16 Mayıs 2011

Page 13

DÝZÝ

16 MAYIS 2011 PAZARTESÝ

13

DP, MUHALEFETTE ÝKTÝDARA HAZIRLANDI

mok­ra­si­ar­zu­la­rý­bir­de­fa­da­ha­vur­gu­la­nýr­ken bun­la­rý­i­çe­ren­Hür­ri­yet­Mi­sa­ký­ (ye­mi­ni) ka­bul e­dil­di.­Bu­nun­ü­ze­ri­ne­ik­ti­dar­ta­ra­fýn­dan­DP’ye sert­hü­cum­lar­baþ­la­dý.­Ha­zi­ran­a­yýn­da­Cum­hur­baþ­ka­ný­Ýs­met­Ý­nö­nü­i­le­De­mok­rat­Par­ti­Ge­nel­Baþ­ka­ný­Ce­lâl­Ba­yar­a­ra­sýn­da­bir­di­zi­gö­rüþ­me­ler­ya­pýl­dý­ve­so­nun­da­Ý­nö­nü­12­Tem­muz 1947’de­ “12­Tem­muz­Be­yan­na­me­si”ni­ya­yýn­la­dý.­Be­yan­na­me­de­Ý­nö­nü,­si­ya­sal­par­ti­le­rin­Türk de­mok­ra­si­si­nin­vaz­ge­çil­mez­un­sur­la­rý­ol­du­ðu­nu­vur­gu­la­dý.­ Baþ­ba­kan­Re­cep­Pe­ker­ay­rýl­dý,­ye­ri­ne­Ha­san Sa­ka­ge­ti­ril­di.­DP­i­çer­isin­de­bu­yu­mu­þa­ma­ve ik­ti­dar­la­dü­zel­ti­len­i­liþ­ki­ler­tep­ki­çek­ti­ve­bu­nun gü­düm­lü­de­mok­ra­si­ol­du­ðu­nu­ö­ne­sü­ren­bir grup­par­ti­den­ay­rýl­dý.­Bu­grup­20­Tem­muz 1948’de­ Mil­let­Par­ti­si’ni­(MP) ku­ran­grup­tur..­Böy­le­ce­12­Tem­muz­Be­yan­na­me­si­i­le hem­CHP­hem­de­DP­sert­l ik­yan­l ý­s grup­lar­dan­kur­tul­muþ­bu­lu­nu­yor­du. DP,­17­E­kim­1948’de­a­ra­se­çim­le­re, se­çi­me­gü­ven­duy­ma­dý­ðý­i­çin­MP­i­le bir­lik­te­ka­týl­ma­dý.­16­E­kim­1949­a­ra se­çim­le­rin­de­de­bu­tav­rý­ný­sür­dür­dü. DP­i­kin­ci­bü­yük­ku­rul­ta­yý­ný­20­Ha­zi­ran­1949’da­yap­tý.­Se­çim­ler­de­mil­let­ve­ki­li­a­day­la­rý­nýn­yüz­de­80’i­nin­teþ­ki­lât­lar­ta­ra­fýn­dan­be­lir­len­me­si­ka­bul­e­dil­di.­CHP,­16­Þu­bat­1950’de­se­çim­ler­de “giz­li­oy,­a­çýk­tas­nif­ve­yar­gý­de­ne­ti­mi­ni” ka­bul­et­ti.­Yar­gý­tay­ve­Da­nýþ­tay­ü­ye­le­rin­den o­lu­þan­bir­Yük­sek­Se­çim­Ku­ru­lu’nu­ön­gö­ren se­çim­ya­sa­sý­ka­bul­e­dil­di.­DP­bu­ka­nu­na­çok­ça­ba­la­ma­sý­na­rað­men­nis­pi­tem­sil­il­ke­si­ni­koy­du­ra­ma­dý.­1950­se­çim­le­ri­ne­ka­dar­ge­çen­sü­reç son­de­re­ce­san­cý­lý­geç­ti.­Mec­lis’te­ki­kü­çük­DP 21­Tem­muz­1946’da­ya­pý­lan­se­çim­tek­de­re­- Gru­bu,­yap­tý­ðý­mu­ha­le­fet­le­CHP’yi­hýr­pa­la­ma­ya ce­liy­di,­a­ma­yar­gý­de­ne­ti­mi­yok­tu.­Se­çim­ler­de­ki baþ­la­mýþ­tý.­Ta­raf­lar­bir­bir­le­ri­ni­suç­la­yýp­du­ru­hi­le­le­re­DP­bü­yük­tep­ki­gös­ter­di­ve­top­lu­mu­ve yor­du.­DP’nin­yap­tý­ðý­de­mok­ra­si­mü­ca­de­le­si, ay­rý­ca­ba­sý­ný­ya­nýn­da­bul­du.­Bu­nun­ü­ze­ri­ne­ik­- CHP’yi­de­mok­rat­laþ­tý­rý­yor­du.­A­day­la­rýn­sa­de­ce ti­dar­ba­sýn­ka­nu­nun­da­de­ði­þik­li­ðe­git­me­ye­ka­- par­ti­mer­ke­zin­ce­de­ðil,­yüz­de­70­o­ra­nýn­da­ye­rel rar­ver­di.­Ýk­ti­da­rýn­ba­sýn­ü­ze­rin­de­ki­bas­ký­sý­da­- teþ­ki­lât­lar­ca­be­lir­len­me­si­ne­ka­rar­ve­ril­miþ­ti. ha­da­art­tý.­Bu­yüz­den­CHP­i­le­DP’nin­i­liþ­ki­le­ri Va­li­ler­ar­týk­ay­ný­za­man­da­par­ti­il­baþ­ka­ný­o­la­kav­ga­lýy­dý.­Ta­biî­bu­du­ru­mun­TBMM’de­i­ki ma­ya­cak­tý.­Par­ti­ler­san­dýk­baþ­la­rýn­da­tem­sil­c bu­lun­du­ra­bi­le­cek­ler­di.­Bun­lar­hep­mu­ha­le­fe­tin par­ti­nin­i­liþ­ki­le­ri­ne­de­yan­sý­ma­sý­ka­çý­nýl­maz­dý. Bo­zuk­o­lan­e­ko­no­mi­de­dýþ­ö­de­me­den­ge­si­- ta­lep­le­riy­di.­An­cak­nis­pi­tem­sil­ye­ri­ne­ço­ðun­luk nin­bo­zul­ma­sý­so­nu­cu­7­Ey­lül­1946’da­Türk­Li­- sis­t e­m i­n e­de­v am­e­d i­l i­y or­d u­ve­bu­sis­t em ra­sý’nýn­de­ðe­ri­dü­þü­rül­dü.­Bu­o­lay­DP’ye­da­ha CHP’ye­pa­ha­lý­ya­mal­ol­du.­Ya­ni­CHP­ken­di çok­prim­ka­zan­dýr­dý­ve­ik­ti­da­rýn­güç­yi­tir­me­si­- kaz­dý­ðý­ku­yu­ya­düþ­tü.­Bu­þart­lar­al­týn­da­Tür­ki­ne­sebep­ol­du.­1947­büt­çe­gö­rüþ­me­le­ri­sý­ra­sýn­- ye,­14­Ma­yýs­1950­se­çim­le­ri­ne­git­ti. da­Baþ­ba­kan­Re­cep­Pe­ker­i­le­DP’li­ler­a­ra­sýn­da sert­tar­týþ­ma­lar­ya­þan­dý.­DP,­TBMM’yi­terk­et­ti. YARIN: MÝLLETÝN Cum­hur­baþ­ka­ný­Ýs­met­Ý­nö­nü’nün­a­ra­ya­gir­me­si ZAFERÝ: BEYAZ i­le­so­run­kýs­men­a­þýl­dý.­7­O­cak­1947’de­DP­ilk ku­rul­ta­yý­ný­yap­tý.­Bu­top­lan­tý­da­öz­gür­lük­ve­de­ÝHTÝLÂL MUHALEFET yýl­la­rýn­da­DP’nin­bi­rin­ci­a­ma­cý de­mok­ra­tik­leþ­me­yi­sað­la­mak­tý.­CHP­ik­ti­da­rý­bu yön­de­ki­þi­kâ­yet­le­ri­kar­þý­la­mak­ü­ze­re­Tür­ki­ye ta­ri­hin­de­ilk­kez­tek­de­re­ce­li­se­çi­mi­ge­tir­di.­Ga­ze­t e­ka­p at­m a­yet­k i­s i­n i­hü­k ü­m et­t en­a­l a­r ak mah­ke­me­le­re­ver­di.­Ü­ni­ver­si­te­le­re­ö­zerk­lik­ve­ril­di.­Köy­lü­ve­iþ­çi­nin­des­te­ði­ni­ka­zan­mak­i­çin Top­rak­Mah­sul­le­ri­Ver­gi­si­kal­dý­rýl­dý,­Ça­lýþ­ma Ba­kan­lý­ðý­ve­Ýþ­çi­Si­gor­ta­la­rý­Ka­nun­la­rý­çý­ka­rýl­dý. Ý­nö­nü’nün­“de­ðiþ­mez­ge­nel­baþ­kan”­sý­fa­tý­na­son ve­ril­di.­Sý­nýf­par­ti­le­ri­nin­ve­sen­di­ka­la­rýn­ku­ru­la­bi­le­ce­ði­ka­bul­e­dil­di.­

DEMOKRAT PARTÝ, 1946 SEÇÝMLERÝNDE GÝRDÝÐÝ MECLÝS'TE CHP'YE KARÞI SERT BÝR MUHALEFET YÜRÜTTÜ. ÝNÖNÜ, DP'NÝN MUHALEFETÝ KARÞISINDA BAZI OLUMLU ADIMLAR ATTI. mu­h a­l e­f et­ güt­m ek­l e­ suç­l u­y or­d u.­ Fa­k at DP’nin­ bu­ bi­çim­de­ bö­lün­me­si,­ 1950­ se­çim­le­ri­nin­de­gös­te­re­ce­ði­gi­bi,­ta­ba­na­faz­la yan­sý­ma­dý.­ Yi­ne­ de­ 1950’ye­ ge­lin­ce­ye­ ka­dar­DP’nin­mil­let­ve­ki­li­sa­yý­sý­ya­rý­ya­in­miþ­ti.­Bu­a­ra­da­Baþ­ba­kan­Þem­set­tin­Gü­nal­tay Hü­kü­me­ti­ku­rul­du­ve­ül­ke­yi­bu­hü­kü­met 1950­se­çim­le­ri­ne­ta­þý­dý. Þem­set­tin­ Gü­nal­tay,­ Ha­san­ Sa­ka­ ve Re­cep­ Pe­ker­ gi­bi­ sert­lik­ yan­lý­sý­ de­ðil­di. A­ma­ DP’nin­ uð­run­da­ mü­ca­de­le­ et­ti­ði de­mok­ra­tik­leþ­me­yi­ ger­çek­leþ­ti­re­cek­ i­ra­de­den­ yok­sun­du.­ 1948’de­ çý­kar­dý­ðý­ ye­ni se­çim­ya­sa­sý,­yar­gý­de­ne­ti­mi­ni­i­çer­me­di­ði­i­çin,­DP,­a­ra­ve­ye­rel­se­çim­le­ri­boy­kot et­ti.­ 15­ O­cak­ 1949­ ta­ri­hin­de­ Sa­ka­ is­ti­fa et­ti.­ Ye­ri­ne­ Þem­set­tin­ Gü­nal­tay­ gel­di. 3 Gü­nal­tay­bir­ta­rih­çiy­di.­I­I.­Meþ­rû­ti­yet­te Ýs­lâm­cý­ a­ký­mýn­ i­çin­de­ yer­ al­mýþ­tý.­ Gü­ve­no­yu­ a­lýr­ken­ sað­lam­ bir­ de­mok­ra­si EN MUSTAFA GÖKM kur­ma­va­a­di­ver­di.­Ýlk­uy­gu­la­ma­la­rý­din r m.t a.co iasy yen en@ a­la­nýn­da­ol­du.­1948’de­i­mam-ha­tip­ye­okm mg tiþ­tir­mek­ ü­ze­re­ 10­ ay­lýk­ kurs­lar­ a­çýl­mýþ­tý.­ (DP­ ik­ti­da­rý­ 1951’de­ bu­ kurs­la­rý o­ku­la­ dö­nüþ­tür­dü.) Gü­nal­tay­ hü­kü­me­ti is­ti­fa­et­ti.­ CHP­gru­bu­nun­da­ha­ön­ce­al­mýþ­ol­du­ðu­bir Ye­ri­ne­Ha­san­Sa­ka­Hü­kü­me­ti­ku­rul­du­ (9 ka­rar­doð­rul­tu­sun­da­il­ko­kul­la­ra­seç­me­li­din Ey­lül­ 1947). Tam­ bu­ sý­ra­da­ De­mok­rat­ Par­ti der­si­koy­du.­Ay­ný­bi­çim­de,­An­ka­ra­Ü­ni­ver­i­çin­de­par­ça­lan­ma­ol­du.­CHP­i­çin­de­ki­sert­- si­te­si­ne­ bað­lý­ bir­ Ý­la­hi­yat­ Fa­kül­te­si­ ku­rul­du. lik­ uz­laþ­ma­ yan­lý­la­rý­ kav­ga­sý­ DP­ i­çin­de­ de, 1956’da­din­der­si­or­ta­o­kul­la­ra­(is­te­me­yen­ler hem­ de­ da­ha­ þid­det­li­ o­la­rak­ ce­re­yan ço­cuk­la­rý­ný­ bu­ ders­ten­ mu­af­ tu­ta­bi­li­et­mek­tey­di.­ Sert­lik yor­lar­dý),­1967’de­li­se­le­re­seç­me­li­o­la­rak­kon­du.­1974’te­or­ta­o­kul­ve­li­se­le­re­ zo­run­lu­ ah­lâk­ der­si­ kon­du.­ Bu uy­gu­la­ma­lar­ A­ta­türk­ dö­ne­min­de­ki uy­gu­la­ma­lar­dan­fark­lý­da­ol­sa,­la­ik­li­ðe­ ay­ký­rý­ de­ðil­di.­ Da­ha­ son­ra­la­rý 12­ Ey­lül­ yö­ne­ti­mi­ bu­ ders­le­ri­ zo­run­l u­ ký­l ýp­ bu­n u­ da­ a­n a­y a­s a­y a yaz­dýr­dý. DP­ 20­ Ha­zi­ran­ 1949’da­ Ý­kin­ci Bü­yük­Kon­gre­si­ni­yap­tý.­Mil­let Par­ti­si’nin­ da­ný­þýk­lý­ mu­ha­le­fet suç­la­ma­sý­nýn­ bas­ký­sý­ al­týn­da o­l an­ DP,­ bu­ kon­g re­d e­ Mil­l î Te­m i­n at­ An­d ý­ di­y e­ bir­ bil­dir­ge­ or­ta­ya­ çý­kart­tý.­ Bu­na gö­re,­ oy­la­ra­ te­ca­vüz­ e­di­lir­se,­ “ya­ni­ se­çim­ hi­le­si­ ya­pý­lýr­sa”,­halk­meþ­rû­sa­vun­ma du­r u­m un­d a­ ka­l a­c ak­t ýr. Meþ­r û­ sa­v un­m a­ ya­s al yol­lar­dan­ ya­pý­la­cak­týr,­ a­ma­hi­le­ya­pan­yö­ne­tim­de­u­lu­sun­hu­sû­me­yan­l ý­l a­r ý­ DP tiy­le­ kar­þý­la­þa­cak­týr.­ Bu­ hu­sû­met­ söz­cü­Gru­bu­na­ e­ge­men­di­ler­ ve­ par­ti ðün­d en­ ha­r e­k et­l e­ CHP,­ bil­d ir­g e­y e­ Mil­l î na­- yö­ne­ti­mi­ni­yu­mu­þak­lýk­la­suç­lu­yor­lar­dý.­A­ra­- Hu­sû­met­ An­dý­ a­dý­ný­ tak­tý.­ Her­ ­hal­de­ bu me­si’ni­ya­yým­la­dý.­Bu, da­ki­ger­gin­lik­i­le­ri­bir­nok­ta­ya­va­rýn­ca­Mart bas­k ý­n ýn­ da­ kat­k ý­s ýy­l a­ hü­k ü­m et,­ Þu­b at i­liþ­ki­le­ri­ hay­li­ yu­mu­þat­tý.­ Fa­kat­ Pe­ker 1948’de­bir­ký­sým­mil­let­ve­ki­li­nin­ve­yan­daþ­- 1950’de­TBMM’ye­ye­ni­bir­se­çim­ya­sa­sý­ta­sa­rý­sý­ge­tir­di.­Ta­sa­rý­ilk­kez­yar­gý­de­ne­ti­mi­hýr­çýn­lýk­yan­lý­sýy­dý.­Ya­ni­çok­par­ti­li­li­ði­sin­di­- la­rý­nýn­par­ti­ü­ye­li­ði­ne­son­ve­ril­di.­ Bun­lar­ ön­ce­ Mec­lis­te­ Müs­ta­kil­ De­mok­- ni­de­ge­ti­ri­yor­du.­So­nun­da­ya­sa­DP’nin­oy­re­me­miþ­ti.­O­nun­i­çin­de­Ý­nö­nü,­CHP­i­çin­de Pe­ker’e­kar­þý­bir­ha­re­ket­baþ­lat­tý.­Mil­let­ve­ki­- rat­lar­ Gru­bu­nu­ o­luþ­tur­du­lar,­ son­ra­ da­ 20 la­rý­da­ek­le­ne­rek­ka­bul­e­dil­di.­Tek­sa­kýn­ca­li­Ni­hat­E­rim’in­ba­þý­ný­çek­ti­ði­bir­grup­genç Tem­muz­1948’de Mil­let­Par­ti­si­(MP)­ ku­rul­- sý,­ nis­pî­ tem­sil­ ye­ri­ne­ ço­ðun­luk­ sis­te­mi­ni mil­let­ve­ki­li,­CHP­gru­bun­da­Pe­ker’e­kar­þý­oy du.­Ku­ru­cu­la­rý­a­ra­sýn­da­Ma­re­þal­Fev­zi­Çak­- ka­bul­et­me­siy­di.­CHP­bu­sis­te­min­ken­di­le­kul­lan­dý­lar­ (35’ler­ ha­re­ke­ti). Pe­ker,­ yan­daþ­- mak,­ Hik­met­ Ba­yur,­ Ke­nan­ Ö­ner,­ Os­man hi­ne­o­la­ca­ðý­ný­dü­þü­nü­yor­du.­An­cak­DP’nin la­rýy­la­ bir­lik­te­ bir­ kaç­ gün­ Ý­nö­nü­ i­le­ mü­ca­- Bö­lük­ba­þý,­ Sa­dýk­ Al­do­ðan­ var­dý.­ Çak­mak i­þi­ne­ ya­ra­dý.­ Bu­ sis­tem­ 50’li­ yýl­lar­da,­ ya­pý­de­le­ye­gi­re­cek­miþ­gi­bi­dav­ran­dý.­Fa­kat­son­ra ge­nel­ baþ­kan­ ol­du.­ MP,­ DP’yi­ da­ný­þýk­lý­ bir lan­3­se­çim­de­CHP­a­ley­hin­de­iþ­le­ye­cek­ti.­ ÇOK par­ti­li­ si­ya­sî­ ha­ya­ta­ ge­çil­dik­ten­ son­ra da­ Ýs­met­ Ý­nö­nü­ CHP’yi­ yö­net­me­ye­ de­vam e­di­yor­du.­ Bu­ ye­ni­ dö­nem­de­ Ý­nö­nü,­ Þük­rü Sa­ra­çoð­lu­ ye­ri­ne­ Re­cep­ Pe­ker’i­ baþ­ba­kan­lý­ða­ge­tir­di.­Pe­ker’in­Türk­li­ra­sýn­da­yap­tý­ðý­ve “7­Ey­lül­Ka­rar­la­rý” di­ye­ta­ný­nan­de­va­lü­as­yon bü­yük­yan­ký­u­yan­dýr­dý.­Çün­kü­o­de­vir­de­pa­ra­nýn­ de­ðe­ri­nin­ de­ðiþ­me­si­ çok­ o­la­ðan­dý­þýy­dý.­ 1­ ABD­ do­la­rý­ 1.40­ TL’den,­ 2.80­ TL’ye dü­þü­rül­dü.­ Pe­ker’in­ TBMM’de­ Men­de­res’e si­nir­le­ne­rek­ e­leþ­ti­ri­le­ri­ni­ “psi­ko­pat­ bir­ ru­hun­i­fa­de­si”­di­ye­ni­te­le­me­si­ve­Ba­yar’ý­hal­ký is­ya­na­ kýþ­kýrt­mak­la­ suç­la­ma­sý­ ü­ze­ri­ne,­ DP Mec­lis’i­terk­et­ti.­Bu­nun­ü­ze­ri­ne­Ý­nö­nü­mü­da­ha­le­e­de­rek,­Ba­yar’la­gö­rüþ­tü.­Or­ta­lýk­ya­týþ­tý.­DP­ilk­Bü­yük­Kon­gre­si­ni­O­cak­1947’de yap­tý.­Kon­gre’de­Hür­ri­yet­Mi­sa­ký­a­dýn­da­bir bil­dir­ge­ya­yým­lan­dý.­Bu­na­gö­re­DP’nin­ki­mi si­ya­sal­ ta­lep­le­ri­ ka­bul­ e­dil­mez­se­ DP­ mil­let­ve­kil­le­ri­ TBMM’den­ ay­rý­la­cak­lar­dý.­ Bu­ ta­lep­ler,­ A­na­ya­sa­ya­ ay­ký­rý­ ya­sa­la­rýn­ a­yýk­lan­ma­sý,­dü­rüst­se­çim­le­ri­sað­la­ya­cak­bir­se­çim ya­sa­sý,­ dev­let­ baþ­kan­lý­ðý­nýn­ par­ti­ baþ­kan­lý­ðý i­le­ay­ný­ki­þi­de­bir­leþ­me­me­si­ (Ý­nö­nü’nün­du­ru­mu)­di­ye­ö­zet­le­ne­bi­lir.­ DP­ne­den­li­sert­mu­ha­le­fet­ya­par­sa­Re­cep Pe­ker­ de­ ay­ný­ sert­lik­ ve­ hýr­çýn­lýk­la­ kar­þý­lýk ve­ri­yor­du.­ Mec­li­si­ terk­ et­me­ teh­di­di­ni­ hü­kü­met­ “ko­mü­nist­ tak­ti­ði”­ di­ye­ ni­te­li­yor­du. Ý­n ö­n ü­ bu­ du­r u­m un­ çok­ par­t i­l i­l ik­ i­ç in­ i­y i þey­ler­ va­at­ et­me­di­ði­ni­ gö­rü­yor­du.­ Ý­nö­nü, ha­kem­ ro­lü­nü­ üst­le­ne­rek­ Ba­yar’ý­ ve­ Pe­ker’i bir­ kaç­ kez­ din­le­dik­ten­ son­ra,­ i­ki­ ta­ra­fý­ uz­laþ­t ýr­ma­ya­ ça­lý­þan­ 12­ Tem­muz­Be­yan­-

{

{

DEMOKRAT PARTÝNÝN MUHALEFET YILLARI

Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.