72
ΤΑΣΕΙΣ | 2013
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ & ΤΑΣΕΙΣ | ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΤΑΣΕΙΣ
★
ρων καναλιών κατευθύνονται από τους ιδιοκτήτες τους. Οι επενδύσεις τους στην ποιότητα, αμελητέες. Ο πολιτικός κόσμος μιλά αόριστα για «διαπλοκή» και την καταγγέλλει αλλά την αφήνει ανέγγιχτη.
Το δικαιωμα
σε αξιώματα, τιμές ή κέρδη το έχουμε όλοι. Αλλά αυτό είναι μόνο δικαίωμα στην ισότητα ευκαιριών. Τα αξιώματα και τις τιμές θα τις κερδίσουν όσοι τις αξίζουν: «δοτήρ» είναι η «αξιότης».
Πιστεύω ότι από την περίοδο αυτή η Ελλάδα πέρασε σε ένα νέο στάδιο αρπακτικού παρασιτισμού που διαρκεί μέχρι σήμερα. Η Ελλάδα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, έγινε πιο πλούσια, αλλά δεν έγινε πιο ανοικτή ή πιο δίκαιη. Αντιθέτως, η οικονομία μας έγινε πιο κλειστή, πιο άδικη και πιο αναποτελεσματική. Σήμερα οι βασικοί μας θεσμοί, η υγεία, η δικαιοσύνη, η αστυνομία είναι διαλυμένοι και τα ΜΜΕ αναξιόπιστα. Τα συνδικάτα είναι μηχανισμοί εξυπηρετήσεων. Οι διαφορές μας με την Ευρώπη γιγαντιαίες – αφού οι συγγενείς με εμάς χώρες συνέχισαν να εμπλουτίζονται με νέες τεχνολογίες και δημοκρατικές λύσεις ενώ εμείς καθηλωθήκαμε στη στασιμότητα. Τα πρώην μεγάλα πολιτικά κόμματα έχουν βυθιστεί στην αναξιοπιστία που γεννά η διαφθορά. Στην κοινωνία μας κυριαρχεί ένας διάχυτος αμοραλισμός και μια διαρκώς απειλητική επιθετικότητα. Δημαγωγοί σήμερα εκμεταλλεύονται την απελπισία του κόσμου μοιράζοντας υποσχέσεις και μαζεύοντας ψήφους και τιμές. Παραδόξως, μετά την κατάρρευση ζούμε τον θρίαμβο της νοοτροπίας της χρεοκοπίας.
Πώς θα έρθει η αλλαγή Το κλειδί για την αναστροφή του κλίματος αυτού είναι, κατά τη γνώμη μου, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ουσιαστική δικαιοσύνη. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Πρέπει να ξαναγυρίσουμε στον δημοκρατικό χαρακτήρα της κοινωνίας μας. Το πρώτο μας Σύνταγμα της Επιδαύρου του 1822 γράφει: «Όλοι οι Έλληνες, εις όλα τα αξιώματα και τιμάς έχουν το αυτό δικαίωμα • δοτήρ δε τούτων μόνη η αξιότης εκάστου». Η πυκνή αυτή διατύπωση δηλώνει μια κοινή ευρωπαϊκή αρχή. Το δικαίωμα σε αξιώματα, τιμές ή κέρδη το έχουμε όλοι. Αλλά αυτό είναι μόνο δικαίωμα στην ισότητα ευκαιριών. Τα αξιώματα και τις τιμές θα τις κερδίσουν όσοι τις αξίζουν: «δοτήρ» είναι η «αξιότης». Για να τις αξίζουν θα πρέπει
να υπάρχει ένα σύστημα δίκαιου και ανοικτού ανταγωνισμού, όπου η εργατικότητα και επινοητικότητα θα αξιολογούνται και θα επιβραβεύονται. Αυτό είναι το νόημα της δημοκρατικής ισότητας. Η αποκατάσταση του κράτους δικαίου στη χώρα μας και η προστασία της πραγματικής ισότητας είναι προϋπόθεση για την έξοδο από την οικονομική κρίση. Οι θεσμοί διαπλάθουν την οικονομία. Η δικαιοσύνη και η οικονομική πρόοδος πάνε μαζί. Το πρόσφατο βιβλίο των Daron Acemoglu και James Robinson, Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty (2012) δείχνει με λεπτομερή τρόπο ότι οι πιο πετυχημένες οικονομίες σε Ευρώπη, Αμερική, Ιαπωνία και πιο πρόσφατα σε Νότια Κορέα, Βραζιλία, Ινδία και αλλού ήταν ακριβώς ανοικτές και πλουραλιστικές κοινωνίες, οι οποίες έδωσαν ίσες ευκαιρίες σε όλους και ιδίως τους φτωχότερους και άνοιξαν τον δρόμο στην τεχνολογική πρόοδο. Με σκληρή δουλειά και προγραμματισμό οι καλύτεροι από αυτούς κέρδισαν στη μάχη του οικονομικού ανταγωνισμού και προκάλεσαν τη δημιουργική καταστροφή θεσμών και εταιριών που οι ιδέες τους ξεπεράστηκαν. Η ισότητα ευκαιριών σημαίνει ανισότητα στην επιτυχία. Στην Ευρώπη –αλλά και σε μικρότερο βαθμό και στην Αμερική και Ιαπωνία– η ευνομούμενη αγορά συνοδεύτηκε από θεσμούς κοινωνικής προστασίας που με διάφορες στοχευμένες κοινωνικές παροχές προστάτευσαν τους χαμένους της «δημιουργικής καταστροφής» που προκάλεσαν οι αλλαγές αλλά και όλους τους αδυνάτους. Η πρόοδος των ευρωπαϊκών θεσμών μετά τον πόλεμο δείχνει έναν νέο πιο κοινωνικά δίκαιο δρόμο για την ισότητα αλλά και πιο παραγωγικό. Είναι η ανοικτή οικονομία και κοινωνία που δίνει ίσες ευκαιρίες σε όλους, και προστατεύει χωρίς να θυσιάζει τον δυναμισμό του νέου. Οι ανοικτοί ευρωπαϊκοί θεσμοί βασίζονται στο κράτος δικαίου και τη δημοκρατική και πλουραλιστική διαβούλευση για τα δημόσια πράγματα. Η λογική είναι απλή. Καθώς το ισχυρό κράτος δικαίου προστατεύει τα δικαιώματα στην ιδιοκτησία -ένα-