ELSA Leiden Magazine
LENTE 2021
Big Business law
SHELL
WALLSTREET
Als nieuwe wetgever
Klimaatzaak en de Nigeriaanse boeren
Te groot om aan te klagen
Inhoudsopgave 01 Voorwoord 02 Het conflict tussen Apple en de Europese Commissie 04 Facebook als nieuwe wetgever 06 Vechten tegen het monopolie van Google 08 Klimaatzaak: Milieudefensie v. Shell 10 Nigeriaanse boeren v. Shell 12 De vicieuze cirkel van misstanden in de chemische wereld 14 Wall Street: te groot om aan te klagen 16 Wet bronbelasting 2021 en het (gebrek aan) effect hiervan
ELM LENTE
VOOR WOORD
Beste lezer, Voor je ligt het nieuwste nummer van het ELSA Leiden Magazine (ELM). In deze editie staat het thema ‘Big Business Law’ centraal. Bedrijven in onze samenleving zijn soms zo gigantisch groot, dat wij gewone burgers ze maar moeilijk kunnen inschatten. Soms lijkt het dan ook dat deze giganten andere wetten en regels gehoorzamen dan de rest van de wereld. Juist nu, in onze digitaliserende samenleving, is over de gehele breedte van disciplines en grensoverschrijdend te
GESCHREVEN DOOR VYASHTI RAMKLAHAN HOOFDREDACTEUR ELSA LEIDEN MAGAZINE
zien hoe zij hun eigen wegen lijken te volgen. In deze editie gaan we in op een aantal rechtszaken in verscheidene landen over verschillende multinationals, zoals die omtrent techbedrijven als Apple, Facebook en Google. Ook wordt de klimaatzaak tussen Shell en Milieudefensie uitgelicht, alsmede meer mensenrechtelijke zaken met betrekking tot de schade die verschillende boeren in Nigeria door Shell hebben geleden, en de misstanden in chemiebedrijf DuPont. Tenslotte maken we een korte uitstap naar de financiële sector, naar de uitwerking van de gloednieuwe Wet bronbelasting 2021 en de onaantastbaarheid van Wall Street. Er is dus weer genoeg te lezen, en ik wens je dan ook veel leesplezier!
ELM | 01
BIBIANNE DE BATS Apple is niet de eerste die in de problemen komt door deze ‘tax rulings’, het bedrijf heeft al vele voorgangers
Het conflict tussen Apple en de Europese Commissie Koste wat het kost wil de Europese Commissie dat Apple de
op dit onderwerp. Zo heeft de Europese Commissie onderzoek gedaan naar onder andere Fiat en McDonald’s, beide in Luxemburg, en Starbucks in Nederland. Gezien deze gang van zaken, zullen er in de toekomst nog veel meer internationale ondernemingen op het matje geroepen worden bij de Commissie.
Apple (Ierland) De zaak over Apple in Ierland gaat vooral over de
13 miljard euro aan achterstallige belasting alsnog betaald.
complexe bedrijfsstructuur van Apple, waardoor het bedrijf
De zaak loopt als sinds 2016 en het einde is helaas nog
jarenlang bijna geen belasting hoefde te betalen over de
steeds niet in zicht. De Europese Commissie, onder leiding
enorme winsten die het behaalde. Apple gebruikte
van Eurocommissaris voor Mededinging Margrethe
hiervoor één Ierse dochteronderneming met twee
Vestager, heeft namelijk als laatste redmiddel Apple voor
branches in Dublin, een variant op de ‘double Irish
het Europese Hof van Justitie gesleept. Dit gebeurde nadat
arrangement’. Deze ene dochteronderneming was door de
het Gerecht Apple gelijk gaf. Inmiddels is het gevorderde
Ieren expliciet toegestaan in verschillende rulings van de
bedrag door de Europese Commissie opgelopen tot 14
Ierse versie van de Belastingdienst. Dit terwijl Apple,
miljard euro, vanwege de rente. Er staat dus veel op het spel
volgens Vestager, in 2003 maar 1% belasting hoefde te
voor beide partijen.
betalen, en in 2014 nog maar 0,005%. Dit zou betekenen dat er sprake was oneigenlijke staatsteun door Ierland,
Europese mededingingsregels In principe is staatsteun die het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloed en dus de mededinging dreigt te verstoren doordat bepaalde onderneming worden begunstigd, onverenigbaar met de Europese interne markt. Dit is af te leiden uit artikel 107 lid 1 van het Verdrag
aangezien andere bedrijven dit fiscale voordeel niet kregen. Daarom ging de Europese Commissie naar het Gerecht. De Europese rechters waren het echter niet eens met de ideeën van Vestager, en oordeelde in juli 2020 dat er onvoldoende aangetoond was dat Apple door de Ierse fiscus was voorgetrokken.
betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). De
Uiteindelijk heeft de Commissie besloten om in hoger
Europese Commissie heeft onder andere de taak om hier als
beroep te gaan tegen dit oordeel. Er zouden namelijk ‘een
een soort waakhond toezicht over te houden.
aantal juridische fouten zijn gemaakt’. De kern van het beroep is dat de rechters van het Gerecht ‘tegenstrijdige
Sinds 2013 toetst de Europese Commissie de zogenaamde
redeneringen’ toepasten toen ze stelden dat Ierse
‘tax rulings’ (belastingovereenkomsten) tussen onderneming
verkoopkantoren niet aansprakelijk waren voor de
en lidstaat aan de staatssteunregels uit het VWEU. ‘Tax
belastingclaims. Daarnaast is de Commissie van mening dat
rulings’ zijn op zichzelf niet problematisch, tenzij de fiscale
de desbetreffende rechters niet uitvoerig genoeg hebben
regelingen tussen ondernemingen binnen dezelfde groep de
gekeken naar de analyse van de twee branches in Dublin.
desbetreffende belastingwetgeving niet worden gehandhaafd. Een lidstaat mag dus niet een te gunstige deal verstrekken aan een internationale onderneming.
ELM | 02
De definitieve uitspraak in het hoger beroep van het Hof van Justitie van de Europese Unie zal nog enige tijd op zich laten wachten, aangezien dat in sommige gevallen meer dan een jaar kan duren. De uitspraak zal daarom niet eerder zijn dan eind 2021, maar hoe de uitspraak ook zal luiden, de Europese Commissie en Apple zullen er genoegen mee moeten nemen.
ELM | 03
SENNA ASBAI Deze wet verplicht Big Tech bedrijven als Facebook en Google feitelijk om betalingsregelingen te treffen met
Facebook als nieuwe wetgever
Australische nieuwsuitgevers, in ruil voor het recht om de nieuwscontent op hun platforms te posten. Zo wil de Australische regering bewerkstelligen dat er een evenredigere machtsverhouding op het internet ontstaat tussen de techbedrijven en nieuwsuitgevers. Deze
Technologie ontwikkelt zich razendsnel en oefent al
contracten moeten binnen nu en drie maanden
jarenlang een toenemende invloed uit op onze samenleving.
opgesteld worden, waarbij nalatigheid van de
Zo draagt het bij aan een efficiëntere en productievere
techbedrijven zal resulteren in een oordeel door het ad
uitoefening van taken en biedt het talloze mogelijkheden op
hoc Arbitragepanel, wat zelfstandig zal vaststellen
het gebied van communicatie. Informatie is tegenwoordig
hoeveel er betaald moet worden aan de betreffende
eenvoudig te delen via verscheidene platformen die een
uitgevers.
wereldomvattend bereik hebben. In tijden van de coronacrisis groeit de behoefte aan digitale
Facebook weigerde bij voorbaat gehoor te geven aan
communicatiemiddelen wereldwijd meer dan ooit tevoren
deze – nog niet geïmplementeerde – wet. Het bedrijf
en verwerven zogeheten ‘Big Tech’ bedrijven een ongekend
stelde dat er sprake was van een fundamentele
sterke machtspositie. Facebook behoort tot één van de
misopvatting, nu niet Facebook, maar de uitgevers zelf
bekendste bedrijven op dit gebied.
juist zouden profiteren van de mogelijkheid om gebruik te maken van het platform dat Facebook biedt. Doordat
Facebook heeft sinds woensdag 17 februari 2021 een
nieuwscontent slechts een gering percentage bedraagt
blokkade op de content van Australische nieuwsuitgevers
van het geheel aan content dat bekeken wordt op
ingesteld waardoor hun nieuwsberichten niet langer
Facebook, heeft het bedrijf onder leiding van Mark
gepubliceerd of gedeeld konden worden op
Zuckerberg besloten Australische nieuwsberichten
Facebookpagina’s. Nieuwsuitgevers uit andere landen
geheel te bannen van het platform om toekomstige
konden hun content nog wel posten, maar deze berichten
kosten te besparen.
werden voor Australische Facebook-gebruikers verborgen waardoor het onmogelijk werd voor Australiërs om
Deze actie heeft uiteraard voor veel ophef gezorgd. Er
nieuwsberichten te zien of te delen.
wordt op een pijnlijke manier duidelijk gemaakt hoeveel macht Facebook bezit en wat voor impact dat maakt op
Deze opzienbarende actie werd uitgevoerd naar aanleiding
de bevolking. Door het uitsluiten van digitale diensten,
van ‘The News Media and Digital Platforms Mandatory
wekt Facebook onvrede op bij de samenleving en oefent
Bargaining Code’ die Australië wil invoeren in hun
hiermee druk uit op de politiek. Het bedrijf creëert door
rechtssysteem. Dit betreft een nieuwe wet die Australië wil
de abrupte uitsluiting van nieuwscontent een
implementeren om de macht van Big Tech bedrijven over
uitzonderingspositie voor zichzelf, waarbij het als het
digitaal adverteren te beperken. Nieuwsuitgevers pleiten
ware boven de overheid staat en bepaalde regels bij
voor een groter aandeel in de advertentie-inkomsten nu
voorbaat al buiten toepassing verklaart. Premier Scott
deze bedrijven zouden profiteren van hun nieuwsberichten
Morrison verwijt Facebook derhalve dat het bedrijf zijn
zonder dat de auteurs hiervoor betaald krijgen.
land ‘ontvriend’ heeft.
ELM | 04
Na dagenlange onderhandelingen tussen Mark Zuckerberg en de Australische minister van Financiën Frydenberg, is er een compromis bereikt waarbij de aankomende mediawet op een aantal punten wordt aangepast om Facebook tegemoet te komen. Facebook heeft beloofd de nieuwsberichten spoedig weer te publiceren op hun platform en tevreden te zijn met de aanpassingen. Dit is 2021, het jaar waarin bedrijven de wet uitmaken.
ELM | 05
VYASHTI RAMLAKHAN In 2017 kreeg Google een boete van 2,42 miljard euro voor het voortrekken van de eigen shopping-dienst. Die
Vechten tegen het monopolie van Google
begunstiging moest het bedrijf dus ook stop zetten. In 2018 ging het om een contract tussen moederbedrijf Alphabet en Android, waarin Google de standaardzoekmachine werd gemaakt in deze apparaten. Dat betekende dat de consument geen keuze had, en dus verplicht was de apps en browser van Google te
Techgiganten zijn heden ten dage niet meer weg te denken
gebruiken. Ook dat heeft Google moeten beëindigen,
uit de samenleving. In de afgelopen decennia zijn deze
gepaard met een boete van 4,3 miljard euro. Tenslotte
bedrijven op ongekende en onvoorspelbare wijze
werd in maart 2019 nog 1,49 miljard euro aan boete
opgekomen. Met de huidige coronacrisis is beter dan ooit te
uitgeschreven voor het voortrekken van Google’s eigen
zien hoe onmisbaar digitalisering is. Daarmee is het ook
advertentie-dienst AdSense, wat ondertussen ook
pijnlijk duidelijk geworden hoeveel de wereld eigenlijk leunt
opgehouden is.
op maar een paar van dit soort bedrijven. Deze giganten konden lange tijd hun eigen regels bepalen: veel wetgeving
In al deze zaken heeft Google dus het beleid aangepast.
over digitalisering en informatievoorziening is er nog niet.
De insteek van de Unie, namelijk om die ongewenste
Dat heeft er ook mee te maken dat de digitale
eigen lijn te stoppen, heeft als zodanig dus wel gewerkt.
ontwikkelingen zo snel gaan, dat wetgevers deze maar
Het bedrijf heeft echter ook beroep tegen de boetes
moeilijk kunnen bijbenen. Daarbij speelt ook het probleem
ingesteld en de beslissingen daaromtrent moeten nog
dat wetgeving verschilt tussen landen. Dit zijn dan ook
worden genomen. Het is dus nog maar de vraag wat de
dingen waar techbedrijven – en vooral de groten onder hen
daadwerkelijke gevolgen zullen zijn.
– handig gebruik (misbruik?) van maken. Ondertussen heeft de Europese Commissie weer nadere Google, een dochteronderneming van het Californische
onderzoeken ingesteld. Eén onderzoek moet gaan over
Alphabet, is een van vier big tech-reuzen. Nu hoeft groot
het verzamelen en gebruiken van data, en één over de
zijn op zich niet erg te zijn, maar zo groot als Google is,
advertentiewerkzaamheden van de gigant. Dit kan
brengt toch echt moeilijkheden met zich mee. Google heeft
uitmonden in verschillende rechtszaken, en dus meer
al meerdere malen problemen ondervonden met wetgeving
boetes, maar ook dat is nog afwachten.
in verschillende landen, en dan vooral met betrekking tot marktwerking en dataverwerking.
De Verenigde Staten Ook in Amerika wordt de machtspositie van Google
De Europese Unie
problematisch gevonden. Afgelopen jaar is er wederom
In de Europese Unie wordt de dominante positie van Google
een rechtszaak aangespannen, de derde in 2020. Het
vooral met betrekking tot mededinging problematisch
Amerikaanse Ministerie van Justitie verdenkt Google van
geacht. De Commissie heeft al langere tijd een oog op de
machtsmisbruik.
techgigant, en Eurocommissaris van Mededinging Vestager heeft ook al een paar keer ingegrepen.
ELM | 06
De techgigant controleert bijna 90% van de Amerikaanse
De Democraten willen hiervoor strengere wetgeving
markt: dit praktische monopolie wordt misbruikt door hoge
omtrent mededinging hebben, terwijl de Republikeinen hier
prijzen voor advertenties te vragen, en door exclusieve
iets minder snel aan willen sleutelen. Toch heeft deze
contracten met Apple en Android te onderhouden.
rechtszaak van het Ministerie voornamelijk steun van
Concurrentie is hierdoor niet of nauwelijks mogelijk.
aanklagers uit Republikeinse hoek. De zaak is eind vorig jaar nog aangebracht, omdat Trump hiermee een persoonlijke
Dit zou uiteindelijk een nadeel vormen voor de consument,
vete wilde uitvechten. De techgiganten zouden
omdat de onmogelijkheid tot concurrentie niet tot verdere
conservatieve stemmen onderdrukken, en hij heeft zijn
innovatie aan zou zetten, aldus het Ministerie van Justitie.
achterban beloofd dat ze daarvoor aangepakt zouden
Alternatieven zijn er wel, zoals bijvoorbeeld Bing, Yahoo en
worden. Het is dus nog afwachten of de zaak onder Biden
DuckDuckGo, maar deze kunnen nauwelijks tippen aan
wel doorgang zal vinden.
Google. Het belangrijkste probleem zit volgens het Ministerie dan ook in de schaal: door de grootte van het
Als de zaak inderdaad doorgaat, zal het hoe dan ook nog
bedrijf, maakt de concurrentie geen schijn van kans.
jaren duren voordat er iets uitkomt. Net als in de Europese Unie, is de verwachting dat Google ook in Amerika de
Google heeft ook al gereageerd op de aanklacht. De
uitspraken zal aanvechten. Dat betekent dat de consument
techgigant haalt hier aan dat mensen niet gedwongen
er in de nabije toekomst weinig gevolgen van zal
worden om Google als zoekmachine te gebruiken.
ondervinden. Ook daarna is het moeilijk te bepalen wat de
Consumenten hebben namelijk wel alternatieve
verdere stappen moeten zijn. Er is nog geen oplossing
mogelijkheden, maar daar kiezen ze zelf blijkbaar niet voor.
gegeven voor het herstellen van de marktsituatie: ook hier
In hoeverre dit verweer strikt genomen waar is, valt echter
speelt mee dat de Amerikaanse politiek nog niet op één lijn
te betwisten gezien de alomtegenwoordigheid van Google
zit. Als het Ministerie van Justitie wint, kan dat betekenen
en zijn producten.
dat Google ofwel intern moet reorganiseren, ofwel onderdelen moet afsplitsen. Als Google echter wint, zal dat
Achtergrond
ook voor de andere techgiganten voordelig zijn. Dat zal hun
Deze Amerikaanse zaak tegen Google is het gevolg van een
machtspositie nog verder verankeren.
jarenlang onderzoek dat het Amerikaanse Ministerie van Justitie naar de machtsposities van de vier techgiganten
Afsluiting
Apple, Google, Facebook en Amazon heeft gedaan: de
Er wordt gewerkt aan verscherping van de
reuzen zouden hun dominante posities misbruiken om
mededingingsregels en privacywetgeving, al gaan dit soort
diensten te leveren aan andere bedrijven, maar daar ook
processen langzaam. De snelle technologische
tegelijkertijd mee te concurreren en daarin hun eigen
ontwikkelingen en de globale samenleving maken dat nog
producten voor te trekken. In juli 2020 zijn de topmannen
lastiger bij te houden. Om toch kaders voor deze
van deze bedrijven elk voor het Amerikaanse Congres
techmonopolies te geven, zullen de komende jaren ook
verschenen en ondervraagd.
daarom nog veel meer van dit soort zaken aangebracht worden. De strijd tegen de machtspositie van Google is dus
In het algemeen bestaat er consensus tussen de Democraten en de Republikeinen dat er iets met techmonopolies gedaan moet worden, maar veel meer dan dat is er niet.
ELM | 07
nauwelijks begonnen, maar ook nog lang niet uitgevochten.
QUIRINE GERRITS Die verandering in beleid wordt echter nagelaten. Bovendien worden rechten, als het recht op leven en het
Klimaatzaak: Milieudefensie v. Shell
recht op gezondheid, in gevaar gebracht door klimaatverandering. Mensenrechtenschending is daarmee ook een juridische grond op basis waarvan Milieudefensie Shell heeft aangeklaagd.
Wereldwijde rechtszaken
Op 4 april 2018 kondigde Milieudefensie aan naar de
Naast deze zaak betreffende het Klimaatakkoord van
rechter te stappen als Shell het beleid niet zou aanpassen
Parijs, voert Milieudefensie tezamen met vier boeren uit
aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord. In 2016 heeft
Nigeria al 12,5 jaar een zaak tegen Shell. De Nigerdelta is
Nederland het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend.
de afgelopen jaren vervuild door het oppompen van olie.
Nederland is als gevolg van dit akkoord verplicht om in 2030
Dit heeft een hoog kindersterftecijfer, vervuild
minimaal 40% minder CO2-uitstoot te realiseren ten
drinkwater en vergiftigde visvangst tot gevolg.
opzichte van 1990. Nederland streeft nationaal naar 49%
Milieudefensie en de vier boeren zijn van mening dat
minder CO2-uitstoot. Dit is een enorme reductie. Om dit te
Shell, en met name de tak in Nigeria, onrechtmatig heeft
bereiken, zullen vooral bedrijven met een grote huidige
gehandeld en niet heeft voldaan aan de zorgplicht. In
CO2-uitstoot moeten bijdragen. Volgens Milieudefensie
hoger beroep besliste het gerechtshof Den Haag op 29
werken de twaalf grootste vervuilers echter nauwelijks mee
januari 2021 dat Shell inderdaad zijn zorgplicht had
aan verduurzaming van de industrie. Om deze reden spande
geschonden. Het Hof heeft Shell opgedragen de geleden
Milieudefensie in 2018 een rechtszaak aan tegen Shell.
schade aan de boeren te vergoeden en een lekdetectiesysteem te installeren waardoor in de
De rechtszaak
toekomst geen olielekkages van deze omvang kunnen
Op 26 mei 2021 zal de rechter uitspraak doen in deze zaak.
ontstaan. (1)
De procedure duurt reeds drie jaar, sinds de aankondiging in 2018. Begin december 2020 zijn de vier hoorzittingsdagen
Ook in het Verenigd Koninkrijk loopt een proces van
gehouden. Het doel van deze procedure is voor
ruim 42.000 boeren en vissers tegen Shell wegens de
Milieudefensie om Shell te verplichten de CO2-uitstoot
olievervuiling voor het Britse Hooggerechtshof. De vijf
aanzienlijk te verminderen. Deze reductie kan een enorm
rechters in deze instantie zijn van mening dat Shell ook
verschil maken voor de totale CO2-uitstoot van Nederland.
een zorgplicht heeft wanneer het de activiteiten betreft van een dochteronderneming in een ander land, in dit
Er zijn verschillende gronden waarop Milieudefensie Shell
geval Nigeria. Hiermee veegt het Hooggerechtshof
aanklaagt. De basis van de rechtszaak wordt gevormd door
eerdere besluiten van lagere rechtbanken van tafel.
onrechtmatige gevaarzetting. Milieudefensie meent dat Shell in grote mate klimaatverandering veroorzaakt. Daarnaast zou Shell er al langer van op de hoogte zijn dat het bedrijf dit kan veranderen als het een ander beleid zou
(1) Zie hierover ook het volgende artikel over de Nigeriaanse
voeren.
boeren v. Shell van Fay Koopman.
ELM | 08
Plannen voor een duurzame toekomst Op 11 februari 2021 heeft Shell zijn plannen voor het bereiken van een duurzamere toekomst bekend gemaakt. De multinational is van plan een paar miljard per jaar te investeren in duurzame energie. Dit geld gaat naar windmolenparken, biobrandstoffen en waterstofprojecten. Shell streeft naar een netto CO2-uitstoot van nul voor de eigen productie in 2050. Op deze manier wil het bedrijf samen met de maatschappij streven de doelen uit het Klimaatakkoord van Parijs te bereiken. Logischerwijs moet de consumptie van olie en gas door de maatschappij dalen om deze vermindering van CO2-uitstoot te bewerkstelligen. Dit vormt ook een uitdaging voor Shell, aangezien er nog steeds een grote vraag is naar deze producten. Als de consumptie gelijk blijft, en Shell zijn gasen olievelden en -raffinaderijen zou sluiten, zou het probleem zich alleen verplaatsen. In plaats van Shell, zouden zijn concurrenten de productie dan op zich nemen. Als bedrijf wil je dat natuurlijk liever niet. Al met al is Shell dus wel voornemens te vergroenen door netto nul CO2-uitstoot van de eigen productie in 2050 te realiseren, en daardoor een duurzamere toekomst te waarborgen. De vraag blijft echter of het inderdaad een toekomst wordt zonder olie en gas? Of zullen deze fossiele brandstoffen voortbestaan, maar dan op een duurzamere manier? Het is afwachten, net als de uitspraak op 26 mei 2021!
ELM | 09
FAY KOOPMAN Shell heeft zich aanvankelijk lange tijd verzet tegen behandeling van de zaak door een Nederlandse rechter. Bij de eerste zitting in 2008 werd over de
Nigeriaanse boeren v. Shell
ontvankelijkheid van de Nederlandse rechter geoordeeld. Volgens Shell was Shell Nigeria een Nigeriaans bedrijf, en hoefde het derhalve niet voor de Nederlandse rechter te verschijnen. Milieudefensie ging hier echter tegenin en stelde dat Shell Nigeria in het
Nooit eerder is een rechter zo ver gegaan om een
geheel een dochteronderneming was van de in Den
Nederlandse multinational te veroordelen voor zijn
Haag gevestigde Royal Dutch Shell. Daarom moesten
praktijken in het buitenland, als in deze rechtszaak tegen
beide ondernemingen voor de rechter in Den Haag
Shell. Op 29 januari 2021 heeft het Hof Den Haag in hoger
kunnen worden gebracht. In twee uitspraken in 2009 en
beroep beslist dat Royal Dutch Shell aansprakelijk is voor de
2010 besliste de rechtbank Den Haag dat de
gevolgen van de olielekkages in Nigeria veroorzaakt door
Nederlandse rechter ontvankelijk was in de rechtszaken
dochteronderneming SPDC Nigeria (hierna: Shell Nigeria).
van de Nigeriaanse boeren.
Volgens het gerechtshof in Den Haag heeft Shell Nigeria niet kunnen bewijzen dat de twee olielekkages in kwestie
Hiermee was de ontvankelijkheidskwestie volgens Shell
het gevolg waren van sabotage. Daarnaast zou Shell Nigeria
nog niet afgedaan. In januari 2014, toen de zaak werd
niet naar behoren gereageerd hebben op de lekkages.
behandeld in hoger beroep, stelde Shell nogmaals dat de Nederlandse rechter niet zou mogen oordelen over de
De zaak
activiteiten die plaats hadden gevonden in Nigeria. In
De rechtszaak draait om drie dorpen in Nigeria, die veel
maart 2015 volgde de zitting in hoger beroep, waar Shell
overlast hebben gehad van de weglekkende olie van Shell. De getroffen boeren en de organisatie Milieudefensie menen dat Shell verantwoordelijk is voor de schade die het bedrijf volgens hen heeft veroorzaakt in Nigeria. Shell stelt echter dat de schade te wijten is aan sabotage, veroorzaakt door rebellen. Indien de schade wel te wijten zou zijn aan Shell, stelt deze dat de schuld bij de Nigeriaanse
de rechter er wederom op wees dat de Nederlandse rechter niet ontvankelijk zou zijn en dat de rechtszaak wegens procedurele fouten geen doorgang mocht vinden. De uitspraak in hoger beroep werd in twee fases gedeeld, waarbij de eerste fase toezag op de
dochteronderneming ligt en niet bij Royal Dutch Shell.
ontvankelijkheid van de Nederlandse rechter. In
Ontvankelijkheid van de Nederlandse rechter
Nederlandse rechter inderdaad mocht oordelen over
In 2008 werd de rechtszaak tegen Shell aangespannen door Milieudefensie en vier Nigeriaanse boeren. Ze vorderden vergoeding van de schade die zij claimden te hebben geleden ten gevolge van olielekkages uit ondergrondse pijpleidingen en een boorput van Shell Nigeria.
ELM | 10
december 2015 werd in een tussenvonnis beslist dat de Shells activiteiten in Nigeria. Daarnaast werd Shell ook verplicht de nodige documenten te leveren die van belang werden geacht voor de rechtszaak.
Hoger beroep
Shell kan tegen de uitspraak van het Hof in cassatie gaan,
Reeds in 2013 heeft de rechtbank Den Haag bepaald dat
maar het is nog de vraag of dit ook zal gebeuren. In cassatie
Shell Nigeria aansprakelijk is voor de olielekkages op het
zal de inhoud van de zaak namelijk niet meer worden
land van één van de boeren. De rechtbank stelde echter ook
beoordeeld. Aangezien de rechtszaak al dertien jaar loopt, is
dat Shell Nederland niet aansprakelijk kan worden gehouden
daarom ook aan partijen geadviseerd niet in cassatie te gaan.
voor de in Nigeria geleden schade. Shell Nigeria zou dus een
Wel zal de hoogte van het vergoedingsbedrag nog in een
schadevergoeding moeten betalen voor de schade geleden
latere zitting bepaald worden.
door één van de boeren, maar in de andere gevallen achtte de rechtbank de schuld van Shell niet bewezen.
Multinationals vs. derdewereldlanden Het is de eerste keer dat een rechter oordeelt dat een
Milieudefensie en de boeren uit de overige dorpen waren
Nederlandse multinational verantwoordelijk is voor schade
het niet eens met deze uitspraak en zijn in hoger beroep
veroorzaakt in het buitenland. De uitspraak is een
gegaan. Zij meenden dat Royal Dutch Shell wel degelijk
overwinning voor Milieudefensie en de Nigeriaanse boeren,
verantwoordelijk was voor de door hen geleden schade en
maar kan zelfs nog verstrekkender gevolgen hebben. Ook
meer had moeten doen om de lekkages te voorkomen. Ook
andere slachtoffers van olielekkages, of andersoortige
Shell is het niet eens met de uitspraak en gaat in hoger
schade, veroorzaakt door multinationals zullen nu in
beroep: Shell Nigeria zou niet verantwoordelijk zijn voor de
Nederland naar de rechter kunnen stappen. Dit is een groot
lekkages en zou derhalve niet de schade moeten vergoeden.
gewin voor Nigeriaanse gevallen, aangezien uit eerdere rechtszaken is gebleken dat het weinig zin heeft om naar de
Nigeriaans recht
Nigeriaanse rechter te stappen. Er is daar vaak geen sprake
Op 29 januari 2021 heeft het Hof in twee bodemzaken de
van een goede procesorde, advocaten van multinationals
vorderingen inhoudelijk beoordeeld op grond van het
weten rechtszaken eindeloos te rekken en in veel gevallen
Nigeriaanse recht. Volgens de Oil Pipeline Act kunnen
worden de regels nauwelijks gehandhaafd vanwege de hoge
oliemaatschappijen in Nigeria niet aansprakelijk worden
opbrengsten van de oliewinning voor de overheid.
gesteld voor olievervuiling als gevolg van sabotage. Er rust echter een zware bewijslast op degene die zich op sabotage
Daarnaast spelen er wereldwijd veel meer zaken waarbij
van pijpleidingen beroept: er moet sprake zijn van sabotage
multinationals betrokken zijn en die betrekking hebben op
‘beyond a reasonable doubt’. Shell Nigeria heeft dit bewijs
mensenrechtenschendingen of milieuvervuiling. Veel van
niet kunnen leveren voor twee van de pijpleidingen en is
deze zaken worden in een vroeg stadium verworpen of
derhalve aansprakelijk voor de schade die is veroorzaakt
eindigen in een schikking, niet eerder is het tot een
door de lekkages van deze pijpleidingen. Shell Nigeria zal de
eindoordeel gekomen zoals in deze rechtszaak tegen Shell.
getroffen boeren moeten compenseren voor de geleden
Uit dit eindoordeel blijkt dat multinationals echter wel
schade.
degelijk aansprakelijk kunnen worden gehouden voor activiteiten van dochterondernemingen in gastlanden. Het is
Ook heeft het hof bepaald dat zowel Shell Nigeria als de
echter wel de vraag of er meer slachtoffers van
moedermaatschappij Royal Dutch Shell een grote zorgplicht
mensenrechtenschendingen en milieuvervuiling de tijd en
heeft, en derhalve in het vervolg meer moet doen om
het geld hebben om dergelijke rechtszaken aan te spannen.
lekkages te voorkomen. Een van de te nemen maatregelen
Deze rechtszaak heeft dertien jaar geduurd, maar het
die is opgelegd aan Shell Nigeria en Royal Dutch Shell is het
doorzettingsvermogen van de Nigeriaanse boeren heeft
aanbrengen van een lekdetectiesysteem in de pijpleiding van
uiteindelijk zijn vruchten afgeworpen.
één van de getroffen dorpen.
ELM | 11
TESSA WINKENIUS Ter vervanging gebruikt Chemours, een afgesplitste tak van DuPont, een andere stof genaamd perfluor-2-
De vicieuze cirkel van misstanden in de chemische wereld
propoxypropaanzuur (FRD). In 2018 heeft de Minister van Infrastructuur en Waterstaat een voorlopige milieukwaliteitsnorm voor FRD in oppervlakte water bepaald. Dit resulteerde in de aanscherping van de vergunning omtrent FRD. In 2017 mocht er ruim 2.000 kg FRD per jaar in het rioolwater worden geloosd. Dit is per 2019 teruggebracht naar 140
In 1998 ontstond een jarenlange juridische strijd tussen
kg per jaar. Vanaf 2021 zal de hoeveelheid nog verder
chemiebedrijf DuPont, producent van de stof
dalen, naar maximaal 20 kg FRD per jaar. Opvallend hier
perfluoroctaanzuur (PFOA) – gebruikt voor de
is echter dat in 2020, op verzoek van Chemours, de
antiaanbaklaag Teflon (verwerkt in onder andere pannen) –
lozing van FRD via het rioolwater verder is aangescherpt
en Amerikaanse slachtoffers. De eerste Amerikaan die naar
naar 2 kg per jaar.
de rechter stapte was boer Wilbur Tennant. Op zijn boerderij in Parkersburg stierven 153 koeien op miraculeuze
FRD wordt gebruikt in het zogenoemde GenX-proces.
wijze. Hij vroeg Rob Bilott, destijds een corporate defense
Hoewel is aangetoond dat FRD minder schadelijk is dan
attorney en partner van Taft Stettinius & Hollister, succesvol
PFOA, is gebleken dat ook het GenX-proces gevaarlijk
om hulp. Tijdens overleg tussen Tennant en Bilott toonde
kan zijn voor de gezondheid. Het Chemie Media
Tennant middels verschillende methoden aan dat zijn koeien
Centrum, een onafhankelijk platform met berichtgeving
ernstig ziek werden van het drinkwater. Uiteindelijk is in
over chemie met als doel bij te dragen aan een
deze zaak geschikt, maar dit was slechts het begin van een
genuanceerde oordeelsvorming hierover, verwees
jarenlange strijd tussen slachtoffers en DuPont.
hierover naar ratten die als testsubjecten aan GenX zijn blootgesteld. Zij ontwikkelden lever-, nier- en
In 2011 (zeven jaar na afname van tests) bleek dat er een
testikeltumoren. De manier waarop de ratten zich bij dit
reële connectie was tussen PFOA en nierkanker,
onderzoek ontwikkelden, kwam ook overeen met de
teelbalkanker, schildklier aandoeningen, hoge cholesterol
proefdieren die destijds werden blootgesteld aan PFOA.
waarde, pre-eclampsie en colitis ulcerosa. Kortom, de stof
Uit dit onderzoek lijkt dus te kunnen worden
PFOA kon inderdaad extreem gevaarlijk zijn voor de
geconcludeerd dat GenX dezelfde effecten kan hebben
gezondheid van levende wezen. In mei 2016 waren er nog
als PFOA.
3.533 rechtszaken aan de gang omtrent deze stof.
Lycra DuPont Dordrecht (Nederland) is in 1959 opgericht. Pas in
Naast het (Amerikaanse) PFOA-schandaal en de ernstige
2015 stopte DuPont met het produceren en het gebruik van
vraagstukken omtrent het GenX-proces, zijn er ook
PFOA. Het bedrijf werkte echter al sinds 1951 met de
tientallen oud-werkneemsters van DuPont Dordrecht
chemische stof. Uit een dossier van DCMR, daterend uit
met serieuze beschuldigingen naar buiten gekomen. Het
2017 (laatste wijziging in januari 2021), volgt dat het gebruik
ging in deze zaken om de stof DMAc, die werd gebruikt
van PFOA inmiddels voor de meeste toepassingen is
bij de productie van het synthetische rubber Lycra.
verboden.
ELM | 12
DuPont produceerde Lycra van 1964 tot 2004 in Dordrecht.
Hoe komt het er geen Nederlandse instantie is geweest die
Volgens de slachtoffers hebben zij ernstige vruchtbaarheids-
getest heeft of PFOA, DMAc en het GenX-proces schadelijk
en zwangerschapsproblemen over gehouden aan hun werk
zouden kunnen zijn, voordat deze werden gebruikt door
voor het bedrijf, zoals miskramen, baarmoederhalskanker en
chemische bedrijven? Er zullen particuliere onderzoekcentra
meerdere doodgeboren kinderen.
zijn, maar waarom geen objectief door de overheid gereguleerde instantie? Of wellicht zelfs op hoger niveau,
Het OM staakte in januari 2021 echter het onderzoek
internationaal of Europees. Op Europees niveau is er de
rondom de geclaimde zwangerschapsproblemen. Volgens
European Medicines Agency (hierna: EMA) voor het
een woordvoerder van het OM heeft het OM niet kunnen
controleren van onder andere het COVID-19 vaccin. Een
bewijzen dat de lucht in de fabriek te hoge DMAc-
dergelijk bureau op zo’n schaal zou ook een goed idee zijn
concentraties bevatte. De woordvoerder sprak niet over of
voor de controle van (nieuwe) chemische stoffen. Op deze
er onderzoek is gedaan naar het directe contact dat
manier zou op grote schaal van tevoren getoetst worden of
werknemers hadden met de stof. NRC schrijft in een artikel
stoffen veilig zijn, waardoor een rechter niet achteraf de
van 15 januari 2021 namelijk dat op beelden uit 1986 is te
moeilijke taak heeft om de chemische wereld te vertalen
zien dat werknemers zonder beschermde kleding met rollen
naar een juridische wereld.
Lycra werkten. Desondanks kunnen de slachtoffers hier dus geen heil meer vinden.
Hoe nu verder? Allereerst zullen er vanuit de overheid, of op internationaal
Verbeteringen zijn noodzakelijk
niveau vanuit de Europese Unie, strengere controles moeten
Het is duidelijk dat er herhaaldelijk zaken mis zijn gegaan,
komen voor mogelijk gevaarlijke chemische stoffen.
zowel bij DuPont als ook bij andere chemiebedrijven. Of dit
Particuliere controleurs of interne controleurs bij chemische
probleem enkel bij de chemiebedrijven is neer te leggen, of
bedrijven zullen hiermee niet afgezet worden: een extern
ook bij overheden en controleurs, is de vraag. Een wellicht
orgaan dat duidelijk kan aangeven of stoffen wel of niet in
belangrijkere vraag is hoe het is op te lossen. Natuurlijk
Europa geproduceerd en gebruikt moeten worden, is echter
moeten chemiebedrijven voldoen aan arbeidsvoorwaarden
noodzakelijk om herhaling van eerdere misstanden tegen te
en zouden werknemers beschermd moeten worden tegen
gaan.
dit soort gevaren en risico’s, maar de overheid heeft ook een inspanningsplicht tot bescherming van de volksgezondheid.
Het is hierbij van belang dat er niet alleen in de voorfase getoetst wordt wat de gevolgen van de stof voor onder
Wat is er op het moment geregeld?
andere werknemers zijn, maar ook gedurende de jaren van
Allereerst inspecteert DCMR regelmatig bij Chemours en
productie en gebruik. Ook tientallen jaren later moet er
DuPont. Hierbij wordt gecontroleerd of wettelijke
gekeken worden of er geen onwenselijke risico’s zijn
bepalingen en voorschriften uit de vergunningen worden
genomen. Een gevolg daarvan zal zijn dat het aantal
nageleefd. Ook neemt DCMR monsters in het riool geloosde
rechtszaken zal dalen en zo de rechtelijke macht, en het OM
water om te controleren of de aangescherpte normen op de
gezien het DMAc-schandaal, minder zullen worden belast.
emissies naar water en naar lucht worden nageleefd.
Ook hierom moet het probleem middels externe controleurs en duidelijke wet- en regelgeving voor alle betrokkenen
Opvallend hieraan is dat DCMR zich voornamelijk bezig lijkt
kunnen worden opgelost.
te houden met het verloop van zaken zodra de fabriek al is gevestigd.
ELM | 13
Bronnen: NY Times, DCMR, CMC & NRC Handelsblad
SEBASTIAN CORNIELJE Vandaag de dag is dat een astronomische hoeveelheid, gezien het feit dat het huidige percentage 2,5 is. Na deze
Wall Street: te groot om aan te klagen
verhogen besloot president Ronald Reagan om een wet door te voeren waarin limieten voor Savings & Loans Associations werden verwijderd. Dit had als gevolg dat deze bedrijven extra risicovolle investeringen gingen doen met het spaargeld van hun cliënten, terwijl dit spaargeld verzekerd was door de overheid. In de jaren
Voor het veroorzaken van de kredietcrisis in 2008 is tot op de
‘90 resulteerde dit in een crisis: de totale schuld van de
dag van vandaag nog maar één persoon veroordeeld tot
industrie was 150 miljard dollar aan het eind van de
celstraf, hetgeen Wall Street niet alleen maar te groot maakt
jaren ‘80, terwijl het verzekeringsfonds van de overheid
om te falen, maar zelfs te groot om aan te klagen.
maar 6 miljard dollar betrof. Tegenover de crisis van 2008 werden toen tal van directeuren en investeerders
27 januari 2013, Kareem Serageldin, een 41-jarige managing
veroordeeld tot celstraf voor hun aandeel in de situatie.
director bij Credit Suisse met een miljoenensalaris, werd voor dertig maanden veroordeeld tot celstraf. Niets
Enron
verrassends: hij was per slot van rekening verantwoordelijk
Het Enron-schandaal ging om energieconglomeraat
voor het op zodanige wijze manipuleren van de economie,
Enron, dat in 2001 failliet ging. Het bedrijf kende tal van
dat het uiteindelijk resulteerde in de kredietcrisis van 2008.
illegale praktijken, en veel ervan betroffen het
Verrassend genoeg is het niet het materiële aspect van zijn
achterhouden van schulden door ze in SPV’s (special
zaak wat het belang wekt van het publiek, maar het feit dat
purpose vehicles) te stoppen en als vermogen in hun
hij vrijwel de enige bankier is die succesvol veroordeeld is
financiële administratie te zetten. Hiervoor zijn vrijwel
tot celstraf in die periode. Tot op de dag van vandaag
alle directeuren aangeklaagd, en een aanzienlijk deel is
hebben er geen veroordelingen plaatsgevonden van zijn
ook daadwerkelijk veroordeeld. Deze situatie was zo
mededaders, waardoor Wall Street niet alleen te groot blijkt
corrupt en wanstaltig, dat Enron ondertussen een
te zijn om te falen, maar zelfs te groot om überhaupt te
synoniem is geworden voor witteboordencriminaliteit.
veroordelen. Dit geeft de banken in Manhattan een superieure positie tegenover het wetgevende orgaan van de
Wallstreet
Verenigde Staten, of voor wat dat betreft de hele wereld.
Wat is er veranderd in die jaren tussen het Enronschandaal en de kredietcrisis? Beide delicten werden
Voor de kredietcrisis in 2008, zijn er eerder grote financiële
gepleegd door grote deelnemers van de Amerikaanse
wanpraktijken in de Verenigde Staten geweest, namelijk de
economie, maar de Savings & Loans Associations en
Savings & Loans crisis in de jaren ’90 en het Enron-
Enron waren niet too big to fail. Kennelijk is het verschil
schandaal in 2001. Daar bleken veroordelingen echter wel
tussen een enkel conglomeraat en het collectief van
mogelijk.
systeembanken toch groter dan men verwacht had. De Wall Street-banken zijn zo groot dat ze, gelijk
Savings & Loans crisis
hemellichamen die bij een bepaalde grootte een eigen
Deze crisis begon in 1981, toen de toenmalige voorzitter
baan om zich heen krijgen, afzonderlijke economische
van de Federal Reserve besloot om verdere inflatie tegen te
eigenschappen hebben gekregen, waar vertrouwen van
gaan, door de landelijke fondsen te verhogen met 20%.
het volk en moraliteit niet van aanzienlijk belang meer zijn.
ELM | 14
Deze ontwikkeling zet Wall Street in het rijtje van de Grote Depressie in de jaren ‘30 en de door John Law ontwikkelde eerste economische bubbel in Frankrijk. De vier grote banken van Wall Street moesten voor hun daden enkel 65 miljard U.S. dollars ophoesten. Ten eerste is dat nog niet eens 1% van hun totale vermogen, en ten tweede werd dit betaald met hetzelfde geld waarmee de banken door de overheid zijn geholpen. Oftewel, de boete is uiteindelijk door het volk betaald. Kortom, de Wall Street-banken kunnen zich, ten opzichte van eerdere financiële schandalen, nieuwe economische eigenschappen permitteren, waardoor ze nauwelijks verantwoording hoeven af te leggen. Wat de maatschappij van hen vindt, is niet meer van belang: nu al is het te groot om aan te klagen, en dat kan met het oog op de geschiedenis nooit voor veel goeds zorgen.
ELM | 15
ARON KNIJNENBERG
Deze wet merkt een land aan als laagbelastend, als het percentage voor de winstbelasting minder bedraagt dan
Wet bronbelasting 2021 en het (gebrek aan) effect hiervan
9%, of als het land is opgenomen in de EU-lijst van rechtsgebieden die ‘niet-coöperatief’ zijn met betrekking tot belastingdoeleinden (art. 1.2 lid 1 sub e Wet Bronbelasting 2021). Beperkte reikwijdte van de nieuwe wet Een saillant detail is echter dat er een aantal landen is met een relatief lage effectieve belastingdruk, maar met een officieel belastingtarief van meer dan 9%. Rente- en royaltystromen naar deze landen vallen dus niet onder
De nieuwe wet
de nieuwe wet. Een voorbeeld van een dergelijk land is
Op 1 januari jongstleden trad de Wet Bronbelasting 2021 in
Singapore, dat een officieel belastingtarief heeft van
werking. Tot dit moment hief Nederland geen belasting op
17%, maar door verschillende wettelijke uitzonderingen
rente- en royaltystromen die via Nederland werden
een veel lagere effectieve belastingdruk heeft (ruim 6%).
doorgesluisd naar landen met een laag belastingtarief. Om die reden zetten veel multinationals Nederlandse
Daarnaast is de ‘zwarte lijst’ van de Europese Unie,
vennootschappen in om belasting te ontwijken. Bedrijven
volgens een recent aangenomen resolutie van het
verstrekten in deze constructies interne leningen aan
Europees Parlement, lang niet volledig genoeg. Landen
dochterbedrijven, uiteraard met een bepaald
komen volgens het Parlement niet snel genoeg op de lijst
rentepercentage. De rente die de dochterbedrijven moesten
terecht en worden te gemakkelijk weer verwijderd. Dit
betalen kon worden afgetrokken van de winst die de
laatste gebeurde bijvoorbeeld met de Kaaimaneilanden.
dochterbedrijven maakten in een land met een relatief hoog
De reikwijdte van de Nederlandse wet wordt ook hier
belastingtarief. Daarnaast werden royaltystromen
dus zeer beperkt.
(betalingen voor intellectuele eigendommen) ingezet, tevens om de gemaakte winst in het fiscaal minder gunstige land te
Voor wetenschappers komt dit niet als een verrassing. Al
drukken. Nederland fungeerde op deze manier als schakel
in 2018, toen het kabinet de Wet Bronbelasting 2021
tussen landen en belastingparadijzen. Doordat echter zowel
introduceerde, waarschuwden hoogleraren Henk
nationaal als in Europees en internationaal verband meer
Vording en Jan Vleggeert van de Universiteit Leiden in
druk ontstond om belastingontwijking tegen te gaan,
het Weekblad Fiscaal Recht dat deze nieuwe wet een
introduceerde het kabinet in 2018 de Wet Bronbelasting
wassen neus is. Volgens hen is de invoering van de wet
2021.
eerder een PR-stunt om het imago van Nederland te verbeteren, dan een serieuze poging om
Het doel van de nieuwe wetgeving is om uitgaande rente-
belastingontwijking aan te pakken en de Nederlandse rol
en royaltystromen vanuit Nederland naar gelieerde
hierin te verkleinen. De wet is voor bedrijven veel te
ondernemingen in ‘laagbelastende’ landen toch te kunnen
gemakkelijk te omzeilen, zoals ook blijkt uit het
belasten.
bovenstaande.
ELM | 16
Nederlandse taxi’s
Uiteraard zijn er morele vraagtekens te plaatsen bij het feit
Een voorbeeld van een bedrijf dat van de mazen in deze
dat grote bedrijven massaal belastingen ontwijken, maar dit
nieuwe wet gebruikmaakt, is Uber, zo blijkt uit recent
valt toch vooral overheden aan te rekenen. Het is logisch
onderzoek van Follow the Money. Een van de nieuwe
dat bedrijven, binnen de grenzen van de wet, proberen
structuren die de taximultinational gebruikt, gaat via de
zoveel mogelijk geld te verdienen en dus zo weinig mogelijk
Nederlandse holding die het bedrijf heeft opgezet: Uber NL
belasting te betalen.
Holdings 1 BV omvat sinds 2019 alle activiteiten van Uber wereldwijd, met uitzondering van de Verenigde Staten. Deze
Wat tegelijkertijd logisch is, is dat wij ons als Nederland
holding is een lening vanuit Singapore – een land dat dus
serieus moeten afvragen of we het land willen blijven dat
niet binnen de Wet Bronbelasting 2021 valt – aangegaan,
belastingontwijking faciliteert. Het fenomeen helemaal
waarvan het bedrijf de (relatief hoge) rentelasten gebruikt
uitbannen zal niet lukken, maar met wetten als de Wet
om de winst van de Nederlandse holding te drukken.
Bronbelasting 2021 komen we in ieder geval niet ver. Ik ben benieuwd wat er zou gebeuren als de staat even creatief en
Naast deze lening van zestien miljard dollar, hanteert Uber
pragmatisch is bij het maken van wetten om
nog een aantal andere constructies. De multinational
belastingontwijking tegen te gaan, als de fiscalisten zijn bij
gebruikt onder andere kosten van Research & Development
het optuigen van fiscale constructies om die wetten te
en Intellectuele Eigendommen om de winst van de
omzeilen.
Nederlandse holding te drukken. Of wat Uber doet legaal is, zal moeten blijken. De fiscus onderzoekt momenteel de
Ten slotte is er een belangrijke rol weggelegd voor de
gebruikte constructies.
Europese Unie. Door meer transparantie over het tot stand komen van bijvoorbeeld de zwarte lijst voor
Daarnaast heeft het demissionaire kabinet deze maand een
belastingparadijzen en door meer harmonisatie, zijn er best
nieuwe commissie ingesteld, die de Nederlandse
serieuze stappen te zetten in het tegengaan van
doorstroomvennootschappen gaat onderzoeken.
belastingontwijking. Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor
Buitengewoon adviseur Bernard ter Haar zal de commissie
bedrijven is – zeker voor een land als Nederland – erg
gaan leiden. Een van de onderwerpen van onderzoek is
belangrijk, maar dit moet te allen tijde in verhouding staan
uiteraard de nieuwe Wet Bronbelasting 2021. Eerder zijn al
met de reële bijdrage die dit levert aan economie en
Kamervragen gesteld over bijvoorbeeld het uitgaan van de
samenleving. Als Nederland van het imago van
effectieve belastingdruk in mogelijk laagbelastende landen,
belastingparadijs af wil, is het tijd voor een zelfkritische
in plaats van het officiële tarief als uitgangspunt te nemen –
houding en vooral meer ambitie.
zoals dat nu gebeurt. Er wordt dus wel degelijk geprobeerd de mazen in de wet te dichten, de vraag is echter of dit genoeg is. Want ook de Europese Unie heeft, zoals blijkt uit de eerder besproken zwarte lijst, moeite om belastingontwijking echt aan te pakken.
Zelfreflectie en meer ambitie Ervan uitgaande dat de constructies legaal zijn – het tegendeel is nog niet bewezen – valt Uber (en andere multinationals) mijns inziens weinig te verwijten.
ELM | 17
Aron Knijnenberg Fay Koopman Tessa Winkenius Sebastian Cornielje Quirine Gerrits Bibianne de Bats Senna Asbai Vyashti Ramlakhan Layout: Cato Molkenboer VP Marketing
ELM | 19
LENTE 2021
Deze editie van het ELM is gemaakt door: