van fragmentatie naar strategie
45
prioriteitslanden, die als belangrijke leveranciers kunnen gelden. Het Nederlandse staatsbedrijf Gasunie participeert in de aanleg van een pijplijn vanuit Rusland (Nordstream) en om die reden is er ook verder vanuit Groningen (de gemeente, de universiteit, het museum) bovenmatige aandacht voor Rusland. In het kader van de interne markt zijn er daarnaast tegenstrijdige tendensen van ontvlechting en bundeling (Van der Linde 2006). De infrastructuur en de energievoorziening zijn in Nederland losgekoppeld en maken deel uit van een internationaal concurrentieveld. De netwerkbedrijven zijn in overheidshanden, maar zijn – als waren zij private ondernemingen – bezig hun slagkracht te verbreden door de aanschaf van infrastructurele netwerken in het buitenland om hiermee de centrale distributiefunctie te kunnen ontwikkelen (wrr 2008). Als fragmentatie en verknoping van beleidsterreinen zich ergens manifesteren, dan is het wel op dit terrein. Het is Europees beleid als het de vrije markt betreft, het is Europees en mondiaal beleid als het om duurzaamheid gaat, het is departementaal beleid als het de veiligstelling van toekomstige energie raakt, het is privaat en regionaal beleid waar het versterking van de economische positie betreft. Dwars hier doorheen lopen netwerken van private actoren en ngo’s, maar ook van ad-hoclandencoalities, om energiebelangen veilig te stellen.
2.1.3
klimaat Het vraagstuk van klimaatverandering is zo complex en veelomvattend dat niemand een volledig inzicht in de materie heeft. De kennis die te vinden is bij verschillende klimaatdenktanks als het International Panel on Climate Change (ipcc) van de vn, de databanken van de nationale klimatologische diensten als het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (knmi), internationale klimaatngo’s als Greenpeace en Friends of the Earth, en de mondiale klimaatbeweging die zich tijdens de top van Kopenhagen in 2009 organiseerde onder The peoples’ climate summit of Klimaforum 09 is nog in ontwikkeling. Daarnaast wordt het vraagstuk van klimaatverandering gekenmerkt door tijdsdruk: hoe langer wij wachten met het oplossen van het probleem, hoe nijpender het zich vermoedelijk zal manifesteren. Tegelijkertijd bestaat de kans dat de effecten van tussentijdse verandering van het klimaat – denk aan klimaatgerelateerde natuurrampen als droogtes, overstromingen, orkanen en hittegolven – ontwrichtend werken op de economie, waardoor het lastiger zal zijn om de vereiste technologische innovatie te realiseren (vgl. wrr 2006). De effecten van klimaatverandering zijn nauw verweven met tal van andere vraagstukken, te weten: biodiversiteit, voedselvoorziening (regionale afname van de voedselproductiviteit ten gevolge van overstromingen en verwoestijning), menselijke gezondheid (vergroting van het verspreidingsgebied van besmettelijke