4
پاشکۆیه‌کی تایبه‌ت به باسه‌کانی کۆنگره‌ی 13ی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان
ژماره 1
12ی ره‌زبه‌ری 1391
زۆربه‌ی ژنان‌و پیاوانی سوسیالیستی کوردستان ل ه ریزی ک وتووێژێک له‌گه‌ڵ چاودێرو شاره‌زای سیاسی هاوڕێ ره‌زا مسته‌فا سوڵتانی بۆ بەدەستەوەگرتنی چارەنووسی سیاسی، ئابوری و کۆمەالیەتی خۆیان بێت. ئەو ناڕوشنی و بوشاییە فیکری و سیاسیە جێگای زانکۆی زانستە سیاسی و کۆمەاڵیەتیەکان و حیزبی سیاسی لە زۆربەی رووناکبیرانی ئیران گۆڕابوو .وایش نەبوو کە لە ناو هێز و ڕیکخراوێکی سیاسیدا چەند کەسی کاری ئاکادمێک و تئوریک بکەن و ئەوانیتر خەریک تەبلیغ و رێکخستنی و رەهبەری خەباتی سیاسی و جەماوەری بن. هەوموو کەس لە ناو ئەو هێزە سیاسیەنەدا پێوابوو دەبی کاری ئاکادمیک بکات و تئوری هەموو دەنیا بزانێت.
«به‌ره‌ی چه‌پ كه كۆمه‌ڵه بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كات» یه‌كێك له‌و ته‌وه‌رانه‌یه كه له باڵوكراوه‌ی «به‌ره‌وكۆنگره‌ی 13ی كۆمه‌ڵه« به‌ره‌وڕووی چه‌ندین كه‌س له‌ئه‌ندامانی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌‌و كه‌سایه‌تی‌و سیمای ناسراوی بزوتنه‌وه‌ی خه‌ڵكی كوردستان كراوه .له‌م به‌شه‌دا چه‌ندین پرسیار له‌سه‌ر ئه‌م ته‌وه‌ره ئاراسته‌ی سیمای دێرین‌و ناسراوی كۆمه‌ڵه‌‌و بزوتنه‌وه‌ی خه‌ڵكی كوردستان ،هاوڕێ ره‌زا مسته‌فا سوڵتانی كراوه كه ده‌قی گفتوگۆكه ده‌خوێننه‌وه: پرسیارەکان: .1بە گشتی پێگەی بزوتنەوەی چەپ و سوسیالیستی لە کوردستان چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ .2ئەگەر ئاوڕێك لە سی ساڵی رابردوو بدەیتەوە ،چەپی كوردستان و بە تایبەت كۆمەڵە چۆن چاو لێدەكەن؟ سەرەكیەترین رەخنەكان چین و ئەگەر پێداچوونە بە سێ ساڵی رابردوو بكرێ ،ئێوە قورسایی لە سەرچی و چ خاڵگەلێك دادەنێن؟ .3ئەگەر چەپ لە كوردستان لە دەوری پالتفۆرمێك كۆبێتەوە ،ئێوە خالە سەرەكیەكانی وەها پالتفۆرمێك بە چی دەزانن؟ .4ئایا بەستێنی پێكهێنانی وەها بەرەیەك لە كوردستان ئامادەیە؟ بە رای ئێوە وەها بەرەیەك تا چەند خزمەت بە مەسەلەی چەپ لە كوردستان دەكات؟ .5کۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان لەم چەند ساڵە بانگەشەی پێكهینانی بەرەیەكی چەپ دەكات ،مەبەست لەم بەرەیە چییە؟ چ حزب و الیەنێك لە كوردستان دەگرێتەر بەر؟ وه‌اڵمه‌کان: پرسیارەکان زۆر پێکەوە گرێدراون هەر بۆیە لەوانەیە جیاکردنەوەی وەاڵمەکانیش کارێکی ئاسان نەبێت .بەاڵم تێئەکۆشم تا ئەوجێگایەی پێمبکرێت واڵمی هەموویان بدەمەوە. سەقامگیر بوونی ڕژیمێکی فاشیستی، سەرکوتگەر ،خوێنڕێژ و دژە مروڤ وەک کۆماری ئیسالمی لە کوردستان و ئیران کە لە الیەک ئازادی دەربڕینی بیروڕای لە کۆمەاڵنی خەڵک ،هێز و ڕێکخراوەی سیاسی ئوپۆزسیۆن و مەدەنیەکان زەوت کردووە و لە الیەکیترەوە ئازادی تەواو و بێ سنووری بە دام و دەستگای سەرکوت خۆی بۆ زیندانی کردن و ئەشکنجە وئیعدامی چاالکانی سیاسی و مەدەنی و ڕۆژنامەوان و ...داوە ،بووتە هۆی ئەەوە کە بۆ وەاڵمدانەوە بەم پرسیارانە ناکرێت وەک وەالتانی ئازاد و دیموکراتیک پشت بە پێوەر ،فاکت و ئامار بۆ هەلسەنگاندی بیروڕای گشتی و دەسنیشانکردنی پێگەی بزوتنەوە و هێزێکی سیاسی دیارکراو ببەسرێت .لە هەلومەرجێکی ئاوادا ناچارین روو لە تەحلیل و لیکدانەوە رووداوە سیاسی و کۆمەاڵیەتیەکان و خەبات و ڕاوستانی خەڵک لە بەرابەر ئەو ڕژیمەدا لە ئاست و شێوەی جوراوجوری ناو کۆمەڵگا بکەێن لە سەرجەم کەمتر لە دوو ساڵونیم فەزای ئازاد و دیموکراتیک لە بێن ڕۆخانی ڕژیمی پاشایەتی لە ئیران ( ٢٢ڕێبەندانی ١٣٥٧ هەتاوی) تا داگیر کردنی هەموو شارەکانی رۆژهەالتی کوردستان لە الیەن کۆماری ئیسالمییەوە(هاوینی )١٣٦٠بە پێچەوانەی بەشەکانیتری ئیران کە لەوی زۆربەی هێزە سوسیالیستەکان خۆیان سەرقاڵی واڵمدانەوە بە گیر وگرفتی فیکری روناکبیران ،کە پێوندیکی ئەوتۆی بە خۆاستوویستی خەباتی کۆمەاڵنی خەڵک لە سەر شەقامدا نەبوو ،هێزە سوسیالیستەکان لە کوردستان بە گشتی و کۆمەڵە بە تاێبەتی زۆر لێبڕاوانە و شێلگیرانە بە پیرایی رێکخستنی خەباتی سیاسی ،جەماوەری و مەدەنی کۆمەالنی خەڵکی کوردستان لە شار و دێهاتەکانی کوردستانەوە چۆن کە ئەوە خۆی یەکێک لە هۆیە سەرەکیەکانی باڵو بوونەوە و
هاوڕێ ره‌زا مسته‌فا سوڵتانی پەرەسەندنی بیروباوڕی سوسیالیستی لە ناو بەشێکی بەرچاوی کۆمەاڵنی خەڵک و بوون بە جێگای متمانەی ئەو بەشەی لە خەڵکی کوردستان و ئیرانە. پاش دەیان ساڵ دیکتاتوری پاشایەتی و نەبوونی ئازادی بۆ رادیو و تلەویزیونی غێرە دەوڵەتی ،لە چاپدانی کتێب و گۆڤار، سازدانی کۆبوونەوە ،کونفرانسی فەرهەنگی و ئەدەبی ،پێکهێنانی ڕیکخراوەی سیاسی و مەدەنی ،بێخەبەری لە دونیای دەرەوی ئیران و ...بۆشایی و ناڕۆشنییەکی یەکجار بەرین و قوڵی فیکری و نەزەرەی سەبارەت بە ئازادی ،دیموکراسی ،سوسیالیسم، سەرمایەداری ،بلۆکی سوڤیەت ،چین و چۆنییەتی پێکهێنانی حیزبی چینی کریکار و ...لە ناو رووناکبیرانی ئیران بە گشتی و هیزە سوسیالیستەکاندا بە تایبەتی لە ئیران و کوردستاندا دروست بووبوو .ژمارەیەکی بەرچاو لە هێز و ڕێکخراوە سوسیالیستیە ئیرانیەکان بۆ پێکهاتبی حیزبی چینی کریکار پێیان وابوو بە واژوکردنی ڕێککەوتننامەی رهبەرانی هێزە سیاسیەکان لە سەرەوە لە سەر هاونەزەری لە سەر چەند خاڵی فیکری و سیاسی حیزبی کریکاران دروست دەبیت و رهبەری شورشی کریکاری لە ئیران دەکات. ڕەهبەری ئەوکاتی کۆمەڵە موخالفی ئەوجۆرە پێکهێنانی حیزبی کریکاران بوو ،و پێیان وابوو دەبی چاالکانی کریکاری لە خەبات و شێوەکاری هاوبەشدا لە پڕوسەیەکدا بەیەک بگەن و ببنە خاوەنی جێگە و پێگەیەکی بەرین و قایمی کۆمەاڵیەتی لە ناو کریکاراندا جا ئەو دەم حیزبی کریکاران بێتە دروست کردن .لە کونگەرەی دووی کۆمەڵە لە ساڵی ١٣٦٢دا رهبەری هەڵبژێرداروی کۆمەلەش لەو کونگەرەیەدا هەمان ڕیگای هێزە سوسیالیستە ئیرانیەکان بۆ پێکهێنانی حیزبی کریکاران واتە واژوکردنی ڕێککەوتننامەی رهبەران ،گرتەبەر. لەو کاتەدا کە خەڵکی هەموو ئیران خرۆشابوونە سەر شەقام و پاش دەیان ساڵ توانییان بە خەباتی خوێناوی خۆیان رژێمی پاشایەتی بڕوخێنن ،هەموو هێزە سیاسیەکان لە ئیران و کوردستان رووبەرووی یەک هەلبژاردنی زۆر گرێنگ و گەورەدا بووبوونەوە .ئایا دەبێ لەوکاتە هەستیارە و بە قیمەتەدا ئەولەویەت بە ڕیکخستنی و بردنەپێشی هەرچی زیاتری خەباتی جەماوەری کۆمەاڵنی خەڵک بۆ دابینکردنی مافەڕەواکانی خۆیان بدرێت یان ئەولەویەت بە دێتنەوەی وەاڵمی ئەو گیروگرفتە فیکریانەی رووناکبیران ،کە زۆربەی وتار و قسەوباسەکان لە دەوری چۆن هەڵوێستگرتن و لێکدانەوە سەبارت بە بلۆکی سوڤیەت و چین دەخوالیەوە ،ئەگەرچی لەو کاتەدا هیچ پێوندیەکی ڕاستەوخۆی بە خەباتی رۆژانەی خەلکی سەر شەقامەوە نەبوو؟ دیارە کاری فیکری تئوریک کردن بۆ کۆمەڵگا بە گشتی و هێزی سیاسی بە تایبەتی لە نانی شەو پێویستترە .بەاڵم کاری تئوریک کردن کاری خەڵکی ئاکادەمیککار لە زانکۆ و رێکخراوی لەونوعەیە و هیزی سیاسیش کەڵکیان لێ وەر ئەگرێت .حیزبی سیاسی بە پێ روانگە و ئیدەئولوژی و تێڕوانینی لە کۆمەڵگا و ستراتیژی بۆ بوون بە زۆرینە و بەدەستەوەگرتنی دەسەاڵت ،دائیم دەبی خەریکی دیتنەوەی تاکتیک و سیاسەتی گونجاو بۆ بردنەپێشی کۆمەاڵنی خەڵک
مەتود و شیوەی بیرکردنەوەی کۆمەڵە لەو بابەتەوە جیاوازی بەرچاوی هەبوو کە بوو بە هۆی ئەوەی کە سوسیالیستەکان لە کوردستاندا ببن بە هێزێک بە نەفووزی کۆمەاڵیەتی بەرچاوەوە .کۆمەڵەش وەک هەموو هێزە سوسیالیستە ئیرانیەکان پێویستی بە پڕ کردنەوەی ئەو بۆشایی و ناڕۆشنی فیکری هەبوو .بەاڵم کۆمەڵە بە دروستی ئەوەی ئەزانی لەوکاتەدا گیری و گرفتی سەرەکی ژنان و پیاوانی چەوساوەی سەر شەقام ئەوە بوو کە لە رێکخراوی جوراجوری خۆیاندا خۆیان ڕیک بەخەن و داکۆکی لە مافە سیاسی ،جنسیەتی ،ئابوری و فەرهەنگی ،میللی و ...خۆیان بکەن. ئەوەی وا ئەو خەڵکە چەوساوەیە لەووختەدا بۆیان مەترەح و گرێنگ نەبوو ئەوە بوو کە ئایا واڵتانی شورەوی و چین سوسیالیستین یان نە. یەکێکیترلەو خاڵە گرێنگانە وا کۆمەڵەی لە هیزە سوسیالیستەکانتر جیا کردوە تەحلیلی ڕۆشن ،شەفاف و بێڕاڕای کۆمەڵە لە سەر کۆماری ئیسالمی پێش بە دەسەاڵت گەێشتنی ئەو کۆمارە بوو .بۆ نموونە لە وتاری کاک فوئادلە مەریوان لە رۆژی ١٩ رێبەندانی ١٣٥٧بە بۆنەی هەشتەمین ساڵوگەڕی خەباتی چەکداری رێکخراوی چریکە فیدایەکانی خەڵکی ئیران لە سیاهکەل لە باکوری ئیران لە سالێ ١٣٤٩هەتاوی، زۆر بە روونی باسی ئەوەی کرد کە ئەم ڕژیمە لە ئەوەڵین فورسەتدا هێرش دەکاتە سەر خەڵک بۆ وەرگرتنەوەی دەسکەوتەکانی خەباتیان لە دژی رژیمی پاشایەتی. هەر بویە کۆمەڵە وەک زۆرێک لە هێزە سوسیالیسەکانی ئیران بە دوای دیتنەوەی باڵی شوڕشگێر و دژی ئیمپریالیسم لە ناو کۆماری ئیسالمیدا نەدەگەرا .بەداخەوە لێکدانەوە هەڵەی سوسیالیستە ئیرانیەکان لە سەر کۆماری ئیسالمی و تەوەهۆم و خۆشباوڕی ئەوان بە دژی ئیمپریالیست بوونی کۆماری ئیسالمی کارەساتی زۆر گەورە و دەڵتەزێنی لێکەوتەوە .حیزبی تودە و چریکی ئەکسەریت و حیزبی رەنجبەران و زۆر رێکخراوی گەورە و چکۆلەی سوسیالیستی لەو داوە کەوتن .ئەگەر وانەبوایەت کۆماری ئیسالمی وا بەئاسانی نێدەتوانی ئەو هەمووە جەنایەتە لە گەشت ئیران بکات و سەندیکای کریکاران ،دەفتەری حیزبی سیاسیەکان، رێکخراوی ژنان ،ڕۆژنامەکان و ...ببەستێت و دەست بە گرتنی بەرین و ئیعدامی بە کۆمەڵی تێکۆشەرانی سوسیالیست بکات. لە ٢٨خەرمانانی ١٣٥٨خومێنی دەستووری جەهادی و هێرشی بۆ کوردستانی دا بە ئەرتەش و سوپای پاسداران و تەنانەت هێزی دەریایش .جارێکیتر هەموو تاک و حیزبی سیاسی لە گەل هەلبژاردنێک بەرەوروو بوونەوە ،تەسلیم بوون یان بڕیاری بوێرانەی ڕاوستان بەرانبەر بە هێرشی هەمەالیەنەی کۆماری ئیسالمی .کۆمەڵە لە ڕاگەیاندنی مێژویی خۆیدا بە ناوە « خەڵکی لە بواری تاقیکردنەوەدا» لە خەلکی کورد داوای ڕاوستان لە بەرابنەر ئەو هێرشەدا ئەکات ،داوای پشتیوانی خەڵکی ئیران لە خەڵکی کوردستان دەکات و قەوڵی بەشداری هەمەالیەنەی کۆمەڵە لەو ڕاوەستانەدا بە خەڵکی کورد ڕادەگەیەنێت. زۆربەی ژنان و پیاوانی سوسیالیستی کوردستان لە رێزی کۆمەلەدا خۆیان دێتەوە. سەدان کەس لەو ژن و پیاوە سوسیالیستانە لە سەنگەری پێشمەرگایەتی کۆمەڵەدا ،لە
لێکدانەوە هەڵەی سوسیالیستە ئیرانیەکان لە سەر کۆماری ئیسالمی و تەوەهۆم و خۆشباوڕی ئەوان بە دژی ئیمپریالیست بوونی کۆماری ئیسالمی کارەساتی زۆر گەورە و دەڵتەزێنی لێکەوتەوە زیندانی کۆماری ئیسالمیدا گیانیان بخت کرد و یان جستە و رۆحیان بریندار بوو. لە کونگره‌ی دوو کۆمەڵە رهبەری و جەهەتی سیاسی کۆمەڵەش گۆردرا .خەبات و فیداکاری پێشمەرگانە نەبیت لە زۆر رووەوە کۆمەڵە زیاتر لە گەڵ خاڵ بەقوەتەکانی خۆی دووری دەکرد .بە واژوکردنی ڕێککەوتننامەی رهبەرانی کۆمەڵە و گروهی سەهەند (ا.م.ک) و چەندین کەس لە دوو سازمانی پێکار و ێ‌رخا حیزبی کمونیستی ئیران(حکا) پێک هات. حیزبی دیمکرات ئیران (حدکا) بە رەزایەت نەدان بە ئازادی دەربڕێنی بیرورای سیاسی تا ئەو جیگایە کە باسی هەڵوێست و سیاسەتی ئەانیش بکرێت ،لە شەر لێرە و لەوی تا پەسەنکردنی بڕیاری شەری سەراسەری و شەڕی فرۆشی چەندساڵە لە گەڵ کۆمەڵە رۆێشت کە بۆ بە هەوی شەهید بوونی سەدان پێشمەرگەی کۆمەڵە و حدکا و کزی بوونی جواڵنەوەی ڕزگاریخوازانەی و شەڕی چەکداری لە دژی کۆماری ئیسالمی .یەکێک لە سکرتێرەکانی حدکا لە بیرەوەیەکانیا دەڵێت« :کۆمەڵە لە تەبلیغات دەژی حدکا زیادەڕەوی دەکرد و حدکا لە شەهید کردنی پێشمەرگەی کۆمەڵەدا زیادەرەوی دەکرد» (نەقلی بە مەعنی) .ئەمەش هویەکی گەورە بوو بۆ دەڵساردبوونەوەی خەڵک و پێشمەرگە و تەنیا کۆماری ئیسالمی قازانجی لێبرد. داڕمانی بلۆکی سوڤیت کە بۆ بە هوی کز بوونی بیر و بۆچوونی سوسیالیستی لە دەنیادا لە الیەک و دەرکەوتنی ڕۆژلەدوایڕۆژی هەڵەی فیکری و سیاسی رهبەری (حکا) بوون بە دوو هۆی گرێنگ بۆ چەند جار لەت بوونی حکا .چەند حیزبی لە کەوتووەتەوە و زیاتر لە هەموو حیزبەکانێش ئینسانی سیاسی دڵسۆز وازیان لە هەموو ئەو حیزبانە هێناوە. بەاڵم سەرەڕای ئەم گرفتانە کە بۆ بەشی عەلەنی کۆمەڵە وەک رێکخراوی بزوتنەوەی سوسیالیستی لە کوردستاندا پێش هاتوە لە رووداوە سیاسیەکانی کورستاندا وەک مانگرتنی گشتی ،وپێکهاتنی ڕیکخراوی سنفی و مەدنی بۆ داکۆکی کردن لە مافی کریکاران ،ژنان ،منااڵن و ...دەرئەکەوێت کە بێری چەپ و سوسیالیستی لە کوردستان بەرینتر بووەتەوە و زیاتر ریشەی کوتاوە، هەر چەندبەشی عەلەنی کۆمەلە تووشی لێکترازان و دابڕان هاتووە لە بۆحرانێکی قوولدایە و لە حەولی ئەوەدایە وەک جاران بەکەوێتۆ سەرپێ و دەور و نەقشی بەرچاو لە داهاتووی ئیران و کوردستادا بگێرێت. رێکخراوی سوسیالیستی پێ لە سەر عەرز و غیرە خەیاڵی دەبی گوێ لە خەڵک بگرێت ،بۆ هەلبژاردنی سیاسەت و تاکتیک بەشداریان بەدات ،باوڕ و مەتمانەی ئەوان بە خەسار نەدات و لە کاتی خۆشیا بە تەشخیسی دروست هەلومەرج جورئەتی رهبەری کۆمەالنی خەلک بە خۆی بدات و تەنیا بە مەرجی سەرکەتن نەچێتە مەێدان.
سیاسەتگەلێک وەک داکۆکی لە مافی کریکاران ،ژنان جواڵنەوەی ڕزگاریخوازی خەڵکی کورد بە ئەدەبیات و شێوەی کۆمەڵە ئەگەر پێشتر بەزۆری هەر لە الیەن کۆمەڵەوە باس دەکران ئیستا بوون بە بەشێک لە بیروڕای گشتی و هێزی سیاسیترش. لە ساڵی ٢٠٠٧دا نوسراوەیەکەم سەبارەت بە پالتفوری سیاسی و ئیدەئولۆژیکی چەپ و سوسیالیست لە کوردستان لە سەر ئینترنت دانا .بەشگەلێک لەو نوسراوەیە وەاڵمی پرسیاری سێیە لە ڕوانگەی منەوە ،جا بۆیە ئەو بەشانە هەر وەک خۆی دەنێرمە خزمەتتان. پالتفورمی سیاسی ریكخراوه‌ی چه‌پ حیزبی سیاسی بۆ ئه‌وه‌ی بتوانی له پولیمیك و باسه‌سیاسی و كۆمه‌الیه‌تیه‌كاندا شوینیك بۆ خۆی ته‌رخان بكات و به خه‌ڵك نیشان بدات كه له پۆل(سه‌ف) به‌ندیه سیاسیه‌كاندا له كوی ڕاوه‌ستاوه ،ده‌بی خاوه‌نی پالن و پالتفورمی سیاسی دیاریكراو بیت .له هه‌نگاوی یه‌كه‌مدا به گشتی دارشتنی ئامانجه سیاسیه‌كان پیویسته. ئیستراتژی سوسیالیستی له بار و دۆخی ئیستادا (سالی 2012میالدی) بیگومان ده بی له گه‌ل ئیستراتژی سوسیالیستی ساله‌كانی 1970میالدی(ده یه كانی -1350 1340هه‌تاوی) جیاوازی هه‌بیت .گه‌رانه‌وه بۆ چاره كردن و شی و لیكدانه‌وه‌ی كۆن ،وه‌ك مالكیه‌تی ده‌وله‌تی هه‌موو كیشه دژواره‌كانی كۆمه‌الیه‌تی چاره ده‌كات ،ده‌سكه‌وته سوسیالیستیه‌كانی ئیستا ،تا ئاستی چه‌شنیك هونه‌ری قسه‌كردن و ریتوریك(بی خه‌ته‌ر) دینیته خواره‌وه. له باتی ئه‌مانه ده‌بیت له سه‌ر مه‌سایلی دیموكراتیك و هاوپشتی له ئاستی كۆمه‌لگادا، ورد بینه‌وه و هه‌مویان له جیهانی واقیعی سیاسی ئه‌مرۆ و نه له جیهانی ئاره‌زوه‌كان و مه‌یله‌كان بده‌ینه به‌ر باس لیكۆلینه‌وه و له ناوه‌ندا ،دایان نین .ریگا چاره‌ی ئاسان و خیرا بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ین به دیموكراسی زۆرتر و ده‌خاله‌تی زۆرتر له سه‌ر كارو ژیانمان و یا ریكخستن و دروست كردنی كۆمه‌لگایه‌كی یه‌كگرتوو و یه‌ک پارچه له ته‌ك نه‌سله‌كانی داهاتوو و ئیستا ،وجودی نیه. -1حیزب ده توانیت پیداگر و خوازیاری خولقاندنی كه‌ش و هه‌وای كراوه‌تر و ئاشكراتربێت و به گوی كراوه و هه‌ستیاره‌وه په‌یتا په‌یتا له گفتوگۆ و پیه‌یوه‌ندی له گه‌ل خه‌ڵكی ده‌نگده‌ر و الیه‌نگرانیدا بێت. -2حیزب ده بیت ڕو به‌کات له به ده‌س هینانی ئاكامی عه‌مه‌لی ،وه‌ك پیك هینانی ئال وگۆر له ژیانی رۆژانه‌ی ئینسانه‌كانی كۆمه‌لگا ،كه به‌شی ده‌وله‌تی و مه‌ده‌نی له پیك هینانی ئاسایش ته‌واو كه‌ر و یارمه‌تی ده‌ر و پشتیوانی یه‌كتر بن. -3حیزب ئاگادار و پاریزه‌ری دیموكراسی پارله‌مانی وه‌ك ده‌سكه‌وتێکی میژوویه و هاوكات باوڕی هه‌یه كه پارله‌مان و كاری سیاسی له ده‌ره‌وه‌ی ئورگانه هه‌لبژیردراوه‌كانی خه‌ڵكیش یارمه‌تی ده‌ر و ته‌واو كه‌ری یه‌كترن( .لیره‌دا ناوه رۆكی دیموكراسی پارله‌مانی له به‌ر چاوه ،ئه‌گینا له باری فورم،شکڵ و قه‌واره‌ی ریكخراوه‌یی و ناو ده‌توانیت فورم گه‌لیكیتر وه‌ك شورا، ئه‌نجومه‌ن و ...به كاربهینرێت). -4بۆ به‌ده‌س هینانی نوینه‌رایه‌تی كردنی پارله‌مانی به‌ده‌سه‌اڵت له ریگای به‌ده‌س هینانی ژماره‌ی هه‌رچی زۆرتری كورسیه‌كانی پارله‌مان و ده‌سه‌اڵتی حكومه‌ت وه‌ك ئامیرگه‌لیك بۆ پیش بردنی ئامانجه‌كانی حیزب تیده كۆشیت. -5به‌ره‌ی به‌رباڵو و زۆرینه كه له‌سه‌ر بناغه‌ی ڕیك كه‌وتن و سازش راوستاوه، له سكتاریزم و گوروه‌به‌ندی و له په‌راویزه که‌وتن گرینگتر و بانتر ده‌زانێت. -6سیاسه‌تی ئابوری به‌رپرسانه و واقیع بینانه هه‌لده‌بژیرێت و له به‌رانبه‌ر پیشنیاره‌ی ئاره‌زومه‌ندانه ،غه‌یره عه‌مه‌لی و گه‌وره كراوه ،كه كیشه‌كان به نه‌سله‌كانی داهاتوو ده‌سپیریت ،لیبڕاوانه ڕاده وه‌ستیت. له پێشه‌وه و به‌ر له هه‌ر كاریك ده‌بێت به یارمه‌تی وه‌رگرتن له کارناسی به‌سپوڕ