samenvatting
11
Op basis van de antwoorden op deze vragen kan in het buitenlandbeleid een driedeling worden gemaakt. In de eerste plaats richt het buitenlandbeleid zich op het behartigen van de vitale belangen die onlosmakelijk zijn verbonden met het voortbestaan van Nederland, zijn burgers en zijn grondgebied. Omdat zij essentieel zijn, hoeven hier geen prioriteiten te worden gesteld. Anders is dat bij de tweede component in het buitenlandbeleid, de behartiging van niet-vitale belangen. De praktijk van complexe interdependentie in de internationale betrekkingen prikkelt om op zoek te gaan naar – wat dit rapport noemt – verlengd nationaal belang, naar meer specifieke aanhechtingspunten tussen Nederlandse belangen en mondiale vraagstukken. Er moet worden gezocht naar werkvelden die zich bevinden op het snijvlak van mondiale vraagstukken en verlengde nationale belangen. Het derde en laatste onderdeel van het buitenlandbeleid vormen de niches, specifieke beleidsterreinen waarop Nederland zich langere tijd wil profileren. Het is van belang zulke niches te ontwikkelen. Op het marktplein van de internationale betrekkingen is het simpelweg te druk geworden om overal te kunnen zijn.
Europa als dominante arena Samenwerking met andere landen en organisaties is al decennialang uitgangspunt van het buitenlandbeleid van de Nederlandse overheid. De eu is voor Nederland de meest dominante arena voor samenwerking. Wie zijn doelen in het buitenlandbeleid wil bereiken, moet juist hier invloed uitoefenen, moet juist hier excelleren. Behulpzaam is het daarbij de eu vanuit twee elkaar aanvullende perspectieven te benaderen. Enerzijds kan de eu worden gezien als een politieke arena waarin wetten en regels worden ontwikkeld die van toepassing zijn in de lidstaten. Anderzijds is de eu voor te stellen als schakel naar de wereld, als een soort machtsblok dat ernaar streeft invloed uit te oefenen om fundamentele Europese waarden en belangen te behartigen. Wie de eu als dominante arena beschouwt, die ziet in de eu het aangewezen kanaal voor Nederland om zijn nationale en verlengde nationale belangen te realiseren. De meest effectieve strategie is om Nederlandse belangen te vertalen naar Europese wetgeving of beleid. Met de institutionalisering van de Europese Raad is de druk tot gezamenlijkheid toegenomen. Voor een excellente lidstaat liggen hier kansen om te verbinden en aan reputatie te winnen. Europese wet- en regelgeving komt tot stand in de interactie tussen de Europese instituties, diverse statelijke en niet-statelijke actoren. Dit biedt interessante mogelijkheden om het beleid te beĂŻnvloeden en is bij uitstek een manier om Nederlands beleid productief te maken. Europa aanvaarden als de belangrijkste politieke arena en de primaire schakel naar internationale vraagstukken vraagt strategie, het maken van keuzes, het plannen van een aanpak en het mobiliseren van netwerken. De Nederlandse overheid dient zich dan ook te ontwikkelen tot