkach i grach science fiction, w świecie, w którym ludzkość pokonała istniejące podziały narodowe, a często nawet planetarne, bohaterowie używają ogólnoświatowej waluty, nie przyporządkowanej do jednego rządu, a stanowiącej niejako własność wszystkich. Zalety takiej waluty są oczywiste. Można jej swobodnie używać wszędzie, gdzie się pojedzie, co ma wielkie znaczenie przy dalekich podróżach. Nie ma problemów z wymianą walut i związanymi z tym kosztami, nie mówiąc już o łatwości prowadzenia rozliczeń, bez potrzeby dokonywania skomplikowanych przeliczeń i płacenia bankom za pośrednictwo. Pomysł ten nie jest nowy – wieki temu taką rolę odgrywało złoto. Niezależnie od tego, jakiego pieniądza używano w poszczególnych królestwach, złoto pełniło

„

…Bitcoin to wspólna waluta internetu, tworzona przez jego użytkowników…

„

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

funkcję uniwersalnego środka płatniczego. Co więcej, lokalne waluty posiadały wartość o tyle, o ile zawierały w sobie drogocenny kruszec. Pieniądz był zatem wart tyle, ile zawarte w nim złoto, a wybity na nim nominał lub znak królewskiej mennicy tylko potwierdzał określoną zawartość szlachetnego metalu. Dlaczego akurat złoto? Składało się na to kilka czynników. Przede wszystkim była to niedostępność złota. Szacuje się, że w całej naszej historii, do 2010 r. wydobyto „jedynie” 166 tys. ton tego kruszcu, co odpowiada sześcianowi o boku 20,4 m. Kolejnym czynnikiem była trwałość chemiczna (niereaktywność) złota: jest ono odporne na korozję i potrafi przetrwać tysiąclecia, nie ulegając zniszczeniu. Dzięki temu wybitymi ze złota monetami można się było posługiwać przez wiele setek lat. Poza tym złoto jest niezwykle kowalne i łatwe w obróbce, co pozwalało na tworzenie fantazyjnej biżuterii, pełniącej także rolę lokaty kapitału. Z czasem użycie złota stało się kłopotliwe. Potrzeba fizycznej wymiany pieniądza znacznie utrudniała handel na duże odległości. Utrata przewożonego złota była na tyle dużym zagrożeniem, że kupcy zaczęli stosować weksle imienne, a także banknoty na okaziciela. Wkrótce złoto przestało pełnić funkcję płatniczą, a stało się gwarantem wartości walut narodowych, które towarzyszą nam do dziś. Obecnie jednak jesteśmy, być może, na skraju cyfrowej rewolucji w dziedzinie płatności. 6 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Idzie nowe

Czym jest Bitcoin

Globalna sieć komputerowa zmieniła nasze

Bitcoin to wirtualny zapis, który można

życie nie do poznania. E-mail pozwolił na

przesyłać pomiędzy komputerami. Dla

natychmiastową komunikację niezależnie

uproszczenia możemy porównać go do

od odległości, Skype dał nam darmowe

zwykłego pliku mp3 lub avi, jako że może

rozmowy wideo, zaś Wikipedia bezpłatny

być przesyłany przez sieć P2P podobnie

dostęp do największej (i najbardziej

jak pliki muzyczne lub filmy. Różnica

aktualnej) encyklopedii świata. Internet

polega jednak na tym, że „pliki” Bitcoina

przyniósł olbrzymie ułatwienia również

(nazywane monetami) są niezwykle

w dziedzinie finansów. Całodobowy

silnie zaszyfrowanie, a mechanizmy

dostęp do rachunków i darmowe przelewy

kryptograficzne użyte do ich stworzenia

zmieniły sposób, w jaki traktujemy

praktycznie wykluczają kopiowanie czy

pieniądze. Mnie samemu często było

podrabianie monet. Czyni to Bitcoina

łatwiej oddać pożyczone drobne za pomocą

bardzo bezpiecznym środkiem płatniczym

natychmiastowego przelewu niż fatygować

przy kupowaniu towarów lub usług

się do bankomatu. Ale pomimo tych zmian,

w sieci. Transakcje nadzorowane są

podstawą rozliczeń nadal była tradycyjna

przez komputery połączone w sieć P2P,

waluta narodowa. Tymczasem pojawiają się

działającą na tej samej zasadzie, co sieć

znaki, że taki stan rzeczy wkrótce może stać

Torrent służąca do dzielenia się plikami

się przeszłością.

przez internet. Dzięki zaawansowanej

kryptografii użytej do stworzenia waluty W roku 2009 programista (lub grupa

i łącznej mocy obliczeniowej komputerów

programistów) o pseudonimie Satoshi

połączonych w sieć Bitcoina transakcje są

Nakamoto opublikował specyfikację nowej

bezpieczne i bezbłędne. Czas rozliczenia

waluty elektronicznej nazwanej Bitcoin –

transakcji jest również bezprecedensowy:

tym samym narodził się nowy pieniądz.

adresat otrzymuje monety w czasie od

Nie będę wchodzić tutaj w szczegóły

kilkunastu do około 30 minut. Do wysyłania

techniczne, zainteresowani nimi znajdą

i otrzymywania Bitcoina wystarczy

wszystkie dostępne informacje chociażby

niewielki program („klient”) instalowany

pod tym linkiem. http://bitcoin.pl/

na komputerze, który generuje specjalny

Pozostałym czytelnikom postaram się

adres, będący odpowiednikiem numeru

przybliżyć zasady działania Bitcoina poniżej.

konta w tradycyjnym banku. To wszystko

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

dzieje się oczywiście bez udziału banków

Jako że sieć Bitcoin wymaga dużej mocy

oraz instytucji państwowych, co obniża

obliczeniowej, wykorzystuje ona komputery

wszystkie koszty do minimum. Prowizje

połączone w sieć P2P. Dzięki dużej ilości

przy transakcjach w Bitcoinie również są

maszyn możliwe jest przeprowadzanie

minimalne, a ich wysokość dyktuje wolny

skomplikowanych obliczeń przy stosunkowo

rynek. Nie istnieje centralny ośrodek

niewielkim obciążeniu pojedynczych

zarządzający transakcjami, co sprawia, że

komputerów. (Wykorzystuje się w ten sposób

system jest praktycznie odporny na awarie,

mechanizm używany przy crowdfundingu,

wyłączając oczywiście globalną katastrofę

gdzie setki tysięcy drobnych dotacji wspólnie

technologiczną.

składają się na istotne sumy.) Oczywiście użytkownicy tych komputerów nagradzani

Skąd bierze się Bitcoin

są Bitcoinami za udostępnienie mocy obliczeniowej, dzięki czemu nowe „monety” trafiają na rynek. Proces ten nazywany jest

Bitcoin to wspólna waluta internetu,

„wydobywaniem” Bitcoina – jako analogia

tworzona przez jego użytkowników; innymi

do wydobywania złota. Nie jest to jedyne

słowy, jest on samoistnie generowany przez

podobieństwo internetowej waluty do tego

sieć komputerów obsługujących transakcje.

kruszcu, o czym za chwilę.

8 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Bitcoin nie jest dobrem łatwo dostępnym

Nie ma róży...

i nieskończonym. Gdyby tak było, jego wartość mogłaby szybko spaść do zera

Skąd zatem biorą się trudności Bitcoina

zgodnie z nieubłaganym prawem podaży

w zdobywaniu naszych serc i umysłów?

i popytu. W rzeczywistości jest dokładnie

Dlaczego jeszcze nie przyjęliśmy nowego

odwrotnie. Założenia Bitcoina, zapisane

systemu? Jakie są główne zastrzeżenia wobec

w specyfikacji, mówią, że można wytworzyć

nowego pieniądza i czy są wystarczająco

„tylko” 21 milionów monet; ilość ta ma

silne, by przeszkodziły mu zastąpić dolary,

zostać osiągnięta w okolicach roku 2140.

franki i euro i stać się nową walutą naszej

Również tempo „wydobywania” powoli,

cywilizacji? Na ile zastrzeżenia te są

acz nieubłaganie spada, co w przyszłości

uzasadnione, a na ile są zwykłymi mitami,

sprawi, że Bitcoin stanie się dobrem

które świadczą tylko o obawie przed nowym?

bardzo rzadkim, wielokrotnie rzadszym od jakiegolwiek innego środka płatniczego, a już na pewno od każdej waluty świata.

Złoto 2.0

1. Kto za tym stoi? Za każdą współczesną walutą stoi bank centralny, który poprzez manipulację stopami procentowymi i ilością pieniądza na rynku

Wymienione powyżej cechy Bitcoina

dba o to, by inflacja utrzymywała się na

(rzadkość i bezpieczeństwo) przywodzą

bezpiecznym poziomie. Dzięki temu pieniądze

na myśl złoto. Podobnie jak ono, Bitcoin

nie tracą nagle na wartości, pozostawiając

może być wytwarzany jedynie poprzez

swoich właścicieli z górami bezużytecznego

„wydobywanie”, a także jest praktycznie

papieru. W przypadku Bitcoina nie ma niczego

niemożliwy do podrobienia. Jednocześnie

takiego jak bank centralny. Walutę tę kupuje się

pozbawiony jest fizycznych wad złota, takich

i sprzedaje na niezależnej giełdzie i jej wartość

jak duży ciężar i trudności w przesyłaniu na

opiera się tylko i wyłącznie na prawach podaży

duże odległości. Tak, jak pisałem, płatności

i popytu. Innymi słowy, Bitcoin jest wart tyle, ile

w Bitcoinie są tanie (niemalże darmowe),

ktoś jest w stanie za niego zaoferować. W teorii

szybkie (niemalże natychmiastowe)

oznacza to, że w każdej chwili jego wartość

i bezpieczne (anonimowe i świetnie

może spaść do zera – wystarczy, że nikt nie

zabezpieczone).

będzie chciał go kupić.

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

Bitcoin jest walutą cyfrową, protokołem oraz aplikacją, która pozwala na • natychmiastowe transakcje, • płatności na całym świecie, • transakcje niemalże bez opłat.

2. Brudne pieniądze Anonimowość, bezpieczeństwo i łatwość użycia sprawiły, że Bitcoin szybko stał się środkiem płatniczym internetowego świata przestępczego. Za Bitcoina można kupić broń, narkotyki, dostęp do nielegalnych informacji; wystarczy tylko wiedzieć, gdzie szukać. Zamknięcie przez policję czarnorynkowej strony Silk Road, gdzie Bitcoina używano w nielegalnych transakcjach, miało silny negatywny wpływ na społeczny odbiór tej waluty. Większość uczciwych obywateli nie chce być kojarzona z przestępcami tylko dlatego, że używają pieniądza, który akurat do celów przestępczych nadaje się wyśmienicie.

3. Wirtualne pieniądze

„

Bitcoin nie istnieje w realnym świecie.

Niedawno kupiono pierwszy samochód, płacąc za niego w 100% Bitcoinami.

„

10 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Zdjęcia monet ilustrujące ten artykuł to tylko dekoracja. W rzeczywistości Bitcoina nie da się „wypłacić” z komputera i wziąć do ręki. Oczywiście, można go nagrać na dysk lub pendrive'a, ale nadal pozostanie on zapisem cyfrowym. Jest zatem niemożliwy do użycia bez komputera. Co więcej, do jego funkcjonowania potrzebna jest sieć P2P, więc w przypadku globalnej katastrofy informatycznej, cały misterny plan … sami wiecie.

4. W życiu TYLE nie zapłacę!

wartość i chronił przed jej utratą. Równie dobrze może to jednak stanowić o jego sile. Każda waluta, której wartości „strzegą”

W chwili pisania tego artykułu cena Bitcoina

banki centralne, prędzej czy później traci

na amerykańskiej giełdzie MtGox wynosiła

na wartości. Jest to spowodowane pokusą

2530 zł za 1 BTC. Dla wielu osób myśl, że

łatwego „dopompowania” gospodarki

musieliby zapłacić równowartość wakacji

poprzez dodruk nowych banknotów. Z tego

nad morzem za JEDNEGO Bitcoina, jest

powodu Bitcoin bardziej przypomina złoto.

nie do przyjęcia. Jesteśmy przyzwyczajeni

Jest on całkowicie niezależny i nikt nie

do tego, że duże pieniądze płacimy za coś

może go sobie dodrukować, aby wygrać

DUŻEGO, o ugruntowanej wartości. Cena

wybory czy załatać dziurę budżetową.

w okolicach 1000 USD, jaką osiągnął Bitcoin

Jego cenę dyktują prawa podaży i popytu,

na początku grudnia 2013 roku, wydaje się

które najlepiej określają wartość dóbr. Jest

być psychologiczną granicą, którą na razie

to najbardziej uczciwy system, w którym

bardzo trudno będzie przekroczyć.

o wartości dóbr decydujemy my wszyscy. Wielki sukces Wikipedii, a także sieci P2P,

Pogromcy mitów

osiągnięto nie dzięki władzy centralnej, lecz połączonemu wysiłkowi ludzi, chcących stworzyć coś, co będzie służyło wspólnej

Czy powyższe zastrzeżenia są

korzyści. W tym też tkwi siła Bitcoina,

wystarczająco poważne, by uniemożliwić

waluty użytkowników internetu; powstał

Bitcoinowi zastąpienie tradycyjnych walut?

on, aby zaspokajać ich potrzeby i stanowi

Jak będzie wyglądać jego przyszłość

odzwierciedlenie wyznawanych przez nich

– sam nie wiem. Jak powiedział Niels

wartości.

Bohr: „Przewidywanie jest bardzo trudne, szczególnie, jeśli idzie o przyszłość.” Istnieje

Rozważając zarzut, że Bitcoin

jednak całkiem sporo argumentów, które

wykorzystywany jest przez przestępców,

pozwolę sobie przytoczyć poniżej, a które

szybko zdamy sobie sprawę, że handlarze

sprawiają, że przyszłość Bitcoina wygląda

narkotyków używają obecnie dolarów, tak

dużo mniej ponuro.

jak wcześniej – złota. Pod tym względem nie widzę żadnej różnicy między monetami

To prawda, że za Bitcoinem nie stoi żaden

Bitcoina a banknotami z wizerunkami

rząd ani bank centralny, który dbałby o jego

prezydentów.

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 11

Poważniejszym problemem wydaje się być

Ale to się zmienia. Niedawno w USA

zależność Bitcoina od sieci komputerowych.

kupiono pierwszy samochód, w 100%

Nie można go wyjąć i zakopać w ogródku,

płacąc za niego Bitcoinami. Nawet w Polsce,

jest więc raczej mało bezpieczny

w Kielcach, za wizytę u dentysty można

w przypadku katastrofy technologicznej.

płacić Bitcoinami.

Jednak spójrzmy prawdzie w oczy – czy ktoś z Was trzyma swoje pieniądze w domu, w sejfie? Znajdują się one na serwerach,

Co dalej

a większości płatności i tak dokonujemy wirtualnie. W przypadku globalnej katastrofy

Docelowa wartość Bitcoina jest obecnie

technologicznej złotówki na koncie nie będą

trudna do oszacowania. Jeżeli uda mu się

bezpieczniejsze niż Bitcoiny. W obliczu

zastąpić dolara jako podstawową walutę

upadku naszej cywilizacji i tak największą

globalnej gospodarki, jego wartość będzie

wartość będą miały naboje do shotguna

musiała wzrosnąć niemal niewyobrażalnie.

i jedzenie w puszkach.

Jeżeli zaledwie 21 mln „monet” ma wystarczyć całemu światu, ich wartość

A jak jest z REALNĄ wartością Bitcoina?

musi być olbrzymia. Może się okazać,

Aktualna średnia cena złota to ponad

że pojedyncze Bitcoiny będą używane

3600 zł za uncję. Co sprawia, że jesteśmy

w rozliczeniach wielkich transakcji, a na co

w stanie zapłacić wysokość miesięcznego

dzień będziemy posługiwać się mikro- czy

zarobku za 28 g zupełnie bezużytecznego

nanoBitcoinami. Nie ma w sumie żadnego

metalu? Głupie pytanie. Dobra (w tym także

powodu, aby tak nie było, w końcu to tylko

złoto) warte są tyle, ile ktoś chce za nie

konwencja. Jedna ze stron śledzących

zapłacić. A płacimy za złoto tylko i wyłącznie

giełdę Bitcoina już zaczęła używać

dlatego, że wszyscy wiemy, że jest ono

milibitcoinów (mBTC) przy podawaniu

warte tych pieniędzy. Gdyby wszyscy

cen. Być może to właśnie początek

WIERZYLI, że Bitcoin jest wart 1000, 10000

trendu, za którym podążą inni. Na pewno

lub 100000 dolarów, nie byłoby problemu

pomoże to przezwyciężyć psychologiczną

z uzyskaniem takiej ceny. Innymi słowy,

barierę płacenia 2530 zł za jednostkę

zanim Bitcoin nie stanie się wartościowy,

czegokolwiek. Z całą pewnością łatwiej

nie będzie przez nas traktowany jako

jest zaakceptować cenę 2,53zł za jedną

wartościowy — klasyczny Paragraf 22.

„monetę”.

12 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Końcowy Disclaimer

moglibyśmy szybko, łatwo i bezpiecznie używać wspólnej waluty, nie martwiąc

Nie wiem, jak potoczą się dalsze losy

się o to, że ktoś oskubie nas na widełkach

Bitcoina. Każdego, kto chciałby podjąć

kursowych albo obłoży nasze przelewy

jakąkolwiek decyzję inwestycyjną na

międzynarodowe opłatą w wysokości

podstawie tego krótkiego i bardzo

kilku procent. Przyszłość, o której mówię,

pobieżnego artykułu, proszę, aby tego nie

nie wygląda atrakcyjnie dla banków

robił. Jeśli uważacie, że Bitcoin jest wart

i instytucji finansowych zbijających fortunę

tego, aby dać mu szansę, poczytajcie

na pośrednictwie w płatnościach, ale

więcej na jego temat, zasięgnijcie informacji

na pewno wygląda atrakcyjnie dla mnie,

u źródła i popytajcie ekspertów. Jako

a także innych osób wierzących w maksymę

idealista, mogę tylko powiedzieć, że

„Pecunia libertas est.”

podobałaby mi się przyszłość, w której Adrian Grzebyk

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 13

s n o w b o a r d c z y l i m o j a z w y c z a j n a h i s t o r i a

t o m e k

a t ł o w s k i

Tekst i zdjęcia: Tomek At łowsk i Korekta: Anna Szymańska 14 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 15

photo: Shutterstock®

Moja przygoda za snowboardingiem zaczęła

takim modelu mogłem się uczyć, lecz było to

się dawno temu, pod koniec lat 90. Wcześniej

bez porównania trudniejsze.

jeździłem na nartach, ale od kilku lat byłem już tylko „narciarzem teoretycznym”: w ogóle nie wyjeżdżałem w góry, zaś swoje pasje

p i e r w s z e

k r o k i

sportowe realizowałem na deskorolce.

Pewnego grudniowego wieczoru wybrałem

W końcu jednak zatęskniłem za sportami

się z paroma kolegami – też początkującymi

zimowymi, a skoro czułem się skaterem,

snowboardzistami – wypróbować nowy

wybór snowboardu był dla mnie oczywisty.

sprzęt na górce pod blokiem. Wymyśliliśmy

Przekonany, że z miejsca zacznę na nim

sobie, że zrobimy zawody w jeździe

skakać jak na deskorolce, od razu kupiłem

na kreskę (żadna inna konkurencja nie

deskę freestylową. Naturalnie, szybko

wchodziła zresztą w grę, bo nikt z nas nie

przekonałem się, że to tak, jakbym kupił

miał pojęcia nawet o skręcaniu). Skończyło

samochód WRC do nauki jazdy - owszem, na

się tym, że „trochę” się potłukliśmy, ale

16 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

zabawa okazała się naprawdę przednia!

Następnej zimy pojechałem do Zakopanego.

Zachęcony pierwszymi doznaniami, już

Byłem tak podekscytowany, że pierwszego

kilka dni później poprosiłem najbardziej

dnia zerwałem się z samego rana, na szybko

zaawansowanego kolegę, żeby nauczył

połknąłem śniadanie, i już pędziłem na stok

mnie zakrętów. Pojechaliśmy więc na

z deską w ręce! Kiedy siedziałem w wagoniku

Górkę Szczęśliwiecką (był to wtedy jedyny

na Gubałówkę, emocje aż we mnie kipiały.

wyciąg na Mazowszu)… no i się zaczęło!

Serce biło szybciej, oddech stał się płytszy…

Szczerze mówiąc, myślałem, że będzie

Czułem, że zaczyna się coś nowego, co może

dużo łatwiej. Długo przełamywałem strach,

zmienić moje życie. Drżałem, bałem się, ale

przed przejściem z tylnej krawędzi na

i cieszyłem. Wszystko na raz!

przednią. W końcu jednak wytrwałość została wynagrodzona i skręty zaczęły mi

Po drugim zjeździe pojąłem wreszcie,

wychodzić, ale nadal raz lepiej, raz gorzej.

o co w tym wszystkim chodzi. Przyszedł

A w dodatku, ledwo się rozpędzałem, już

ten upragniony moment, w którym deska

kończyła się górka.

zaczęła robić dokładnie to, co chciałem.

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 17

Nie bałem się już prędkości. Jadąc, czułem

górale mówią, że są bliżej Boga. Daleko od

prawdziwą wolność i jedność z przyrodą,

zgiełku miast, powyżej szeptu wiosek, nie

gdy pęd wiatru (choć może jednak było to

da się tego nie poczuć… Ech, trochę się

wzruszenie?) wyciskał mi łzy z oczu. Później

rozmarzyłem, ale wracając do tematu…

jeszcze wiele razy miałem ten stan. Do tego ta cisza zmącona tylko szumem śiegu pod ślizgiem... Do tej pory lubię zjechać z trasy,

w y s o k i e

g ó r y

przystanąć na chwilę, zdjąć gogle, czapkę

W miarę jedzenia apetyt rośnie. W pewnym

i poczuć potęgę gór. Nic wtedy nie muszę.

momencie deska freestylowa okazała się za

Zapominam o pracy za biurkiem, o troskach,

krótka, pierwsze buty zamieniły się w kalosze,

problemach codzienności, o pogoni za

a polskie stoki… Cóż, góry mamy piękne,

przetrwaniem. Słucham strumyku w oddali,

zwyczaje swojskie, ale infrastruktura od wielu

świstaka, który nie zawija w sreberko, tylko

lat niemal stoi w miejscu, co powoduje kolejki

gwiżdże szczęśliwy. Odnajduję spokój.

do wyciągów, tłumy w knajpkach w porze

Rozumiem wówczas, że nie bez przyczyny

obiadowej i wysokie ceny w kurortach.

18 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Biorąc pod uwagę koszty benzyny, skipassu,

Mt. Blanc i trzy doliny. Ratraki jeżdżą tam

zakwaterowania i jedzenia, niewiele więcej

rzadko, dzięki czemu mogłem jeździć po

zapłacimy za wyjazd w Alpy, Dolomity,

trasach w dziewiczych warunkach, na

czy też do modnej ostatnio Gruzji. Miałem

stokach pełnych puchu. Dolne odcinki tras

okazję jeździć w kilku miejscach w Europie,

prowadzą między hotelami, co też bez

a poznawanie ich – tak różnego od siebie –

wątpienia ma swój urok.

klimatu dostarczyło mi nie lada frajdy. Austria okazała się być przeciwnością Jeździłem m. in. w Val Thorens, a więc

Francji. Na lodowcu Hintertux w Zillertal

w najwyżej położonej miejscowości

Arena, stoki ratrakowane są co chwilę (ma

narciarskiej w Europie, znajdującej się 2300

to swoje dobre strony - możemy spokojnie

m n.p.m. (dla porównania, nasze Rysy mierzą

jechać z samej góry na kreskę, bez obaw, że

2499 m.n.p.m.). Wielkie wagony kolejki

połamiemy siebie lub sprzęt na muldach).

linowej wywoziły nas na ponad 3400 m, skąd

Hintertux słynie też z jednego z największych

rozciągały się przepiękne widoki na

w Europie halfpipów, czyli ramp

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 19

przypominających rurę przeciętą w poziomie.

pomysł: nie trzeba dzielić ekipy na tych, co

Nawet w lecie można tam spotkać ludzi,

wolą wygłupy na poręczach czy funboxach

którzy robią przy nas tricki, jakie dotąd

i tych, co wolą jeździć. Jeśli zaś chcielibyście

mogliśmy oglądać tylko na filmach.

nieco odpocząć od miasteczka, to samymi tylko gondolkami możecie się oddalić na

W szwajcarskim Laax jest kilka bardzo dobrze

kilka kilometrów w głąb dzikich gór, a na

przygotowanych snowparków zarówno dla

najdalszej stacji czeka was jeszcze przesiadka

początkujących czy średniozaawansowanych,

na dwukilometrowy orczyk. Na snowboardzie

jak i dla osób latających kilkanaście metrów

jest to nie lada wyzwanie, ale zdecydowanie

nad ziemią. Jeden z nich ciągnie się wzdłuż

warto! Na samej górze jest taka cisza i spokój,

całej trasy do hoteli, co uważam za wspaniały

jakiego nie doświadczyłem nigdzie indziej.

20 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Tutaj człowiek widzi, jak jest mały i uczy się

z ekstazy. Ktoś, kto nie poczuł tego na własnej

pokory wobec natury… A jeśli ktoś ma już

skórze, może nie zrozumieć, o czym teraz piszę.

dość kontemplacji, można przejść jeszcze 15 minut granią pod górę i… puścić się freeridową 77-ką (podobno jest to ulubiona europejska

f r e e s t y l e / f r e e r i d e

trasa Shauna Whitea, jednego z najbardziej

Przyszedł taki moment, w którym samo

rozpoznawalnych amerykańskich pro riderów).

zjeżdżanie nie sprawiało już tyle frajdy,

Półtorametrowy puch po deską sprawia,

co wcześniej. Naoglądałem się filmów

że czuję się, jakbym surfował na wielkiej,

z wyczynami prawdziwych profesjonalistów

niekończącej się, miękkiej fali. Często nie

i chciałem jeździć tak jak oni, słowem -

mogę się opanować i krzyczę na całe gardło

ciągnęło mnie do snowparku. Pamiętam

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 21

dokładnie moment, jak stanąłem pierwszy

z freestylem. Powiedziałbym nawet, że

raz przed funboxem na Jaworzynie Krynickiej

nie najgorzej mi szło! Niestety, w takiej

i… potwornie się bałem. Obok mnie stało

dyscyplinie bardzo łatwo o urazy. Pęknięty

trzech riderów, którzy już świetnie radzili

obojczyk, wykręcony łokieć czy zwichnięte

sobie na wszelkiego rodzaju boxach,

nadgarstki – to chyba i tak niewiele kontuzji,

poręczach i hopkach - zaczęli tłumaczyć mi,

jak na kilkanaście lat wygłupów. Najgorsze

co mam robić. Powiedziałem, że jeżdżę na

było złamanie kości ogonowej na poręczy -

deskorolce, więc znam całą tę teorię… tylko

nie mogłem usiąść przez dwa miesiące! Ale

się boję. Wtedy usłyszałem zdanie, które

żadnej ze swoich wywrotek nie żałuję - jak to

utkwiło mi na zawsze w pamięci. Brzmiało

się mówi: „jak się nie wywrócisz, to się nie

ono następująco: „Jak już wiesz, o co

nauczysz”.

chodzi, to teraz musisz mieć tylko odwagę, by to zrobić”. Po dwóch sekundach byłem

Teraz więcej czasu spędzam na freeride.

już na boxie, zrobiłem czyste 50/50 i się nie

Wydawać by się mogło, że freestyle jest

wywróciłem. Tak się zaczęła moja przygoda

bardziej urazowy, jednak to freeride jest

22 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

moim zdaniem dużo bardziej niebezpieczny.

w plecaku na stoku. Na szczęście nigdy nie

Jak dojdzie do wypadku w snowparku,

musiałem z niej korzystać, ale czuję się z nią

poszkodowany zaraz otrzymuje pomoc.

pewniej.

A jak poza trasą połamiesz deskę albo kości, możliwe, że nikt tego nie zauważy. Dlatego

s p r z ę t

i s t y l

nie wolno nigdy samemu wypuszczać się

Jak wcześniej wspomniałem, swoją

poza trasy, nawet blisko szlaków. Z górami

przygodę ze snowboardem zaczynałem

nie ma żartów. Warto mieć przy sobie

od deski freestylowej, co nie okazało

naładowany telefon komórkowy, jakieś

się być najlepszym pomysłem. O ile mój

batony i trochę pieniędzy – na wszelki

sprzęt w miarę przyzwoicie sprawdzał

wypadek. Uważam też, że jaskrawe,

się na trasach ratrakowanych (choć inni,

kolorowe ubrania na stoku to nie tylko

na stabilniejszych deskach, dużo łatwiej

kwestia mody – po prostu lepiej być dobrze

się rozpędzali i nie ryzykowali przy tym

widocznym. Ostatnia rzecz, o jakiej lepiej nie

złamań), to w puchu zamiast jechać,

zapomnieć, to latarka. Od dwóch lat mam ją

w kółko się zakopywałem po kolana.

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 23

N a s a m e j g ó r z e j e s t t a k a c i s z a i s p o k ó j , j a k i e g o n i e d o ś w i a d c z y ł e m n i g d z i e i n d z i e j . Tu t a j c z ł o w i e k w i d z i , j a k i j e s t m a ł y i u c z y s i ę p o k o r y w o b e c n a t u r y …

24 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 25

Wymieniłem więc deskę na uniwersalną,

co przepłacać za sprzęt - w tym sporcie

czyli allmountain - i muszę przyznać,

ważniejsza jest wytrwałość, charakter

że był to strzał w dziesiątkę! Mogłem

i trochę odwagi.

cieszyć się jazdą na przygotowanych trasach, mogłem pływać w puchu, a jak się

Wiadomo, jednym wystarczy zsuwanie

później okazało - także skakać na hopkach

się po wyznaczonych trasach, innym

i wykonywać tricki w snowparku. Co

wielogodzinne wspinaczki w niedostępne

ciekawe, deska uniwersalna z najtańszym

tereny i robienie tzw. pierwszego śladu,

ślizgiem jest szybsza od nienasmarowanej

a jeszcze inni będą godzinami szlifowali

najdroższej profesjonalnej deski, którą

jeden trick na hopie, aż będzie im wychodził

trzeba codziennie smarować na gorąco.

za każdym razem. I wiecie, co? Wszyscy są

Dla mnie - przeciętnego mieszczucha -

wielcy. Na snowboardzie nie jeździsz dla

deska uniwersalna z tłoczonym ślizgiem

mamy, siostry czy dziewczyny – przełamujesz

jest idealna. W moim odczuciu nie ma

swoje lęki i ograniczenia tylko dla siebie.

26 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Jak większość sportów ekstremalnych, tak

i wzmocnienie nóg: przysiady, bieganie,

i ten w pewnym stopniu uzależnia i wymaga

rozciąganie… to bardzo pomaga nie tylko na

od nas odpowiedniego przygotowania.

stoku, ale i na co dzień.

Snowboarding to nie tylko wpięcie się w deskę i zjechanie. Im bardziej przyłożymy się do suchej zaprawy w domu, tym więcej

r e a s u m u j ą c

radości da nam deska na stoku. Przekonałem

Pisząc ten tekst przypominałem sobie, jak

się o tym na własnej skórze. Jednego

wiele wspaniałych chwil przeżyłem w śniegu,

sezonu wstałem zza biurka i wyjechałem

w górach. Wierzę też, że jeszcze wiele takich

na tydzień w góry. Już po dwóch dniach

chwil przede mną. Pasja sprawia, że życie

ledwo chodziłem, a w kolejnych było tylko

ma sens. Marzę, czekam, planuję – później

gorzej: zakwasy, bóle stawów, ponaciągane

się to wszystko spełnia. Czyż nie o to w tym

ścięgna… Teraz już na dwa miesiące przed

wszystkich chodzi?

sezonem zaczynam się przygotowywać, główny nacisk kładąc na rozćwiczenie

do zobaczenia na stoku! – Atło

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 27

Bajka o tworzeniu Sztuka Tworzenia rozpoczynała swoją

sznurka, kijków i rąk, a czasem także i siatki

działalność kilka lat temu, jako nieformalna

- tworząc niesamowite efekty i barwne

inicjatywa wielbicieli baniek mydlanych,

obrazy. Na swoim blogu podkreśla, iż prostota

wierzących w siłę wspólnego tworzenia.

tworzenia baniek sprawia, że „każdy może

Skupiła ona artystów zajmujących się sztuką

sam doświadczyć radości i zabawy”. Bańki

uliczną, kuglarstwem oraz animatorów

mydlane poruszają i mało kto przechodzi

czasu wolnego, którzy spotykając się

obok nich obojętnie. Ich magiczna ulotność,

w różnych miejscach Warszawy, tworzyli

wielobarwna lekkość i zmienność, potrafią

„obszar społecznych działań kulturalnych

przenieść w bajkowy świat wspomnień

i artystycznych, mających oddolny

z dzieciństwa. Poznajcie lepiej człowieka,

i spontaniczny charakter”. Z czasem Sztuka

który powołał do życia Sztukę Tworzenia.

Tworzenia stała się firmą, pozwalającą zarabiać pieniądze tym, którzy potrafią dzielić się

Prolog.

z innymi swoją pasją. Dziś jest stylem życia.

Henryk Tereszczak: W 2006 roku byłem na SLOT Art Festiwalu w Lubiążu. Tam wszystko

Inicjator Sztuki Tworzenia – Henryk

się zaczęło. Spotkałem ludzi prowadzących

Tereszczak – poznał moc płynącą z zabawy

warsztaty z robienia baniek mydlanych i tam

bańkami mydlanymi podczas warsztatów

po raz pierwszy poczułem ich [baniek] moc.

prowadzonych w ramach SLOT Art Festiwalu.

Przez kolejne 4 lata nosiłem w portfelu

Dziś specjalizuje się w artystycznych

karteczkę z recepturą na płyn, którą dał

pokazach, które organizuje na ulicach miast

mi jeden z chłopaków prowadzących ten

Polski i Europy. Bańki wykonuje przy użyciu

warsztat. Nie wyjąłem jej z portfela, ani

28 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 29

opracowałem swoją recepturę. Ta karteczka

Rozdział 1. Wyjście na ulicę

była jednak pamiątką tamtego spotkania

H.T.: Na początku, przed każdym wyjściem

i decyzji, jaką podjąłem. Chciałem robić bańki.

na uliczny pokaz musiałem się przełamywać.

Tak jak wspomniałem, w międzyczasie

Puszczanie baniek na festiwalach to rzecz

znalazłem swoją „idealną” recepturę na płyn

prosta: ludzie przyjeżdżają celowo, chcąc

do ich tworzenia. Każdy bańkarz ma swój

takie widowiska oglądać. Ale wyjście

autorski płyn i każdy go oczywiście zachwala

na zwykłą ulicę, postawienie między

- i ja też mam ten najlepszy! Nieszkodliwy

przechodniami baniaczka z płynem, wyjęcie

dla dzieci, nie szczypie w oczy… Będzie

kijków i robienie baniek - to jest wyzwanie.

opatentowany.

To praca w sferze publicznej, zatem

jej nie przeczytałem, bo nie musiałem -

30 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Foto Fo togr grrafi g afie e w yk ykor o zy or zyst stan a e w ar an arty tyku kule zos o ta ały udos ud ostę tępn pnio ione io ne e dzi zięk ękii up u rz rzej ejjmo mośc ścii He Henr nryk yka Te Tere resz szcz c aka.

wszystko może się wydarzyć: możesz zostać

Do dziś są przy mnie ludzie, których wówczas

zaakceptowany lub nie, mogą cię przegnać

poznałem, choć spotykam też takich, których

lub chcieć, żebyś został. Do mnie ludzie

poznaję tylko na 5 minut – kiedy podchodzą

stosunkowo często podchodzili, ponieważ

i dziękują za występ, który im przypadł

byłem dla nich kimś dziwnym, ale niosłem im

do gustu. Na ulicy nauczyłem się, że chcę

radość. Zadawali mi różne pytania; z czasem

poznawać ludzi i chcę im coś dawać, a oni

okazało się, że często mijają mnie te same

także potrafią dać mi to, czego potrzebuję.

osoby. W ten sposób zrodziła się stała

Że mogę ich uczyć i jednocześnie czegoś

grupa, a ja nabrałem śmiałości, żeby z nimi

innego uczyć się od nich. Tak właśnie zaczęła

rozmawiać i bardziej się odsłonić.

się Sztuka Tworzenia.

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 31

Rozdział 2. Firma H.T.: Założyłem firmę, ponieważ w pewnym i najpraktyczniejsze rozwiązanie. Jeździłem

Rozdział 3. Bańkowe czary

z pokazami do różnych miejsc i często

H.T.: To, co się dzieje ze mną, kiedy robię

pytano mnie o to, kim jestem; zapraszano

bańki mydlane, dzieje się także z tymi,

mnie też do kolejnych miejscowości, abym

którzy są ich odbiorcami. Bańki ułatwiają

mógł i u nich przeprowadzić podobne

dzielenie się dobrą energią, radością,

widowisko. Potrzebowałem więc pewnej

beztroską. Kiedy ludzie z tłumu sami

„legitymacji” do swojej działalności.

zaczynają puszczać bańki – zaczynają też

A że byłem wówczas osobą bezrobotną,

tańczyć i bawić się. Ci, którzy regularnie

stwarzało to możliwość samozatrudnienia.

towarzyszą mi przy bańkach opowiadają, że

Ważne jest zastrzeżenie: firma była

dzięki nim są spokojniejsi, odstresowują się

założona przeze mnie i na moje nazwisko,

po pracy czy po studiach. Czekają na kolejne

ale to ludzie, którzy poświęcali swój wolny

spotkania.

czas Sztuce Tworzenia tę firmę stworzyli

Bez wątpienia, bańki mydlane mają

i wymyślili. Ja podejmowałem decyzje,

swój czar. Powiedziałbym nawet, że dla

ponieważ wkładałem w to własne środki

mnie bańki to swoisty fenomen: rzadko

finansowe, ale potrzebowałem zdania

spotykam osobę, która przechodząc obok

innych. I te wspólne decyzje stworzyły

moich baniek, nie zachwyci się nimi, nie

Sztukę Tworzenia. Każdy człowiek ma inny

uśmiechnie, nie wyciągnie ręki, żeby

dar i dopiero wszystkie dary tworzą całość.

pstryknąć jedną z nich. Ich urok działa

Sam bym tego wszystkiego nie zrobił.

na wszystkich. Osoby ubrane na czarno,

Aktualnie działalność firmy jest zawieszona.

w żałobach, osoby smutne, po przejściach

W każdej chwili można ją odwiesić. Ja sobie

– podchodzą, podziwiają, wrzucą kilka

powiedziałem: daje sobie dwa lata, jak

złotych i odchodzą już jakieś inne. Takie

wyjdzie to wyjdzie, jak nie – to nie i trudno.

historie mam ja i mają je też inni bańkarze.

Wyszło. Z tym, że ja nawet bez firmy będę

Po prostu, dzięki bańkom uchodzi z ludzi

robił bańki.

smutek.

momencie było to dla mnie najprostsze

32 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Robienie baniek jest jak taniec....

...a Wiatr dyktuje co trzeba robić.

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 33

Rozdział 4 Taniec z wiatrem H.T.: Robienie baniek mydlanych to jest taniec. Wiatr musi być cały czas z tyłu głowy, a wiatr jest zmienny. Musisz więc musisz tańczyć. Wiatr dyktuje mi co mam

Rozdział 6. Praca na ulicy

robić. Bańkom trzeba pomóc polecieć. Nauka

H.T.: Zawsze będę robił bańki na ulicy. Żeby

robienia baniek to nauka słuchania wiatru.

pracować na ulicy, nie trzeba mieć założonej

reagować, zmieniać położenie, obracać się,

firmy, trzeba jednak wiedzieć, co pokazać

Rozdział 5. Odnaleźć w sobie dziecko

i gdzie. Kiedyś na Starym Mieście pewien

H.T.: Wielu dorosłych, zanim podejdzie

napisane „jestem niewidzialny”. Sam siedział

i zacznie bawić się z nami bańkami,

obok butów i kartki - boso. I ludzie wrzucali

potrzebuje pewnego „wewnętrznego

mu pieniądze do pudełka.

przygotowania”. Muszą sobie przypomnieć,

Praca na ulicy jest taka, że równie dobrze

jak to jest być dzieckiem, i muszą znaleźć

możesz zostać zauważony i doceniony,

w sobie śmiałość. Oczywiście, bańki mogą

albo spotkasz się z wygwizdaniem czy

pomóc się odblokować, ale mimo wszystko

obojętnością. Do tego tracisz pracę, gdy

najpierw trzeba dać sobie wewnętrzne

pada deszcz lub silnie wieje... Człowiek uczy

przyzwolenie na beztroskę. Podchodzą do

się też pokory. To nie jest tak, że wszystko

nas różne osoby, od dzieci po osoby starsze,

jest przygotowane. Nie idziesz do biura,

kierując się różnymi powodami. Często

gdzie jest ołówek, kartka, komputer i to samo

mówią, że chcą sprawić innym przyjemność.

towarzystwo – miłe lub niemiłe, ale jednak to

Wyobraź to sobie: stoisz, robisz bańki, dzieci

samo; gdzie wszystko jest stałe i przez może

się cieszą, wszyscy się do Ciebie uśmiechają.

stać się nieciekawe. Ja mam codziennie

Bajka. A takiej bajki niektórzy potrzebują.

inny pokaz, innych ludzi i inny dzień; nie

Moi znajomi mówią o tym: bańkoterapia. Ja

znam nudy i jestem codziennie gdzie indziej.

tego tak nie nazywam, choć widzę wspólny

A z drugiej strony, jak się robi pokazy przez

mianownik między terapią a robieniem

pięć czy sześć godzin, to jest się wieczorem

baniek: i na jedno i drugie, aby zacząć, trzeba

zwyczajnie skonanym; wychodzi więc na to,

się odważyć.

że nawet natłok radości bywa męczący.

34 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

chłopak zdjął buty, postawił je na bruku i położył obok nich kartkę, na której było

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 35

36 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Rozdział 7. Samopoczucie H.T.: Zauważyłem, że niezwykle ważne jest

że my, ludzie, mamy w sobie taki instynkt, że

nastawienie, z jakim idę na pokaz. W tym

choćby coś ładnego wypuścić w powietrze,

zajęciu jest coś tak dziwnego, że przy złym

to i tak najważniejsze jest dla nas to, żeby

humorze nic nie wychodzi. Baniek po prostu

pierwszemu tego dotknąć. Automatycznie

nie da się robić, gdy jest się smutnym lub

stajemy do zawodów... Nie mogę i nie chcę

gdy jest się złym. Poza tym, ludzie doskonale

mówić dzieciom: „nie rozbijajcie baniek”, bo

czują, jakie mam samopoczucie. Radość,

to naturalne, że chcą to robić. W dzieciach

którą mam w sobie, musi przekładać się na

jest taki impuls i ekspresja. Ale rodzice

oczy i na usta, na minę. Jeżeli inni widzą, że

niepotrzebnie zagrzewają je do tej rywalizacji.

jestem szczęśliwy, to chętnie podchodzą

Przecież dopiero kiedy dzieciaki nie rozbiją

i rozmawiają, chcą też się ze mną bawić,

baniek, jestem w stanie pokazać im cuda:

a i sami próbują robić bańki. Jeśli jednak tej

bańki wdmuchiwane w bańki, czy łapanie ich

pozytywnej energii we mnie nie ma,

na dłoń. Ciekawe jest również to, że kiedy

to wówczas ludzie są onieśmieleni,

dzieci same robią bańki, to ich nie rozbijają.

boją się i cały pokaz nie ma sensu.

Uczą się tworzyć. I nawet, kiedy to dzieło jest małe, ulotne i może szybko pęknąć,

Rozdział 8. Dzieci

ludzie lubią tworzyć. O to chodzi w życiu, nie

H.T.: Obserwując dzieci bawiące się

mówiąc: „niszczcie, kto pierwszy, ten lepszy”

bańkami, zauważyłem pewną ciekawą

- a ja chcę dzieci wciągnąć w tworzenie

właściwość. Często rodzice, którzy

i pokazać im: „bawcie się, możecie niszczyć,

przyprowadzają dzieci na pokaz, dopingują

ale nie róbcie z tego zawodów”. Dlaczego?

je do rywalizacji, mówiąc „zdobądź tę

Bo potem w życiu jest tak samo. Uspokójcie

największą, rozbij ją!”. Kiedy patrzę na tych

się trochę, wyciszcie się. Róbcie, twórzcie,

pokrzykujących dorosłych, zastanawia mnie,

bawcie się z wiatrem. Powoli, powolutku.

dlaczego tak się zachowują. Wydaje mi się,

To jest fenomen baniek.

o rywalizację i destrukcję. Rodzice naciskają,

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 37

Epilog. H.T.: Nasze plany na przyszłość realizujemy

w konsekwencji automatycznie pojawiają się

przez cały czas, na bieżąco. Mamy auto,

pieniądze. Z tym, że radość i zadowolenie

którym chcemy jeździć wszędzie tam, gdzie

po prostu się ma, a z apetytem na pieniądze

można robić bańki mydlane. Chodzi nam

wiadomo, jak jest – nigdy się nie nasyca.

o stworzenie sieci obejmującej zasięgiem

Dlatego to wartości niematerialne są dla nas

całą Europę, nie tylko Polskę. Dlatego szukam

najważniejsze. I dlatego też bańki nie mogą

osób, dla których bańki są przynoszącą

być „biznesem” w typowym rozumieniu

satysfakcję pasją, i które mają dobry kontakt

tego słowa.

z dziećmi. Tak jak w przypadku każdej innej pracy, jeżeli wykonuje się ją z sercem, zaangażowaniem i zadowoleniem, to

38 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Z Henrykiem Tereszczak rozmawiała Dominika Bęben. Korekta i redakcja: Anna Szymańska.

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 39

ï ï

Podroz

40 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

na Krym TEKST I ZDJĘCIA: KINGA GNAŚ-SAWCZUK

PÓŁWYSEP KONTRASTÓW W OPARACH ABSURDU

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 41

NNiepowtarzalne krajobrazy i zniszczone przez

na szczęście w wersji anglojęzycznej, a nie

współczesność zabytki, nadmorskie kurorty

„bukwami”. Podczas podróży pociągiem

i plaże pokryte betonem, wystawne hotele

ciągłe wizyty umundurowanych jegomościów

Rosjan i skromne pokoje wynajmowane

reprezentujących stronę ukraińską

w prywatnych domach, gwar miast i sielskość

i notoryczne pobudki w środku nocy nie

wiosek pogrążonych nocą w iście egipskich

należały do przyjemnych, ale na pewno do

ciemnościach, luksusowe limuzyny i stare

dość nietuzinkowych. Z lwowskiego dworca

łady mknące po dziurawych drogach,

kolejowego udałam się następnie marszrutką

luksus przeplatający się z ubóstwem, kicz

(tamtejsze autobusy, podobne do naszych

mieszający się z pięknem. Krym to kraina

dawnych poczciwych „ogórków”) na lotnisko,

inna niż wszystkie. Potrafi tu być oryginalnie

gdzie na dobre zaskoczyła mnie odprawa,

i nad wyraz inspirująco… I o takich właśnie

bo była… papierkowa! Tak tak, aż się nie

„atrakcjach” opowiem Wam dzisiaj, zabierając

chce wierzyć, ale żadnego elektronicznego

w podróż pisaną cyrylicą.

narzędzia tam nie było. Mówię nazwisko i na

Przygód ciekawych, oryginalnych, a nawet

szczęście, dla własnego bezpieczeństwa,

zakrawających na miano absurdu nie

pokazuję dowód osobisty, a wyfryzowana

brakowało podczas mego wojażowania po

fikuśnie starsza pani z pomalowanymi

Krymie. Realia pobytu na ukraińskim półwyspie

na krwisto-czerwono paznokciami

bywają dość specyficzne, ale przez to stają

szuka delikwenta-pasażera w odręcznie

się intrygujące i pouczające… „Inny klimat”

przygotowanej liście, daje bilet, podczas

dało się wyczuć już na początku podróży,

gdy tajemniczy pan zabiera bagaż i waży

kiedy to przejeżdżałam ukraińską kuszetką

go na niewidzialnej wadze… Scena rodem

z Przemyśla do Lwowa, opuszczając dobrze

z komedii Barei. Lot z Lwowa do Symferopolu

nam znany polski świat. Najpierw czekało mnie

mija szybko i przyjemnie na pokładzie tanich

dość specyficzne wpuszczanie do pociągu.

linii lotniczych, ale po chwili czeka mnie

Wszyscy wsiadający musieliśmy ustawić

kolejna, skądinąd oryginalna niespodzianka.

się… parami – przypomniały mi się czasy

Taśma z bagażami znajduje się na świeżym

zerówki i wędrówki na stołówkę na drugie

powietrzu i torby fruwają niemalże na wietrze.

śniadanie ;) Na granicy odbyło się szczegółowe

Gdy wychodzę z lotniska przez bramkę

sprawdzanie dokumentów i drobiazgowa

przypominającą taką ze szkolnego podwórka,

weryfikacja w systemie informatycznym,

trafiam prosto w ręce taksówkarzy i busiarzy

która miała chyba na celu sprawdzić, czy

czyhających na podróżnych. Oferują transport

przypadkiem nie jestem poszukiwana

w każde miejsce, ale trzeba w rozsądny

listem gończym. Nieodzowne było też

sposób negocjować cenę, bo można słono

wypełnianie dość tajemniczych karteczek,

przepłacić za podwózkę.

42 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

W taki oto dość oryginalny sposób dotarłam

80 km zajmuje przeszło 3 godziny, jednak

do Symferopola. Plan krymskiego zwiedzania

niedogodności podróży wynagradzają mi

przedstawiał się ciekawie, więc nadeszła pora

pysznymi winogronami przydrożne dzikie

rozpocząć Turystyczną Testerską Przygodę

winorośle oraz uroki ruin genueńskiej

(zapraszam na mój portal www.testersi.pl).

twierdzy w Sudaku, gdzie mam okazję

Dla rozgrzewki wyruszam na sympatyczny

przebrać się w królewskie szaty, pozując

spacer wzdłuż Morza Czarnego połączony ze

w nich do pamiątkowych zdjęć. Zawieszona

zwiedzaniem miasteczka Ałuszta. Największe

nad morzem na stromych skałach twierdza

atrakcje, mocno akcentowane w każdym

w Sudaku, jest najlepiej zachowanym

przewodniku, to na wpół ucięta baszta,

zabytkiem z czasów rozkwitu i ekspansji

cerkiew i nadmorska promenada z wesołym

średniowiecznej Republiki Genueńskiej.

miasteczkiem. Niewiele, ale zawsze „coś”.

Forteca została wzniesiona w latach

Prawdziwe wojaże zaczynają się wraz

1381–1430. Podczas najazdu tureckiego

z podróżą do Sudaku. Z powodu fatalnej

wszyscy jej obrońcy zginęli w pożarze,

jakości dróg pokonanie trasy o długości

a do dziś zachowały się dwa ciągi murów

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 43

NOWY ŚWIAT KOŁO SUDAKU

44 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

z czternastoma basztami, meczet, ruiny

Mickiewicza. Wspinaczka była dość

kościoła, cysterna oraz fundamenty mieszkań.

oryginalna, zresztą jak większość realiów

A czy słyszeliście o „drzewku życzeń”? Nie

krymskiej rzeczywistości. Oznakowanie

jest to nic innego jak normalne drzewo, tyle

szlaków w zasadzie… nie istniało. Musiałam

że oklejone różnokolorowymi papierkami

kierować się na przysłowiowego „czuja”,

i szmacianymi skrawkami, które symbolizują

a i opis trasy w polskim przewodniku

życzenia. Turyści chętnie praktykują ten

również rzucał cień niepewności na przebieg

zwyczaj – wypowiadają w myślach swoje

całej wędrówki. Szłam niby w znane, a tak

życzenia, przywiązują kawałek materiału do

naprawdę w nieznane. Jednak dobre

gałęzi i żywią nadzieję, że ich pragnienia się

samopoczucie i pozytywne nastawienie

spełnią. Obowiązkowym punktem wycieczki

połączone z wiarą w sukces mnie nie

do Sudaku jest także znajdujący się 7 km dalej

opuszczało, toteż zdobycie góry było tylko

Nowy Świat, niezwykle malownicze miejsce

kwestią czasu. Widoki z wierzchołka

słynące z produkcji jednego z najlepszych

Czatyrdahu były zupełnie inne niż te, jakich

szampanów w Europie. Najpopularniejsza jest

zwykło się doświadczać w Alpach czy

tutaj Carska Plaża z tajemniczymi grotami,

Tatrach, ale góry to góry i nic nie zmieni faktu,

finezyjnie wyrzeźbionymi skałami i lazurowymi

że boskie jest uczucie zawieszenia między

zatoczkami, które zachęcają do kąpieli. Nie

niebem a skałą! Na horyzoncie rysowało się

bez powodu sam car Mikołaj II zachwycał

Morze Czarne, pośród drzew przebijała kręta

się magią tego miejsca. Koniecznie musicie

droga wiodąca do miast i wiosek, a u naszych

przejść się ścieżką Golicyna i zwiedzić

stóp widniały strome ściany i przepaście.

grotę, w której w zamierzchłej przeszłości przechowywano trunki w specjalnie do tego

Kolejny dzień turystycznych zmagań

przygotowanej ścianie, a koncerty dawał

zaczęłam od zwiedzania Uspienskiego

tutaj słynny Fiodor Szalapin. Echa historii tych

Monastyru – klasztoru wykutego w skale

miejsc słychać tutaj do dziś.

oraz Czufut-Kale (Żydowska Twierdza) – skalnego miasta z VI wieku. Patrząc na te

Eskapada bez odrobiny hikingu nie jest

fantastyczne budowle, zadawałam sobie

w moim stylu, więc jak mogłabym nie

pytanie, czego to człowiek nie jest w stanie

wykorzystać faktu, że stacjonuję w bliskim

stworzyć, wykorzystując moc natury!

sąsiedztwie gór, a tym bardziej słynnego

Przyroda sama zatroszczyła się o to, by

Czatyrdahu. Obowiązkowo musiałam zdobyć

miasto to było nieprzystępne, a wybudowane

górę wielokrotnie opiewaną w literaturze,

przez ludzi wały obronne i twierdze stanowiły

jak choćby w sonetach (a jakże – krymskich)

dodatkowe umocnienia. Miasto zamieszkiwali

naszego narodowego wieszcza, Adama

muzułmanie, chrześcijanie oraz karaimi – lud

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 45

WIDOKI Z WIERZCHOŁKA CZATYRDAHU pochodzenia tureckiego wyznający wiarę

Chciałam zwiedzić uchodzący za symbol

wywodzącą się z judaizmu. Domy najczęściej

krymskiego orientu pałac chanów. Moją

były piętrowe, posiadały też balkony i okna.

uwagę zwróciły szczególnie kolorowe

Na podwórzach znajdowały się stodoły

ogrody, bogate zdobienia wnętrz, ciekawie

i szopy. Wszystkie zabudowania otaczał

urządzone sale oraz fontanny i pomniki.

wysoki mur kamienny. Piętro budynku wykorzystywano jako część mieszkalną,

Po tym zastrzyku turystycznych wrażeń

parter przeznaczano dla bydła, w piwnicach

przyszła pora zarzucić kotwicę w nowym

natomiast przechowywano żywność. Spacer

porcie. Jadę do Sewastopola w ramach

po tym skalnym kompleksie skłania do

poszukiwania marynarzy i floty wojennej.

wielu przemyśleń i rodzi pytanie, czy my, tak

Spaceruję ulicami miasta, wzbogacając

bardzo nowocześni i ucywilizowani ludzie,

karty pamięci w moim aparacie o kolejne

poradzilibyśmy sobie w takich warunkach?

zdjęcia. Docieram na plażę, oczywiście

Ze Skalnego Miasta pojechałam do

betonową, bo takie są tu najpopularniejsze.

Bachczysaraju, stolicy chanatu krymskiego.

Pływać nie będę, bo niestety nie ma jak,

46 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

SKALNE MIASTO ale rozkoszować się widokami zawsze

Radziecki otrzymał prawo do sprawowania

można. Szczególną uwagę przykuwa stoisko

politycznej i gospodarczej kontroli nad Polską

z oryginalnymi czapkami: marynarskie,

i jedną trzecią Niemiec, straciliśmy też wtedy

wojskowe i lotnicze – mierzenie kolejnych

Kresy Wschodnie... Z Pałacu Potockich

nakryć głowy, przeglądając się w lustrze,

kieruję się w stronę architektonicznego

wywołuje szeroki uśmiech na mojej twarzy.

symbolu Krymu – Jaskółczego Gniazda. Jest to nad wyraz piękny zamek zaprojektowany

Na trasie kolejnej wycieczki znajduje się

w neogotyckim stylu na zamówienie

jakże ważna z historyczno-politycznego

pewnego zamożnego barona. Wzniesiony

punktu widzenia Jałta. W pobliskiej Liwadii

został na stromej skale, o którą z hukiem

w dniach 4–11 lutego 1945 roku odbyła się

rozbijają się wezbrane morskie fale. Każdy,

Konferencja Jałtańska, w której uczestniczyli

kto kiedykolwiek widział tę nietuzinkową

przywódcy koalicji antyhitlerowskiej:

budowlę, wie dlaczego ten malutki zamek

Roosvelt, Churchill i Stalin. Jej decyzje były

uchodzi za turystyczną wizytówkę Krymu.

dla naszego kraju krzywdzące, gdyż Związek

Co ciekawe, kupienie pocztówki na Krymie

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 47

CZUFUT-KALE CZYLI ŻYDOWSKA TWIERDZA graniczy z istnym cudem, ale żeby było

Testowanie Krymu to także zasłużony

śmieszniej, jedyna, jaką udało mi się znaleźć

odpoczynek nad Morzem Czarnym.

i wysłać do Polski, przedstawiała właśnie

Prawdziwa beztroska jest wskazana.

Jaskółcze Gniazdo. Nieopodal w równie

Wytęskniona piaszczysta plaża, ciepła i czysta

malowniczej scenerii zlokalizowany jest

woda zachęcają do kąpieli, a słońce nadaje

Pałac Woroncowa w Ałupce. Zwrócona

niepowtarzalny koloryt czarnomorskiej

w stronę morza fasada pałacu utrzymana

opaleniźnie. Wspaniały zachód słońca

jest w stylu mauretańskim. Stojąc twarzą

owocuje kolejnymi fotografiami, a wieczorowa

do głównego wejścia, można odnieść

pora zaprasza na smakowitą i wytworną

wrażenie, że sylwetka pałacu upodobnia

kolację, podczas której wspominam wszelkie

się do konturów góry Aj-Petri, rysującej się

krymsko-ukraińskie przygody… a specjały

w tle. Czy to tylko wzrokowe omamy czy

ukraińskiej kuchni wyostrzają mój apetyt na

tak jest naprawdę? Najlepiej przekonać się

dalsze wojaże.

na własnej skórze. Warto też wybrać się na spacer po okolicznych ogrodach i parkach, gdyż są bardzo urokliwe.

48 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Kinga Gnaś-Sawczuk – Keenya – testersi.pl Korekta i redakcja: Krzysztof Wójcik

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 49

JASKÓŁCZE GNIAZDO

Wychowanie i kreatywnoœæ

czyli autorska Pracownia Edukacji Plastycznej Micha³a Liszki

photo: Shutterstock®

E D U K A C J A

Dzisiejsze systemy w³adzy opieraj¹ siê na maksymalizacji zysków. Ci¹g³e d¹¿enie do wiêkszej wydajności zamienia nasze ¿ycie w liniê produkcyjn¹, a system stara siê wmówiæ nam, ¿e celem naszego ¿ycia jest praca w wielkim konsorcjum. Oczywiście wygodnie jest sterowaæ ludźmi nie maj¹cymi w³asnego zdania i przystosowanymi do ci¹g³ego narzucania im kierunków ich ¿ycia. Nie ma tu czasu na zastanowienie siê, rozejrzenie, bo system wywiera zbyt du¿¹ presjê. W Polsce szko³a idealnie wpasowa³a siê w potrzeby tego¿ w³aśnie systemu. Kszta³ci, a raczej wmusza wiedzê ograniczaj¹c swobodê myślenia, przekreślaj¹c ró¿norodnośæ jednostek i wypuszczaj¹c ze szkó³ gotowe do wyścigu szczury. Ni¿ demograficzny by³ świetn¹ okazj¹ do rozluźnienia klas i doinwestowania szkó³. Mo¿na by³o metody nauczania zmieniæ tak, by ciekawiæ a nie zmuszaæ. Jednak ze wzglêdu na system finansowania edukacji, samorz¹dy s¹ zmuszone do zamykania szkó³ zamiast do poprawienia jakości kszta³cenia. Czy jest na to rozwi¹zanie? Czy musimy byæ niewolnikami tego systemu? Czy w takim świecie, gdzie ilośæ sta³a siê wa¿niejsza od jakości, jest jeszcze miejsce na indywidualizm? Na w³asny nie skrêpowany rozwój? Czy mamy czas na kulturê i sztukê, na kszta³towanie w³asnej moralności i wra¿liwości? Czy w koñcu mamy czas dla siebie? Czas dla lasu, gór, morza?

Najlepiej zacz¹æ wszystko od pocz¹tku. Zrównaæ wszystko z ziemi¹ i zbudowaæ od podstaw. Tyle, ¿e to nie jest mo¿liwe. Mo¿liwe jest za to inne dzia³anie. Mo¿emy wzi¹æ sprawy w swoje rêce i „za³ataæ” to co zosta³o zepsute. Sztuka jest systematycznie rugowana z systemu edukacji. Tymczasem jest ona pierwotna, niepowtarzalna i nieograniczona co sprawia, ¿e po przez pracê z ni¹ stajemy siê o wiele bogatsi wewnêtrznie, silniejsi i mniej podatni na wp³ywy zewnêtrzne. Spotkania ze sztuk¹ to nie tylko niezapomniane chwile, ale tak¿e mo¿liwośæ uwolnienia osobowości. Praca z ni¹ to zg³êbianie siebie, zadawanie pytañ i poszukiwanie odpowiedzi. Dla dzieci i m³odzie¿y to pewnego rodzaju orê¿, który u³atwia byæ im po prostu sob¹ i nie daæ siê wci¹gn¹æ w z góry ustalone regu³y. Zajêcia plastyczne, poznawanie sztuk piêknych, praca twórcza to nie tylko stawanie siê artyst¹, ale wielka praca rozwojowa ca³ej osobowości. Rozwi¹zywanie problemów zwi¹zanych z tworzeniem to wprowadzenie do ¿ycia i przygotowanie na problemy codzienności. Uczymy siê, ¿e poprzez ciê¿k¹, mozoln¹ pracê, czasem nie przynosz¹c¹ za³o¿onych efektów, ca³y czas siê rozwijamy. Stawiaj¹c ma³e kroki mo¿emy pokonywaæ wielkie odleg³ości. To te¿ wyra¿anie siebie: Niekiedy tak trudne werbalnie, w plastyce

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 51

E D U K A C J A

co o nas mówi¹

staje siê mo¿liwe. W pracy twórczej mamy do wyboru wiele dróg. Czasem trzeba wypróbowaæ kilka aby znaleźæ tê w³aściw¹, zupe³nie jak w codzienności.

Mama

Praca artystyczna w grupie daje nam odwagê prezentowania swoich pogl¹dów, ale z drugiej strony szanowania pogl¹dów innych. Jeden temat przedstawiony na wiele sposobów mo¿e daæ wspóln¹ najlepsz¹ odpowiedź. To tak¿e mo¿e odnosiæ siê do naszej codzienności.

Ja odbieram ten sposób twojej pracy z dziećmi na zajęciach bardzo naturalnie – wydaje mi się, że w ogóle masz takie podejście do świata i dlatego to co robisz jest po prostu wiarygodne (dlatego dzieci w to wchodzą, bo nie ma tu gry). Dla dzieciaków obecnych czasów to jest bezcenne, bo wszędzie mają tylko stymulację do współzawodnictwa a nie do indywidualnego rozwoju. Tak, że wszystko co daje nowe umiejętności to jedno, ale atmosfera jaką ich otaczasz jest chyba najważniejsza – bo rzadko kiedy moż-

W dzisiejszych czasach kiedy sztuka przybiera tak ró¿norodne formy, a prawie ka¿dy mo¿e nazwaæ siebie artyst¹, czytanie dzie³ sztuki staje siê o wiele bardziej skomplikowane. Trzeba uwa¿aæ by nie zostaæ wmanipulowanym w sztukê komercyjn¹, napompowan¹ be³kotem.

na znaleźć zajęcia stymulujące rozwój osobowości. Jeszcze raz dzięki za wszystko co o nich napisałeś – jako mama jestem bardzo dumna z moich coraz większych dzieci, a Tobie co najwyżej mogę raz na jakiś czas podziękować, bo robisz, Michał, dobrą robotę. Tata Świetne prace. Nie spodziewałem się tak wysokiego poziomu prac. Z przyjemnością oglądam waszą wystawę.

52 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

Zanim podejmiemy analizê dzie³a artystycznego, w pierwszej kolejności musimy zastanowiæ siê nad tym co w dzisiejszych czasach jest w sztuce autentyczne. W dobie wszechobecnej marketingowej nagonki, wy³onienie autentyczności, nie popartej chêci¹ zysku jest bardzo trudne, a czasami wrêcz niemo¿liwe. Mamy oczywiście wiele przyk³adów sztuki autentycznej, która w koñcu przynosi tak¿e ogromne zyski. Wiele jest te¿ przyk³adów sztuki któr¹ media staraj¹ siê nam sprzedaæ buduj¹c wokó³ niej aurê prawdziwości. Nie dajmy siê oszukaæ. „Nie wszystko z³oto co siê świeci”.

E D U K A C J A

Tu bardzo wa¿na jest świadomośæ wolnego wyboru i mo¿liwośæ podjêcia dyskusji z narzucanymi nam trendami i sposobem postrzegania rzeczywistości. Sztuka to pewnego rodzaju wrota do innych równoleg³ych światów. To mo¿liwośæ patrzenia na świat w sposób niestandardowy. To procesy, które czasem bywaj¹ wa¿niejsze od dzie³a koñcowego a w pewnych okolicznościach staj¹ siê w³aśnie dzie³em same w sobie. To brak ograniczeñ i ci¹g³e poszukiwanie, które sk³ania nas do refleksji i myślenia. Sztuka to rozwój kreatywności i fundament rozwoju ludzkości. Mówi siê, ¿e matematyka to królowa nauk. Jednak zanim ludzie zaczêli liczyæ, od dawna ju¿ rysowali. Bez sztuki, bez pomys³ów, bez

poszukiwañ i autentyczności świat w kó³ko liczy³ bêdzie to samo.... Wielk¹ wartośæ ma nasza w³asna ocena i subiektywne odbieranie sztuki. To pozwala na jej ró¿norodne wypowiedzi i ró¿ne postrzeganie przez odbiorcê. W analizie dzie³a musimy przede wszystkim zastanowiæ siê czy mamy do czynienia ze sztuk¹, czy tylko jej namiastk¹ lub zupe³nie nie maj¹cym znaczenia tworem. Maj¹c na uwadze sposób tworzenia, czas i przestrzeñ w jakiej dzie³o powstaje, analizujemy jego wartośæ i subiektywnie oceniamy to czy jest dla nas przychylne czy nie. To, jak je ocenimy bêdzie mia³o znaczenie tylko w obrêbie odbiorca–dzie³o

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 53

E D U K A C J A

i pozostanie znaczeniem tylko dla nas. Tak wiêc pojedyncze dzie³o sztuki mo¿e byæ subiektywnym bytem dla ka¿dego odbiorcy. Jego analiza w szczególności w sztuce nowoczesnej jest bardzo interpretacyjna. Pozwala na wiele ró¿nych wyborów i ró¿nych odpowiedzi. Nie zgadzaj¹c siê z wieloma autorytetami twierdz¹cymi, ¿e sztuka jest tylko dla wybranych stwierdzamy, ¿e ma bardzo szerokie znaczenie a dzie³o mo¿e byæ istotnym elementem świata dla ka¿dego. W pracowni, gdzie ju¿ dziesiêæ lat prowadzê zajêcia plastyczne, powsta³o wiele unikatowych dzie³. Tworzy³y je przede wszystkim dzieci, choæ wiele razy gościli w niej wybitni artyści. Nieskrêpowane, nie zmuszane poznaj¹ tajniki sztuki i same poszukuj¹ roz-

54 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

wi¹zañ na zadane im tematy. Czasem role odwracaj¹ siê i to one zadaj¹ pytania w swoich pracach. Opowiadaj¹ o rzeczywistości i przedstawiaj¹ j¹ we w³asny indywidualny sposób a czasem bawi¹ siê tylko form¹ eksperymentuj¹c z poznanymi technikami. Nasza praca jest przyjemności¹. Wprowadzony zosta³ zakaz przychodzenia na zajêcia pod przymusem, lub w czasie kiedy nie mamy na to ochoty. Metoda siê sprawdza. Dowodem na to s¹ uczniowie którzy uczêszczali na zajêcia przez np. 8 lat. Nie wszyscy wi¹¿¹ swoje dalsze ¿ycie ze sztuk¹ ale staje siê ona dla nich odskoczni¹ od codzienności, pewnego rodzaju dodatkow¹ form¹ wypowiedzi, a czasem terapi¹ w trudniejszych chwilach. Odpowiednie podejście do na-

E D U K A C J A

uki to przedstawienie jej w sposób ciekawy i zachêcaj¹cy. Wielk¹ sztuk¹ nauczania jest dawanie mo¿liwości a nie narzucanie w³asnych pogl¹dów. Wolny wybór i nie przymuszona praca to przyjemnośæ, która mo¿e byæ niezwykle cenna w rozwoju osobowości. W pracowni odnajduj¹ siê równie¿ dorośli. Swobodnie tworz¹c odrywaj¹ siê od codzienności. Powstaj¹ prace autentyczne i szczere, a przez to unikatowe.

ko. Nie ma ocen. Ka¿dy traktowany jest indywidualnie i ma przystosowany do w³asnego wieku i poziomu wiedzy program nauczania. Æwiczenia polegaj¹ na prze³amywaniu stan-

co o nas mówi¹ Uczennica. Mam swobodę działania, jest miła atmosfera i poznaję coraz więcej

Co robimy? Malujemy, rysujemy, rzeźbimy, tworzymy struktury wizualne, eksperymentujemy z ró¿nymi formami plastycznymi. Spotykamy siê z artystami, organizujemy plenery, sympozja i dowiadujemy siê coraz wiêcej. Za równo moi uczniowie jak i ja uczymy siê ca³y czas, nigdy nie mówi¹c, ¿e wiemy ju¿ wszyst-

możliwości działania ze sztuką. Gość wystawy. Kiedy zobaczyłam prace myślałem, że to wystawa jakiś artystów, nie mogłam uwierzyć, że prace wykonały dzieciaki….

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 55

E D U K A C J A

co o nas mówi¹

poprzez organizowanie sympozjów oraz rezydencji artystycznych zbliża ze sobą artystów różnych nacji oraz miejscową ludność - zaznacza Liszka.

Media.

Jednym z ważniejszych wydarzeń tegorocznego spo-

- W styczniu zorganizowałem po raz pierwszy w Msza-

tkania w Mszanie Dolnej były warsztaty graficzne pro-

nie Targi Sztuki połączone z licytacją dzieł sztuki na rzecz

wadzone przez prof. Marka Olszyńskiego z Wydziału

fundacji MADA zajmującej się autystycznymi dziećmi -

Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego. W bezpłatnych

przypomina artysta Michał Liszka. - Wtedy to narodził

zajęciach mógł wziąć udział każdy zainteresowany

się pomysł zaproszenia tutaj artystów z całego świata na

poznaniem prostych technik graficznych, które nie wy-

międzynarodowe sympozjum - dodaje.

magają specjalnego warsztatu. Natomiast Michał Lisz-

Michałowi Liszce wspólnie z Akademią im Jana Długo-

ka przeprowadził happening z udziałem przechodniów

sza w Częstochowie oraz Związkiem Artystów D. F. E. W.

pt. "Znajdź swoje kolory", a Waldek Rudyk z Chełmka

A ze Stuttgartu udało się pomysł zrealizować. Od 3 do 9

zbudował w plenerze rzeźbę. Sympozjum było też oka-

lipca 16 artystów spotykało się codziennie w Folwarku

zją poznania Mszany Dolnej i jej okolic. W tym samym

Stara Winiarnia, gdzie wymieniali się swoimi doświad-

czasie w rumuńskim mieście Baia Mare odbywała się

czeniami, tworzyli i poświęcali czas młodym ludziom,

podobna impreza i organizatorzy postanowili skontak-

którym sztuka nie jest obca. Co ważne artyści, którzy

tować się za pomocą internetu z przebywającymi tam

uczestniczyli w sympozjum zostali zaproszeni według

artystami. Interaktywny most pozwolił na wymianę

takiego klucza, aby każdy z nich reprezentował inne śro-

doświadczeń i pozdrowień.

dowisko lub inny krąg kulturowy.

Sympozjum zakończyła wystawa prac uczestników,

- Korzystaliśmy z doświadczenia profesor Dorothey Fle-

a całość została uwieńczona na fotografiach irańskie-

iss, która znana jest na całym świecie właśnie z tego, że

go fotografika Nadera Navoodi z Teheranu.

56 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

E D U K A C J A

dardów i zwracaj¹ uwagê na kreatywnośæ. Uczymy siê swobodnego myślenia i tworzenia wielu pomys³ów. Czy wszystkie s¹ dobre? Oczywiście nie. Próbuj¹c ró¿nych dróg porównujemy je i wybieramy tê najlepsz¹ wed³ug naszej indywidualnej oceny. Staramy siê spogl¹daæ na jedno zagadnienie z ró¿nych punktów widzenia co pozwala nam zrozumieæ lepiej temat i otworzyæ siê na niego. Swobodna atmosfera, brak ocen i zadañ domowych zdejmuj¹ odium obowi¹zku. Pracownia staje siê miejscem gdzie idziemy z przyjemności¹. Czêsto s³yszê, ¿e niepójście na zajêcia plastyczne jest kar¹! Szko³a któr¹ lubi¹ dzieci? To jednak jest mo¿liwe! Praca nie pozostaje bez echa. Organizujemy wystawy, na których mo¿na podziwiaæ pra-

ce stworzone przez adeptów mojej pracowni. Rozpiera mnie duma kiedy s³yszê, ¿e ich prace s¹ świetne, ¿e siê podobaj¹ a ludzie s¹ pe³ni podziwu. To buduj¹ce i zachêca do dalszej pracy. Tu nale¿¹ siê wielkie podziêkowania dla mecenasów sztuki, bez których prowadzenie galerii nie by³oby mo¿liwe. Pracownia jest kolorowa, nie jest syntetyczna i perfekcyjna. Raczej wygl¹da jak pewnego rodzaju dzie³o tworzone przez lata, przez wielu artystów. Ka¿dy kto w niej by³, mówi, ¿e ma ona niepowtarzalny klimat. Mówi¹ ¿e czuæ w niej energiê, widaæ pracê i ka¿dy skrawek opowiada o jakiejś twórczej przygodzie. To w³aśnie ta pozytywna energia zostawiana przez artystów stwarza tak¹ aurê. Pod³oga pe³na kolorowych plam, obrazy na ścianach,

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 57

E D U K A C J A

szem. Wcześniej musimy jednak zrozumieæ, ¿e sztuka i kultura nie jest tylko dodatkiem do rzeczywistości a jej fundamentem…

stoliki jak przypadkowe obrazy zabieraj¹ nas w krainê w której najwiêksze znaczenie ma fantazja. Setki upstrzonych kolorami pêdzli i palety pe³ne najró¿niejszych kolorów opowiadaj¹ historiê tworzenia. W tle s¹cz¹ca siê muzyka i towarzysz¹ce pracy rozmowy, nie zawsze o sztuce, to wszystko sprawia ¿e nasze zajêcia s¹ wyj¹tkowe, o czym mówi¹ za równo dzieci, rodzice jak i artyści. Nie mo¿emy zapomnieæ o rodzicach którzy umo¿liwiaj¹ i finansuj¹ realizacjê pasji swoich dzieci. Chwa³a im za to, ¿e nie powtarzaj¹: „Na co ci to? Z tego pieniêdzy nie bêdzie”, ale wspieraj¹ swoich podopiecznych i uczestnicz¹ w wydarzeniach artystycznych. Jest to znak, ¿e zmienia siê świadomośæ naszego spo³eczeñstwa i zaczynamy obejmowaæ szersze horyzonty. Jest to te¿ dowód na to, ¿e zajêcia plastyczne s¹ świetn¹ form¹ rozwoju i odpowiedzi¹ na zunifikowany świat. Dajmy mu oryginalnośæ niepowtarzalnośæ a ilośæ zast¹pmy jakości¹. Mo¿emy staæ siê spo³eczeñstwem, które bêdzie wiedzia³o co jest prawdziwe i autentyczne, co ma znaczenie a co jest fa³-

58 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14

S¹ w naszym kraju ludzie którzy bez wzglêdu na kryzys, wspieraj¹ kulturê i sztukê a tym samym rozwój naszego spo³eczeñstwa. Prywatni przedsiêbiorcy staj¹ siê mecenasami i przejmuj¹ rolê, któr¹ powinno zajmowaæ siê nasze pañstwo. Potrzebna jest dobra wola naszych urzêdników. Tworzenie warsztatów, kó³ zainteresowañ, pozarz¹dowych organizacji kulturalnych to stwarzanie dzieciom mo¿liwości rozwoju osobowości i zainteresowañ. Dajmy im wybór, a oka¿e siê, ¿e ka¿de z nich ma coś czym siê interesuje i bêdzie siê świetnie rozwijaæ w tym kierunku. Wspó³czesny mecenat mo¿e byæ nowoczesnym narzêdziem marketingowym. Jego skutecznośæ mierzona jest wyj¹tkowości¹, odnawialności¹ a jednocześnie oryginalności¹ generowan¹ przez artystów i szeroko pojêty świat kultury. Ten sposób inwestycji maj¹tkowej ma swoj¹ drug¹, wielk¹ szansê w XXI wieku z powodów zarówno ekonomicznych jak i spo³ecznych: Z jednej strony stanowi istotne narzêdzie budowania wizerunku firm, a z drugiej – wspania³y sposób na inwestowanie kapita³u, który ju¿ wiele razy okazywa³ siê najbardziej zyskown¹ z form inwestycji. Michał Liszka Korekta i redakcja: Krzysztof Śpiewla

E D U K A C J A

co o nas mówi¹

niej godnie przetrwać różne życiowe niepowodzenia i zawirowania. Słusznie też zwraca on uwagę na fakt, że taka twórcza praca w grupie daje większą odwagę

Pracownia Edukacji Plastycznej Michała Liszki jest praw-

wyrazistego werbalizowania i prezentowania swoich

dziwą kuźnią młodych talentów stworzoną przez tego ar-

poglądów, ale – z drugiej strony - również poszanowa-

tystę dla plastycznej edukacji dzieci i młodzieży z okolic

nia zdania innych.

Mszany Dolnej. Jednak przede wszystkim jest to dobra

Szkoła edukacji artystycznej Michała Liszki w Mszanie

szkoła dla „podkręcania” ich kreatywności, tak bardzo

Dolnej działa już ponad 7 lat. Oprócz tej cyklicznej i od-

potrzebnej w dzisiejszych czasach. Dzięki „programo-

powiedzialnej edukacji dzieci i młodzieży, Michał ma

wemu zakazowi” ograniczania jego kursantom artystycz-

jeszcze czas i energię na realizację ciekawych wystaw

nych poszukiwań w jakichkolwiek ramach – zarówno

i wernisaży oraz na organizację plenerów malarskich.

stylistycznych, jak i tych warsztatowych – jego wycho-

Był też pomysłodawcą i organizatorem bardzo udanego

wankowie stają się bardziej otwarci na budowanie swo-

międzynarodowego sympozjum artystycznego w Msza-

jej wrażliwości i twórczej osobowości już od najmłod-

nie Dolnej, w którym uczestniczyli – między innymi ar-

szych lat. Umiejętna nauka wykorzystania lub łączenia

tyści z Niemiec, Węgier, Turcji, Anglii, Słowacji, a nawet

różnorodnych technik plastycznych oraz stymulowanie

z dalekiej Japonii. Taka prokulturalna aktywność i pro-

poszukiwań indywidualnej ekspresji sprawia, że prace

mocja kultury wysokiej w swoim regionie, pozwalają

stworzone w tej autorskiej pracowni są zazwyczaj bar-

Michałowi na nieustanny rozwój – nie tylko oryginal-

dzo oryginalne, a czasem wręcz nowatorskie w swoich

nych metod dydaktycznych, ale też bardzo ciekawej

rozwiązaniach – formalnych i warsztatowych. Zobaczyć

i dojrzałej twórczej osobowości tego artysty i peda-

tutaj można zarówno prace realistyczne, oparte na kla-

goga. Jak sam deklaruje, takie cykliczne spotkania ze

sycznych technologiach malarstwa sztalugowego jak

znanymi artystami, kontakt i zajęcia z nimi, otwierają

i kompozycje, które są utrzymane w stylistyce abstrakcji

mu nowe horyzonty; zarówno w obszarze dydaktyki

lub ekspresjonizmu.

jak i w artystycznych poszukiwaniach nowych, pla-

Michał Liszka sam zresztą deklaruje w swoim autorskim

stycznych kreacji.

programie pracowni, iż podczas zajęć z młodymi miło-

Wysoki i bardzo dojrzały poziom prac jego podopiecz-

śnikami sztuk pięknych najważniejszy jest raczej sam

nych, zagadnienia i tematy realizowane w pracowni

proces tworzenia – odwaga podjęcia poszukiwań i indy-

Michała, mogą – dzięki takiemu profesjonalnemu po-

widualnych rozwiązań lub też… pogodzenia się ze swo-

dejściu zaskoczyć nawet akademickich pedagogów

ją „artystyczna porażką” przez kursantów, niż końcowe,

z uczelni artystycznych. Natomiast rozbudzanie zapału

dopracowane dzieło. Według Michała, te prowadzone

młodych artystów do aktywnej działalności oraz ich

w jego prywatnym atelier zajęcia plastyczne nie tylko

wrażliwe osobowości, które „powstały” w pracowni

służą dzieciom i młodzieży w rozwijaniu ich artystycz-

Mistrza Liszki – to doskonały przykład na to, jak swoją

nych pasji, ale jest to przede wszystkim praca nad roz-

pasją i dydaktycznym doświadczeniem można w dal-

wojem osobowości i – tak rzadkiej teraz – empatii wśród

szym ciągu skutecznie realizować sprawdzone, ale

młodych adeptów sztuki. Umiejętność rozwiązywania

bardzo niedoceniane w tej chwili metody wychowania

różnych problemów związanych z samym skompliko-

przez sztukę następnych pokoleń dobrych i kreatyw-

wanym procesem twórczym, to przecież doskonałe

nych OBYWATELI…

wprowadzenie do życia w społeczeństwie oraz bardzo

I tak „3mać”panie Michale!

dobre przygotowanie na różne związane z tym problemy i zagrożenia. Liszka uczy więc swoich podopiecz-

dr hab. Marek A. Olszyński – artysta plastyk;

nych, że przez sumienną i mozolną pracę – czasem nie

wykładowca akademicki,

przynoszącą od razu dobrych efektów – cały czas rozwi-

prezes Okręgu Rzeszowskiego

jamy nie tylko swoje pasje i talent, ale przede wszystkim

Związku Polskich Artystów Plastyków

budujemy mocną osobowość, która pozwala nam póź-

0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14  | E X P I O N A G E

| 59

CZYTAJ RÓWNIEŻ NASZE POPRZEDNIE NUMERY:

http://issuu.com/expionage/docs/expionage_01_06_2012

http://issuu.com/expionage/docs/expionage02

http://issuu.com/expionage/docs/expionage_03_wrzesien_2012

http://issuu.com/expionage/docs/expionage04

60 | E X P I O N A G E | 0 5 S T YC Z E Ń 2 0 14