4.3 Huidige staat van de Zocherparken In het plangebied zijn in de actuele situatie 14 buitenplaatsen aanwezig die als Zocherpark aangemerkt worden, zie de tabel op pagina 78. Van deze buitens zijn er 12 bezocht om het Zocheraspect in de actuele situatie in het plangebied vast te leggen. Dit betreft: Vredenoord, Vreugd en Rust, Duivenvoorde, Berbice, Blankenburg, Backershagen, Beukenhorst, De Paauw, Raaphorst, Oosterbeek, Voorlinden en Clingendael. Duinrell en Duindigt zijn niet bezocht. Bij de bezoeken zijn de herkenbaarheid en de staat van onderhoud van de Zocherparken als geheel en hun samenstellende structuurelementen geïnventariseerd, op basis van de in hoofdstuk 3 beschreven Zocher-ontwerpstijl. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in de gaafheid van de ruimtelijke opzet van de parkaanleg en de onderhoudstoestand van de typerende Zocheraspecten. Behoud van uitstraling, ondanks verlies van omvang Van de bestaande Zocherparken heeft geen enkel park zijn historische omvang ten tijde van de aanleg behouden. Alle Zocherparken zijn gesplitst, gedeeltelijk verkaveld en / of (gedeeltelijk) heringericht. Alle 12 buitenplaatsen kennen delen die in mindere of meerdere mate zijn heringericht. Buitenplaatsen waarvan (grote) delen zijn afgesplitst zijn: Vredenoord, Berbice, De Paauw, Backershagen, Beukenhorst, Blankenburg en Oosterbeek. Wat in zijn algemeenheid opvalt aan de parken is dat zij tot op heden een beeldbepalende rol spelen in hun omgeving, ondanks hun verschillende staat van gaafheid en onderhoud. De Zocher-aanleggen zijn grofweg tussen de 200 en 150 jaar oud. Ondanks de ontegenzeggelijke verschraling hebben deze parken tot op heden een duidelijk beleefbare esthetische kwaliteit. De Zocher-architectuur in de parken, zowel van J.D. Zocher sr. als van J.D. Zocher jr., is dermate sterk dat deze parken in uitstraling nog steeds iconisch zijn voor de gehele collectie landgoederen en buitenplaatsen in het plangebied. In de uitstraling van de parken en hun impact op de omgeving is een duidelijk verschil merkbaar tussen de parken van J.D. Zocher sr. en J.D. Zocher jr. Herkenbaarheid van de ruimtelijke structuur van de Zocher-ontwerpstijl
Parken door J.D. Zocher sr.: Omdat J.D. Zocher sr. voornamelijk werkte in de kuststrook, bevinden zich in het plangebied veel senior-parken, vergeleken met de rest van de provincie. Twee senior-parken in het plangebied die in de actuele situatie opvallen door hun kwaliteit zijn Oosterbeek (Wassenaar) en Vredenoord (Den Haag). Samen met het park van Berbice (Voorschoten) kenmerken zij zich door de beslotenheid van de aanleg. Zij zijn binnen de stedenbouwkundige structuur als parkgebied nadrukkelijk aanwezig, maar ontvouwen hun schoonheid pas na binnentreden. Zij vormen zo verborgen schatten in het verstedelijkte landschap.
De ontwerpstijl van J.D. Zocher sr. is goed herkenbaar op deze drie parken. Door de latere inpassingen is zijn typerende ruimtelijke structuur op Clingendael minimaal (hier is de latere herinrichting door C.E.A. Petzold overheersend) en op Voorlinden niet meer herkenbaar. In de vijverpartij van Clingendael is de handtekening van J.D. Zocher sr. nog wel goed herkenbaar.
Parken door J.D. Zocher jr.: In het plangebied zijn twee parken van J.D. Zocher jr. die er qua uitstraling positief uitspringen: Vreugd en Rust (Voorburg) en Duivenvoorde (Voorschoten). Kenmerkend voor J.D. Zocher jr. is de wijze waarop hij de omgeving betrekt bij het parklandschap. Dit levert een meer open parkcompositie op, die zich vanaf de openbare wegen aantrekkelijk toont. Bij Vreugd en Rust gebeurt dit op kleine schaal vanwege de ligging in de bebouwde kom; het park bestaat uit een huispark en overpark, die door zichtlijnen sterk met elkaar verbonden zijn. De weg Oosteinde lijkt hierdoor dwars door het park te liggen, en trekt aan weerszijden de voorbijganger het park ‘in’. Op een veel grotere schaal is dit het geval bij Duivenvoorde. Hier is het bijbehorende agrarische landschap bewust opgenomen in de compositie. Hierdoor presenteert het park van Duivenvoorde zich als een groots parklandschap dat zich vanaf de verschillende wegen aan de passant ontvouwt. Dit aspect geeft het park van Duivenvoorde een bovenregionale uitstraling en kwaliteit. Buitenplaats De Paauw (Wassenaar) heeft een vergelijkbare uitstraling. Dit is echter het resultaat van opeenvolgende eigenaren en tuinarchitecten waaronder, maar niet alleen, J.D. Zocher jr. In Zuid-Holland, maar buiten het plangebied gelegen, vormen verder de parken van Keukenhof (Lisse) en Dordwijk (Dordrecht) vergelijkbare voorbeelden van de kwaliteit en kunde van J.D. Zocher jr. als landschapsarchitect. De ontwerpstijl van J.D. Zocher jr. is goed herkenbaar op Vreugd en Rust, Duivenvoorde, Blankenburg en De Paauw. De beplantingen op Beukenhorst zijn dermate sterk uitgegroeid dat een eventuele voor J.D. Zocher jr. kenmerkende ruimtelijke structuur op hoofdlijnen aanwezig is. Op Backershagen is de vermoedelijke aanleg van J.D. Zocher jr. van het voorpark uit circa 1840 op hoofdlijnen aanwezig. Op Raaphorst is de latere herinrichting door C.E.A. Petzold overheersend op de eerdere vermoedelijke aanpassingen door J.D. Zocher jr. Voor Clingendael is een eventuele aanvulling van de aanleg door L.P. Zocher niet aan te tonen, hier is de latere herinrichting door C.E.A. Petzold overheersend.
‘Zogher, de fameuse aanlegger’
81