Na wysoce niekorzystne rozmieszczenie kadr wskazywano w licznych wystąpieniach na I Kongresie Rad Robotniczych. To negatywne zjawisko występuje również w najbardziej gospodarczo rozwiniętych okręgach. W Słowenii, np. na 387 inżynierów-chemików, w przemyśle chemicznym pracowało tylko 18%, w pozostałych gałęziach przemysłu – 26%, a więc łącznie w przedsiębiorstwach przemysłowych – 44%. W różnego rodzaju instytucjach pracowało 44,5% wszystkich inżynierów-chemików, w administracji państwowej i biurach projektowych – 1%, na innych stanowiskach – 10,5%. Z przedstawionych danych wynikało, że w instytucjach naukowych Słowenii było zatrudnionych, proporcjonalnie – 7,5 raza więcej inżynierów-chemików, aniżeli w Niemczech Zachodnich.77 Istniejący system społeczno-gospodarczy, na którego funkcjonowanie decydujący wpływ wywierają personel kierowniczy i specjaliści umożliwia takie rozmieszczenie kadr kwalifikowanych, które byłyby zgodne z socjalistyczną zasadą podziału według pracy. Istnieje raczej tendencja do podporządkowania rozwoju gospodarczego interesom tych grup. Odpowiedzialność w przedsiębiorstwie jest większa, aniżeli w instytucie, instytuty znajdują się w wielkich miastach, przedsiębiorstwa przemysłowe często w mało atrakcyjnych miejscowościach, w instytutach naukowych istnieją większe możliwości uzyskania prac zleconych, aniżeli w przedsiębiorstwie. Jednakże personel kierowniczy, administracyjny oraz specjaliści skupieni w największych ośrodkach miejskich, które jednocześnie stanowią najsilniejsze ośrodki skupienia władzy, skutecznie, jak dotąd, przeciwstawiają się dążeniom do zlikwidowania źródeł tych przywilejów. Likwidacja tych przywilejów miałaby istotny wpływ na prawidłowe rozmieszczenie kadr kwalifikowanych. W tej sytuacji chroniczny niedobór kadr wyzwala cały szereg negatywnych procesów społeczno-gospodarczych, których skutki ekonomiczne często w ogóle nie są dostrzegane. Najbardziej rzucającym się w oczy zjawiskiem jest niepożądana fluktuacja siły roboczej. Dotyczy to zarówno kadr kwalifikowanych, jak i niewykwalifikowanej siły roboczej. Powstanie samorządu robotniczego nie mogło doprowadzić do stabilizacji załóg, fluktuacja zatrudnionych jest bowiem zjawiskiem, na przebieg którego decydujący wpływ wywiera polityka gospodarcza i społeczna, na której założenia samorządy robotnicze nie wywierają istotniejszego wpływu. Na rozmiary zjawiska wskazywano jednak już na I Kongresie Rad Robotniczych, przytaczając wyniki [badań] przeprowadzonych w 101 przedsiębiorstwach (patrz tablica 24). Koszty fluktuacji są bardzo wysokie. Pewne wyobrażenie o tych kosztach dają nam wyniki analizy przeprowadzonej przez Miejską Izbę Gospodarczą w Zagrzebiu.78 Według tych danych gospodarka miast poniosła w roku 1964 – 9 mld. dinarów [strat]. W roku tym około 60 000 zatrudnionych zmieniło przedsiębiorstwo. Podobnie przedstawia się sprawa i w roku 1963. Oznacza to, że przeciętnie co piąty pracownik zmienił przedsiębiorstwo.
77 78
Kongres radnickih Saveta, “Rad”, Beograd 1957, s. 289. I. Sladkov, Izgubljene milijarde, “Privredni Pregled”, 10.I.1966, s. 2.
48