Dwaroj 83

‫چەخماخەی‬ ‫داڕمانی خەونی‬ ‫هەناردەکردنی‬ ‫شۆڕش‬

‫ناڕەزایەتییەکانی‬ ‫خەڵک و کێشە‬ ‫ناوخۆیی و‬ ‫دەرەکییەکانی‪...‬‬

‫وتووێژێک لەگەڵ‬ ‫هاوڕێ حەمەی‬ ‫موهتەدی‬

‫‪》6‬‬

‫‪》 4-5‬‬

‫‪》3‬‬

‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬

‫‪١٨ - ٢٠٢٠/٠١/٠٨‬ی بەفرانباری ‪1398‬‬

‫ده‌ریده‌كات‬

‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‬

‫سەروتار‬ ‫شۆرشی جەماوەریی و شانۆگەریی ھەڵبژاردن‬

‫چەخماخەی داڕمانی خەونی هەناردە کردنی شۆڕشی ئیسالمی‬

‫ڕەزا کەعبی‬ ‫شانۆگەریی ھەڵبژاردن بۆ دیاریکردنی‬ ‫نوێنەرانی مەجلیسی شوورای ئیسالمی‬ ‫بەڕێوەیە‪ ،‬تا دوو مانگیکە بڕیارە ئەم‬ ‫ھەڵبژاردنە کۆتایی پێ بێت و دەورەیەکی‬ ‫نوێی مەجلیسی ئێران دەست بە کارەکانی‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ئەم شانۆگەرییە لە ھەلوومەرجێکی تایبەتی‬ ‫ناوخۆیی و ناوچەیی بە ڕێوە دەچێ و کۆماری‬ ‫ئیسالمی زیاتر لە ھەر کاتێک لە ماوەی چڵ‬ ‫ساڵ دەسەاڵتی خوێناوی خۆی‪ ،‬پێویستی بە‬ ‫نیشاندانی مەشرووعییەتی خۆی ھەیە‪.‬‬ ‫پێویستی بەوەیە کە سیما و دیمەنی شۆڕشە‬ ‫جەماوەرییەکانی ئەم سااڵنە و شکەست‬ ‫و هەرەسهێنانی لە ڕۆژهەاڵتی ناوەراست‬ ‫دابپۆشێ و نیشان بدات کە ھێشتا لە الیەن‬ ‫خەڵکەوە پشتیوانی دەکرێت‪ ،‬بازاڕی خۆ‬ ‫بەربژێرکردن گەرمە و نیزام مەشرووعییەتی‬ ‫لە خەڵک وەردەگرێت و ھەڵبژاردن و مەجلیس‬ ‫و نوێنەرانی خەڵک بڕیاردەدەن‪ .‬ھەڵبژاردنی‬ ‫بۆ ئەوە دەوێ کە بە جیهان نیشان بدات کە‬ ‫کۆماری ئیسالمی پێگە و الیەنگری زۆرە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو ھەواڵنەی ڕژیم بە تایبەت بەم‬ ‫بەناو ھەڵبژاردنەی دوو مانگی داھاتوو زیاتر‬ ‫لە ھەر کاتێکی دیکە لە تەمەنی ئەم ڕژیمە‬ ‫لە پرۆسەیەکی ھەڵبژاردنێکی راستەقینە و‬ ‫دێمۆکرات و ئازاد دوورە‪.‬‬ ‫ئێرانی ئیسالمی لە قۆناغێکی دژواری‬ ‫داڕمانی ئابووری‪ ،‬سیاسی‪ ،‬کۆمەاڵیەتی و‬ ‫مەشرووعییەتدا بەسەر دەبات‪ .‬بە قسەی‬ ‫کاربەدەستانی ڕژیم‪ ٥٠ ،‬میلیۆن لە ‪٨٠‬‬ ‫میلیۆن ئێرانی لە ژێر ھێڵی ھەژاری ژیان‬ ‫دەکەن‪ .‬بێکاری دەیان میلیۆن کەسی‬ ‫لەخۆ گرتووە‪ ،‬گیروگرفتە کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫وەک مندااڵنی سەرشەقام‪ ،‬لەش فرۆشی‬ ‫کە تاھاتووە تەمەنی دابەزیوە بە عومری‬ ‫زۆر خوارەوە‪ ،‬گۆرخەوی و کارتۆن خەوی‬ ‫چارەنووسی دەیان ھەزار مێرمنداڵ و الوی‬ ‫لە مەترسی خستووە‪ .‬گەمارۆ ئابوورییەکانی‬ ‫سەر ئێران ھێدی ھێدی خەریکە خۆی‬ ‫دەردەخات و کاربەدەستانی گەورە و بچووکی‬ ‫ڕژیم نایشارنەوە کە گەمارۆکان تەنگی پێ‬ ‫ھەڵچنیون‪.‬‬ ‫‪...‬بۆ ل ‪2‬‬

‫کوژرانی قاسم سولەیمانی لە کوێرەڕێی‬ ‫هەناردەکردنی پڕۆژەی بەناو»شۆڕشی‬ ‫ئیسالمی» کە لەراستیدا پەرەدان بە‬ ‫«تێرۆریزمی ئیسالمی»یە شیاوی‬ ‫سەرنج و هەڵوێستە کردنە‪.‬‬

‫کوژران و تێداچوونەکەی بەرەبەیانی‬ ‫رۆژی جومعەی فڕۆکەخانەی بەغدا‬ ‫داکوترانی دووهەم بزماری دارەمەیت‬ ‫و تابووتی ئەو سیاسەتەی کۆماری‬ ‫ئیسالمی بوو کە چل ساڵە رەچاوی‬

‫دەکا و‪،‬لە راستیدا و لەگەڵ گەشەی‬ ‫ئاخێزە جەماوەرییەکان لە شارەکانی‬ ‫ئێران و سەرهەڵدانی ناڕەزایەتی‬ ‫و خۆپیشاندانەکانی لوبنان و بە‬ ‫تایبەتی کۆبوونەوە ناڕەزاییەتیەکانی‬

‫خەڵکی عێڕاق وەک دەستپێکی ئەم‬ ‫کۆتاییە ‪،‬کۆماری ئیسالمی و بیروڕای‬ ‫گشتی زۆر بە رۆشنی و ئاشکرا زەنگی‬ ‫ئەم داڕمان و هەرەسەیان بەرگوێ‬ ‫کەوتبوو‪.‬‬

‫برووسکەی پیرۆزبایی‬

‫بەیاننامەی ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران لەمەڕ‬ ‫تەحریمی شانۆگەریی هەڵبژاردنی نوێنەرانی مەجلیس لە ئێراندا‬

‫هاونیشتمانیانی بەڕێز!‬ ‫کۆمەاڵنی خەڵکی مافخوازی کوردستان!‬ ‫ڕێژیمی کۆماری ئیسالمیی ئێران پاش ڕیزکردنی کۆمەڵێک مەرج و پێکهێنانی‬ ‫بەربەست بۆ کاندیداکانی خوازیاری نوێنەرایەتی لە مەجلیسی شۆرای ئیسالمی‪،‬‬ ‫لە داهاتوویەکی نزیکدا شانۆی هەڵبژاردنەکانی بەڕێوە دەبات‪.‬‬ ‫ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران لەگەڵ ئەوەی کە باوەڕی وایە‬ ‫کە بە درێژایی تەمەنی کۆماری ئیسالمیی ئێران‪ ،‬مەجلیسی شۆرای ئیسالمی لە‬ ‫نێوەرۆکی مەجلیسێکی ڕاستەقینە بەتاڵ کراوە و هیچ کات نەک هەر نەیتوانیوە‬ ‫لە پرسە گرینگەکانی ئێراندا بڕیاردەر و شوێندانەر بێت‪ ،‬بەڵکوو ئەم مەجلیسە‬ ‫بۆ خۆی بەشێکی گرینگ لەم رێژیمەیە و وەک یەکێک لە ئۆرگانە سەرەکییەکانی‬ ‫ئەم نیزامە سەرکوتکەرە رۆڵی گێڕاوە‪ .‬وێڕای ئەو ڕاستییەش‪ ،‬لە هەلومەرجی‬ ‫ئێستادا و بەتایبەت پاش حەرەکەتە ئیعترازییەکان و ناڕەزایەتی دەربڕینەکانی‬ ‫خەڵکی ئێران و کوردستان لە خەزەڵوەری ئەمساڵدا ڕوونتر و ئاشکراتر لە‬ ‫هەموو کات دەرکەوت کە نە مەجلیسی ڕێژیم پارلەمانێکی ڕاستەقینەیە و نە‬ ‫نوێنەرانی ئەو مەجلیسە پارێزگاری لە خەڵک و ماف و ئازادییەکانیان دەکەن‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪٣‬‬

‫برای بەڕێز جەنابی کاک کۆسرەت ڕەسوڵ‪ ،‬بەرپرسی ئەنجومەنی سیاسی بااڵی‬ ‫یەکێتی نیشتمانی کوردستان‬ ‫لە الیەن خۆم و کومیتەی ناوەندیی کۆمەڵەوە پیرۆزبایی بەڕێوەچونی سەرکەوتوانەی‬ ‫کۆنگرەکەتان لێدەکەم‪ .‬ھەروەھا ھەڵبژاردنی جەنابت وەک بەرپرسی ئەنجومەنی بااڵی‬ ‫سیاسی یەکێتی نیشتمانی ئاماژەی ڕوونە بۆ متمانەی بااڵی یەکێتی نیشتمانی بە‬ ‫جەنابت و ھەوااڵنی ئەنجومەن‪ .‬ھیوادارم لەمەودواش بتوانن بە سەرکەوتویی حیزبە‬ ‫تێکۆشەرەکەتان لەو قۆناغە ھەستیارەی ئێستاش دا بەرەو پێش بەرن‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشان وەک ھەمیشە خۆی بە دۆست و ھاوپشتی یەکێتی دەزانێ و‬ ‫بۆ بەرەوپێشبردن و پتەو کردنی پێوەندی نێوانمان و بزوتنەوی ڕۆژھەاڵتی کوردستان‬ ‫و باشور‪ ،‬ھەموو حەولی خۆی دەخاتە گەڕ‪.‬‬ ‫لێرەوە و لە ڕێگای ئێوەوە ساڵو دەنێرین بۆ گیانی پاکی ھەموو شەھیدانی یەکێتی‬ ‫نیشتمانی و سەری ڕێز لە بەرانبەر بنەماڵەی بەڕێزیان دادەنوێنین‪.‬‬ ‫براتان‪ :‬عومەر ئێلخانیزادە‬

‫سکرتێری گشتیی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‪٢٠٢٠/٠١/٠٨ ،‬‬

‫سیاسی‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪3‬‬

‫چەخماخەی داڕمانی خەونی هەناردە کردنی شۆڕشی ئیسالمی‪.‬‬

‫ڕەزا کەعبی‬ ‫لە راستیدا پێشهات و گۆڕانکارییە جیهانی و‬ ‫ناوچەییەکان هۆکاری راستەقینەی تەڕاتێن‬ ‫و رمبازێنەکانی دوو دەیەی رابردووی قاسم‬ ‫سولەیمانی لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا بوون‪.‬‬ ‫هەرەسهێنانی یەکێتی سۆڤیەت‪،‬هێرش و‬ ‫پەالماردانی ئەو کاتی حکوومەتی عێڕاق‬ ‫بۆ سەر واڵتی کووەیت‪،‬رووداوی یازدەی‬ ‫سێپتامبر‪،‬شەڕی عێڕاق و رووخانی دەسەاڵتی‬ ‫سەدام حوسەین‪،‬سەرهەڵدان و پەرەسەندنی‬ ‫شەڕ لە سوریە و یەمەن و ‪،‬گرێکوێرەی شەڕی‬ ‫ئەفغانستان و‪،‬لە کۆتایشدا پڕۆسەی بەرجام و‬ ‫ماوەی درێژخایەنی دانوستاندنە ئەتۆمییەکان و‪،‬‬ ‫ئەو هەلە زێڕینانەی بۆ کۆماری ئیسالمی رەخسان‬ ‫‪،‬هەروەها کێشە و ملمالنێی ئاشکرای نێوان‬ ‫ئامریکا و ئورووپا لەو دانوستاندنانەدا‪،‬بوونە‬ ‫دەستمایە و هەوێنی مانۆڕ و سیاسەتی ناوچەیی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪.‬کۆماری ئیسالمی لە وەها‬ ‫بەستێنێکدا بوو کە توانی بەکەڵک وەرگرتن لەو‬ ‫بۆشاییانەی کە دەرکەوتبوون و بە رەچاوکردن‬ ‫و بەکار‌هێنانی ئەو سیاسەت و دەرفەتانەی کە‬ ‫بۆی رەخسابوو‪،‬وەک زلهێزێکی ناوچەیی لە‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست خۆی بنوێنێ‪.‬‬ ‫قورسایی و ئەرکی سەقامگیری و مانەوە‬ ‫و‪،‬هەرەوها سەرنەکەوتن و هەرەسی ئەم‬ ‫سیاسەت و ئیدئۆلۆژییەی کۆماری ئیسالمی‬ ‫لە ماوەی بیست ساڵی رابردوودا بە قاسم‬ ‫سولەیمانی سپێردرا‪.‬‬

‫لە راستیدا قاسم سولەیمانی جارێک وەک‬ ‫سمبوولی «خۆڕاگری» دژی ئەمپریالیزم‪،‬رۆژێک‬ ‫سەرکردە و رێکخەری گرووپ و تاقمە چەکدارە‬ ‫ئیسالمییەکان‪،‬هێندێک جار وەک هۆکاری‬ ‫مەترسی و دڵەڕاوکێ و کۆسپ بەرامبەر بە‬ ‫باڵو بوونەوەی هێزەکان و سیاسەتی ئامریکا‬ ‫و ‪،‬گەلێک جاریش وەک داڕێژەر و پالندانەری‬ ‫کردەوە و چاالکییە مەترسیدار و ئاڵۆزەکان‬ ‫دەناسرا‪.‬ئەوە قاسم سولەیمانی بوو کە لە‬ ‫دیاریکردن و دانانی وەزیرەکان لە عێڕاقدا قسەی‬ ‫کۆتایی دەکرد و لە ئاستێکی جیاوازتریشدا لە‬ ‫لووبنان دەوری دەگێڕا‪.‬پالندانەری پرۆسەی‬ ‫پاکتاوکردنی رەگەزی و ئایینی و نەتەوەیی‬ ‫لە عێراق و بەتایبەت لە بەغدا ناوبراو بوو‪،‬لە‬ ‫لوبنان هاوسەنگیی هێزی لە قازانجی حیزبوڵاڵ‬ ‫دەگۆڕی و پشتیوانێکی زۆر کاریگەری بەشار‬ ‫ئەسەد بوو لە سووریە و‪،‬حووسیەکانیشی‬ ‫لە یەمەن بۆ بەردەوام بوون لەسەر شەڕێکی‬ ‫درێژخایەن پڕچەک و تفاق دەکرد‪.‬‬ ‫بەاڵم گۆڕانکاری و رووداوەکانی ئەم چەند‬ ‫ساڵەی دوایی لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و لە‬ ‫نێوخۆی ئێران‪،‬کۆماری ئیسالمییان خستەبەردەم‬ ‫ئاڵۆزترین و ئەستەمترین ئاستەنگەکانی ماوەی‬ ‫دەسەاڵتدارەتی خۆی‪.‬‬ ‫لەالیەکیترەوە ئەگەر کۆماری ئیسالمی لە ماوەی‬ ‫هەشت ساڵ سەرۆکایەتی ئۆبامادا ئەو هەلەی بۆ‬ ‫رەخسابوو کە لق وپۆیەکانی خۆی باڵو بکاتەوە‬ ‫و رۆژهەاڵتی ناوەراست بکێشێتە ژێر چنگ و‬ ‫رکێفی خۆی و‪،‬بە قۆستنەوەی سیاسەتەکانی‬ ‫ئۆباما و پرکردنەوەی خەزێنەکانی پێداویستیی‬ ‫ماددی و تێچووی سیاسەتی پەرەپێدان و‬ ‫هەناردەکردنی شۆرشی ئیسالمی بۆ دەرەوەی‬ ‫سنوورەکانی خۆی دابین کرد‪،‬بەاڵم پێکهاتنی‬ ‫حکوومەتی نوێی ئامریکا بە سەرۆکایەتی دۆناڵد‬ ‫ترامپ کۆماری ئیسالمی تووشی تەنگەژە و‬ ‫بەربەست و کۆسپی جیددی کرد‪.‬ئیتر ئەمجار‬ ‫نەتەنیا بەخشینی ‪ ١٥٠‬میلیارد دۆالر وەک‬ ‫دەستخۆشانەی ئۆباما بەرامبەر بە رێکەوتنی‬

‫بەرجام کۆتایی هات‪،‬بەڵکوو رۆژانە رووبەرووی‬ ‫توویت و لێدوان و وێژمان و سیاسەتی پرلە‬ ‫سووکایەتی ترامپ رووبە سیستمی ئیسالمی‬ ‫بوونەوە‪.‬‬ ‫ئیتر دەورانی زێڕینی تەڕاتێنی کۆماری ئیسالمی‬ ‫لە ناوچەکە بەرەو کۆتاییەکانی دەچوو‪.‬لە عێراقدا‬ ‫دەنگۆی دژایەتی لەگەڵ کۆماری ئیسالمی‬ ‫لە پەرەگرتندا بوو‪،‬سەرەتا تاک وتەرا و لێرە‬ ‫ولەوێ و بەپارێز و شەرمنانە و بە هەستیاریەوە‬ ‫لەسەر زاری سیاسەتوانە عێراقیەکان و‪،‬دواتر‬ ‫لەلەیەن کەسایەتیە ئاینییەکانەوە و سەرەنجام‬ ‫سەرڕێژکردنی ئەو ناڕەزایەتیانە بۆ سەر‬ ‫شەقامەکانی بەغدا و نەجەف و کەربەال وبەسرە‬ ‫وشوێنەکانی تر‪.‬سازبوونی دژایەتی و کەلەبەری‬ ‫قووڵ و جیددی لە نێو شیعەکانی عێراق و‬ ‫ئاگردانی کۆنسوولگەری و بنکەکانی کۆماری‬ ‫ئیسالمی لە نەجەف و کەربەال‪.‬‬ ‫لەالیەکیترەوە لە یەمەن درێژەدان و بەردەوام‬ ‫راگرتنی ئەم شەرە بێ کۆتایە بێجگە لە‬ ‫هەڵلووشینی سەروەت و سامان و تێداچوونی‬ ‫چەک و چۆڵ هیچ ئاکامێکی بۆ حکوومەتی‬ ‫ئێران نەبوو‪.‬لە سووریەش سەرەرای تەرخانکردن‬ ‫و خەرجکردنی دەیان میلیارد دۆالر بە ئاشکرا‬ ‫پێگەی ئەم رژیمە لەق بووە و شتێکی ئەوتۆی‬ ‫پێنەبڕا‪ .‬لە لووبنانیش کە هەر لە دوای رووخانی‬ ‫رژیمی پاشایەتی لە ئێران و بە خولیای‬ ‫داگیرکردنی «بیت المقدس»ەو باشووری‬ ‫ئەو واڵتەی کردبووە مەیدانی هەڵسووڕان و‬ ‫چاالکییەکانی خۆی‪،‬لەگەڵ سەرهەڵدانی ئاخێزە‬ ‫جەماوەرییەکانی ئەو واڵتە کە زۆر رۆشن و‬ ‫بە ئاشکرا رووبەرووی سیاسەت و دەستێوەردانە‬ ‫نیزامی و سیاسیەکانی کۆماری ئیسالمی‬ ‫بوونەوە و سیمایەکی گاڵتەجاڕانەیان بە بوون‬ ‫و تێچووی قورس و خەونی چل ساڵەی ئەو‬ ‫رژیمەبەخشی‪،‬دەستپێکی کۆتایەکانی ئەو رژیمە‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫بە گشتی هەتا گووشارەکانی سەر کۆماری‬ ‫ئیسالمی زیاتر دەبوون و بازنەی هەڵسووڕانی‬

‫پاشماوە لە ل‪٢‬‬

‫پاشماوە لە ل‪٢‬‬

‫کار و چاالکییەکانی هاوڕێ‬ ‫عومەر ئێلخانی زادە‬

‫دووشەممە‬ ‫دیدارەکان‪:‬‬

‫‪١٦‬ی‬

‫مانگ‬

‫دوایین‬

‫رۆژی‬

‫سکرتیری گشتیی لەگەڵ کۆمەڵی ئێرانییەکانی‬ ‫دەڤەری واشنگتن کۆبویەوەو بە وردی‬ ‫باسی لە داهاتووی ئێران و پێگەی گرینگی‬ ‫کوردستان کردو بە پێداگریەوە رایگەیاند کە‬ ‫کوردستان خاوەن هێزو شوناس و وزەی‬ ‫خۆیەتی و بە بێ چارەسەر بنەرەتی پرسی‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئێران و ناوچە رووی ئاشتی بە‬ ‫خۆیەوە نابینێ‪.‬‬ ‫شیاوی باسە کە لە پەرواێزی ئەو سەفەرەدا‪،‬‬ ‫کۆمەڵێک دیداری تایبەتی و کۆرو کۆبوونەوە‬ ‫ئەنجام دران هەروەها بە هۆی نەبوونی کات و‬ ‫پرسی گەرانەوەی کاک عومەر بۆ کوردستان‪،‬‬ ‫زۆر دیدارو چاوپێکەوتنی مێدیایی‪ ،‬کۆنگرێس‪،‬‬ ‫ئەنجوومەنی پیران و ناوەندەکانی بیرکردنەوە‪،‬‬ ‫کاتەکەیان گۆردرا بۆ ئەوەی لە داهاتوودا‬ ‫پێکبێن‪.‬‬ ‫شیاوی باسە کۆی ئەو دیدارانە بە هاوکاری و‬ ‫پاڵپشتی دۆستان و به‌ تایبه‌تی كاری چڕوپڕ و‬

‫خۆبەخشانەی رۆژنامەوانی دلسۆزو خەمخۆری‬ ‫کوردستان‪ ،‬بەرێز رەحیم رەشیدی ناسراو بە‬ ‫مستەر کورد بەرێوچووه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ سپاسی‬ ‫خەمخۆری و دڵسۆزی و پەرۆشی مستەر‬ ‫کورد لە هەمبەر کوردستان و چارەنووسی‬ ‫نەتەوەکەمان دەکه‌ین و هیواخوازین کە‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ شوێندانەرەکانی کورد لە هەموو‬ ‫جێگاو شوێنێک باڵوێزی دڵسۆزی واڵتە‬ ‫داگیرکراو و خەڵکە ستەم دیدەکەیان بن‪.‬‬

‫بەرتەسکتر دەبووە‪،‬ئەرک و کاری قاسم‬ ‫سولەیمانی زیاتر و قورستر دەبوون‪.‬‬ ‫لە دوو دەیەی رابردوودا رژیمی ئیسالمی‬ ‫بەردەوامبوونی سیاسەتی ناردنەدەرەوەی‬ ‫شۆرشی ئیسالمی(سدووری ئینقالبی ئیسالمی)‬ ‫بە دەور و لێهاتوویی و تواناییەکانی نابراوەوە‬ ‫گرێ دابوو‪ .‬لە راستیدا قاسم سولەیمانی دوایین‬ ‫ئامراز و کارەکتەری پەلەقاژەکانی رژیم بوو‬ ‫بۆ مانەوە و سەپاندنی حوزوور و زاڵکردنی‬ ‫هێژمۆنی خۆی لە رۆژهەاڵتی ناوەراست و لەم‬ ‫دواییانەشدا تەنیا لە عێڕاقدا‪.‬‬ ‫بەاڵم لە ئێران و لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا‬ ‫و‪،‬ئەو مەترسییە جیددیانەی کە بزووتنەوە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان و ئاخێزە بەرینە جەماوەریەکان‬ ‫رووبەرووی مانەوەی دەسەاڵتیان کرد‪،‬زەبرێکی‬ ‫کاریگەر و کوشەندەیان لە سیاسەتی بە‬ ‫نێو»سدووری ئینقالبی ئیسالمی» وەشاند‪.‬‬ ‫وەک»نە‬ ‫دروشمەکانی جەماوەری نارازی‬ ‫سوریە و نە لوبنان‪،‬گیانم بە قوربانی ئێران»‬ ‫و دژکردەوە نارەزایەتییەکانی جەماوەر بەرامبەر‬ ‫بە سیاسەتەکانی رژیم لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫و ئەو تێچوونە سەرسووڕهێنەرانەی ئەو‬ ‫سیاسەتە کە بەهاکەی رۆژڕەشی و تێداچوونی‬ ‫بە ملیۆن بنەماڵەی ئێرانییە‪،‬بازنەی خوالنەوە‬ ‫و هەڵسووڕانی ئەو رژیمەیان لە ناوچەکە زیاتر‬ ‫لە پێشوو بەرتەسکتر دەکردەوە‪.‬راپەڕینە‬ ‫جەماوەریەکانی مانگی بەفرانباری ‪ ١٣٩٦‬ی‬ ‫هەتاوی کە لە نزیکەی ‪ ١٦٠‬شاری گەورە و‬ ‫بچووکی ئێران سەریان هەڵدا و وەها بوونە‬ ‫مەترسی بۆسەر پێکهاتەی گشتیی دەسەاڵت بە‬ ‫جۆرێک کە بە دەیان جار خودی کاربەدەستان‬ ‫و بەرپرسانی رژیم دانیان بەوەدا ناوە کە لە‬ ‫مەترسییەکی گەورە کە ئەوان بە «فیتنە» و‬ ‫پیالنگێڕی ناوی دەبەن دەربازیان بووە‪،‬پێگەی‬ ‫ئەم رژیمەی لە رۆژهەاڵتی ناوەراست الوازتر‬ ‫کرد و‪،‬ببووە هۆی ئەوەی سەنگ و قورسایی‬ ‫حکوومەتی ئیسالمی تەنانەت لە نێو‬ ‫هاوپەیمانەکانیشیدا بێتەخوارەوە و بە گشتی لە‬

‫شەڕ و ملمالنێی دەسەاڵتی نێوان حکوومەتەکان‬ ‫لە لوبنان و عێراق و سوریە‪ ،‬هیواهەڵچنین و‬ ‫پشت بەستن بەو رژیمە کاڵتر بێتەوە‪.‬‬ ‫بزووتنەوە نارەزایەتییە جەماوەرییەکان هەرچەند‬ ‫بە پانتایی و بەرینی و بەرباڵویی سەرهەڵدانەکانی‬ ‫بەفرانباری ‪ ١٣٩٦‬نەبوون بەاڵم لە شکڵ و ئاستی‬ ‫جۆراوجۆردا بەردەوام بوون‪،‬لەبەریەکترازان‬ ‫و قەیرانە نێوخۆیی و ئابوورییەکان زەق‬ ‫و»‬ ‫گەمارۆکان‪،‬دزی‬ ‫بوونەوە‪،‬کاریگەریی‬ ‫ئیختالس» و تااڵن وبڕۆ و هەڵپەی کاربەدەستە‬ ‫بااڵکانی رژیم بۆ راگواستنی سەروەت و سامانی‬ ‫ئەم واڵتە بۆ دەرەوە کە لە راستیدا دەرخەر و‬ ‫ئاوێنەی بااڵنوێنی هیوابڕاوی و دەستشووشتنیان‬ ‫بوو لە مانەوەی نیزامی ئیسالمی‪،‬نەک هەر لە‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەراست‪،‬بەڵکوو لە نێوخۆی‬ ‫واڵتیش چارەنووس و سەرەنجامی ئەو نیزامەی‬ ‫دەخستەبەر گومان و تارماییەوە‪ .‬راپەڕینە‬ ‫جەماوەریەکەی مانگی خەزەڵوەری رابڕدوو‪،‬‬ ‫و هاوکاتبوونی ئەو راپەڕینە لەگەڵ ئاخێز‬ ‫و خرۆشانە جەماوەرییەکانی ئێران کوتانی‬ ‫بزمارێکی تر بوو لە تابووتی هەناردەکردنی‬ ‫شؤڕشی ئیسالمی بۆ دەرەوە‪.‬‬ ‫کووژرانی قاسم سەلەیمانی لەکاتێکدا کە‬ ‫قورسایی هەناردەکردنی شۆڕشی ئیسالمی بۆ‬ ‫دەرەوەی ئێران لەسەرشانی ئەو بوو دەبێ‬ ‫بە بزمارێکی تری ئەو تابووتە بشوبهێنین کە‬ ‫لەڕاستیدا بە نەمانی خۆی بەشێکی زۆری‬ ‫سیاسەتی هەناردەکردنەکەی لەگەل خۆی برد‬ ‫لەحاڵێکدا پێویست نەبوو گیانی خۆی لە پێناو‬ ‫و بردنەپێشی سیاسەتێک بکاتە قوربانی کە‬ ‫درێژەپێدانی کارێکی ئاستەم بوو و هەر ئێستاکە‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە نێو تووتمان و دووکەڵی‬ ‫ئاگری شەڕی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا پەلەقاژە‬ ‫لەئاستی ناوخۆییشدا‬ ‫دەکات و هاوکات‬ ‫دەسەاڵت و دەست و پێوەندەکانی لەترسی‬ ‫ڕاپەڕینی جەماوەریی خەو لەچاویان زڕاوە‪.‬‬

‫بەیاننامەی ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران ‪...‬‬

‫لەو حەرەکەتە ئیعترازییانەدا هێزە‬ ‫سەرکوتکەرەکانی کۆماری ئیسالمی بە‬ ‫فەرمانی راستەوخۆی خامنەیی خەڵکیان‬ ‫دایە بەر دەستڕێژی چەک و گیانیان‬ ‫لە سەدان کەس ئەستاند‪ ،‬بە هەزاران‬ ‫کەسیان بریندار کرد و هەزاران کەسی‬ ‫دیکەشیان ڕفاند و ڕەوانەی ئەشکەنجەگا و‬ ‫سیاچاڵەکانیان کردن‪ ،‬کە هەتا ئێستاشی‬ ‫لەگەڵ بێت هیچ زانیارییەکی ڕوون لە سەر‬ ‫چارەنووسییان لە بەردەستدا نییە‪ .‬بەاڵم‬ ‫نە مەجلیس بە گشتی و نە نوێنەرانی ئەو‬ ‫مەجلیسە بە تاک‪ ،‬هەڵوێستێکی شیاویان‬ ‫بەرانبەر بەم کردەوانەی کۆماری ئیسالمی‬ ‫نیشان نەدا‪.‬‬ ‫هاتنە سەر شەقام و خۆپێشاندانەکانی‬ ‫ئەم ساڵ و چەند ساڵی ڕابردووی گەالنی‬ ‫ئێران بە گشتی و خەڵکی کوردستان‬ ‫بە تایبەتی‪ ،‬بێ پێگەیی و بێزراوبوونی‬ ‫ڕێژیمی کۆماری ئیسالمیی ئێرانیان لە نێو‬ ‫خەڵکدا بە تەواوی دەرخستووە‪ .‬کۆماری‬ ‫ئیسالمی سەرەڕای ئەنجامدانی گەورەترین‬ ‫تاوانەکان بەرامبەر بە خەڵکی ڕاپەڕیو و‬ ‫وەزاڵەهاتوو‪ ،‬دەیەوێ بە وەڕێخستنەوەی‬ ‫شانۆسازیی هەڵبژاردن و هێنانی خەڵک بۆ‬ ‫سەر سندووقەکانی دەنگدان‪ ،‬لە بەرچاوی‬ ‫کۆمەڵگەی نیودەوڵەتی‪ ،‬هێندێک ئێعتیبار‬ ‫بۆ خۆی دەستەبەر بکات و سەرپۆش‬

‫بێت کە دەبێ بەرژەوەندییەکانی خەڵک‬ ‫لە سەرەوەی مەسڵەحەتی خۆیان دابنێن‬ ‫و بناغەی قازانج و ویستی خۆیان لەسەر‬ ‫مانەوەی کۆماری ئیسالمی بونیاد نەنێن ‪.‬‬ ‫لە کۆتاییدا جارێکی دیکە‪ ،‬جەخت‬ ‫لەسەر ئەو هەڵوێستە دەکەینەوە کە‬ ‫لە هەلومەرجی ئێستادا بایکۆت کردنی‬ ‫هەڵبژاردنی نوێنەرانی مەجلیس زیاتر‬ ‫لە پێشوو بۆتە ئەرکێکی نیشتمانی و‬ ‫نەتەوەیی‪.‬‬ ‫بە هیوای بەرپەرچدانەوەی هەر پیالنێکی‬ ‫ڕێژیم و گوتنی “نا”یەکی گەورەی دیکە بە‬ ‫ڕێژیم بە جۆرێک کە وەاڵمدەری حەرەکەتە‬ ‫ئیعترازییەکانی خەڵک و ڕێزدانان بۆ‬ ‫قوربانییان و بریندارانی سەرکوتەکانی ئەم‬ ‫دواییانەی خەڵکی ڕاپەڕیوی واڵتەکەمان‬ ‫بێت‪.‬‬

‫لەسەر ڕیسوایی خۆی دابنێت‪.‬‬ ‫بە لەبەرچاوگرتنی تێکڕای ئەم راستییانە‪،‬‬ ‫ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی‬ ‫ئێران لە کۆبوونەوەی ڕۆژی دووشەممە‬ ‫‪٢‬ی بەفرانباری ‪١٣٩٨‬ی هەتاوی بەرانبەر‬ ‫بە ‪٢٣‬ی دیسامبری ‪٢٠١٩‬ی زایینیی خۆیدا‬ ‫بڕیاری بایکۆتی فەعالی هەڵبژاردنەکانی‬ ‫مەجلیسی شۆرای ئیسالمیی ڕێژیمی‬ ‫پەسەند کرد و لەو باوەڕەشداین کە‬ ‫لەم بارودۆخەی ئێستای ئێران و‬ ‫کوردستاندا هەر کەس و تاکێک لەو‬ ‫بەناو هەڵبژاردنانەدا خۆی بەربژێر بکات‬ ‫یا بچێتە سەر سندووقی دەنگدانەکان‪،‬‬ ‫راستەوخۆ خزمەتی بە مەشرووعییەت‬ ‫پێدان بە جینایەتەکانی کۆماری ئیسالمی‬ ‫کردووە‪.‬‬ ‫لەو پێوەندییەدا ناوەندی هاوکاریی‬ ‫حیزبەکانی کوردستانی ئێران ڕوو دەکاتە‬ ‫کۆمەاڵنی خەڵک لە ئێران بە گشتی و ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی‬ ‫کوردستان بەتایبەتی کە لە چوون بۆ ئێران‬ ‫سەر سندووقەکانی شانۆی هەڵبژاردن‬ ‫خۆ ببوێرن و رێگاش نەدەن پیالنەکان ‪١٣٩٨/١٠/٤‬‬ ‫و نەخشە دزێوەکانی ڕێژیم بۆ ڕاکێشانی ‪٢٠١٩/١٢/٢٥‬‬ ‫خەڵک بۆ سەر سندووقەکان سەر بگرێت‪.‬‬ ‫هەروەها ئەوانەی کە بە هەر نیازێک خۆیان‬ ‫بۆ بەناو نوێنەرایەتیی لەو مەجلیسەدا‬ ‫کاندید کردووە با ئەو راستییەیان لە بیر‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‪٢٠٢٠/٠١/٠٨ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫پاشماوەی سەروتار‬ ‫هەروەھا ئێرانی ئیسالمی‪ ،‬لەم سااڵنە لەگەڵ شۆڕش و ڕاپەڕین و‬

‫هه‌واڵ‌و راپۆرت‬

‫راپۆرتی بەشێک لە دیدارو چاوپێکەوتنەکانی سکرتێری گشتیی‬

‫ناڕەزایەتی بەرینی جەماوەریی ڕووبەڕوو بۆتەوە‪ .‬لە زستانی ‪١٣٩٦‬‬ ‫زیاتر لە ‪ ١٦٠‬شار و گوندی گەورە و بچووک کۆماری ئیسالمیان لەگەڵ‬ ‫دژوارترین قەیرانەکانی خۆی ڕووبەڕووکرد‪ .‬لە پاییزی ئەمساڵیش‬ ‫شۆرش و ڕاپەڕینێکی بەھێز‪ ,‬جەماوەری و یەکگرتووانە کۆماری‬ ‫ئیسالمی وەلەرزەخست‪ .‬بااڵترین کاربەدەستانی ڕژیم نەیانشاردۆتەوە‬ ‫کە لە قەیرانێکی زۆر بە ھێز رزگاریان بوو‪ ،‬ھەرچەند بە جەنایەتی‬ ‫زۆر گەورە و زۆر زور بی ڕووحمانە ڕووبەڕووی خەڵک بوونەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەتەنیا ھێز و ئیرادەی خەڵک تێک نەشکا بە پێچەوانەوە ئێستەش‬ ‫کەش و ھەوای ناڕەزایەتی جەماوەریی و راپەڕین درێژەی ھەیەو‬ ‫ھێزی گەورەی سەربازیی و سەرکوتی کۆماری ئیسالمی نەگەڕانەتەوە‬ ‫شوێنەکانی خۆیان‪ .‬لە رۆژھەاڵتی ناوەڕاست‪ ،‬گۆڕانکارییەکان ئاماژە‬ ‫بەوە دەدەن کە زەنگی دەسپێکی کۆتایی ڕژیم لێدراوە‪ .‬لە لوبنان‬ ‫وەک بنکەی چڵ ساڵەی ڕژیم‪ ،‬لە عێراق کە کۆماری ئیسالمی بە‬ ‫حاکمی ئەو واڵتە دەھاتە ئەژمار‪ ،‬شەپۆلێکی بە ھێزی جەماوەریی‬ ‫ڕاستەوخۆ ڕژیمی تاران و دەستوپێوەندەکانی نیشانە گرتووە و‬ ‫درێژەی ھەیە‪ .‬ھیاللی شیعە کە تا چەن ساڵ لەمەوپێش سەودای‬ ‫داگیرکردنی واڵتانی لەسەردابوو تەنانەت لە ناوخۆی ئێرانیش هێز و‬ ‫ورەی لێبڕاوە‪ .‬لە عێراق و لوبنانیش ڕەوتی شیعە تووشی لێکترازانی‬ ‫جیدی هاتووە لە ئاستی جیهانیش کۆماری ئیسالمی وەک سەری‬ ‫ماری تێرۆریسم و ناکۆکی شەڕ و تۆقاندن و تێرۆر ناوبانگی دەرکردووە‬ ‫و ئێستە ھەمووان و بەتایبەت ڕۆژئاوا کە کۆماری ئیسالمی بە کۆتایی‬ ‫خۆی نیزیک دەبێتەوە‪.‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی لەم ھەڵبژاردنە بە شوێن بە دەستھێنانی‬ ‫مەشرووعییەتی خۆیەتی‬ ‫بە گەرمکردنی بازاری ھەڵبژاردن‪ ،‬داپۆشانی شۆڕش و ناڕەزایەتییەکانی‬ ‫مەبەستە و دەیھەوێ بە جیهان نیشان بدات بەدیلی کۆماری ئیسالمی‬ ‫بوونی نیە‪ ،‬ھیچ مەترسییەک تەھدیدی ناکات و ڕژیم سەرەڕای‬ ‫ناڕەزایەتییەکان دەتوانێ ھەلوومەرجەکە کۆنتڕۆڵ بکات‪.‬‬ ‫لەم قەیرانە و لەم سااڵنە مەجلیسی ئێران وەک پاڵپشتی دەزگای‬ ‫سەرکوت ڕۆڵی گێڕاوە‪ ،‬مەجلیسی شوورای ئیسالمی ھیچ دەسەاڵتێکی‬ ‫ئیجرایی و حکوومی نیە‪ ،‬تەنیا ئۆرگانێکە بۆ مەشرووعییەت دان بە‬ ‫خامنەیی و سپای پاسداران و جەنایەتەکانیان و بە قووڵبوونەوەی‬ ‫قەیرانەکان‪ ،‬گەشەی شۆڕشی جەماوەری و ھاتنە مەیدانی خەڵک‬ ‫کە بە دڵنیاییەوە سەرھەڵئەداتەوە‪ ،‬مەجلیسی ئێران زۆرتر دەبێتە‬ ‫پاڵپشتی دەسەاڵت و سەرکوت‪.‬‬ ‫لەوەھا ھەلوومەرجێکدا تەنیا بایکۆت و تەحریمی ھەڵبژاردن‬ ‫ھەڵوێستێکی درووستە‪ ،‬چوونە سەر سندووقەکان بە مانای چاوپۆشی‬ ‫لە جەنایەتەکانی ڕژیمە‪ .‬خۆ بەربژێرکردن بە مانای ناونووسی لە‬ ‫ئۆرگانێکی سەرکوتی ڕژیمە و بوون بە ھاوکاری ڕژیمە‪.‬‬ ‫رژیمێک که به قسەی خۆیان ‪ ٥٠‬میلیون کەس له ژێر هێڵی هەژاریدان‪،‬‬ ‫رژیمێک که ناڕەزایەتی زۆر ڕەۆای خەڵکی بۆ گرانی بنزین هەر له‬ ‫ماوەی دوو رۆژدا هەزاران کەسی به چەکی جۆراجۆر خەڵتانی خۆین‬ ‫کرد‪ ،‬رژیمێک که هەمو سەروەت و داهاتی ئەم کۆمەڵگای خەرجی‬ ‫حوزووری جەنایکارانەی له سوریە و یەمەن و عێراق و لوبنان دەکا‬ ‫که نە تەنیا هیچ دەسکەوتێکی بۆیی نەبوە که ئیسە هەمۆان کۆکن‬ ‫که ژمارەی مەعکۆس دەستپێکردووە که کوژرانی قاسم سلێمانی‬ ‫تەنیا یەک نمونەیەتی‪ .‬رژیمێک ک سەدان هەزاری کەس له رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست کردە قوربانی و نزیک به دە میلیون کەسی ئاۆارە کردوە تا‬ ‫بەشار ئەسەد بپارێزی و له لوبنان بەشداری دەسەاڵت بێ و له عێراق‬ ‫و یەمەنیش رؤڵ بگێرێ تا بۆ سازوسەودا و سازان له گەڵ زلهێزەکان‬ ‫به کاریان بێنێ‪.‬‬ ‫«هەڵبژاردن» لە وەها رژیمێک تەنیا و تەنیا بۆ پاڵپشتی ئەو سیاست‬ ‫و ئەو مەبەستانەیە‪ .‬چونە ناو ئەو پروسەیە خزمەت بەو کارنامە و بەو‬ ‫سیاسەتانە و مۆڵەتی مانۆردان بەم رژیمەیە‪ .‬مەۆداێکی نێۆان خەڵک‬ ‫و ڕاپەرین و شۆرشی جەماوەری و رژیم نەماوەتەوە‪ .‬هەر گردبونەوەێک‬ ‫له دەوری سەندوقی هەڵبژاردن‪ ،‬هەر خۆبەربژێرکردنێک و هەر ئێقدامێک‬ ‫بۆ گەرمکردنی بازاری ئەم شانوگەریە دەرفەتێکە بۆ کۆماری ئیسالمی که‬ ‫شۆرش و نارەزایەتییەکان بخاتە الوە و له رۆژهەاڵتی ناوەڕاستیش ئیمکانی‬ ‫سازوسەودا پەیدا بکاتەوە و درێژەی به کوشتار و ترور و ئاوارەگی خەڵک‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫حەرەکەتێکی گەورە و چاالکانەی بایکۆت و تەحریم دەبێ ساز بکرێ که‬ ‫دەتوانێ ڕاپەڕین و شۆرشێک بێ بۆ ریسۆاکردنی رژیم و کاربەدەستانی‪.‬‬

‫راپۆرتی بەشێک لە دیدارو چاوپێکەوتنەکانی سکرتێری‬ ‫گشتیی کۆمەڵە لە ئەمریکا‬ ‫رۆژی ‪٨‬ی مانگی دێسەمبەری ‪ ،٢٠١٩‬هاورێی كاك‬ ‫عومەر ئیلخانیزادە سکرتێری گشتیی کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستان‪ ،‬بە سەردانێکی سیاسیی‬ ‫و دیپلۆماسی گەیشتە واشنگتن‪ .‬لە ماوەی ‪ ٨‬ڕۆژ‬ ‫کاری چروپڕدا وێرای ناساندنی زۆرتری كۆمه‌ڵ ‌ه و‬ ‫هێنانە بەرباسی دۆخ و پێگەی کوردستانی ڕۆژهه‌اڵت‪،‬‬ ‫هاوکات سیاسەت و پیالنگێرییەکانی کۆماری ئیسالمی‬ ‫لە کۆی رۆژهەاڵتی نێوەراست بە گشتیی و رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان بە تایبەتی‪ ،‬لە قاودا‪.‬‬ ‫رۆژی دووشەممە ‪٩‬ی مانگ دەستپێکی کۆبوونەوەو‬ ‫دیدارەکان‪:‬‬ ‫هاورێ عومەر لەگەڵ ناوەندی داکۆکی لە دێموکراسی‬ ‫کە تینک تانکێکی کاریگەرەو لە الیەن ریژیمی‬ ‫ئێرانەوە گەمارۆی خراوەتەسەر‪ ،‬له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‬ ‫ڕێكخراوه‌كه‌ کۆبووەوەو لەو دانیشتنەدا بە تێروتەسلی‬ ‫باس لە خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییانەی ئێران و‬ ‫کوردستان کرا‪ .‬هاوکات لە دانیشتەنەکەدا بابەتی‬ ‫ناوەندی هاوکاری و ده‌وری كۆمه‌ڵ ‌ه و مێژووی خەباتی‬ ‫بزوتنەوەی رزگاریخوازانەی کوردستان بە وردی باسی‬ ‫لێکرا‪.‬‬ ‫لە بڕگەیەکی دیکەی ئەو دانیشتنەدا‪ ،‬هاوڕێ‬ ‫عومەر وەاڵمی پرسیارەکانی خانەخوێی دایەوەو‬ ‫کۆی قسەوباسەکان لە دانیشتنی رۆژی دواتری‬ ‫تینکتانکەکەدا لەگەڵ برایان هووک نوێنەری تایبەتی‬ ‫ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران و راوێژکاری وەزیری‬ ‫دەرەوە‪ ،‬رەنگی دابویەوە‪.‬‬ ‫کلیف مای سەرۆک و دامەزرینەری ناوەندەکە‪ ،‬هەروەها‬ ‫لێکۆڵەرو شارەزای کاروباری کوردستان و نێوچەکە‬ ‫جۆن هانا کە پێشتر راوێژکاری ئەنجوومەنی ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی دیک چەینی و هەروەها سەرۆک بوش بوە‬ ‫بۆ کاروباری رۆژهەاڵتی نێوەراست و لە دەورانی بیل‬ ‫کلینتۆن دا یاریدەدەری وەزیری دەرەوە بوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫تەزڤین کاهن لێکۆڵەر لە دامەزراوەی ئاماژە بۆکراو‬ ‫ئامادەی دانیشتنەکە بوون و گفتوگۆیەکی تێروتەس‬ ‫کرا‪.‬‬ ‫رۆژی سيشەممە ‪١٠‬ی مانگ‪:‬‬ ‫سکرتێری گشتیی کۆمەڵە سەردانی بەشی کوردی‬ ‫دەنگی ئەمریکای کردو لە دوو وتووێژی جیادا باسی لە‬ ‫پێگەی کوردستان و ئامانجی سەفەرەکەی بۆ ئەمریکاو‬ ‫پێویستی یەکریزی نێو ماڵی کوردستانی کرد‪.‬‬ ‫ل ‌ه دیدارێكی دیكه‌دا هاوڕێ عومه‌ر‪ ،‬لەگەڵ د‪ .‬ساشا‬ ‫تۆپریج‪ ،‬دیپلۆمات‪ .‬مامۆستای زانکۆو چاالکی مافەکانی‬ ‫مرۆڤ کۆبوویەوە‪ ،‬بە وردی باس لە میکانیزمەکانی‬ ‫کارکردن لە واشنگتن کراو بەرنامەدانرا کە چۆن پرسی‬ ‫کوردی رۆژهەاڵتی لە واشنگتن پتر بهینرێتەوە گۆڕێ و‬ ‫لەم بارەوە دوو الیەن کۆمەڵێک بیروبۆچونیان ئاڵوگۆر‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫دانیشتنێكی دیكه‌ی هاوڕێ عومه‌ر لەگەڵ کۆنگرێسمەن‬ ‫برایان مەست بوو کە لەو کۆبوونەوەدا‪ ،‬بارودۆخی‬ ‫کوردستان بە گشتیی و رۆژهەاڵتی کوردستان بە‬ ‫تایبەتی تاووتوێ کرا‪ .‬داوا لە کۆنگرێسمەن کرا‬ ‫پشتیوانی لە دۆزی کورد بە گشتیی و لە رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان بە تایبەتی بکات و ئەویش الی خۆیەوە‬ ‫بەڵێنی دا کە بە هەموو تواناوە پشتیوانی دۆزی رەوای‬ ‫کوردستان دەکات و خۆشحاڵی خۆی سەبارەت بەو‬ ‫دیدارە دەربڕی و لەسەر پێوەندی دوو الیەنە پێداگری‬ ‫کردەوە‪.‬‬ ‫هەمان رۆژ لە دیدارێکی کورت دا هاوڕێ عومەر‬ ‫ئێلخانیزادە سکرتێری گشتیی کۆمەڵە چاوی کەوت‬ ‫بە باڵوێز سام براونباک بالوێزی نێونەتەوەیی ئەمریکا‬ ‫بۆ ئازادی ئایینەکان و باس لە پێشێلکارییەکانی‬ ‫دەسەاڵتدارانی ئیران دژ بە سەرجەم ئازادییەکان کرا‪.‬‬ ‫هەمان رۆرژ ھاوڕێ عومەر لەگەڵ رۆژنامەوان جەستین‬ ‫تۆماس لە بەرنامەی سیاسەت لە ژوورەکانی پشتەوە‪،‬‬ ‫کە بەرنامەیەکی رادیۆیی بە ناوبانگە‪ ،‬بۆ ماوەی ‪٣٠‬‬ ‫خولەک بەشداری کردو‬ ‫وێرای لە قاودانی سیاسەتەکانی کۆماری ئیسالمی‪،‬‬ ‫هاوکات داوای کرد کە ئەمریکا پشتیوانی دۆزی‬ ‫رەوای کوردستان و رەوتی دێموکراسی لە ئێران‬ ‫بکات‪ .‬هه‌روه‌ها له‌و وتووێژه‌دا پێداگری كرد له‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه کوردستان بەو پاشخانە خەباتگێرانەوە کە هەیەتی‬ ‫دەتوانێ فاكته‌ری گرینگی کۆکەرەوەی گشت هێزە‬ ‫دێموکراتەکانی ئێران بێ‪.‬‬ ‫چوارشەممە ‪١١‬ی مانگ‪:‬‬ ‫سکرتێری گشتیی کۆمەڵە لە کۆبوونەویەکی ئەنستیوتی‬ ‫گۆڵد بۆ کاروباری ئیستراتیژی نێونەتەوەیی بەشداری‬ ‫کرد‪ .‬سەرەتا ئێلی گۆڵد سەرۆکی پەیمانگەکە بە‬ ‫گەرمی بەخێرهاتنی میوانی کردو دواتر کاک عومەر لە‬

‫وتارێکی ‪ ٤٥‬خوله‌كی دا کۆی پیالنگێرییەکانی تارانی‬ ‫لە قاوداو لە برگەیەکی دیکەدا وەاڵمێ پرسیاری‬ ‫لێکۆڵەرو ميدیاکارانی دایەوە کە بانگهێشت كرابوون و‬ ‫لە کۆبوونەوەکەدا ئامادە بوون‪.‬‬ ‫هەمان رۆژی دیدارێک لەگەڵ سیامەند حەجۆ ئەندامی‬ ‫کۆمیتەی پێوەندییەکانی دەرەوەی ئەنجوومەنی کورد‬ ‫لە سوریا پێکهات و لەسەر هاوپێوندی کوردستانی‬ ‫و کاری هاوبەش بۆ هێنانەگۆری پتری دۆزی کورد‬ ‫پێداگری کرایەوە‪ .‬لە هەمان کات هاورێ عومەر‬ ‫چاوی کەوت بە دەیڤید پۆالک راوێژکاری وەزارەتی‬ ‫دەرەوەو لێکۆڵەری پلەبەرز لە ئەنستیتوتی واشنگتن‬ ‫بۆ سیاسەتی رۆژهەاڵتی نزیک‪.‬‬ ‫لە پال ئەمانەدا‪ ،‬هاورێ عومەر لەگەڵ ستافی هەر دوو‬ ‫کۆنگرێسمەن‪ ،‬جۆ ویلسۆن و لی زیلدەن و کۆمیتەی‬ ‫راهێنانی پەروەردەی الوانی کۆمارییەکان دیداری‬ ‫هەبوو کە تێیدا داوای لێکردن بە مەبەستی پاشەکشە‬ ‫کردن بە ئێران پێویستە بایەخ بە ناوەندی هاوکاری‬ ‫حیزبەکانی کوردستانی ئێران بدەن و بە فەرمیی‬ ‫بیانبینن و دەرگا جۆراوجۆرەکانیان لەسەر بکەنەوە‪.‬‬ ‫ئێوارەی هەمان رۆژ‪ ،‬سکرتێری گشتیی لە دیدارێکی‬ ‫پڕ بایەخ دا لەگەڵ کەسایەتی بە ناوبەناگی ئەمریکی‬ ‫وەلید فارس راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی دۆناڵد‬ ‫ترەمپ لە کێبەرکێی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی‬ ‫‪٢٠١٦‬دا‪ ،‬کۆبوویەوەو بە وردی سیاسەتەکانی ئەمریکا‬ ‫لە رۆژهەاڵتی نێوەراست و کردەوەکانی ئێران لە‬ ‫نێوخۆو ناوچه‌ك ‌ه کەوتە بەرباس و هاوکات دۆخی‬ ‫سەرکوتی بێبەزەیانەی کۆماری ئیسالمی لە دژی‬ ‫خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییە گفتوگۆی لەبارەوە کرا‪،‬‬ ‫لەو نێوەدا دەورو رۆڵی هێزە دەرەکییەکان وەکوو‪،‬‬ ‫میلیشیای شێعەو حیزبواڵ بە وردی شیکرایەوە‪.‬‬ ‫وەلید فارس الی خۆیەوە بەڵێنی دا کە ئەو زانیاری‬ ‫و داوایانە بگەیەنێتە ناوەندەکانی بڕیارو سەرۆکایەتی‬ ‫لە ئەمریکاو هەر لەو چوارچێوەش دا کار بکات بۆ‬ ‫ناساندنی پتری دۆزی کوردستانی رۆژهەاڵت لە بنکەو‬ ‫بونیادەکانی ئەمریکا و مێدیای ئەو واڵتەدا‪.‬‬ ‫هەمان رۆژ‪ ،‬هاورێ عومەر لەگەڵ تەلەویزیۆنەکانی‬ ‫کوردستان ‪ ،٢٤‬کوردستان تی ڤی و تیشک تی‬ ‫ڤی وتووێژی هەبوو کە بە وردی دۆخی کوردستانی‬ ‫رۆژهەاڵتی شیکردەوە‪.‬‬ ‫پێنجشەممە ‪١٢‬ی مانگ‪:‬‬

‫ئه‌و ڕۆژ‌ه كاك عومه‌ر لە کۆبوونەوەیەکی “ئەنستێتوی‬ ‫کورد لە واشنگتۆن” دا بەشداری کرد کە بۆ هەر‬ ‫دوو بەرێزان کاک عەبدواڵ موهتەدی و ھاوڕێ‬ ‫عومەری ئیلخانیزادە پێکهاتبوو‪ .‬کۆبوونەوەکە بە‬ ‫بەشداری کۆمەڵیک لێکۆلەر و شرۆڤەکاری سیاسی‬ ‫ئەمریکایی و کوردی بەرێوەچوو کە تێیدا باس لە‬ ‫چونیەتی و ئاکامەکانی ئەمدوایانەی راپەرینی‬ ‫شارەکانی کوردستانی رۆژهەاڵت و ئێران‪ ،‬سیاسەتی‬ ‫هەناردەکردنی تیرۆریسمی کۆماری ئیسالمی ئێران لە‬ ‫ناوچەکە‪ ،‬گرژییەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران و پێگەی‬ ‫کوردی رۆژهەاڵت لەو پەیوەندیاندا کرا‪ .‬پاشان ل ‌ه‬ ‫الیه‌ن هه‌ر دوو كۆڕگیره‌كه‌و‌ه وەاڵمی پرسیاری ئامادە‬ ‫بووان درایەوە‪.‬‬ ‫دواتر لە دیدارێکی جیاوازدا لە ئۆفیسی سەرەکی‬ ‫خۆی‪ ،‬سەناتۆری دیارو خاوەن پێگەی ئەمریکا ڤان‬ ‫هۆلن کە بە دۆستیکی دڵسۆزی کوردستان ناسراوەو‬ ‫یەکێک لەو کەسانەیە کە بڕیارنامەی سەپاندنی‬ ‫گەمارۆکانی بەسەر تورکیادا وروژاند‪ ،‬هاورێ لەگەڵ‬ ‫راوێژکاری ئاسایشیی نەتەوەیی‪ ،‬پێشوازی گەرمیان‬ ‫لە هاورێ عومەر کردو سەناتۆر دڵنیایی دا کە لەمەو‬ ‫پاش جیا لە باس کردنی دۆخی کوردەکان لە باشورو‬ ‫رۆژاوای کوردستان‪ ،‬پرس و بابەتی پێوەندیدار بە‬ ‫رۆژهەالتی کوردستان دەوروژێنێ‪ .‬هاورێ عومەر‬ ‫باسی لەوە کرد لە بۆ هەر گوشار خستنە سەر‬ ‫ئێران‪ ،‬پێویستە پاڵپشتی ل ‌ه کوردی رۆژهەاڵت بكرێ‬ ‫و هەروەها مانەوەی هێزەکانی ئەمریکای لە باشور‬

‫و ڕۆژئاوای كوردستانی بە گرینگ زانی بۆ ئەوەی‬ ‫بەر بە گێرە شێوێنی و ئاژاوەکانی گروپ ‌ه تیرۆریست ‌ه‬ ‫ئیسالمیه‌كان و ئێران بگیردرێ‪.‬‬ ‫هەینی ‪١٣‬ی مانگ‪:‬‬ ‫لەم دیدارەدا هاورێ عومەر لەگەڵ کۆنگرێسمەن‬ ‫مایکێڵ والتز کۆبوویەوەو بە وردی باس لە سیاسەتی‬ ‫تێکدەرانی ئێران لە نێوچەکەو رەوتی سەرکوتی‬ ‫خۆپیشاندەران کراو هەروەها باس لە بایەخی خەباتی‬ ‫نەتەوەی کورد لە رۆژهەاڵتی کوردستان کراو ئەو‬ ‫باسە هاتە گۆرێ کە دەکرێ و دەشێ بۆ کۆکردنەوەی‬ ‫هێزە دێموکراتەکانی بەرهەڵستکاری ئێران‪ ،‬پشت‬ ‫بە کوردستان ببستن هەر وەکوو چۆن کوردەکان‬ ‫لە عێراق بۆ رووخانی سەدام دەورێکی بااڵو هەمە‬ ‫الیەنەیان گێرا‪ .‬هاورێ عومەر باسی لەوە کرد کە‬ ‫پێویست نیە ئەمریکا سەربازی خۆی بنێرێتە ئێران‪،‬‬ ‫بەڵکو پشتیوانی ماڵی و مەعنەوی و کۆ کردنەوەی‬ ‫ئوپۆزیسیۆن دەتوانێ دەورێکی بنەرەتی بۆ روخانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی بگێرێ‪ .‬کۆنگرێسمەن مایکێڵ‬ ‫بەڵێنی بە شاندەکەدا کە لە پێوەندی بەردەوام دا‬ ‫دەبن و هەروەها بە جیدی هەوڵ دەدات کە پێوەندی‬ ‫نێوان کوردی رۆژهەاڵت و ئەمریکا بەرەوە باشتر بوون‬ ‫بکات و لەم بارەوە کۆمەڵێک پێشنیارو راوبۆچوون بۆ‬ ‫دیداری فەرمیی و کرانەوەی دەرگای وەزارەتی دەرەوە‬ ‫ئاڵوگۆر کران‪.‬‬ ‫هاوکات لە دیدارێکی دیکەدا‪ ،‬لەگەڵ مایکێڵ پرەجێنت‪،‬‬ ‫لێکۆڵەر لە ئەنستیتۆی هادسۆن و ئەفسەری پشوی‬ ‫هەواڵگری ئەمریکا‪ ،‬دیدارێکی پڕ بایەخ هاتە گۆرێ‬ ‫و لەم بارەوە مایکێڵ لەگەڵ بۆچوون و روانگەکانی‬ ‫هاورێ عومەر سەبارەت بە هەڵەی سیاسەتەکانی‬ ‫واشنگتن لە ناوچه‌ك ‌ه بە گشتیی و روو بە ئێران بە‬ ‫تایبەتی هاورا بوو‪ .‬مایکێڵ وێرای خۆشحالی خۆی لەو‬ ‫دیدارە‪ ،‬بەڵێنی دا کە ل ‌ه پێوەندی بەردەوام دەبێ و‬ ‫پێکەوە کار بۆ پاشەکشە بە ئێران لە کۆی ناوچەکە‬ ‫دەکەن و لەم بارەوە رۆڵی کوردەکانی رۆژهەاڵت و‬ ‫ناوەندی هاوکاری بە گرینگ وەسف کرد‪.‬‬ ‫هەروەھا هاورێ عومه‌ر‪ ،‬سەردانی ئەنستیتۆی واشنگتن‬ ‫بۆ سیاسەتی رۆژهەاڵتی نزیکی کردو لەگەڵ د‪ .‬بیالل‬ ‫وەهاب پسپۆری کاروباری کوردستان و جاناتان‬ ‫شارەزا لە دۆخی ئێران کۆبوویەوە لە ماوەی نزیک‬ ‫بە دوو کاتژمێردا باسیان لە پرسی کۆڵبەران‪ ،‬دۆخی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬سەربازی و ئابوری کوردستان کردو‬ ‫هەروەها بە وردی پەرژانە سەر گرینگی ناوەندی‬ ‫هاوکاری حیزبەکانی کوردستانی کوردستانی ئێران‪.‬‬ ‫شەممە ‪١٤‬ی مانگ‪:‬‬ ‫هاورێ عومەر سەردانی لقی ‪٧‬ی پارتی کردو بە‬ ‫گەرمی لە الیەن بەرێز حیکمەت بامەرنی بەرپرسی‬ ‫لق و ئەندامانی لق بە گەرمی پێشوازی کراو دو الیەن‬ ‫لەسەر هاوپێوەندی کوردستانی پێداگریان کردەوەو‬ ‫لەم هەمان کات دا بە پێویستیان زانی کە دەبێ‬ ‫تایبەتمەندییەکانی هەر پارچەیک رەچاو بکرێ و هێزی‬ ‫پارچەکانی دیکە هاوکاری یەکتر بکەن نەک دەست لە‬ ‫کاروباری نێوخۆیی یەکتر وەربدەن‪.‬‬ ‫یەکشەممە ‪١٥‬ی مانگ‪:‬‬ ‫سکرتێری گشتیی لە سمینارێکدا بەشداری کرد کە‬ ‫هاوکات بوو لەگەڵ رۆژی پێشمەرگەو لەمبارەیەوە‬ ‫وێرای پیرۆزبایی لە حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫و پێشمەرگەکانیان کرد‪ ،‬پاشان وتارێکی هەمە‬ ‫الیەنەی لەسەرکوردستان‪ ،‬ئێران و نێوچەکەو گرینگی‬ ‫ناوەندی هاوکاری حیزبەکانی کوردستانی ئێرانی‬ ‫شی کردەوەوبەرخۆدان و رچەشکێنی کوردستانی‬ ‫رۆژهەاڵتی لە کۆی ئێران دا بەرز نرخاند‪ .‬لە برگەیەکی‬ ‫دیکەدا کۆرگێر ب ‌ه وردی وەاڵمی پرسیارو تێبینی‬ ‫ئامادە بووانی دایەوە‪ .‬شیاوی باسە کە وتاری هاورێ‬ ‫عومەر لەگەڵ پێشوازی گەرمی بەشداران بەرەو روو‬ ‫بوویەوە‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪٣‬‬

‫وتووێژ‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‪٢٠٢٠/٠١/٠٨ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪5‬‬

‫خی ڕۆژهەاڵتی ناوین و کوردستان‬ ‫موهتەدی چاالک و شرۆڤەکاری سیاسی‬ ‫ئێمە قەومی بەرتەرین و کورد خوێنمان‬ ‫رەنگین ترە بۆیە تووشی ئەوە نەبووینبەاڵم‬ ‫لەپەنای ئێمە چ شیعە و چ سوننی دەیکا‪.‬‬ ‫ئێمە دوو حکوومەت مان هەیە‪ ،‬یەکێکیان‬ ‫پاڕلمانی کوردستانە کە سەرەڕای‬ ‫ئەوهەموو رەخنەیەی لێی دەگرین بەاڵم‬ ‫ئەقەلیەتی دینی و مەزهەبی جۆراوجۆر لە‬ ‫باشووری کوردستان هەیە کە نوێنەریان لە‬ ‫پاڕلمان هەیەو لەو واڵتە ژیان دەکەن و‬ ‫حەقی دەنگیان هەیە‪ .‬هەروەها لە رۆژئاوا‬ ‫لەهەموو کانتۆنەکانی نوێنەریان هەیە‬ ‫کە مەسیحی وتورکەمەن و ئەقەلیەتی‬ ‫جۆراوجۆر بوونیان هەیە و بەگشتی دەبێ‬ ‫بڵێم لە رۆژئاوا تۆلێڕانس هەیە ‪ ،‬لە‬ ‫ماوەی ئەو هەموو دەسەاڵتداری باشووری‬ ‫کوردستان دا ‪ ٥‬یا ‪ ٦‬کەس ئێعدام کراوە‬ ‫و بەگشتی رێژەی ئێعدام لە کوردستان یا‬ ‫نەبووە یا زۆر زۆر کەم بووە ؛ لە پەنای‬ ‫ئەوان ئێران و تورکیە هەیە کە لەبەرامبەر‬ ‫گرتن و ئێعدام کردندا زۆرترین رێژەیان‬ ‫تۆمار کردووە ئێمە دەبێ لەگەل ئەو‬ ‫واڵتانە هەڵیان سەنگێنین ؛ سەرەڕای‬ ‫ئەوەی ئێران و تورکیە دوو دەوڵەتی گەورە‬ ‫و بەهێزن بەاڵم لە دەوڵەتێکی بە ئیستالح‬ ‫دێمۆکراتیک لە تورکیە زۆرترین رێژەی‬ ‫رۆژنامە نووسان لەدونیادا لە تورکیەیە‬ ‫لە زیندان دان ‪،‬لە حاڵێکدا کە ئەو خۆی‬ ‫پێ دێمۆکراتیکە وهاومەرزی ئوروپایە ئەوە‬ ‫هەڵسووکەوتیەتی‪ .‬کوردستان بە بەراورد‬ ‫لەگەل جیرانەکانی دوودەسکەوتی گرینگی‬ ‫بووە ‪ .‬لە هیچ کوێی دونیادا بە ئەندازەی‬ ‫باشووری کوردستان تلویزیۆنی موخالفی‬ ‫لێ نییە ‪ ،‬دەنگی جیاواز لە تلویزیۆن دا‪ ،‬لە‬ ‫رۆژنامەدا ‪ ،‬الیەنی وا هەیە کە لە ناکۆکی و‬ ‫بااڵنسی هێزێکدا هاتوونە سەر بەالم بەهەر‬ ‫دەلیلێک ئەو واڵتە بەناوی دێموکراتیک‬ ‫دانراوە وپاڕلمانی ئازادی هەیە‪ ،‬رۆژنامەی‬ ‫ئازادی هەیە‪ ،‬رۆژنامە نووسی ئازادیشی‬ ‫هەیە ‪ ،‬لەوانەیە چەند کەسێکیش کووژرابێ‬ ‫بەاڵم بە بەراورد لەگەل کێشەی مەزهەبی‬ ‫و بکوژ بکوژی نێو رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫ئەم دوو پارچەیەی کوردستان لەڕاستیدا‬ ‫بۆ هەموو خەڵکی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫رۆشناییە؛ نەک لەبەر ئەوەی من کوردم‬ ‫وا دەڵێم ‪ .‬باشە یەپەگەفەرقی نیە لەگەل‬ ‫سووریە ؟ فەرقی نیە لەگەل توندڕەوەکانی‬ ‫سەر بە تورکیە؟ لەگەل ئەو ئیفتزاحەی‬ ‫کە سەربازی تورک و الیەنگەلی سەر بە‬ ‫تورکیە کە بەسەر کچە شەڕڤانی دێنن؟‬ ‫ئەوان لەگەڵ دیلی خۆیان وایان کردووە؟‬ ‫گرینگ ئەوەیە کە ‪ ١٢‬هەزار لە جنایەت‬ ‫کارترین کەسانی داعش لەالی یەپەگە‬ ‫بەدیل گیراون ئایا راپۆرتێک لەوبارەوە لە‬ ‫میدیایەکەوە باڵو بۆتەوە کە گۆیا یەپەگە‬ ‫ئەشکەنجەی دابێتن؟هەر لەو پێوەندییەدا‬ ‫بەناوبانگی‬ ‫زۆر‬ ‫رۆژنامەنووسێکی‬ ‫فەڕانسەوی راپۆرتێکی لەسەر ژنە بەدیل‬ ‫گیراوە داعشیەکان کە لەالی یەپەگە‬ ‫ن باڵو کردۆتەوە ‪،‬لە هیچ کوێ باسی‬ ‫هەڵسووکەوتی خراپ لەالیەن یەپەگە بە‬ ‫نسبەت داعشیە بەدیلگیراوەکانەوە ناکات‬ ‫‪ ،‬کە وابوو ئەوە دەیسەلمێنێ کە کورد‬ ‫دێمۆکراتیکە و ئەرکی میدیا‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫میدیای کوردی ئەوەیە کە ئەو جیاوازییانەی‬ ‫کورد بەرجەستە بکات ‪.‬‬ ‫پرسیار ‪ :‬لەسەر هەڵسەنگاندنەکان و‬ ‫بەتایبەت رۆژئاوا کە نموونەیەکی باشیان‬ ‫نیشان داوە و تەنانەت ناوی هێزەکەشیان‬ ‫هێزەکانی سووریەی دێمۆکراتە و‬

‫وتەبێژەکەشیان کابرایەکی ئاشوورییە‬ ‫هەرچەند ناکرێ پێشبینی داهاتوو بکرێ‬ ‫بەاڵم پرسیار ئەوەیە ‪ ،‬بۆچی نەتوانرا‬ ‫پارێزگاریی لێ بکرێ ‪ ،‬بە بڕوای جەنابت‬ ‫بە بەراوردی ئەوەی کە خەڵکێکی زۆر‬ ‫ئاوارە بوون و بەشێکی زۆر لە خاکەکەیان‬ ‫لەدەست دا بۆ پاراستنی خۆیان دەبوو چی‬ ‫بکەن کە نەیان کردبێ؟‬ ‫وەالم‪ :‬دووهۆکاری گرینگ هەیە کە زۆربەی‬ ‫خەڵک باسی دەکات ‪ -١ .‬شێوەی معامەلە‬ ‫کردنەکەیانە‪ ،‬کە تاک الیەنە معامەلە لەگەڵ‬ ‫ئەمریکا کرا و ئەوە هەڵەیە ‪ .‬معامەلە‬ ‫دەبێ مەعقووڵ بێت و دەبێ لە نێوان دوو‬ ‫الیەن دا بێ بۆ نموونە؛ بە گرتنی رەقە‬ ‫دەبوو بزانن چی بە دەست دەهێنن و چی‬ ‫لەدەست دەدەن؛ تۆ شارێکی عەرەبت بە‬ ‫دەست هێناوە هەر ئان ئیمکانی هەیە لێت‬ ‫بستێنن ‪ ،‬دەیباشە تۆ خواستت چییە ؟ تۆ‬ ‫کە شاری رەقەت دەوێ دەبێ خواستێکی‬ ‫سیاسیت هەبێت‪ ،‬دەبوو لە معامەلەیەکدا‬ ‫ئیمزای نێونەتەوەییت وەرگرتبایە ‪،‬‬ ‫النیکەمەکەی ئەوەیە کە دەبوو مافەکانی‬ ‫خۆی وەک پێکهاتەیەکی واقعی لە سوریە‬ ‫پێ وەرگرتبایە ‪،‬جا سەیر ئەوەیە کە رەقە‬ ‫شاری عەرەبە و کورد دەیگرێت وکەرکووک‬ ‫شاری کوردە وعەرەب دەیگرێت‪.‬‬ ‫‪ -٢‬سەرجەم پێوەندی یەپەگە لە گەل‬ ‫ئەمریکا لەسەر مەبنایەکی سیاسی‬ ‫وخواستێکی سیاسی دیاریکراو نەبوو و‬ ‫دواتریش پێوەندییان لە گەڵ پەکەکە نەبڕی‬ ‫و خۆیان وەک هێزێکی جیاواز لە پ ک ک‬ ‫نیشان نەدا وە ئەوە بووە هۆکار بۆ ئەوەی‬ ‫کە چۆن لە پەنای مەرزی تورکیە بوون‬ ‫کەسانێک حەقیان بە داگیرکدنی دەدا‪،‬‬ ‫هەرچەند کە بە پێچەوانەی ئەو بۆچوونە‬ ‫بەاڵم داگیرکەر هیچ حەقانیەتێکی نیە‪.‬‬ ‫بەالم نەدەبوو وێنەی عەبدولال ئۆجەالن‬ ‫دابنێن و بیانوو بدەنە دەست تورکیەی‬ ‫داگیرکەر‪ ،‬ئەوە نەتیجەی سیاسەتی‬ ‫یەپەگە نیە بەڵکوو سیاسەتی پە ‪.‬کە‪.‬‬ ‫کە یە هەرچەند کە بە بڕوای من ڕێبەرانی‬ ‫ناوچەیی نەیاندەتوانی ئەو کێشەیە‬ ‫چارەسەر بکەن چۆنکە ئیدیۆلۆژیەکەیان‬ ‫ئیدیۆلۆژی ئۆجەالنە و هۆکاری یەکگرتنیان‬ ‫هەر عەبدولال ئوجەالنەو ئەوە خاڵی‬ ‫یەکگرتنیانە و ئەگەر عەبدولال ئۆجەالنیان‬ ‫نەبێ پەرتەوازە دەبن و لێک باڵو دەبن‪،‬‬ ‫ئەمە راستییەکە‪.‬‬ ‫ئەم وێنەوتەسویرەی ئۆجەالنە کەهۆکاری‬ ‫یەکگرتنی کوردە لە رۆژئاوا‪ ،‬دەنا کورد‬ ‫مەزهەبی یەک نییە وئەنواعی مەزهەبی‬ ‫هەیە لە کەلیمی تاعەلیوڵاڵیی و مەسیحی‬ ‫وکلدانی و ئاشووری و شیعە و سوننی‬ ‫‪،‬هەموو ئەوانە و هەروەها زاراوە و زمانی‬ ‫جیاوازی هەیە ‪،‬ناوچەی جۆراجۆری هەیە‬ ‫‪،‬دەوڵەتانی داگیرکەری جۆراجۆری هەیە‪.‬‬ ‫ئەوانە هەموو دەبنە هۆکارگەلێک کە کورد‬ ‫نەتوانێ لە ژێر یەک چەتری یەکگرتوو ‪،‬لە‬ ‫ژێریەک ئااڵ‪،‬یەک هۆکار‪،‬یا یەک دیاردە‬ ‫کۆبێتەوە‪،‬تا ئێستا پرۆژەیەکی یەک دەستی‬ ‫نەتەوەیی نەبووە‪ .‬من مەبەستم لە پرۆژەی‬ ‫یەکدەست بوونی نەتەوەیی ئەوە نیە کە‬ ‫بێین کوردستان بە یەکەوە تەقەڵ بدەین‬ ‫وببێ بە یک کوردستان کە ئەمە ممکن‬ ‫نیە ‪ ،‬شەرایتی نێونەتەوەیی ئەوە ناڵێت‬ ‫و منیش مەبەستم ئەوە نیە کە کورستانی‬ ‫یەکگرتوو یانی یەک بوونەوەی هەر چوار‬ ‫پارچەکە‪ ،‬بەاڵم دەبێ ئەوە بزانین کە ئێمە‬ ‫وەک کورد یەک نەتەوەین؛‬

‫پرسیار‪ ، :‬داهاتوو لە رۆژئاوا چۆن دەبینن؟‬ ‫موعادالت لە چ جەهەتێکە؟ وەزعیەتی‬ ‫رووسیە چۆن دەبێ؟ بە گشتیی مەسەلەی‬ ‫کورد چی بە سەر دێت؟ ئەمریکا چە‬ ‫داخوازیەکی لە کورد هەیە؟ کورد دووبارە‬ ‫هەر ئەو سیاسەتە یەکالیەنەیەی پێشوی‬ ‫لە گەڵ ئامریکا دەبێت یان ئەزموونی‬ ‫لێوەرگرتووە؟‬ ‫وەالم‪ :‬دوپرۆژە هەیە‪ .‬یەکیان پرۆژە‬ ‫رووسیەکەیە؛ رووسیە دەیەوێ لەگەڵ‬ ‫بەشارئەسەد بسازێن و لەو پرۆژەیەدا‬ ‫خاڵێکی باشی تێدایە کە روسیە لەسەرەتای‬ ‫هاتنی بۆ سووریە تەکیدی کردووە کە کورد‬ ‫وەک پێکهاتەیەک لە سووریە بە رەسمیەت‬ ‫بناسرێ و دەڵێ لە یاسای بنەڕەتی‬ ‫سووریە لە جێگەیەکدا بنووسرێ کە کورد‬ ‫پێکهاتەیەکە و دەبێ دیفاعی لێ بکرێت‪،‬‬ ‫ئەوە دەسکەوتێکی سیاسیە بۆ رۆژئاوا‬ ‫سەرەرای ئەوە کە ناوچەیەکی زۆر لەدەست‬ ‫دەچێت وهێزی یەپەگە ئیدغام دەکری لە‬ ‫گەل ئەرتشی سووریە ‪،‬ئەڵبەت ئەویش‬ ‫ئاسان نیە ‪،‬ئەو هەشتا هەزار چەکدارە چی‬ ‫لێ دەکرێ؟ چون نیوەی ئەرتەشەکەیان‬ ‫کچە بەاڵم بەوەشەوە چەن خاڵی تێدایە‬ ‫بەقازانجی کوردە ‪.‬‬ ‫پرۆژەی دووهەم پرۆژەکەی ئەمریکایە‪.‬‬ ‫من پرۆژە ئەمریکایەکەم زۆر پێ خراپە‬ ‫چۆنکە ‪ -١‬بزووتنەوەکەیان تێک دەدا و لە‬ ‫بزووتنەوەیەکی ئازادیبەخشەوە دەیانکا بە‬ ‫ئەرتەشێکی داگیرکەر و دەیان با بۆ ناوچەی‬ ‫عەربەکان ‪-٢.‬لەقاڵبی بزووتنەوەیەکی‬ ‫سیاسی دەکەون ودەبن بەهێزێکی سەرتاپا‬ ‫نیزامی لە خزمەتی ئەرتەشی ئەمریکا‪-٣ .‬‬ ‫دەیانبات بۆ پارێزگاری لە مەنتەقەیەک‬ ‫کە ئەو مەنتەقەیە وەسڵ دەبێتەوە‬ ‫بە ئیسرائیل و چون ئێران دەیەوێ‬ ‫لەشەنگالەوە رێگا بۆخۆی بکاتەوە ئەویش‬ ‫دەیەوێ دەقیق لەو شوێنانە دایان بنێ و‬ ‫دەیەوێ گارانتییەک بدا بە ئیسرائیل‪ ،‬هەر‬ ‫لەبەر ئەوە کورد پڕچەک دەکات بەاڵم‬ ‫بزووتنەوە سیاسیەکەی لەناو دەچێت و‬ ‫دەبێتە گرووپێکی نیزامی سەر بە ئامریکا‪،‬‬ ‫ئەڵبەت ئەوەش ئاسان نیە چونکە مەیلێکی‬ ‫چوون بەرەوالی ئێران لەناوپەکەکەدا هەیە‬ ‫بەالم ئاسان نیە چون زۆربەی فەرماندە‬ ‫نیزامییەکانی یەپەگە لەگەڵ پرۆژەکەی‬ ‫ئەمریکان و لەڕوانگەی ئەوانەوە پرۆژەکەی‬ ‫ئەمریکا بەقازانجی رۆژئاوایە‪.‬‬ ‫پرسیار ‪ :‬ئەو جۆرەی جەنابت دەیبینی‬ ‫ئیحتمالی هەڵگیرسانی شەڕێکی دیکە هەیە‬ ‫؟‬ ‫وەاڵم ‪ :‬پێموانییە بەاڵم من لە یەک شت‬ ‫نیگەرانم‪ ،‬ئەویش ئەوەیە کە ئەو مقاومەت‬ ‫وبزووتنەوە سیاسیە لەبەین بچێ ‪.‬‬ ‫پرسیار ‪ :‬رۆژهەاڵتیش ئەوەی کە دەیبینین‬ ‫زۆر خاڵی مایە ی سەرنجی تێدایە لە‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬بۆ نموونە ئەو هەستە نەتەوەییە‪،‬‬ ‫ئەو هەموو زەبروزەنگ و کوشت و بڕە‬ ‫هەیە بەاڵم سەرەڕای ئەوە خەڵک دێتە‬ ‫سەر شەقام و هاوار و ئێعترازی خۆیان‬ ‫دەکەن و لەڕاستیدا پانتایی جوغرافیایی‬ ‫لە باری نەتەوەییەوە زۆر بەرینتر بۆتەوە‬ ‫بە نیسبەت چل سال پێشتر‪،‬سەرەڕای ئەو‬ ‫هەموو سەرکوتە کە کۆماری ئیسالمی‬ ‫هەمووکات کردوویەتی و چاالکانی سیاسی‬ ‫کوردی خستۆتە زیندان وسزای قورسیشی‬ ‫بەسەردا سەپاندوون و ئیعدامیشی کردوون‬ ‫بەاڵم ئێستا پانتایی جوغرافیایی زۆر زیاتر‬ ‫بووە بە نسبەتی ‪ ٢٠‬سال لەوە پێش ‪،‬‬

‫النیکەم ئێمە لە ئیالم ‪ ،‬کرماشان ‪،‬‬ ‫ناوچەیەکی زۆر لە لورستان ئەو هەستە‬ ‫دەبینینن وبەرخۆدان دەکرێ و داهاتووی‬ ‫رۆژهەاڵت دیارە کە زۆرتربەرەو سیستم‬ ‫دەڕوات تەحلیلتان سەبارەت بە رۆژهەاڵت‬ ‫چیە ؟‬ ‫وەالم ‪ :‬لەڕاستیدا مەسئەلەی رۆژهەاڵت‬ ‫زۆرتر پێوەندی بە ئێمەوە هەیە ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بتەوێت بەحسی رۆژهەاڵت بکەین پێویست‬ ‫ناکا زۆر بگەڕێینەوە دواوە و تەنیا چاوێک‬ ‫دەخشێنین بەسەر شۆرشی نوێ لە ‪١٣٥٧‬‬ ‫ی هەتاوی واتە لە ‪١٩٧٩‬ی زایینی بەوالوە‪.‬‬ ‫یەک دوو مەسەلە لێرەدا هەیە کە ئەگەر‬ ‫کورد لەسەر ئەوانە هەڵوێستە نەکات‬ ‫ناتوانی بچێتە هەڵسەنگاندنێکی درووست‬ ‫لە والتەکەی خۆی‪ .‬یەکیان ئەوەیە کە‬ ‫بگات بەوە کە بزووتنەوەی کوردستان‬ ‫بزووتنەوەیەکی قائیم بە زاتە‪،‬جا چاک‬ ‫یا خراپەکەی با بمێنێت ‪ .‬لەکوردستان‬ ‫شؤڕش وئینقالبی خەڵک ئیسالمی نەبوو‬ ‫بەپێچەوانە لە ئێران ئیسالمی بوو و ئەو‬ ‫جیاوازیە لە میشکی رووناکبیری حیزبی‬ ‫کوردی و تاکی کورد دا نییە و زۆربەیان‬ ‫دەلێن ئێمە درێژەی شۆڕشی ئێرانین ‪.‬‬ ‫زۆرکەس دەیکوت لەشۆڕشی ئێران‬ ‫کوردستان بووبەسەنگەری شۆڕشگێڕی‬ ‫خەڵکی ئێران‪ ،‬شۆڕشی گەالنی ئێران‬ ‫‪ ،‬ئەوانە هەمووی ئەدەبیاتێک بوون کە‬ ‫بەکارمان هێناوە کە سەرتاپا ئەوە غەڵەتە‬ ‫؛ بۆ غەڵەتە؟ یەکەم بگەڕێوە بۆ زیندانیانی‬ ‫سیاسی‪،‬تۆ تەنانەت یەک زیندانی سیاسی‬ ‫کوردیش لە دژی شا نابینی کەبەهۆکاری‬ ‫مەزهەبی لە زیندان بووبێ‪،‬تەنانەت‬ ‫موفتی زادە کە بەرجەستەترینیانە لە‬ ‫سەر مەسەلەی کورد گیراوە نەک لەسەر‬ ‫مەسەلەی مەزهەب‪،‬ئەندامی حیزبی‬ ‫دێمۆکراتی کوردستان بووە کە گیراوە‪،‬‬ ‫تەرکیبی زیندانیانی سیاسی کوردی ئێرانی‬ ‫کە لە زیندانەکانی شا بوون لە یەک نمونەش‬ ‫دا نابینین کە بۆچوونی مەزهەبی بووبێت‪،‬‬ ‫تەنانەت رادیکاڵترینیان موفتی زادە بوو ‪،‬‬ ‫تا شۆڕش نەکرا مەزهەبی نەبوو‪،‬ئیسالمی‬ ‫بوو ‪،‬بەالم بزووتنەوەیەکی سیاسی‬ ‫وئیسالمی لە نەزەر دا نەبوو وبەپێچەوانە‬ ‫بزووتنەوەیەکی نەتەوەیی لەنەزەردا بوو‬ ‫‪،‬سەرجەم زیندانیانی سیاسی کە لە ئێران‬ ‫گیراون یا چەپ بوون یا ناسیۆنالیست‬ ‫بوون‪ ،‬چەپەکان کۆمەڵەیان درووست‬ ‫ناسیۆنالیستەکانیش حیزبی‬ ‫کرد و‬ ‫دێمۆکرات‪ .‬بەرچاوترین زیندانیانی سیاسی‬ ‫ئەو سەردەمە فوئاد مستەفاسوڵتانی‪،‬‬ ‫موهتەدی‪،‬ئیبراهیم‬ ‫عەبدوڵال‬ ‫جەعفەرشەفیعی‪،‬شوعەیب‬ ‫عەلیزادە‪،‬‬ ‫ئەوە‬ ‫ئەردەاڵن‬ ‫زەکەریایی‪،‬یۆسف‬ ‫کۆمەڵەکان‪ ،‬لە حیزبی دێمۆکراتیش غەنی‬ ‫بلوریان وعەزیز یەسری‪ ،‬ئەڵبەت حیزبی‬ ‫دێمۆکرات کەمتریان زیندانی بووە چۆنکە‬ ‫زۆربەیان لەعیراق بوون ‪ ،‬بۆیە ئەو ئاماژانە‬ ‫پێمان دەڵێت کە زەرفیەتی ئەو بزووتنەوەیە‬ ‫زەرفیەتێکی چەپ یان نەتەوەیی بووە ‪،‬‬ ‫هەربۆیەئەگەر باس لە ئێران دەکرێت ‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە ئیسفەهان لە کوردستان گەورەترە‬ ‫‪ ،‬شاری ترە‪ ،‬سەنعەتی ترە ‪ ،‬ئەی چۆنە کە‬ ‫کوردستان شۆڕشگێڕترە؟ ئایا هی ئەوەیە‬ ‫کە خەڵکی کورد عاقڵترن؟ دەبێ بڵێم تاکە‬ ‫هۆکار ئەوەیە کە بزووتنەوەی کوردستان‬ ‫بزووتنەوەیەکی نەتەوەیی بوو‪ ،‬ئەوی ئەو‬ ‫بزووتنەوەیەی پێ نەتەوەیی نییە‪ ،‬پێیوایە‬ ‫ئازادی چینی کرێکار بۆ ئەو ئەسڵە کە‬

‫ئەوەش بیرێکی پێشکەوتووە بەاڵم ئەوە‬ ‫هیچ لە راستییەکە ناگۆڕێ‪ ،‬زۆرێک پێیان‬ ‫وایە بزووتنەوەیەکی کرێکارییە؛ باشە‬ ‫من دەلێم کام بزووتنەوەی کرێکاری ‪٤٠‬‬ ‫سال دەچێتە شاخ ‪،‬بزووتنەوەی شاخ‬ ‫خۆی بزووتنەوەی رزگاریە ‪ ،‬شەڕی‬ ‫درێژ خایەن موختەسی بزووتنەوەی‬ ‫رزگاریە‪ .‬ئەوانە ئەو فاکتۆرانەن کەلە‬ ‫شەڕی رزگاریخوازی دێتە کایەوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫چین‪،‬ویتنام و ئانگوال ‪ ،‬ئەلجەزایر‪،‬بەاڵم‬ ‫چاو لێدەکەی لە دە رۆژ دا دەوڵەت‬ ‫یەکال دەکەن ‪ ،‬کرێکارمانگرتن دەکات‬ ‫وخۆپیشاندان دەکا‪ .‬ئەگەر سەیر بکەین‬ ‫لەناو بزووتنەوەی کوردستاندا سەرجەم‬ ‫بزووتنەوەی کرێکاری زۆر بەهێزی تێدایە‬ ‫و هەروەها بزووتنەوەکانی تر‪،‬بزووتنەوەی‬ ‫ژنان ‪ ،‬بزووتنەوەی ژینگەپارێزی و زۆرێک‬ ‫بزووتنەوەی تر بەاڵم سەرجەمی ئەو‬ ‫بزووتنەوانە یەک بزووتنەوەیە کە بریتییە‬ ‫لە بزووتنەوەی نەتەوەیی ‪ ،‬چ پێم خۆش‬ ‫بێ یاپێم ناخۆش بێت کومونیست بم‬ ‫یا سوسیالیست یا فاشیست بم ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمە راستی ئەوکۆمەڵگایەیە‪،‬تۆناتوانی بە‬ ‫خەیاڵ بزووتنەوە درووست بکەی بە ئارزوو‬ ‫دروستی بکەی ‪.‬من خۆم بزووتنەوەی‬ ‫سۆسیالیستیم پێ باشترە بەاڵم خۆ بە‬ ‫ئارەزوی من نیە‪ ،‬دەبێ بەستێنەکەی ببێت‪.‬‬ ‫باشە بۆ کاتێک کرێکارانی حەوت تەپە‬ ‫خەبات دەکەن و ئەڵبەتە خەباتەکەشیان‬ ‫زۆربەرحەقە و کۆماری ئیسالمی زۆر بە‬ ‫ناحەق دەیانگریت وحوکمی ‪ ١٥‬ساڵ‬ ‫و‪١٦‬ساڵیان پێ دەدات لەکاتێکدا ئەوان‬ ‫داوای حەقدەستی خۆیان کردووە ‪ ،‬بۆ‬ ‫پێنج کەس لە سەقز کۆ نابێتەوە ؟بەالم بۆ‬ ‫گرتنەوەی مەخمور و شەنگال کۆ دەبێتەوە‬ ‫‪ ،‬لە رۆژئاوا کۆبانی دەگیرێتەوە کۆدەبێتەوە‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجەالن دەگیرێ کۆ دەبێتەوە‬ ‫مەسەلەن بۆ بۆخانمی نەسیرینی ستودە‬ ‫کۆنابێتەوە و لەالیەکی ترەوە بەپێچەوانە‬ ‫بزووتنەوەی نەتەوەیی و هۆویەتی نەتەوەیی‬ ‫لە رۆژهەاڵت لە هەرچوارپارچەکەی‬ ‫تربەهێزترە و ناوەندەکەی لەوێیە‪ ،‬شوناسی‬ ‫نەتەوەیی لەکوردستانی رۆژهەاڵت لە‬ ‫هەموو پارچەکانی تر بەهێزترە‪،‬سەرەڕای‬ ‫ئەوەی ئەو هەموو ئاسمیلەیەی دەکری‬ ‫و ئەو هەموو تەزریقی فکریە کە لەالیەن‬ ‫فارسەکانەوە پێێ دەکرێ‪.‬‬ ‫ئەوەڵەن جوغرافیاکەی بەرینتربووە ولە‬ ‫ئیالمەوە تا ماکۆ رۆیشتووە‪،‬تۆ بزانە چ‬ ‫خەبات و بەرەنگارییەک هەیە لە ورمێ بۆ‬ ‫داسەپاندنی شوناسی نەتەوەیی‪ ،‬هەموو‬ ‫جارێک سەرژمێری گشتی دەکەن و ئەوە‬ ‫بووە بە مەسەلەی بیری نەتەوەیی‪،‬ئەڵبەت‬ ‫پێشتریش وابوو بەاڵم ئێستا گشتگیرتر‬ ‫بووە‪ ،‬سەیری نووسەرانی جیلی نوێ‬ ‫بکە ئەوەی کەلە سینەما کاردەکات یەک‬ ‫دانەشیان لەسەر بزووتنەوەی سۆسیالیستی‬ ‫نانووسێ هەمووی لەسەر کورد دەنووسێ‬ ‫و ئەو نووسراوەیەش دەکات بە گوفتمان‬ ‫ئەگەر تۆ سەیری داهاتوی کوردستانی‬ ‫رۆژهەاڵت بکەی دەبینی کە جیلی نوێ‬ ‫جیلی بە مانای واقعی گوفتمان سازە و‬ ‫بەو رێڕەوەدا دەڕوات‪ .‬جا لێرەدا جیاوازی‬ ‫گوفتمانی حیزب و کۆمەڵگا دەبینی کە‬ ‫مەوداکەی یەک دەریایە‪.‬ئەوەی خەڵک‬ ‫لەناوخۆ دەیکا و دەیبینێ بەپێچەانەوە‬ ‫حیزبەکان نایبینن وعەمەلی پێ ناکەن‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‪٢٠٢٠/٠١/٠٨ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫وتووێژ‬

‫هەڵسەنگاندنێکی سیاسی باروودۆخ‬ ‫گفتوگۆیەک بەبەشداری هاوڕێ حەمەی‬ ‫ئا‪:‬هێمن بایەزیدپوور‬

‫بەبۆنەی کۆتایی هاتنی ساڵ‪ ٢٠١٩‬زایینی‬ ‫کە ساڵیک بوو پڕاوپڕ لە ڕووداوگەلی‬ ‫جۆراوجۆر لە ڕۆژهەاڵتی ناوەراست بە‬ ‫گشتی و لە کوردستان بە تایبەتی و بۆ‬ ‫هەڵسەنگاندنێکی سیاسی ئەو ڕووداوانە‬ ‫بۆ خوێنەرانی دواڕۆژ بە پێویستمان‬ ‫زانی وتووێژێک لەگەڵ هاوڕێ حەمەی‬ ‫موهتەدی ئەنجام بدەین و بەڕێزیشیان بە‬ ‫دڵێکی فراوانەوە کاتی خۆی پێداین‪ ،‬جێی‬ ‫ئاماژەیە ئەم وتووێژە دوومانگ لەوە پێش‬ ‫ئامادەکراوە و بە هۆی هێندێک کێشەی‬ ‫تەکنیکی لەم ژمارەیە باڵو دەبێتەوە‪.‬‬ ‫پڕسیار‪ :‬دیسان وێرای سپاس بۆ‬ ‫بەشداربوونتان لەو وتووێژە پێمخۆشە‬ ‫یەکەم پرسیارمان لەسەر باروودۆخی‬ ‫هەنووکەیی ڕۆژهەاڵتی ناوین بێت‪ ،‬ئێوە‬ ‫ئاراستەی ئەو ڕووداوانە بەرەو کوێ‬ ‫دەبینن؟‬ ‫نەزمێکی نوێ لە الیەن ئامریکاوە لە‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوین درووستکراوە‪ ،‬ئەو نەزمە‬ ‫نوێیە بریتییە لە؛ وێرانیەکی یەکجاریەکجار‬ ‫زۆر لە شارە گەورەکانەوە بگرە تا دێهات‬ ‫؛ وێرانی وخراپی وئاواریی میلیۆن میلیۆن‬ ‫خەڵک دوای نەزمی نوێی ئەمریکایی ‪،‬‬ ‫‪،‬شەڕگەلی بێ پسانەوەی ئایینی بە تایبەت‬ ‫لە دوبەرەی شیعە و سوننە دا‪ ،‬لە گرووپە‬ ‫ملیشیاکان و ئەوانەدا ‪ ،‬شەڕی ئیسالم‬ ‫لەگەڵ مەزهەبەکانی دیکەدا وەک ئەوەی‬ ‫کە بە سەر ئێزدییەکانیان هێنا لە شەنگال‬ ‫وئەو شوێنانە دا ‪ ،‬بازاڕی کۆیلەیەک‬ ‫کە دروستیان کرد بۆ ژنانی ئێزدی ‪،‬‬ ‫ئەو ئیفتزاحە کە داعش و ئەلقاعیدە لە‬ ‫ماوەی ئەو سااڵنە دا کە مێژووی هاوچەرخ‬ ‫نیشانیدەدا و لە بیری ئێمە دا زۆریش‬ ‫دوور نیە ‪ ،‬ئەمە بارودۆخی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستە‪ ،‬ئێستە ئێمە لەو رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستەدا دەژین ‪ ،‬بەاڵم با بزانین کورد‬ ‫لەو رۆژهەاڵتی ناوەڕاستەدا چۆنە!‪.‬‬ ‫کورد سەرەڕای ئەوهەمووئاڵۆزیانەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست دەسکەوتی بووە‪.‬‬ ‫لەوبشێویەدا توانی دەسکەوت بەدەست‬ ‫بهێنێت‪ ،‬کوردی ئێستا لەگەڵ کوردی ‪٣٠‬‬ ‫سال پێش تر ئەگەر بێ ئینساف نەبین‬ ‫زۆر چوەتە پێش ‪ ،‬دوو نیمچە حکوومەتی‬ ‫بووە ‪ ،‬یەکیان لە باشوور بووە و یەکیان‬ ‫لە رۆژ ئاوا ‪ ،‬تێڕوانینی من ئەوەیە کە‬ ‫ئەو دوونیمچە حکوومەتە هەر کامەی خاڵی‬ ‫بەهێز والوازی خۆیان بووە ‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫هەمان کات دا ئەم دوو نیمچە حکوومەتە‬ ‫سەرەتا و دەسپێکێک بوون بۆ مەشقی‬ ‫دەوڵەت داری بۆ کورد ‪ ،‬چ لە باشووری‬ ‫کوردستان و چ لە رۆژئاوای کوردستان‬ ‫‪ ،‬بەاڵم دوو شێوە ئیدارە‪،‬دوو شێوە لە‬ ‫بەرێوەبردنی جیاواز لە یەک ‪ .‬شێوەیەک‬ ‫کە لە باشووری کوردستان بە ڕێوەچوو لە‬ ‫سەر بناغەی سیستمی کۆنی عەشیرەیی کە‬ ‫بناغەکەی دەگەڕێتەوە بۆ شۆرشی ئەیلول؛‬ ‫سیستمێکی ئیدارەی عەشیرەیی بوو ‪،‬‬ ‫سیستمی ئیدارەی خێڵەکی وبنەماڵەیی بوو‬ ‫لە هەموو گۆشەکانی ژیانی کۆمەاڵیەتی ‪،‬‬ ‫فەرهەنگی و حیزبی‪ .‬ژیانی بەڕێوەبەریی‬ ‫ئەم ئاسەوارەی کە لە رابردوەوە هێناویانە‬

‫پێوەی دیارە ‪ ،‬کە یەکێک لە بەرچاوترینی‬ ‫گەندەڵیەکانە ‪ ،‬ئەم تایبەتمەندییە وئەم‬ ‫گەندەڵیە کە لە کوردستانی باشوور هەیە‬ ‫دەکری بڵێی بەرچاوترین شێوەی ئەو نەوعە‬ ‫حکوومەتە عەشیرەتیەیە کە لە باشوور‬ ‫هەیە ‪ ،‬ئەگەر بگەڕێینەوە دواوە و ئینشعاب‬ ‫و الدانێك کە لە شۆڕشی ئەیلوول کرا بە‬ ‫ناوی شۆرشی نوێ ‪،‬کە یەکیەتی نیشتمانی‬ ‫دەستی پێکرد لە ‪ ، ١٩٧٥‬لە راستی دا‬ ‫دابڕانێکی خەتی وفیکری نەبوو لە پارتی‬ ‫دێموکراتی کوردستان کە بارزانی دەستی‬ ‫پێ کردبوو ‪ ،‬بەڵکوو جیاوازیی تێڕوانینی‬ ‫عەشیرەیی بوو‪ ،‬یانی بەبێ جیاوازی لەگەڵ‬ ‫سەرچاوەکەی خۆی‪ ،‬یەکیەتی نیشتمانی‬ ‫هات و ئەو رێگایەی درێژە پێدا ‪ ،‬یانی‬ ‫وەکوو فارس دەڵێت بەندی نافی خۆی‬ ‫لەگەل ئەوەی تر نەبڕی‪ .‬نێوی شۆرشی‬ ‫نوێ بوو‪،‬بەاڵم هیچ نوێگەرییەکی تێدا‬ ‫نەبوو‪ ،‬نە لە بواری ئیدۆلۆژیک نە لە بواری‬ ‫هەیکەلی حیزبی‪،‬نە لە بواری بەڕێوەبەری‬ ‫‪ ،‬نە لە بواری هیچ کام لەوانەی تر‪ .‬و‬ ‫تایبەتمەندییەکی بەرچاو کە لە باشوور‬ ‫هەیە چەکدار بوونە ‪ ،‬هەمووشتێک بە‬ ‫چەک حەل دەبێت و چەکیش عیبارەتە‬ ‫لە تایفە وعەشیرە ‪ ،‬سەیربکە جیاوازیی‬ ‫لە کوردستانی باشوور لەگەڵ رۆژهەاڵت؛‬ ‫با هەروا هەڵسەنگاندنێکی سەرەتایی بۆ‬ ‫بکەین ‪ ،‬لێرە شەش هەزار کەس پێکەوە‬ ‫هاوکات دەبێتە یەکێتی‪ ،‬شەش هەزار کەس‬ ‫هاوکات دەبێتە پارتی و هاوکات شەش‬ ‫هەزار کەس دەبێتە جاش‪،‬لێرەدایە کە‬ ‫جیاوازییەکی بەرچاو نابیندرێ ‪،‬هێشتا ئەم‬ ‫جیاوازییەفیکری ونەزەریە لە ناو خەڵک‬ ‫دا پێش نەهاتووە ‪ ،‬یەك بزووتنەوە هەیە‬ ‫کە بزووتنەوەی دژایەتیی لەگەل دەوڵەتی‬ ‫ناوەندییە لەبەرابەر ئەو کوشت وکوشتار و‬ ‫ئەنفال وشیمیاباران و ئەوانەدا‪،‬هەموو ئەو‬ ‫شتانە و ئەو خەڵکە لە دەوری یەک قاعیدە‬ ‫و یەک تەرکیب دا کۆدەبێتەوە ‪ ،‬یانی ئەو‬ ‫هێرشەی خەڵک بۆ چەکدار بوون ئەوەیە‬ ‫کە سەدام حوسێن دایمەزراندوە ‪،‬کاتی‬ ‫خۆی سەدام حوسێن لە ئەو حیزبانەی‬ ‫زیاتر چەکداری کورد هەبوو‪ ،‬چەکدار‬ ‫بوون بووەتە شێوەێەک لە ژیان ‪ ،‬بووە‬ ‫بە نەوعیک شوغڵ و پیشە‪ ،‬وەک چۆن‬ ‫کەسێک پیشەی مامۆستایەتی هەڵدەبژێرێ‪،‬‬ ‫یەکی تر چەکداری هەڵدەبژێرێ‪ ،‬جا بۆیە‬ ‫لێرەدا ئەم سیستمە نەیتوانی جیاوازیە‬ ‫فیکریە کان لە قاڵبێکی سیاسی دا و لە‬ ‫قاڵبێکی حیزبی وڕێکخراو دا بە شێوەێەکی‬ ‫بەرچاو پێکەوە بەرابەریان بکات ‪ ،‬با‬ ‫نموونەیەکی سادە بێنمەوە‪ ،‬بنەماڵەیەکی‬ ‫کوردی رۆژهەاڵتی لەوانەیە چەند روانگەی‬ ‫سیاسی لە ناو ئەو بنەماڵەیەدا هەبێت‬ ‫؛ برایەک دەتوانێ پژاک بێ‪ ،‬برایەک‬ ‫دێموکرات و ئەوەی تر دەبێتە کۆمەڵە و‬ ‫یەکی تریشیان دەبێتە خەبات‪ ،‬یانی چوار‬ ‫روانگە و بیرکردنەوە‪ ،‬بەاڵم لێرە چوار‬ ‫هەزار کەس پێکەوە پارتین و چوار هەزار‬ ‫کەس پێکەوە یەکیەتین ئەم جیاوازییە‬ ‫فیکریە و هەلبژاردنی خەتی سیاسییە لە‬ ‫باشوور نەبوو؛ دوو حەرەکە هەبوو‪ ،‬یەکیان‬ ‫مەالییەکان بوو یەکێکیانیش جەاللیەکان‬ ‫بوو ‪ ،‬لەقاڵبی تازەکەیدا پارتی ویەکیەتی‪.‬‬ ‫هیچ جیاوازێکی فیکریان نیە‪ ،‬جیاوازی‬ ‫بەرنامەیان نیە ‪ ،‬بەڵکو زیاتر کێبڕکێیەکی‬ ‫عەشیرەی و خێڵەکیە لە سەر دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی و هەموو شەڕە ناوخۆییەکانیشیان‬

‫هەر لەوەوە سەرچاوەی گرتووە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫لە کوردستانی باشوور زەرفیەتێکی یەکجار‬ ‫بااڵ هەیە بۆ گەندەڵی‪ ،‬نەک هەر گەندەڵی‬ ‫ماڵی‪ ،‬بەڵکوو گەندەڵی سیاسی ‪،‬بۆ لێک‬ ‫نەدانەوەی خەتی سیاسی؛‬ ‫پرسیار‪ :‬لێرەدا کێشە لە چیدایە ؟بۆ‬ ‫هەمیشە ترسی دوو ئیدارە بوون لەئارادا‬ ‫هەیە؟‬ ‫راستیەکەی لێکۆڵینەوە‬ ‫وەاڵم ‪:‬‬ ‫وهەڵسەنگاندنی کۆمەڵگای کوردستانی‬ ‫باشوور و سەرجەم عێڕاق زۆر‬ ‫تایبەتییە‪،‬رەوەندی گەشەی ئەو کۆمەڵگایە‬ ‫لە سەر رێڕەوێکی گشتی نیە کە ئێمە‬ ‫دەیزانین‪،‬بۆ نموونە فەڕز بکە کۆمەڵگایەکی‬ ‫گشتیی وچینایەتی و کۆمەاڵیەتی لە‬ ‫شوێنەکانیتری جیهان زۆر جوان دیارە کە‬ ‫یەکیان خوردە بورژوایە‪ ،‬یەکیان بورژوایە‬ ‫و ئەوەی تر چینی کرێکار و زۆر پێناسەی‬ ‫تر‪ ،‬بەاڵم ئەم کۆمەڵگایەی باشووری‬ ‫کوردستان ئەو رێچکە سرووشتی و ئەم‬ ‫گەشە سرۆشتیەی نەبووە‪ .‬حکوومەتی‬ ‫عەبدولکەریم قاسم دەیویست ئیسالحاتی‬ ‫ئەرزی بکات‪،‬بەاڵم شۆڕشی ئەیلول و‬ ‫خان وئاغا ودەربەگ و عەشایری گەورە‬ ‫نەیانهێشت ئەو ئیسالحاتە بکرێت ‪،‬و لە‬ ‫ئەساس دا ئەو شۆڕشە لە دژی چاکسازیی‬ ‫و پێشکەوتنێکی کۆمەاڵیەتی بوو ‪،‬‬ ‫عەبدولکەریم قاسم دەیویست ئیسالحاتی‬ ‫ئەرزی بکرێت بەاڵم ئێستاش ئیسالحاتی‬ ‫ئەرزی لێ نەکرا ‪ ،‬ئێوە سەیرکەن شارێکی‬ ‫یەک میلیۆنی سلێمانی یا هەولێر ئێستاش‬ ‫وەک گوند ئیدارە دەکرێت یانی بنەمای‬ ‫بەڕێوەبەرییان شاریی نیە‪ ،‬درووستە‬ ‫ساختمان بەرزبووەتەوە ‪،‬جادە ئیسفاڵت‬ ‫کراوە‪ ،‬ئینترنت هاتووە ‪ ،‬مۆڵ درووست‬ ‫بووە ‪ ،‬نەوتێکی زۆر هەیە بەاڵم هێشتاکە‬ ‫ئیدارەی پۆستی نیە‪ ،‬ئادرەسی پۆستی نیە‬ ‫‪ ،‬ئێستاش گەڕەک بە ناوی فالن عەشیرە‬ ‫‪ ،‬فالن سەرۆک عەشیرە فالن رێبەری‬ ‫شۆرشەوەیە‪ ،‬یانی لە نۆرمێکی گوندییەوە‬ ‫هێشتاکە تێپەڕ نەبووە و نەبۆتە نۆرم و‬ ‫سیستمێکی شاریی ‪ ،‬درووستە بە ڕواڵەت‬ ‫شارییە ‪ ،‬حکوومەت ناتوانێ جادەیەک‬ ‫لێبدات ‪ ،‬ئاخر دەوڵەت جادە بە پووڵی‬ ‫ماڵیات لێ دەدا ‪ ،‬لەوی کەس پووڵی‬ ‫ماڵیات نادا‪ ،‬کەس پووڵی بەرق نادا‪ ،‬کەس‬ ‫پووڵی ئاو نادا ‪ ،‬کومەڵگاش کار دەکا و لە‬ ‫جێی خۆیەتی‪ ،‬بەالم بەو سیستمەی خۆی‬ ‫کار دەکات ‪,‬حیزبێک نییە بێت و بڵێ ئەوە‬ ‫بەرنامەی سیاسی منە و ئەو کارانەم بۆ‬ ‫کۆمەڵگا لەبەرنامەدا هەیە‪.‬‬ ‫کوردستانی باشوور لە چەند فاکتۆردا‬ ‫دەکرێ باسی لێوە بکرێت‪:‬‬ ‫فاکتۆری خەباتی سیاسی خەڵک ؛‬ ‫من ئەوەندەی بیرم لێ کردووتەوە ‪،‬‬ ‫تەنیا والتێکە کە دەولەت بەرحەقترە لە‬ ‫خەڵکەکەی و خەڵک داخوازی لە دەوڵەت‬ ‫نییە؛ خەلک داوای بەش دەکات نەک‬ ‫خواستی سیاسی ‪ ،‬کابرا دێتە خیابان‬ ‫ماشێنی کوڕی فاڵن کاربەدەست دەبینێ‬ ‫دەڵێ بۆ من لەوەم نەبێ‪ ،‬خۆباوکی‬ ‫منیش شەهیدە‪ ،‬خۆ ناڵێن وەرن با‬ ‫یاسایەک دابنێین بۆ ئەوەی ئەو یاسایە‬ ‫بەو چینەی کۆمەڵگا خزمەت بکات ‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە دیفاع لە حقوقی کرێکار بکەین‪،‬‬ ‫مەسەلەن ‪ ٨‬سەعات کار بۆ کرێکار‪،‬‬ ‫مامۆستایان و پەروەردە دەبێ بەرنامەی‬ ‫چاکیان هەبێ بۆ پەروەردەکردن‪ ،‬هیچ‬

‫خواستێکی کۆمەاڵیەتی لە خواستەکانیاندا‬ ‫نییە‪ .‬تەواوی نارەزایەتیەکانی باشووری‬ ‫کوردستان کە دەنگی خەڵکە و لە تلویزیۆن‬ ‫دەبیسترێ‪ ،‬هەمووی داواکاری تاکەکەسیە‪،‬‬ ‫هیچ داواکارییەکی کۆمەاڵیەتی تێدا نیە‬ ‫‪ ،‬ناڵێ حەقدەستی کرێکار زیاد بکرێت‪،‬‬ ‫دەڵێ لەو سەهمە نەوتە کە دەیفرۆشن‬ ‫بەشی منیش بدەن‪،‬داخوازیی سیاسیان‬ ‫نیە‪ ،‬هەر بۆیە بەو نەتیجەیە دەگەین‬ ‫کەبزووتنەوەکەیان بزووتنەوەی نیشتمانی‬ ‫نیە‪ ،‬بزووتنەوی عەشیرەیە بۆیە هیچ‬ ‫عەتفێکیان نیە بۆهیچ کوردستانێکی تر ‪،‬‬ ‫سەیری بزووتنەوەی سیاسی لە رۆژهەاڵت‬ ‫بکە وسەیری باشووریش بکە ‪ ،‬رۆژهەاڵت‬ ‫لە ژێر دەسەاڵتێکی دیکتاتۆری ملهوڕی‬ ‫وەک کۆماری ئیسالمی دا خۆپیشاندان‬ ‫دەکات؛ دێتە سەرشەقام و هەروەها‬ ‫مانگرتن دەکا چونکە ئیدەی نیشتمانی و‬ ‫نەتەوەیی هەیە‪ ،‬بەاڵم لە باشوورێک کە‬ ‫ئازادە ‪ ٣٠٠‬کەس نایتە سەرشەقام‪ ،‬دەبوو‬ ‫مارشی یەک میلیۆنی لێبدرێ لە باشوور‬ ‫چۆنکە خۆکەس لەسەر ئەوە ناگیرێ ‪،‬‬ ‫هەربۆیە نەتیجە دەگرین کە ئەو نەتەوەیە‬ ‫نیشتمان پەروەر نیە‪ ،‬خۆ شەڕی زۆری‬ ‫کردووە شەڕی قارەمانانە کراوە‪،‬بەراستی‬ ‫ئەنفال کراوە تەسلیم نەبووە بەاڵم ئەوە هی‬ ‫دەورەیەک بوو ‪،‬ئەوکات هێشتا ئەم کلتوری‬ ‫عەشیرەتیە تەسەلوتێکی فەرهەنگی ‪،‬‬ ‫سیاسی و ئەخالقی دانەسەپاندبوو بە سەر‬ ‫کۆمەڵگاکەدا بەاڵم دوای ئەوەی کە هێرش‬ ‫کرا سەر عێڕاق ‪ ،‬و دوای ئەوی کە ئازاد‬ ‫بوو زیاتر پەرەی سەند‪.‬‬ ‫ئێستە با بزانین حکوومەتی کوردی‬ ‫لە رۆژئاوا چۆنە!؛ حکوومەت لەوێ‬ ‫بەپێچەوانەی باشوورە ‪ ،‬بە بڕوای‬ ‫من حکوومەتی ئەوێ تا حەدێکی زۆر‬ ‫خۆبەڕێوەبەر بوو‪،‬لەسەرپێی خۆی بوو ‪،‬‬ ‫یەکەم‪ :‬ئەو پووڵی نەوتی نەبوو‪ ،‬دووهەم‪:‬‬ ‫ئەو ئیدەیەکی تری بوو‪ ،‬چاک یا خراپ‬ ‫‪ ،‬ئەوان ئەو ئیدە ئانارشیستییەی کە‬ ‫هەیانە کە کۆمەڵگا خۆی‪ ،‬خۆی بەڕێوە‬ ‫دەبا ‪ ،‬بووبە سەرمەشقی دەوڵەت‬ ‫دارییان کە ئەویش ئیراداتی جدی خۆی‬ ‫هەیە ‪ ،‬دەوڵەت دەبی تەبەقات ئیدارەی‬ ‫بکات‪،‬ناکرێ دەوڵەت نوێنەری هیچ‬ ‫توێژێکی ئەو کۆمەڵگایە نەبێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەوەشەوە تووشی ئەو گەندەڵیە نەبوو کە‬ ‫لەباشوور هەیە‪ ،‬لەوێ جیاواز بوو سەرەڕای‬ ‫ئەوەی کە پە ‪.‬کە ‪.‬کە گەیشتووە بەو‬ ‫قەناعەتەی کە یەکێتی گەالن و برایەتی‬ ‫گەالن دەڵێ دەوڵەتی نەتەوەیی کاتی‬ ‫بەسەر چووە‪،‬دەوڵەتی نەتەوەیی هۆکاری‬ ‫هەموو فاجعەی مرۆڤییە لە ئەمرۆدا‪ .‬بەاڵم‬ ‫یەک شتی تێدایە کە بریتییە لە واڵت‬ ‫پارێزی؛ تۆ هیچ ئەدەبیاتێکی پ ‪.‬کا‪.‬کا‬ ‫نابینی کە باسی واڵت پارێزی نەکا ‪ ،‬کە‬ ‫ئەوە زۆر باشە بە بڕوای من‪ ،‬یانی خەڵک‬ ‫دنە دەدا کە ئەوە ماڵەکەی تۆلێرەیە بەاڵم‬ ‫وەختێ دەڵێ ماڵەکەی تۆلێرەیە پێشی‬ ‫دەڵێ کە ئەرمەنیش لێرەیە و پێویست‬ ‫ناکات دەوڵەتێكت هەبێ کە چوار چێوەی‬ ‫بۆ بکێشی‪ ،‬بەاڵم ئەوەندەی فێر دەکات‬ ‫کە ئەوە واڵتی تۆیە و دەبێ بەرگریی لێ‬ ‫بکەی‪ .‬ئەوە وەک ڕوانگەیەک بەجێی خۆی‬ ‫‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوەیەکە لە قەوارە سیاسی و‬ ‫ئیدارییەکەیدا گەندەڵی کەمە چونکە‬ ‫عەشیرە نیە وبزووتنەوەی رۆژئاوا‬

‫ئەساسەن خاڵی بەهێزی بەسەر هەموو‬ ‫پارچەکانی تری کوردستاندا ئەوەیە کە‬ ‫بزووتنەوەیەکی شارییە ‪ ،‬خاڵی بەهێزی‬ ‫یەکجار زۆرە یەک لەوانە ئەوەیە کە‬ ‫نەچوونە شاخ شەڕ بکەن؛ راستە شەڕی‬ ‫کرد بەاڵم نەچووە شاخ شەر بکات بەڵکوو‬ ‫لە شارەکان شەڕی کرد و لەوێ ماوە و لەو‬ ‫هەلە کەڵکی وەرگرت و وای لێهات شانسی‬ ‫ئەوەی ببێ کە ئەم شارانە بەدەستەوە‬ ‫بگرێ؛ لەبەر ئەو هۆکارانە‪،‬نەبوو بە‬ ‫بزووتنەوەی شاخ و وەک بزووتنەوەیەکی‬ ‫شاریی مایەوە‪ .‬ئەگەر سەیری ئەکتیویتەی‬ ‫بەڕێوەبەری هێزی پێشمەرگە وشەڕڤان‬ ‫بکەی‪ ،‬شەرڤان لەپەنای ئەوەی کە شەڕ‬ ‫دەکات وخۆی شەرڤانە و سازمان دراوە لە‬ ‫واحیدە نیزامیەکان دا‪ ،‬لە هەمان کات دا لە‬ ‫پێوەندییەکی کۆمەاڵیەتی شاری دایە ‪ ،‬کابرا‬ ‫ئەندازیارە‪ ،‬مامۆستایە‪ ،‬پەرەستارە فالن‬ ‫ژن دانشجوی مۆسیقایە یان هەرشتێکی تر‬ ‫بەاڵم هەر لە شارەکەی خۆیەتی لە قامیشلو‬ ‫لە کۆبانی و ‪ ...‬لەوێ بزووتنەوەکەی‬ ‫خۆیان سازمان داوە‪،‬ئەوە بەرتریەکی‬ ‫گەورەیە کە وەک بزووتنەوەی شاری‬ ‫بمێننەوە وئێستاش شارین‪ .‬تۆ سەیری‬ ‫فەرماندەکانی نیزامی ئەوان بکە وسەیری‬ ‫فەرماندەکانی نیزامی باشووربکە‪،‬ئەوان‬ ‫هەموو کوڕ و کچی گەنجی شارین‪ ،‬ئەوەی‬ ‫باشوور خێڵ وعەشیرەی فالن کەس و‬ ‫نەوەی فالن کەس وکوڕی فالن شێخە و‬ ‫ئەوانەی ترکیبی هێزی پێشمەرگە ورێبەری‬ ‫باشوور یا لە تایفەی بارزانیە یا لە تایفەی‬ ‫تاڵەبانیە یا وابستە بەوانە‪ ،‬بەاڵم تەرکیبی‬ ‫شەرڤان وا نییە‪ ،‬هەروەها تۆ لە بنەماڵەی‬ ‫بارزانی وتاڵەبانی نەبی ناتوانی بچییە ناو‬ ‫رێبەری‪ ،‬وهەرچی سەیری دام ودەزگاکانیان‬ ‫دەکەی هەمووی پارتی ویەکێتی یە‬ ‫‪،‬ئەمەیە جیاوزاییە کە ‪ ،‬ئەگەر بێی و چاو‬ ‫لە واڵتپارێزی وبەرگری بکەی ‪،‬لە کۆبانی‬ ‫دەیبینی کە خەڵک‪ ،‬نەک شەڕڤان ‪،‬‬ ‫خەلك چیان دەکرد و لە کەرکووک خەڵک‬ ‫چیان دەکرد‪ ،‬خەڵک ئااڵی پ‪ .‬کا‪.‬کا یان‬ ‫بەدەستەوە بوو ‪ ،‬کە میدیاکان لە گەڵ‬ ‫خەڵکی عادی رۆژئاوا قسەیان دەکرد ‪،‬‬ ‫خەڵک دەیانکوت ئێرە واڵتی ئێمەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە دەیان کلیپیش هەیە کە لە کوردستانی‬ ‫باشوور پاشەکشە دەکرا و خەڵک‬ ‫جیاوازییەکان‪،‬بەاڵم‬ ‫هەڵدەهاتن‪،‬ئەمەیە‬ ‫سەرەڕای هەرجیاوازییەک وهەر چاکە‬ ‫وخراپەیەك دووجۆر دەوڵەت داری لە‬ ‫کوردستان هەیە ‪،‬چاک یان خراپ کورد‬ ‫ئەوە دەسکەوتە کانی بووە و ئەگەر هەموو‬ ‫خەڵکی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست تووشی ئەم‬ ‫شەرە عەجایب و غەرایبانە بوون وتووشی‬ ‫شەڕی داعش بوون بەاڵم بە پێچەوانە‬ ‫ئێستا ئێمە هێشتا تووشی ئەوە نەبووین‬ ‫کە شەڕی مەزهەبی بکرێت ئەگەرچی‬ ‫ئیسالمی سیاسیش گەشەی کردووە‬ ‫و چەند حیزبی ئیسالمیش سازبوون‬ ‫لە کوردستانی باشوور‪ ،‬بەالم هێشتا‬ ‫نەگەیشتوونەتە ئەو ئاستە کە رەقابەت‬ ‫لەگەل یەکێتی و پارتی بکەن و شەڕیان‬ ‫پێ بفرۆشن ‪ ،‬ئەمە خاڵە بەهێزەکانیەتی‬ ‫‪ ،‬خاڵی بەهێزی تر ئەوەندەی کە من‬ ‫دەیبینم ئەوەیە کە لە واڵتانی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست ڕەگەز پەرەستی هەیە بەاڵم‬ ‫لە کوردستان رەگەزپەرەستی پەرەی‬ ‫نەسەندووە و نەتیجەی ئەوەیە کە تووشی‬ ‫شەڕی مەزهەبی نەبووین نەک ئەوەی کە‬

‫مێژوو‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‪٢٠٢٠/٠١/٠٨ ،‬‬

‫‌خوێندکار و بەجێ هێنانی ئەرکێکی مێژوویی‬

‫محەممەد حەکیمی‬

‫رۆژی ‪١٦‬ی‬ ‫ئەمساڵ لەحاڵێكدا‬ ‫سەرماوەز‪ ،‬رۆژی خوێندكارمان بەڕێ‬ ‫کرد‪ ،‬كە زانكۆو كۆمەڵگا ئاوێتەی‬ ‫یەكبوون‌و زانكۆ بەردەوام وەكوو‬ ‫ناوەندێكی گرینگی ئینسانی لە باس‌و‬ ‫بابەتە پێوەندیدارەكانی تایبەت بە‬ ‫كۆمەڵگای ئێمەدا رۆڵێكی گرینگی‬ ‫گێراوە‌و له‌خۆپیشاندانه‌كانی ئه‌م‬ ‫دواییه‌ی ئێران پشكی شێری به‌ركه‌وتوه‌و‬ ‫به‌ده‌یان خوێندکار ده‌ستگیرو بێ‬ ‫سه‌روشوێن كراون‪.‬‬ ‫زانكۆو خوێندكار هەردەم وەك ویژدانی‬ ‫بە ئاگاو هوشیاری کۆمەڵگا خۆی‬ ‫نواندوە‌‪ .‬زانكۆ ناوەندیی ئەندێشە‪،‬‬

‫زانست‌و دەیان پرسی زانستیی دیكەیە‬ ‫كە هەموو بەشەکانی كۆمەڵگەو چین‌و‬ ‫توێژەکانی لەخۆدەگرێت‪ .‬بە تایبەتی‬ ‫گەڕاندنەوەی سەروەریی بۆ ئینسان‌‪،‬‬ ‫ئاوەزی مرۆڤ‌‪ ،‬تواناكانی‌و ڕەواندنەوەی‬ ‫هەموو ئەو پرس‌و بابەتە تیئوریانەی‬ ‫كە دەیانەوێت ئاوەزی مرۆڤ بدەنە‬ ‫دەست كۆمەڵێك هێزی نادیارو شاراوەو‬ ‫دواجار هەر لەم ڕێگەشەوە بەستێنێكی‬ ‫وەها دروست دەكەن كە هەموو‬ ‫تایبەتمەندییەكانی مرۆڤەكان دێننە‬ ‫كایەوە‪.‬‬ ‫جیهانی ئەمڕۆ دنیای پسپۆڕی‌و‬ ‫پۆلینبەند‌كردنی چاالكییەكانی مرۆڤە‬ ‫لە ناو خانە جۆراوجۆرەكاندا‪ ،‬تا بە‬ ‫چڕكردنەوەی هەرچی زیاتری تاكەكان‬ ‫لەسەر الیەنە جیاوازەكانی‪ ،‬چاالكی‬ ‫هەل‌ومەرجە مرۆییەكان‌و سیاسیەكان‌و‬ ‫هەروەها ئەگەری بەدیهێنانی راڤەی‬ ‫گونجاو مرۆڤ دوستانە بێننە‬ ‫ئاراوە‪ .‬ئەگەر دنیای ئەمڕۆ دنیای‬ ‫پسپۆڕییەكانە ئەوا دەبێ‌ئەوە باش‬ ‫بزانین كە زانكۆكان خاڵی دەستپێكی‬ ‫ئامادەكردنی ئەو تاكە پسپۆڕانەن‬ ‫كە رۆڵیان دەبێت لە كاركردنی و لە‬ ‫مەودا جیاوازەكانی ژیانی سیاسی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتیە ئینسانەكان و هتد‪...‬‬ ‫بەاڵم بە درێژایی ئەو ماوەیە‬ ‫حكوومەتە یەك لە دوای یەكەكان لە‬

‫ئێران‪ ،‬روانینێكی ئاوەژۆو الدەرانەیان‬ ‫سەبارەت بە زانکۆ و خوێندکار‬ ‫هەبوەو هەیەو بە گشتی زانكۆیان‬ ‫میلیتاریزە كردوەو هەر لەسەرەتای‬ ‫هاتنە سەرکاری رژیمی ئیسالمی بۆ‬ ‫ماوه‌ی پێنج ساڵ زانكۆ‌داخرا‪ .‬لە‬ ‫راستیدا ئەو رژیمانە‪ ،‬زانكۆیان نەك‬ ‫بۆ بەرهەمهێنانی هزرو مێشكی ئازاد و‬ ‫مرۆڤی پسپۆڕو جیهانێكی نوێ دەوێت‪،‬‬ ‫بەڵكوو بۆ چاندن‌و گونجاندنی لەگەڵ‬ ‫قاڵبی ئایدۆلۆژیای خۆیان‪ ،‬دەیانەوێت‌‪،‬‬ ‫بەكاری دێنن‪ .‬ئێستا زانکۆ لە ئێران‬ ‫بۆەتە حەوزەی علمییەو ئەوەی کە‬ ‫تیا بەدیی ناکرێت خوێندنی بابەتی‬ ‫زانستیی‌و تئۆرییە‪ .‬دوای هاتنە سەر‬ ‫كاری كۆماری ئیسالمی‌و تا ئێستاش‬ ‫زانكۆ لە ئێران‌‪ ،‬بە هۆی سیاسەتی‬ ‫پاوانخوازی ڕژێمی ئیسالمی ئێران‬ ‫ماوەی پێنج ساڵ هەر داخرا و دواتریش‬ ‫زانكۆ‪ ،‬بووە پادگان‌و حەوزەی علمیە‪.‬‬ ‫ئەمە لە حاڵێكدایە كە قەیران‌و قووڵ‬ ‫بوونەوەی كێشەكانی رژیم لەگەڵ‬ ‫كۆمەڵگای نێو دەوڵەتی‌و نەدانی یارانە‬ ‫بە بەشێکی بەرچاو لە جەماوەری‬ ‫ئێران بوەتە هۆی ئەوەی كە رژیم‬ ‫گۆشاری زیاتر بخاتە سەر خەڵک‌و لەم‬ ‫ناوەدا خوێندكاران زۆرترین پشکیان‬ ‫بەرکەوتوە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ جیهان بە تایبەتی لە رۆژهەاڵتی‬

‫ناوەڕاست بەرەو گۆڕان دەچێت‌و‬ ‫خەزانی دیكتاتۆرەكان‌ەو کێشەکانی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست ئەو ڕاستیە‬ ‫دەسەلمێنێت كە ئێرانیش لەم‬ ‫خەزانە بێبەش نابێت‌و هەروا کە‬ ‫لە ‪١٦‬ی ئابان دیمان خەڵک بۆ‬ ‫جارێکی دیکە بە بیانووی گرانکردنی‬ ‫بەنزین رژانە سەر شەقامەکان‌و ‪١٥٠٠‬‬ ‫کەس کوژران‌و بە دەیان هەزار کەس‬ ‫بریندارو دەستگیر کران‌و لەم ناوەدا‬ ‫رۆڵی خوێندكار گرنگیەكی تایبەتی‬ ‫هەیەو ئەو چینە لە کۆمەڵگا لە‬ ‫دەستگیر کردن‌و کوشتن‌پشکی‬ ‫شێریان بەرکەوتوەو هەر ئێستا بە‬ ‫دەیان خوێندکار لە زیندانەکانی‬ ‫رژیمدان‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانی ئێران راسته‌به‌دژی‬ ‫گرانكردنی به‌نزین بوو‪ ,‬به‌اڵم‬ ‫هه‌موو ئه‌و ناره‌زایه‌تیانه‌ده‌نگی‬ ‫په‌نگ خواردوی ساڵه‌ها بێده‌نگی‬ ‫جه‌ماوه‌ری ئێرانه‌و یەکەمین هێز‬ ‫کە کەوتە بەر شااڵوی هێرشی‬ ‫دڕندانەی رژیم‪ ،‬خوێندکاران بوون‪،‬‬ ‫هەروا کە بینیمان لە کوی دانشگا‬ ‫چ جەنایەتگەلێکیان دژ بە خوێندکار‬ ‫ئەنجامداو چەندین خوێندکار هەر‬ ‫لە باڵەخانەکانەوە فڕێ درانە‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪7‬‬

‫خوارەوەو گیانیان لە دەستدا‪ .‬لەم‬ ‫خۆپیشاندانەی دواییدا خوێندکار‬ ‫وەک هەمیشە بە ئەرکی مێژوویی‬ ‫خۆی هەستاو پشتگیری تەواوی لە‬ ‫جەماوەری راپەڕیو کردو بە وتنەوەی‬ ‫دروشم‌و هاتنە سەر شەقام جارێکیتر‬ ‫نیشانیاندا کە خوێندکار پێشڕەوی‬ ‫کۆمەڵگەیە‪.‬‬

‫خوێندکاران جارێکی دیکە نیشانیاندا‬ ‫کە دەنگی نوستوو و خەفەی جەماوەری‬ ‫راپەڕیوی ئێرانن‪ .‬خوێندکاران لە خەباتی‬ ‫خۆیاندا توشی ئەستەمترین ئازارو‬ ‫ئەشکنجە بونەتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی گرنگە‬ ‫نە دەستگیری‌‪ ،‬نە زیندان‌و ئەشکەنجەو‬ ‫هەروەها رێگریکردن لە خوێند‌ن‌و‬ ‫ئەستێرەدارکردنیش نەیتوانیوە بەر بە‬ ‫راپەڕین‌ و دەربڕینی دەنگی ناڕەزایەتی‬ ‫ئەوان بگرێت‪ .‬خوێندکاران بە دروشمی‬ ‫ئێمە بۆ کۆمەڵگەکەمان‪ ،‬داهاتووی‬ ‫«ریازەتی» واتە نانە سکێمان ناوێت‪،‬‬ ‫نەخۆشخانە و کارگەی تایبەتیمان‬ ‫ناوێت‪ ،‬خوێندنی بە پوڵ‌ و نەبوونی‬ ‫بیمەی کرێکاران و هتد ‪ ...‬نامانەوێت‪،‬‬ ‫ئێمە خوێندکاران ئەوەی دەمانەوێت‬ ‫بۆ خەڵکی راپەڕیوی خۆمان‪ ،‬ئازادی‪،‬‬ ‫بەرابەری‌و دادپەروەری کۆمەاڵیەتییە و‬ ‫وەک مرۆڤ ژیان کردنە‪.‬‬

‫نەتەوەیەکی کلۆنیال کراو و تەوەهۆمی دێمۆکراتیزە کردنی کلۆنیالیست‬ ‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫یەکێك لە کیشە هەرە گەورەکانی‬ ‫بزووتنەوەی کورد لە هەموو‬ ‫پارچەکان ئەوە بووە کە قەد خۆی‬ ‫وەک واڵتێكی کلۆنیال کراو پێناسە‬ ‫نکردووە‪ ،‬ئەم فەقری تەحلیلە بووەتە‬ ‫هۆکار کە بزووتنەوەی کورد بەسەر‬ ‫ئەوەی خاوەنی وزەیێکی یەکجار‬ ‫گەورەی شۆرشگێرانە بووە و لە پێناو‬ ‫ئەم شۆرشەدا هەزینەی زۆر گەورەی‬ ‫داوە بەاڵم تا ئێستەشی پێووە بێ‬ ‫دەستکەوتێکی مرۆیی بەرچاوی بە‬ ‫خۆیەوە نەدیتبێ‪ ،‬هەر ئەم هەڵە لە‬ ‫تەحلیل و پێناسە کردنەش بووەتە‬ ‫هۆکار کە بە درێژایی مێژوو هەوڵ بدا‬ ‫بە نەتەوەی بااڵدەست واڵم بداتەوە‬ ‫کە ئەو بە دووای مافە سەرەتاییەکەی‬ ‫کە هەبوونی واڵتێكی سەربەخۆیە‬ ‫ناگەرێ بەڵکوو لە بەرانبەر بە دەست‬ ‫هێنانی هەندێکی ماف وەک شارۆمەند‬ ‫بوون‪ ،‬ئاخافتن بە زمانی زگماکی‬ ‫و گەشەی ئابووری و هەتد‪ ...‬لە‬ ‫چوارچێوەی جوغرافیایێکی دیکەدا‬ ‫بمێنێتەوە و نەتەوەی بااڵدەستیش‬ ‫وەک برا گەورە قەبووڵ بکات‪ ،‬هەر‬ ‫بەم پیووەرەیە کە بزووتنەوەی‬ ‫کورد هەوڵ دەدا نەتەوەی بااڵدەست‬ ‫دێمۆکراتیزە بکات‪ ،‬ئەم دێمۆکراتیزە‬ ‫کردنەش جۆرێک دیارییە لە الیەن‬ ‫بزووتنەوەی کورد بە نەتەوەی‬

‫بااڵدەست بۆ گەرەنتی دان لە سەر‬ ‫مانەوە لەو جوغرافیا دیاری کراوە‪.‬‬ ‫بۆ کردنەوەی ئەم باسە سەرەتا‬ ‫دەبێ کلۆنیالیزم‪ ،‬کلۆنی و هەروەتر‬ ‫کلۆنیالیست پێناسە بکەین‪ ،‬چۆنکە‬ ‫بە پێناسە کردنی ئەم چەن وشەیە‬ ‫دیدێکی گشتی لە سەر بارودۆخی‬ ‫ئێمە و ئەوان دێتە بەرچاومان‪.‬‬ ‫هەر کات واڵتێک لە الیەن دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەیێكی بااڵدەست داگیر بکرێ‬ ‫بەو مەبەستەی کە لە وزەی مرۆیی‪،‬‬ ‫پێشەسازی‪ ،‬کانگا و ژێرخانە‬ ‫ژێرزەوییەکانی بۆ ئابووری نەتەوەی‬ ‫بااڵدەست کەڵک وەرگیرێت و‬ ‫هەرواتر لە ژئۆپۆلیتیئکی ئەم واڵتە‪،‬‬ ‫بە مەبەستی سەربازی و ئەمنییەتی‬ ‫کەڵک وەرگیریێت‪ ،‬ئێمە لەگەڵ‬ ‫واڵتێكی کۆلۆنیال کراو رووبەرووین‪.‬‬ ‫ئەگر ئەم پێناسە سەرەتاییە چاو‬ ‫لێبکەین دەبینین کوردستان بە‬ ‫هەموو پێوەرەکانییەوە لە الیەن‬ ‫نەتەوەی بااڵدەست کلۆنیال کراوە‪،‬‬ ‫وە هەموو ئەو پێناسانەش کە‬ ‫کلۆنیالیست تەعریف دەکا بە بااڵی‬ ‫نەتەوەی بااڵدەست لە کوردستان‬ ‫دا دابراوە‪ ،‬نەتەوەی بااڵدەست لە‬ ‫کوردستان هەم لە ژێرخانی ئابووری‬ ‫بۆ گەشەی تاران و ئیسفەهان و‪..‬‬ ‫کەڵک وەردەگرێ هەم بە هەموو‬ ‫شێوازێک کوردستان لە دوواکەوتوویی‬ ‫دا دێڵێتەوە وە هەرواتر لە بەرانبەر‬ ‫هەموو سەروەت‪ ،‬سامان‪ ،‬وزەی‬ ‫مرۆیی‪ ،‬ژێرخانی ئابووری هەستێکی‬

‫خاوەنداری هەیە‪.‬‬ ‫بە درێژایی مێژووی ئێمە لە‬ ‫کوردستان و ئازموونەکانمان لەگەڵ‬ ‫نەتەوەی بااڵدەست و دەوڵەتە یەک‬ ‫لە دووای یەکەکانی ئێمە لەگەڵ ئەم‬ ‫شێوازە رووبەووین‪ ،‬لە سەرکووتی‬ ‫قەاڵی دم دم تاکوو شۆرشی سمکۆ‪،‬‬ ‫کۆماری کوردستان‪ ،‬بزووتنەوەی‬ ‫چەکداری ‪ ٤٧/٤٦‬و ‪٢٨‬ی گەالوێژ‬ ‫و سەرکوت لە سنە و قارناو قەاڵتە‬ ‫تا دەگات بە ئێستەکە‪ ،‬رەفتاری‬ ‫نەتەوەی بااڵدەست لەگەڵ نەتەوەی‬ ‫ئێمە رەفتارێکی کلۆنیالیستانە بووە‪.‬‬ ‫لەم رەفاترەوە فرۆشتنی خوێنی و‬ ‫پالسمای کوردستان دەبێتە شتێکی‬ ‫سەرەتایی بۆ ناوەندی ئێران و‬ ‫وەک پەدیدەیێكی نۆرماڵ چاو لێ‬ ‫دەکرێ‪ ،‬هەر بەم پێوەرەوەیە کە‬ ‫قەاڵچۆ کردنی کۆڵبەری کورد لە‬ ‫کوردستان بەقەد کوشتنی سەگ‬ ‫لە تۆرە کۆمەاڵیەتییەکانی نەتەوەی‬ ‫بااڵدەست دەنگدانەوەی نییە!‬ ‫ئەم رەفتارە لە نەتەوەی باڵدەست‬ ‫سرفەن تایبەت بە دەوڵەت نییە‬ ‫بەڵکوو دەبینین ئوپۆزسیۆنی بەناو‬ ‫فارس بە روانگەیێکی بااڵ دەستییەوە‬ ‫بە بزووتنەوەی کورد دەروانێت و حازر‬ ‫بە هیچ چەشنە پاشەکشەیێک لە‬ ‫بەرانبەر مافە سەرەتاییەکانی کورد‬ ‫نییە‪ ،‬ئەم روانگەیە هێند بە هێزە‬ ‫کە بێ جێگەو پێگەیەترین الیەنی‬ ‫ئوپوزسیۆنی فارس بە چەشنێکی‬ ‫زۆر ناحەز دەروانێتە ئەم نەتەوەیە‪،‬‬

‫ئەم روانگەیە حەتا تەنانەت لە‬ ‫ناو چەپی ناوەند گەرای ئێرانی‬ ‫ئەوەندە بە هیزە کە هەرچەشنە‬ ‫مافێكی دێمۆکراتیکی نەتەوەیی هەر‬ ‫بە پێوەری ناسیۆنالیزمی فارس و‬ ‫نەتەوە باڵدەستەکان تەحلیل دەکا!‬ ‫کۆی ئەم رەفتارانە و ئەم بارودۆخە‬ ‫پێش لەوەی پێوەندی بە نەتەوەی‬ ‫بااڵدەستەوە هەبێ پێوەندی بە‬ ‫پێناسەکردنی کورد لە خۆیەتی‪.‬‬ ‫نەتەوەی کورد بە داخەوە تا‬ ‫ئێستەکە نەیتوانیوە خۆی وەک‬ ‫نەتەوەیێكی کلۆنیال کراو ببینێ بۆیە‬ ‫لە سیکلێکی چوارچێو دار هەر لە‬ ‫حاڵێ سوورانەوەیە‪ ،‬سوورانەوەیێك‬ ‫کە بووەتە هۆکار تاکوو وزەیێێکی‬ ‫زۆر و خوێنێکی یەکجار زۆرتریش لە‬ ‫بەر بڕوا‪.‬‬ ‫دیارە رۆشن و مەعلوومە کە‬ ‫نەتەوەی کلۆنیالیست ناتوانێ خۆی‬ ‫لە بەرانبەر کلۆنییەکەی دیمۆکراتیزە‬ ‫بکات‪ ،‬ئەو سرفەن دەتوانێ بۆ‬ ‫خۆی دێمۆکراتیک بێ بەاڵم کاتێک‬ ‫کار دەگاتە بەرانبەر کلۆنییەکەی‬ ‫بە هەمان رواڵەتی راسیستی و‬ ‫پاوانخووازانە هەڵسووکەوتی هەیە‪.‬‬ ‫ئەم چەشنە لە میکانیزمە لە میانەی‬ ‫ئەم سااڵنە بە هەزاران بار دووپات‬ ‫بووەتەوە‪ .‬ئەوەی کە راسترین‬ ‫بەشی ئوپوزسیۆنی فارس تاکوو‬ ‫چەپتریینیان لە بەرانبەر هەر چەشنە‬ ‫هەڵسووکەوتی کورد بە شێوەیێكی‬ ‫زۆر راسیستانە دەجوڵێنەوە بەاڵم‬

‫لە دەرێی سنووری جوغرافیایی‬ ‫کوردستان هەرکامییان دەبن بە‬ ‫جەریانێکی دێمۆکراتیک بە هۆکاری‬ ‫ئەم پێناسە سەرەکییەیانە‪ .‬ئێمە‬ ‫دەبێ لە خۆمان ئەو پرسیارە بکەین‬ ‫چ شتێک دەبێتە ئەوەی چەپی فارس‬ ‫بۆ فلستین هەموو مافەکانی رەوای‬ ‫ئینسانی قەبووڵە و دۆنکیشۆت وار‬ ‫خەریکی هێرش بەرەو داگیرکاری‬ ‫ئیسرائیلییە بەاڵم کە دەگات بە کورد‬ ‫دەبێت بە مشتێک ناسیۆنالیستی‬ ‫مورتەجەع‪.‬‬ ‫کێشەی ئێمە کورد وەک نەتەوەیێكی‬ ‫‪ ٤٠‬مئیلیۆنی کە تا ئەالن هەموو‬ ‫چەشنە رەفتارێێکی داگیرکراوانەمان‬ ‫بەسەر هاتووە ئەوەیە کە بە درێژایی‬ ‫سەدان ساڵە دەیهەوێ بۆ گەیشتن‬ ‫بە مافەکانی‪ ،‬نەتەوەی بااڵدەست‬ ‫دێمۆکراتیزە بکات‪ ،‬ئەمە لە حاڵێک‬ ‫دایە کە سەرەتایی ترین پێناسەی‬ ‫خۆی لە بیر کردووە‪ ،‬ئەوەی کە‬ ‫کورد نەتەوەیێکە کە خاک و گیان‬ ‫و ماڵ و هەموو شتەکانی کلۆنیاڵ‬ ‫کراوە و دەبێ خۆی وەک کلۆنیال‬ ‫کراوێیک پێناسە بکات و ئەوەی‬ ‫دیکە وەک کلۆنیالیست‪.‬‬ ‫ئەگەر ئێمە توانیمان بەم روانگەوە‬ ‫رێژەی‬ ‫خۆمان پێناسە بکەین‬ ‫ئیحتمالی سەرکەوتنی بزووتنەوەی‬ ‫کورد زۆر لە ئەالن زیاتر دەبێ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‪٢٠٢٠/٠١/٠٨ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫تایبەت‬

‫ناڕەزایەتییەکانی خەڵک و کێشە ناوخۆیی و دەرەکییەکانی کۆماری ئیسالمی‬

‫محەممەد فەرهادزادە‬

‫ناڕەزایەتییەکانی مانگی خەزەڵوەری‬ ‫ساڵی ‪ ١٣٩٨‬دوو تایبەتمەندی‬ ‫هەیە‪ ،‬یەکەم لە بواری پانتایی‬ ‫ناڕەزایەتییەکان‪ ،‬کە هەر وەک بینیمان‬ ‫بەشێکی زۆری شار و پارێزگاکانی‬ ‫ئێرانی لەخۆگرتبوو‪ .‬دووهەم لەبواری‬ ‫چۆنێتی بەرنگاربوونەوە لەالیەن‬ ‫کۆماری ئیسالمییەوە و هەروەها‬ ‫ئەو بەها گیانی و مادیەی ناڕازیان‬ ‫دایان کە لە مێژووی کۆماری‬ ‫ئیسالمیدا شێوەی بەرخورد بە‬ ‫ناڕازیان بێ وێنە بووە ‪ ،‬هەر ئەو‬ ‫دوو تایبەتمەندییە وامان لێدەکات‬ ‫کە شیکاری زۆرتری بۆ بکەین و‬ ‫بەو نووسراوە و بەو سەرەتاکورتەوە‬ ‫ئەو پرسیارە درووست دەبێ کە ‪:‬‬ ‫هۆکاری بەرباڵویی ناڕەزایەتییەکان و‬ ‫بەرخوردی توندی رژێم لە چیدایە؟‬ ‫بێگومان لە سااڵنی ڕابردوو و‬ ‫لە هەڵبژاردنەکانی ناو کۆماری‬ ‫ئیسالمی بەتایبەت هەڵبژاردنەکانی‬ ‫سەرۆک کۆماریی بۆمان دەردەکەوێ‬ ‫کە کێشەی نێو باڵەکانی کۆماری‬ ‫ئیسالمی لەکاتی بەر لە هەڵبژاردنەکان‬ ‫بە ئەوجی خۆی دەگات و بە ڕوونی‬ ‫دەردەکەوێ کە کێشەیەکی قووڵ‬ ‫لەنێوانیاندا هەیە و الیەنەکان‬ ‫بەتایبەت لە دیبەیتەکانیان لە دەنگ‬ ‫و ڕەنگی کۆماری ئیسالمیدا یەکتر‬ ‫تۆمەتبار دەکەن بە گەندەڵی ماڵی و‬ ‫ئابووری و ئەوە نیشان دەدات کە هەر‬ ‫الیەنەو خەریکی جەدەل و کێبڕکێیە‬ ‫بۆ وەرگرتنی دەسەاڵتی سیاسی بە‬ ‫مەبەستی دزینی زیاتری سەروەت و‬ ‫سامانی ئەو واڵتە و نموونەی بەرچاوی‬ ‫ئەو گەندەڵییانە ئەوەیە کە لە چەند‬ ‫رۆژی رابردوودا لەالیەن وەزارەتی‬ ‫خەزانەداری ئەمریکاوە لیستی ‪٦٦‬‬ ‫کەس لە دەست وپێوەندەکانی رژێم‬ ‫باڵو بۆوە کە هەموویان پارەی چەند‬ ‫میلیارد و چەند ملیۆن دۆالری یان لێ‬ ‫زەوت کراوە ‪ ،‬هەر ئەوە بۆ خەڵکی‬ ‫ناڕازی دەردەخات کە هەموویان بە‬ ‫تیئۆری تەوتئە و یەکتر شکاندن‬ ‫بەمەبەستی دەسەاڵتی جەناحی و‬ ‫بنەماڵەیی و دەست گرتن بەسەر ئەو‬ ‫سەروەت و سامانەدا یەکتر تۆمەتبار‬ ‫دەکەن ‪.‬‬ ‫خاڵی جێی سەرنج ئەوەیە کە ئەو‬ ‫ناکۆکیانەی نێو باڵەکانی رژێم تەنیا‬ ‫لەکاتی هەڵبژاردنەکاندا نییە‪ ،‬بەڵکوو‬ ‫پانتایی ئەو ناکۆکیانە دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ناکۆکی قووڵی نێو ئەو بااڵنە و‬ ‫ئەوەش بۆتە هۆکاری بێ هیوایی‬ ‫خەڵک لە دەسەاڵتی سیاسی و‬ ‫دەبێتە هۆی ئەوەی کە خەڵک بیر‬ ‫لەوە بکەنەوە کە الیەنەکانی دەسەاڵت‬

‫ئەو تۆمەتە قورسانە لەیەکتر دەدەن‬ ‫و یەکدی تاوانبار دەکەن بە دزی و‬ ‫گەندەڵی بەاڵم هەموویان تەئیدی‬ ‫سەاڵحیەت کراون و کەسیش‬ ‫بەرخوردیان پێناکات‪،‬و ئەوکاتەیە کە‬ ‫بێ هیواییەکەیان دووقات زیاتر دەبێت‬ ‫و دەسەاڵتدارێتییەکی الواز لە زەینی‬ ‫خەڵکدا چەکەرە دەکات کە هەر ئەوە‬ ‫دەبێتە ئەوەی بیر لە ناڕەزایەتی‬ ‫بکەنەوە‪.‬‬ ‫هەر لەوکاتانەدایە کە دەربڕینی‬ ‫ناڕەزایەتی دەبێتە هۆی ئەوەی کە ئەو‬ ‫ناڕەزایەتییە لە شارێک بۆ شارێکیتر‬ ‫و لە ناوچەیەک بۆ ناوچەکانی تر و‬ ‫تەنانەت لە واڵتێک بۆ واڵتێکی تر‬ ‫تەشەنە بکات ‪ ،‬هەروەک چۆن لە کاتی‬ ‫بەهاری عەڕەبی لە واڵتێک بۆ واڵتێکی‬ ‫تر تەشەنەی سەند‪ .‬جا هەر لێرەدایە‬ ‫کە کاتێک ناڕەزایەتی لە واڵتانی وەک‬ ‫عێڕاق و لوبنان بە هۆی دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی ئێران لەو واڵتانەدا دەست‬ ‫پێدەکات‪ ،‬خەڵک لە ناوخۆی ئێران‬ ‫پەیگیری ئەو ناڕەزایەتییانە دەبن و‬ ‫زۆرێک لە چاالکانی سیاسی پێیان‬ ‫وابوو کە ئەو ناڕەزایەتیانە بەرەو‬ ‫ناوخۆی ئێرانیش دەچێت و هەرواشی‬ ‫لێهات‪ .‬لەالیەن خەڵکی ئێرانەوە‪،‬عێڕاق‬ ‫و لوبنان چ وەک قوواڵیی ستراتێژیک‬ ‫و چ وەک واڵتانێک کە لە سەروەت‬ ‫و سامانی گشتی ئێران کەڵک‬ ‫وەردەگرن‪ ،‬لەهەر دوو حاڵەت دا و‬ ‫شێوەی کەڵک وەرگرتنی لەو واڵتانە‬ ‫بۆ خەڵکی ئێران دەبێتە جێی تێڕامان‬ ‫و بەتایبەت کە بەشێکی بەرچاو لە‬ ‫ناڕەزایەتییەکانی ئەو والتانە لەسەر‬ ‫دەسەاڵتدارێتی ئێران لەو واڵتەکەیانە‬ ‫و ئەگەر کێشە سیاسی ‪ ،‬ئابووری و‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکانی پێ زیاد بکەین و‬ ‫قەبووڵی ئەوە بکەین کە ئەو کێشانە‬ ‫بۆتە هۆی ئەوەی کە دەروون و مێشکی‬ ‫خەڵکی ئێران ئازار بدات ‪ ،‬بەو نەتیجە‬ ‫دەگەین کە ئەو نارەزایەتییانە دەبێتە‬ ‫هۆی درووستبوونی بزووتنەوەیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی بەرین لە ناو ئێراندا‪.‬‬ ‫لە ماوەی دەسەاڵتدارێتی کۆماری‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬کۆمەڵگای ئێران بەسەر ‪٣‬‬ ‫چین و توێژدا دابەش بووە ‪ ،‬چینی‬ ‫دەوڵەمەند ‪ ،‬چینی مامناوەند و چینی‬ ‫هەژار‪ ،‬کە بەرە بەرە چینی مام‬ ‫ناوەندە و چینی هەژار تێکهەڵکێش‬ ‫بوون و چینی دەوڵەمەندیش کە‬ ‫هەموو دەست و پێوەندەکانی‬ ‫دەسەاڵت بووە و هەموو جۆرە‬ ‫ئیمکاناتێکی لەبەردەست دا بووە‪،‬و‬ ‫لەڕاستیدا پارێزەری دەسەاڵتە و زۆری‬ ‫بڕوا بە ناڕەزایەتیی نییە‪ .‬بەاڵم چینی‬ ‫مام ناوەند تا ئاستێک توانیویەتی‬ ‫بزووتنەوەیەکی کۆمەاڵیەتی بۆخۆی‬ ‫پێک بهێنێت بۆ حەول دان بۆ‬ ‫دەستەبەر کردنی مافەکانی خۆی لە‬ ‫کاتێکدا کە ئەو واڵتە سەرتاپای بووە‬ ‫بە نابەرابەری ئابووری‪ ،‬تەحریمەکان‪،‬‬ ‫هەژاری ‪ ،‬بێکاری و ناسەقامگیری‬ ‫نرخی بازاڕی ئەرز و زێڕ و دابەزینی‬ ‫نرخی دراوی تمەن لە بازاڕە‬ ‫جیهانیەکاندا بەتایبەت لەماوەی ئەو‬ ‫چەند ساڵەدا وەزعی ئابووری ئێران‬ ‫و بێ هیوابوون لە نەمانی هەاڵواردن‬ ‫و نابەرابەری و کێشەی ناو باڵەکانی‬ ‫دەسەاڵت لەالیەک و لەالیەکی ترەوە‬

‫کێشەی خەڵکی واڵتانی دراوسێی‬ ‫ئێران بەتایبەت کە لەسەر دەخاڵەتی‬ ‫ئێران لە واڵتەکەیانە‪ ،‬بۆتە هۆکاری‬ ‫ئەوەی خەڵک ورە و گوڕ و تینێکی‬ ‫بێتە بەر و خۆی ئامادە بکات بۆ‬ ‫ناڕەزایەتی دەربڕین و تەنانەت بۆ‬ ‫البردنی دەسەاڵتی سیاسی لە ئێران ‪،‬‬ ‫هەروەک لەو ناڕەزایەتیانەدا بینیمان‬ ‫کە هەموو درووشمەکان لەدەوری‬ ‫« مەرگ بۆ خامنەیی « کۆدەبۆوە‬ ‫و ئەوەش بوو بە هۆکاری ئەوەی‬ ‫کە دەست و پێوەندەکانی کۆماری‬ ‫ئیسالمی و لەسەرووی هەموویانەوە‬ ‫سپای پاسداران بە تووندترین شێوە‬ ‫بەرەوڕووی خۆپیشاندەران ببێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر فالش بەکێک لێبدەین و ئەوجار‬ ‫بچینە سەر باسی سیاسەتی دەرەوەی‬ ‫ئێران و پێوەنددانی بە ناوخۆی‬ ‫ئێرانەوە‪ ،‬من دەچمە سەرباسی ئەو‬ ‫مانۆڕە سەربازییەی نێوان ئێران و‬ ‫چین و رووسیە ‪ .‬لە رۆژەکانی رابردوو‬ ‫ئێران و چین و رووسیە مانۆڕێکی‬ ‫سەربازییان بەڕێوە برد کە بە بڕوای‬ ‫من کۆماری ئیسالمی بە جۆرێک لە‬ ‫جۆرەکان مانۆڕی بەو مانۆڕەوە لێدەدا‬ ‫‪،‬وهەروەک بینیمان سەرۆک کۆماری‬ ‫ئێران حەسەن رۆحانی لە کۆبوونەوەی‬ ‫لەگەڵ سەرانی دەوڵەت و رژێم باسی‬ ‫لە گرینگی ئێران لە ناوچەکە دەکرد‬ ‫و پێیوابوو کە گۆیا ئەو گرینگییەی‬ ‫ئێرانە کە بۆتە هۆی ئەوەی چین و‬ ‫رووسیە حازر بوون مانۆڕی سەربازی‬ ‫لەگەڵ ئێران بەڕێوە ببەن ‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ئەساسدا ئەوە نەبوو کە ئێران ئاوا‬ ‫لەناوخۆدا گەورەی دەکاتەوە و بە‬ ‫جۆرێک دەیەوێ بۆ چاوترسێن کردنی‬ ‫خۆپیشاندەران کەڵکی لێوەرگرێت‬ ‫بەاڵم واقعیەت ئەوەیە کە ‪:‬‬ ‫لەماوەی چەند ساڵی رابردوو واڵتانی‬ ‫کەنداو وبەتایبەتی عەرەبستان‬ ‫گەلێکیان مانۆڕی سەربازی لەگەڵ‬ ‫ئەمریکا و واڵتانی تر بەڕێوە بردووە‪،‬‬ ‫لەوانە مانۆڕە سەربازییەکەی مانگی‬ ‫ئۆکتۆبری ئەمریکا و عەرەبستان و‬ ‫هاوکات مانۆڕی مانگی نوامبری چین‬ ‫و عەرەبستان‪ ،‬کە لەهیچیاندا خۆی‬ ‫بە هاوپەیمانی ستراتێژیکی چین‬ ‫و ئەمریکا نەناساند و بە پێچەوانە‬

‫نیشانیدا کە هاوکات دەتوانێ لەگەڵ‬ ‫هەر دوو الیەنە زلهێزە نەیارەکان دا‬ ‫پێوەندیی درووست بکات‪،‬لەوەش‬ ‫بەڕێوەبردنی‬ ‫لەکاتی‬ ‫گرینگتر‬ ‫مانۆڕ لەگەل پاکستان هەیئەتێکی‬ ‫بۆهیندووستان نارد و داوای لێکرد‬ ‫تا لە لەماوەی داهاتوودا بەیەکەوە‬ ‫مانۆڕی نیزامیان هەبێ لەکاتێکدا‬ ‫پاکستان و هیندوستان دوو واڵتی‬ ‫دراوسێن کە ناکۆکیان بەیەکەوە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫لەڕاستیدا عەرەبستان توانیویەتی‬ ‫کارێک بکات کە سەرەڕای جیاوازی‬ ‫ستراتێژی زلهێزەکان و تەنانەت‬ ‫واڵتانی وەک هیند و پاکستان بتوانێت‬ ‫هەموو الیەنەکان ڕازی بەوە بکات کە‬ ‫نەتوانن دەست لە «ریاز» هەڵبگرن‪.‬‬ ‫بەهەرحاڵ مانۆڕی نیزامی چین و‬ ‫رووسیە و ئێران کۆتایی پێهات و‬ ‫ئاساییە کە هەموو الیەک رێژەیەکی‬ ‫زۆر لە زێدەڕۆیی لە نیشاندانی هێزی‬ ‫خۆیان نمایش بدەن‪ ،‬بەاڵم لەو‬ ‫نموونەیەدا دەبێ بەدواداچوون بۆ‬ ‫ئەوە بکرێ کە بۆ ئێران مانۆڕ بەسەر‬ ‫ئەو مانۆڕەدا لێدەدا ! هەرئێستا‬ ‫پێوەندیی نێوان چین و رووسیە‬ ‫لەگەل عەرەبستان پێوەندییەکی پتە‬ ‫و بەرینە و لەهەمانکاتدا مەسەلەی‬ ‫گرینگی ئێران ئیسرائیلە لەکاتێکدا‬ ‫چین و رووسیە هەر بیر لەوە ناکەنەوە‬ ‫کە لەبەر ئێران پێداچوونەوە بەسەر‬ ‫سیاسەتیاندا لەهەمبەر ئیسرائیل‬ ‫بکەن و تەنانەت رووسیە ئاسمانی‬ ‫سووریەی بۆ ئیسرائیل وااڵ هێشتۆتەوە‬ ‫بۆ لێدانی دەست وپێوەندەکانی‬ ‫ئێران لە سووریە و هەر ئێستا کە‬ ‫مانۆڕیان لەگەڵ بەڕێوە بردووە بەاڵم‬ ‫هەم روسیە و هەم چین خاڵ بەخاڵی‬ ‫تەحریمەکانی سەر ئێرانیان جێ بە‬ ‫جێ کردووە‪ .‬ئەو هاتو هاوارەی ئێران‬ ‫لەسەر ئەو مانۆڕە درووستی کردووە‬ ‫لەڕاستیدا لەسەر هیچە و چین و‬ ‫رووسیە بیرۆکە ستراتێژیەکانی خۆیان‬ ‫لە کەنداو بەڕێوە دەبەن و چ کۆماری‬ ‫ئیسالمی بێت و چ رژێمی داهاتووی‬ ‫ئێران هەرکەسێک بێت ئەوان حەول‬ ‫دەدەن پەرە بەو پێوەندییانە بدەن‬ ‫لەبەر ئەهدافی خۆیان و لەئەگەری‬

‫هەڵگیرسانی شەڕ لەنێوان ئێران و‬ ‫ئەمریکا تەنانەت لەنێوان ئێران و‬ ‫ئیسرائیلیش ئەوان نابنە هاوپەیمانی‬ ‫ئێران‪،‬چون لەراستیدا گەشەی‬ ‫ئابووریی چین لەسەر ئەساسی‬ ‫شەڕی ئەمریکا لە ئەفغانستان و‬ ‫عێڕاق بوو‪ .‬هەر بۆیە لەوانەیە ئەگەر‬ ‫شەڕێکی تر لەو ناوچەیە روو بدات‬ ‫چین و رووسیە شەڕەکە بقۆزنەوە‬ ‫بەقازانجی گەشەی ئابووری خۆیان‬ ‫بە فرۆشتنی چەک و چۆڵی چینی و‬ ‫رووسی و هەر بۆیە ئیمکانی نییە کە‬ ‫هیچکامیان لە ئەگەری روودانی شەڕ‬ ‫لە نێوان ئەمریکا و ئێران و تەنانەت‬ ‫ئێران و ئیسرائیلیش پشتیوانی لە ئێران‬ ‫بکەن چون لەڕاستیدا شەڕ لەنێوان هەر‬ ‫الیەنێکدا روو بدات دەبێتە هۆکاری داڕمانی‬ ‫ئابووری ئەو واڵتانە ‪.‬‬ ‫لەڕاستیدا بەپێچەوانەی ئەوەی کە‬ ‫لەناوخۆدا ئێران پێی دەڵێ « اقتدار دریا»‬ ‫یا « رزمایش سیاسی» ئەو مانۆڕە نە‬ ‫پەیامێکی سیاسی پێیە کە ببێتە هۆی‬ ‫پێکهێنانی بەرەیەکی نوێ و نە نیشانەی‬ ‫دەسەاڵتێکە بۆ ئێران لە کاتێکدا کە بەپێی‬ ‫قسەی ئێران دەبوو هەموو دەسەاڵتی‬ ‫کەنداو لەدەستی خۆیدا بوایە‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫ئێستا دەبینین کە چەندین واڵتی عەڕەبی‬ ‫و ئەمریکا و بریتانیا لەوێ بوونیان هەیە و‬ ‫بەزوویی هێزەکانی ژاپۆنیش دەگەنە کەنداو‬ ‫و فەڕانسەش لە مانگی داهاتوودا بە رێبەری‬ ‫هاوپەیمانەتی ئورووپایی هەڵدەبژێردرێت‬ ‫و لەوێ بەشدار دەبێت و هەموو ئەوانە‬ ‫نەتیجەی بێ تەدبیری لە هێرش بۆ سەر‬ ‫چەند بارهەڵگری نەوتی و تەئسیساتی‬ ‫نەوتی بوو ‪ ،‬ئەگەر بمەوێ کۆبەندیی بکەم‬ ‫دەبێ بڵێم کە هەموو ئەو کێشە دەرەکی و‬ ‫ناوخۆییانەی کۆماری ئیسالمی و بەتایبەت‬ ‫کووژرانی قاسم سولەیمانی لەو چەند رۆژەدا‬ ‫هەم کێشەکانی ئێرانی لەناوخۆ قووڵتر‬ ‫کردۆتەوە و هەم لەوە بەدوا دەبێتە هۆی‬ ‫الوازیی دەور و رۆڵی ئێران لە ناوچەکە‬ ‫و شکانی هەیمەنەی ئێران لە دەرەوە کە‬ ‫بەجۆرێک دەبێتە هۆی درووستبوونی‬ ‫بێ هیواییەک لەناو خودی دەسەاڵت کە‬ ‫لەو کاتە دا ئەگەری سەرهەڵدانەوەی‬ ‫ناڕەزایەتیەکان لەالیەن خەڵکەوە بەهێزتر‬ ‫دەکات ‪.‬‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪8‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٣‬ساڵی هەشتەم‪٢٠٢٠/٠١/٠٨ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫سەرنوسەر‪:‬‬

‫رەزا کەعبی‬

‫بەڕێوەبەری نوسین‪:‬‬

‫هێمن بایەزیدپور‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بکه‌ ‌ن‬ ‫پەیوەندی ‪dwaroj@komala.com‬‬

‫کۆڵبەریی و شەڕی مان و نەمان بۆ تیکەیەک نان‬

‫محەممەد ئەمینیان‬ ‫تەرمی فەرهاد خەسرەوی‪ ،‬ئەو میرمنداڵە‬ ‫‪ 14‬سااڵنەیەی کورد کە ڕۆژی سێشەممە‬ ‫ڕێکەوتی ‪ 2019_12_17‬لەکاتی کۆڵبەریدا‬ ‫بەهۆی بەفرو ڕنووەوە بێسەروشوێن ببوو‪،‬‬ ‫پاش ‪ 4‬ڕۆژ گەڕان لەالیەن خەڵکی مەریوان‬ ‫و ناوچەکانیەوە دۆزرایەوەو لە نێو ئاپۆرای‬ ‫جەماوەرو لەکاتێکدا بە جامانە داپۆشرابوو‪،‬‬ ‫بەخاک سپێردرا‪.‬‬ ‫فەرهاد لەگەڵ برایەکی دیکەی بەناوی ئازاد‬ ‫خەسرەوی هاوڕێ لەگەڵ ژمارەیەکی دیکە‬ ‫لە کۆڵبەرانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان‪ ،‬لەکاتی‬ ‫کۆڵبەریدا لە ملەی تەتەی هەورامان دەکەونە‬ ‫بەر ڕنووی بەفرو هەر ئەو ڕۆژە تەرمی ئازاد‬ ‫دۆزرایەوەو فەرهاد بێسەروشوین ببوو‪.‬‬ ‫گیان لەدەستدانی ئەو دوو برایە‪ ،‬کە‬ ‫بەمەبەستی وەدەست خستنی پاروویەک نان‬ ‫بەم سەرمایە ڕوییان لە شاخەکان کردبوو‪،‬‬ ‫ناخی کۆمەڵگای ڕۆژهەاڵتی هەژاندووە و‬ ‫خەڵکی کوردستان دەسەاڵتی داگیرکەری‬ ‫کۆماری ئیسالمیی و هەاڵواردنە سیاسی‬ ‫و ئابووریەکانی ئەو رژیمە بە هۆکاری‬ ‫سەرەکی پەنا بردنی الوانی کورد بۆ پیشەی‬ ‫پڕ مەترسیی کۆڵبەری و روودانی کارەساتی‬ ‫دڵتەزێنی هاوشێوەی ڕووداوەکەی ملەی‬ ‫تەتەی هەورامان لەقەلەم دەدەن‪.‬‬ ‫فەرهاد و ئازادی خەسرەوی خەڵکی‬ ‫گوندی نێی مەریوانن و ئەو گوندە وەکوو‬ ‫هێمایەک بۆ خۆڕاگری نەتەوەیی و خەبات‬ ‫بۆ رزگاریی کوردستان دادەنرێت‪ .‬تەرمی‬ ‫فەرهاد لە کاتێکدا بە جامانە داپۆشرابوو‬ ‫کە وەکوو هێمایەک بۆ خەباتی نەتەوەیی‬ ‫لە رۆژهەاڵتدا جێی گرتووە‪ ،‬لەسەر دەستی‬ ‫ژمارەیەکی بەرچاو لە خەڵکی مەریوان و‬ ‫بەدەم دروشمدانەوە لە گوندی نێ بەخاک‬ ‫سپێردرا‪ .‬و درووشمی “مردن بۆ دیکتاتۆر”‬ ‫و هەروەها “جەرگمان سووتاوە‪ ،‬بۆ نان‬ ‫شەهیدمان داوە”‪ ،‬بەشێک لە دروشمەکانی‬ ‫خەڵک بوون‪.‬‬ ‫سااڵنە بە دەیان کۆڵبەری کوردی ڕۆژهەاڵت‬ ‫بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی دەکوژرێن و بریندار دەبن‬ ‫و کۆڵبەران لە ترسی تەقەی پاسدارانی‬ ‫ئێران‪ ،‬ناچارن رێگای سەخت و هەڵدێر‬ ‫بۆ کۆڵبەری هەڵبژێرن کە ئەویش بەهۆی‬ ‫سەرماوسۆڵەوە رووداوی نەخوازراوی‬ ‫هاوشێوەی رووداوەکەی ملەی تەتەی‬

‫لێدەکەوێتەوە‪.‬‬ ‫الوان و خەلکی ڕۆژهەاڵت لە کاتێکدا ناچارن‬ ‫پەنا بۆ پیشەی پڕ مەترسیی کۆڵبەریی ببەن‬ ‫کە نیشتمانەکەمان پر پیت و بەرەکەتە و‬ ‫ئەگەر سیاسەتی جیاکاری داگیرکەران‬ ‫نەبێت سەرجەم دانیشتووانەکەی دەتوانن لە‬ ‫ئاستێکی بەرزی گوزەراندا ژیان بەسەر ببەن‪.‬‬ ‫بیرمەندانی نەتەوەیی لەو بڕوایەدان ڕێگای‬ ‫دەربازبوون لەم کارەسات و نەهامەتییانە‪،‬‬ ‫تەنیا و تەنیا رزگاریی نەتەوەیی و‬ ‫دامەزراندنی کیانێکی سەربەخۆی کوردییە‪.‬‬ ‫کۆڵبەریی یەکێکە لە کارە سەختەکانی‬ ‫کوردانی رۆژهەاڵتی کوردستان‪ .‬لە‬ ‫الیەکەوە بارێکی قورسیان لەسەر پشتە و‬ ‫لەالیەکیشەوە گولـلەی پاسەوانانی سنوور‪،‬‬ ‫مەترسی رێگەوبان و مینەچێندراوەکان‬ ‫کارەکەیانی سەختترکردووە‪.‬‬ ‫تەنیا لە چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵدا ‪24‬‬ ‫کۆڵبەر گیانیان لەدەستداوە و ‪44‬ـی دیکەش‬ ‫برینداربوون‪ .‬هۆکاری گیان لەدەستدان و‬ ‫برینداربوونەکانیشیان بۆ تەقەی پاسەوانانی‬ ‫سنوور‪ ،‬کەوتنە خوارەوە و تەقینەوەی مین‬ ‫دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫خەبەرەکە زۆر کورت بەاڵم ماڵوێرانکەرە‪.‬‬

‫تاکە ڕێگەیەکە بۆ دەرباز بوون لە دێوەزمەی‬ ‫بێکاری‪ .‬هەر وەک دەزانین پەیدا کردنی‬ ‫کاری شەرافەتمەندانە بەشێک لە فەرهەنگی‬ ‫کوردەوارییە و هەر لە مێژە منداڵی کورد‬ ‫بەوە گۆش کراوە‪ .‬بۆیە زۆرجار مرۆڤی‬ ‫کورد خۆی لەو پیشە و ئیشانەی دوور‬ ‫ڕادەگرێت کە بە جۆرێک کەرامەتی مرۆڤی‬ ‫تێدا پێ شێل دەکرێت‪ .‬یاخود توخنی ئەو‬ ‫کارانە ناکەوێت کە خەسار بە ئەندامانی‬ ‫کۆمەڵ دەگەیەنێت و ئەو کەسانەی کە‬ ‫ئەو کارانە دەکەن بە گشتی الی خەڵک‬ ‫ناشرینن‪ .‬یەکێک لەو کارانەی کە ئەمڕۆیش‬ ‫لە کوردستان و ناوچە سنوورییەکان بۆ‬ ‫بژێوی ژیان لە الیەن لەشکری بێ ئەژماری‬ ‫بێکارانەوە هەڵبژێردراوە ئیشی کۆڵبەرییە‬ ‫کە لە کۆنەوە وەک کاسبی سەیری کراوە‬ ‫و خەڵک وەک کارێکی شەرافەتمەند سەیری‬ ‫دەکەن و لەو ڕێگەیەوە بژیوی ژیان بە‬ ‫دەست دێنن‪ .‬ئەوان بەو کۆڵبەرییە قەت‬ ‫شتومەکێکیان نەهێناوە کە خەسار بە‬ ‫کۆمەڵگا بگەیەنێت‪ ،‬کەچی ڕۆژ نییە هەواڵی‬ ‫کوشتن و بریندار بوون و هەڵدێران و ڕەق‬ ‫بوونەوەیان نەبیسین و بەداخەوە لەم چەند‬ ‫ساڵ و مانگەدا ئەوەندە دووپات بووەتەوە‬

‫منداڵێکی پێ هەتیو دەکەوێت‪ ،‬باوکودایکێک‬ ‫جەرگیان پێی دەسووتێت‪ ،‬خێزانێک بێ باوک‬ ‫دەبێت و نان هێنەری ماڵیان نامێنێت‪ .‬بەڵێ‬ ‫هەواڵە تاڵەکە ئەوەیە‪ :‬ئەمڕۆ کۆڵبەرێک لە‬ ‫سەر سنوور کوژرا‪ .‬بێگومان ئەو کۆڵبەرە کە‬ ‫بەیانی لە ماڵەوە هاتوەتە دەرەوە ئەندامانی‬ ‫خێزانەکەی چاویان لە دەستی بووە کە‬ ‫ئێوارە بە دەستی پڕ بگەڕێتەوە تاکوو‬ ‫سفرەیان بەتاڵ نەبێت و بە برسێتی سەر‬ ‫نەنێنەوە‪ .‬کەچی ئێوارە تەرمی خوێناویی‬ ‫ئازیزەکەیان بۆ دێننەوە و بەجارێک‬ ‫کۆستیان دەکەوێت‪ .‬هەژارییەکەیان بەس‬ ‫نەبوو ئەوجار هەتیوی‪ ،‬جەرگ سووتاوی‪،‬‬ ‫خەمباری و تازیەباریش دەبێتە بەشێک لە‬ ‫ژیان و چارەنووسیان‪ ،.‬ئەوە کارەساتە بۆ‬ ‫چینێک لە خەڵکی کۆمەڵگاکەمان کە پیشە‬ ‫و کاریان وابەستەی سنوورە و کۆڵبەری‬

‫کە ئەو کارەساتانە خەریکە الی جەماوەر‬ ‫ئاسایی دەبێتەوە و بۆ بکوژەکانیش قوبحی‬ ‫نامێنێ و یاسایەکیش نییە پارێزگارییان‬ ‫لێ بکات‪ .‬هەروەک دەزانین لە سەردەمی‬ ‫شەڕی چاڵدران و دابەشکردنی کوردستانەوە‬ ‫و لەو کاتەوە کە سنووریان دانا و شاخ و‬ ‫دۆڵ و باخ و مەزرای خەڵکیان لێک دابڕی‬ ‫سەرەڕای هەموو بەربەست و کەند و کۆسپ‬ ‫و تەنگەژەیەک کە درووست کرا‪ ،‬تاکوو‬ ‫ئێستا لە نێوان بەشەکانی کوردستاندا ئەم‬ ‫دیو و ئەو دیو کردن بوونی هەیە و سنوور‬ ‫لە الیەن خەڵکی نیشتەجێی سنوورەکانەوە‬ ‫بەفەرمی قەبووڵ نەکراوە و ڕەسمییەتی‬ ‫نییە و نەشتوانراوە تێکەڵ یان کۆتایی‬ ‫پێ بێنن‪ .‬لەو سەردەمەوە تاکوو ئێستا‬ ‫هەرگیز نەتوانراوە پێش بە ژن و ژنخوازی‬ ‫خەڵکی هەردوو دیوی سنوور بگیرێت‪.‬‬

‫کار و کاسبی هەمیشە لە نێوان خەڵکی‬ ‫هەردوو دیوی سنوور بوونی هەبووە‪ .‬زۆر‬ ‫جار کشتوکاڵ و باخداری و ئاژەڵداری لە‬ ‫دژوارترین هەلومەرجیشدا لە نێوان خەڵکی‬ ‫ناوچە سنوورییەکاندا بە هاوبەشی هەردوو‬ ‫ال ئەنجام دراوە‪ .‬فەال و وەرزێڕ و باخداری‬ ‫ئەم دیوی سنوور لەو دیو کاری کردووە و‬ ‫بە پێچەوانەشەوە ئەوان لەم دیوی سنوور‬ ‫کاریان کردووە‪ .‬ئەمە لە سەر هەموو ئەو‬ ‫سنوورانەش بوونی هەیە کە گرێبەستی‬ ‫سایکس پیکۆیش دیاریی کرد و تایبەتە بە‬ ‫هەموو بەشەکانی کوردستان‪ .‬تا دەیەکانی‬ ‫سەرەتای سەدەی بیست گەرمیان و کوێستان‬ ‫کردنی عێاڵت و خێڵە کۆچەرییەکان وەک‬ ‫سااڵنی ڕابردوو لەو ناوچانەدا کە سنووریان‬ ‫بۆ دانرا هەر بەردەوام بوو و لەوەڕگەی‬ ‫ئاژەڵی خێڵە جافەکانی شارەزوور لە باشوور‪،‬‬ ‫کوێستانەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان بوون‪.‬‬ ‫بازرگانی کردن و گواستنەوەی جۆرەها‬ ‫شتومەکیش لە نێوان باشوور و ڕۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان لەو سەردەمەوە تاکوو ئەمڕۆ‬ ‫پیشەی خەڵکە و قەت دانیشتوانی ناوچەکە‬ ‫وەک کارێکی قاچاخ و نایاسایی سەیری‬ ‫ناکەن و بە شانازییەوە پێی دەڵێن کاروانی‬ ‫و کاسبی کردن و تەنانەت ئەم ئیشانە‬ ‫بە جۆرێک لە ناو خەڵکدا ڕەگی داکوتاوە‬ ‫کە لە گۆرانییە فۆلکلۆریکەکانیشدا ڕەنگی‬ ‫داوەتەوە‪ .‬هەرچەن حکومەتە ناوەندییەکان‬ ‫بەتایبەت لەم سەد ساڵەی ڕابردوودا بە‬ ‫دانانی دەیان یاسا و بە جۆرەها زەبر و‬ ‫زەنگ و هێزی سەربازی هەوڵیان دا پێش‬ ‫بەو جۆرە کاسبی و تێکەڵییەی خەڵک بگرن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەر سروشتی ناوچە سنوورییەکان‬ ‫و بە هۆی تێکەڵی مێژوویی و کولتووری‬ ‫و چارەنووسی سنوورنشینەکان و لەبەر‬ ‫ڕیشەداربوونی ئەو تێکەڵییە نەیان توانیوە‬ ‫پێشی پێ بگرن و ئێستا و لە داهاتووشدا‬ ‫هەر بوونی دەبێت‪.‬‬ ‫بەرپرسانی سیاسی و سەربازی ئەو دوو‬ ‫واڵتە بەتایبەتی ئێران بەداخەوە گوێیان بەو‬ ‫ڕابردووە ڕیشەدارە نەداوە و ئەگەر ئاشنای‬

‫ئەو مێژووە و ئەو تێکەڵییەی خەڵکی‬ ‫هەردوو دیوی سنوور بوایەن بەشێوەیەکی‬ ‫تر لەگەل ئەو گرفتەدا بەرەوڕوو دەبوونەوە‬ ‫و ڕێگەچارەیەکیان بۆ دەدۆزییەوە و بە‬ ‫شێوەیەکی توندوتیژانە هەڵسوکەوتیان‬ ‫لەگەل ئەو بابەتەدا نەدەکرد‪ .‬ئەوان ئەگەر‬ ‫بە شێوەیەکی مەیدانی و زانستییانە ئەو‬ ‫کێشەیان بخستایەتە بەر لێکۆڵینەوە و‬ ‫خەسارناسییان بکردایەت ڕۆژانە لە سەر‬ ‫سنوور کاروانچییەکان کە ئێستا ناوی‬ ‫کۆڵبەریان بەسەردا بڕاوە ئاوا بەبێ ترس‬ ‫نەدەدرانە بەر دەسڕێژی گوللە و جەرگی‬ ‫دایکان نەدەسووتێنران و بنەماڵەکان‬ ‫کۆستیان نەدەکەوت و داخدار نەدەکران و‬ ‫بۆ ئەو گەنجانەی کە بەس بۆ پارووە نانێک‬ ‫و بۆ ڕزگاری لە دەستی بێکاری ڕوو لەو‬ ‫کەژوکێو و شاخ و داخە سنوورییانە دەکەن‬ ‫و گیانی خۆیان دەخەنە مەترسییەوە ڕێگە‬ ‫چارەیەکی تر دەدۆزرایەوە‪.‬‬ ‫بۆیە لێرەدا بە پێویستە کۆمەڵگا بەگشتی‬ ‫ببێتە زمانی ئەو چینە و هاواریان بگەیەنن‬ ‫بە گوێی کەسایەتییە بە ئینسافەکانی ناو‬ ‫جەغزی دەسەاڵت‪ ،‬بەتایبەت ئەوانەی کە لە‬ ‫مەجلیسدا خۆیان بە نوێنەری خەڵکی ناوچە‬ ‫کوردنشینەکان دەزانن پێویستە بە پرۆژە‬ ‫یاسایەک لە پارلمانی ئێران کوشتنی کۆڵبەر‬ ‫قەدەغە و بەشێوەیەکی ڕیشەیی گرفتی‬ ‫بێکاری بۆ هەمیشە چارەسەر بکەن‪ .‬هەروەها‬ ‫توێژەکانی کۆمەڵگا و چاالکانی مەدەنی‬ ‫و تەنانەت فەرمانبەرانی حکوومەتیش‬ ‫پێویستە لە بەرانبەر ئەو کوشتارەدا دەنگ‬ ‫هەڵبڕن و داوا لە بەرپرسان بکەن لەباتی‬ ‫کوشتنی کۆڵبەران ڕێگە چارەیەکی تر‬ ‫بۆ بێکاری خەڵک و بەتایبەت کۆڵبەران‬ ‫بدۆزنەوە‪.‬‬