2. Mevlûd-i Hazret-i İmâm Alî Kerrema’llâhu Veche-hû. 3. Şecere-i Hacı Bektaş-ı Velî. Revnakoğlu, Alî Ulvî Baba’nın bu üç eserinin basılmadığını söylemektedir:26 4. Risâle-i İştiâlât-ı Ulvî Baba: Bu adı Bektaşîlik Makâlâtı’nda Müellif kendisine ait bazı beyitlerden sonra zikretmektedir.27 Şulelenmeler, parıldamalar anlamına gelen “İştiâlât” adını taşıyan bu şiir parçalarının Müellifin tamamlanmamış müstakil bir eseri olduğu söylenebilir. Belirtmek gerekir ki kaynaklar Ulvî Baba’nın böyle bir eserini kaydetmez. 5. el-Ehâdîsü’l-Vâride Fî Fezâili Cenâbi Aliyyi’l-Murtezâ Kerrema’llâhu Veche-hû ve Radiya’llâhu ‘An-hü: Bektaşîlik Makâlâtı’nın sonunda yer alan ve Hz. Ali’yle ilgili hadîslere yer veren bu hadîs seçmesini müellifin ayrı bir eseri saymak gerekir. Her ne kadar birlikte basılmışsa da eserden bağımsızdır ve küçük müstakil bir eserdir. Bektaşîlik Makâlâtı’ndan ayrı bir mukaddimesi vardır. Ali Ulvî Baba bu seçmesinde Alî isminin ebcedle karşılığı olan 110 rakamı dolayısıyla 110 hadîs derlediğini söylüyorsa da yer alan hadîs sayısı 94’tür. Kaynakları İslâm âleminde genel kabul görmüş ve başvuru eserleri olarak kullanılmış olan Kütüb-i Sitte ve Abdurraûf-ı Münâvî’nin Künûzu’d-Dekâik fî Ehadîsi Hayri’l-Halâyık adlı hadis derlemeleriyle Mevlânâ Câmî’nin Şevâhidü’n-Nübüvve, Süyûtî’nin bu husustaki risâle-i mahsûsası, Belhî’nin Yenâbîu’l-Mevedde28, Kemâlüddîn el-Harîrî el-Melâmî’nin Kemâlnâme-i Âl-i Abâ29 adlı eserleridir. 6. Bektaşîlik Makâlâtı.
Bektaşîlik Makâlâtı
Bektaşîlik Makâlâtı, müellifinin de değindiği gibi Ahmed Rıfkı [1884-1935]’nın Bektaşî Sırrı30 adlı kitabının uyandırdığı önyargıları izale amacıyla kaleme alınmıştır.31 Kitabın adı kapakta “Bektaşî Makâlâtı” şeklinde yazılmışsa da iç kısmında “Bektaşîlik Makâlâtı” yazılıdır.32 Bir tereddüt de kitabını basım tarihiyle ilgilidir. İç kapağında basım tarihi olarak 1341 yazılıyken eserin sonunda yer alan Alî Ulvî Baba’ya ait mühürde 1342 tarihi göze çarpmaktadır. Bu mühür oraya bir yıl sonra eklenmemişse, eserin ilk formasının 1341’de, son formaların ise 1342’de basıldığı, dolayısıyla basımının bir sonraki seneye sarktığı tahmininde bulunabiliriz. Eserin kaynakları kapakta “Okunulan Kitaplar” başlığı altında sıralanmıştır. Bunlar, Mir’âtü’l-Mekâsıd ve Def’u’l-Mefâsid33, Türkçe Kemâl-nâme-i Âl-i Abâ, Risâle-i Münâcât34, 26 27 28 29 30
31 32 33
34
CSR Arşivi, Dosya No: A 148. Bektaşîlik Makâlâtı’nın arka kapağında Şecere-i Hacı Bektaş-ı Velî’nin basıldığı, önceki iki eserin ise basılmadığı belirtiliyor. Bk. Ali Ulvî Baba, Bektaşîlik Makâlâtı, Marifet Matbaası, İzmir 1341, s. 4. Eser Türkçeye tercüme edilmiştir. Bk. Süleyman İbrahim Belhî, Meveddet Pınarları/Hz. Muhammed Aleyhisselâm ve Âl-i Abâ, Çev. Adnan M. Selman, Ş. Yeşil Yayınevi, 1. basım, İstanbul 2000. Dervîş Kemâleddîn-i Harîrî Hüseynî’nin bu eseri 25 varaktır ve Millî Kütüphanedeki nüshasının istisnah tarihi belirtilmemiştir. Ahmed Rıfkı ve Bektaşî Sırrı hakkında bk. Hüsrev Hatemi, “Sosyalist ve Bektaşî Şair: Ahmet Rıfkı Bey”, Dergâh, c. II, Kasım 1991, 21/10; Hayriye Topçuoğlu, “Bektaşi Ahmet Rıfkı, Hayatı ve Eserleri (I-II)”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Güz 2001, S. 19, s. 87-142&Kış 2001, 20/135-220; Küçük, a.g.e., s. 239-240. Bk. Ali Ulvî Baba, a.g.e., s. 2. Biz iç kapaktaki adı (=Bektaşîlik Makâlâtı) kullanacağız. Doğru adı Mir’âtü’l-Mekâsıd fî Def’i’l-Mekâsid (İstanbul, 1293/1876) olan bu eser Seyyid Ahmed Rif’at’e aittir ve Keşfü’z-Zünûn Zeyli’nde “Sûfî yollarını açıklamak” amacıyla yazılmış Türkçe bir kitap olduğu belirtilir. Bk. Bağdatlı İsmail Paşa, Keşfe’l-Zünûn Zeyli, c. II, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2. basılış, İstanbul 1972, s. 461. Bir başka kaynakta ise eserin “Bektaşiye’yi Sünnî bir tarîkat olarak ele alıp tanıtan” bir eser olduğu söylenmektedir. Bk. Hür Mahmut Yücer, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (19. Yüzyıl), İnsan Yayınları, 1. baskı, İstanbul 2003, s. 529. Bu eser Millî Kütüphane’de 06 MK. Yz. A 2681/8 kayıtlı yazma bir mecmuanın 66b-71a varakları arasında yer alan Risâle-i Münâcât olabilir.
252