dwaroj 59

Page 1

‫كۆماری ئیسالمی‬

‫شیعری‬

‫خوڵقێنەری قەیرانە‬

‫زام پێوان‬

‫یەك لەدوای یەكەكان‬

‫بۆ کاک فواد‬

‫‪》6-7‬‬

‫‪》2‬‬

‫ره‌زا که‌عبی‬ ‫سی‌و سێ ساڵ له‌گیانبه‌ختكردنی تێپه‌ڕ ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌رده‌ڵێی چه‌ند ساتێك له‌وه‌پێش‬ ‫هه‌واڵی گیانبه‌ختكردنی باڵوبووته‌وه‌‪ .‬هه‌مووان‬ ‫پاش سی‌و سێ ساڵ به‌داخ‌و كه‌سه‌رێكی واو‌ه‬ ‫باس له‌مه‌رگی كاك فوئاد ده‌كه‌ن كه‌ ده‌ڵێی‬ ‫مه‌رگی فوئاد تاز‌ه روویداوه‌‪ .‬هه‌ركات ل ‌ه كۆڕ‌و‬ ‫كۆمه‌ڵێكدا ناوی فوئاد ده‌هێنرێت‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ش‬ ‫ك ‌ه هیچ كات كاك فوئادیان نه‌دیوه‌‪ ،‬به‌خ ‌هم‌و‬ ‫په‌ژاره‌یه‌كه‌و‌ه باس له‌مه‌رگی كاك فوئاد ده‌كه‌ن‬ ‫ك ‌ه ده‌ڵێی چه‌ندین ساڵ له‌گه‌ڵیدا كاریان كردوه‌‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵیدا هه‌بووه‌‪ .‬پاش ‪ 33‬ساڵ‬ ‫له‌مه‌رگی كاك فوئاد‪ ،‬هێشتا هه‌مووان‌و به‌تایبه‌تی‬ ‫رێبه‌ریی كۆمه‌ڵ ‌ه هه‌ست به‌ جێگه‌ی خاڵی ئه‌و‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌م هه‌سته‌ ده‌رباره‌ی فواد به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫سه‌یر بۆ جه‌ماوه‌رێكی به‌رینتر له‌كوردستان‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ته‌نها كوردستانی ئێران‪ ،‬به‌ڵكو له‌به‌شه‌كانی‬ ‫دیك ‌ه كوردستان گواستراوه‌ته‌وه‌‌و بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫سۆسیالیستی‌و چه‌پ نه‌بوونی كاك فوئاد ب ‌ه‬ ‫كۆسپێكی گه‌ور‌ه بۆ خۆی ده‌زانێت‪.‬‬ ‫نۆی خه‌رمانان ساڵرۆژی مه‌رگی فوئادی موسته‌فا‬ ‫سوڵتانی‪ ،‬دامه‌زرێنه‌ر‪ ،‬رابه‌ری دیارو به‌رچاوی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬زیندانی سیاسی خۆڕاگری گرتوخانه‌كانی‬ ‫رژیمی شا‪ ،‬سیمای بێوێنه‌ی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫سوسیالیستی‌و چه‌پ له‌كوردستان‌و ئێران‪،‬‬ ‫خه‌باتكاری ریزه‌كانی خۆڕاگریی دژی داگیركاری‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی له‌كوردستان‪ ،‬دۆست‌و‬ ‫هاوڕێی خه‌ڵكی زه‌حمه‌تكێش‌و داكۆكیكاری‬ ‫سه‌رسه‌ختی مافه‌كانیان‌و به‌شداریكردنیان ل ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫نۆی خه‌رمانان ساڵرۆژی مه‌رگی فوئادی موسته‌فا‬ ‫سوڵتانی‪ ،‬دامه‌زرێنه‌ر‪ ،‬رابه‌ری دیارو به‌رچاوی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬زیندانی سیاسی خۆڕاگری گرتوخانه‌كانی‬ ‫رژیمی شا‪ ،‬سیمای بێوێنه‌ی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫سوسیالیستی‌و چه‌پ له‌كوردستان‌و ئێران‪،‬‬ ‫خه‌باتكاری ریزه‌كانی خۆڕاگریی دژی داگیركاری‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی له‌كوردستان‪ ،‬دۆست‌و‬ ‫هاوڕێی خه‌ڵكی زه‌حمه‌تكێش‌و داكۆكیكاری‬ ‫سه‌رسه‌ختی مافه‌كانیان‌و به‌شداریكردنیان ل ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫سی‌و سێ ساڵ له‌وه‌پێش‌و له‌رۆژی نۆی‬ ‫خه‌رمانانی ساڵی ‪ 1358‬رادیۆی تاران كاتژمێر‬ ‫دووی پاشنیوه‌رۆ به‌خۆشحالیه‌كی زۆره‌و‌ه‬ ‫هه‌واڵی كوژرانی رابه‌ری (چد انقالب) فوئاد‬ ‫مسته‌فا سوڵتانی راگه‌یاند‪ .‬مه‌رگی كاك فوئاد‬ ‫ریزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌‌و به‌تایبه‌تی رێبه‌رییه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ژاند ك ‌ه به‌هۆی هێرشی هێزه‌كانی رژیم بۆ سه‌ر‬ ‫كوردستان له‌چركه‌ساتێكی هه‌ستیار‌و مێژوویدا‬ ‫بوون‪ .‬به‌بێ ناوی فوئاد درێژه‌دان به‌هه‌ڵسوڕانی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و ئه‌و به‌رپرسیارێتیه‌ گرنگه‌ی خرابووی ‌ه‬ ‫ئه‌ستۆی ئه‌سته‌م بوو‪ .‬كۆماری ئیسالمی ك ‌ه‬ ‫به‌باشی له‌ده‌ورونه‌قشی كاك فوئاد بۆ كۆمه‌ڵه‌‌و‬ ‫بۆ بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌ی گه‌لی كورد به‌ئاگا‬ ‫بوو‪ ،‬به‌م هۆیه‌وه‌ هه‌واڵی مه‌رگی كاك فوئادی‬ ‫به‌په‌ل ‌ه باڵوكرده‌وه‌‌و بۆ تێكشاندنی هه‌رچه‌شن ‌ه‬ ‫به‌رخۆدان‌و رۆحیه‌ی شۆڕشگێڕانه‌‌و خه‌باتكاران ‌ه‬ ‫هه‌وڵیدا له‌سه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌واڵی مه‌رگی‬ ‫كاك فوئاد سه‌رمایه‌گوزاری بكات‪.‬‬ ‫ده‌قی وتاره‌که‌ له‌ ال‌په‌ڕه‌ ‪4‬دا بخوێنه‌ره‌وه‌‬

‫‪》10‬‬

‫که‌مانگه‌ر‬

‫یادی دوو سه‌رکرد‌ه و رابه‌‌ر‬ ‫هاوڕێ فوئادی مسته‌فا سوڵتانی‬ ‫هاوڕێ سدیقی که‌مانگه‌ر‬

‫هاوڕێ سدیق که‌مانگه‌ر‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪》9-8‬‬

‫کاک فوادی مسته‌فا سوڵتانی‬

‫فواد‪ ،‬ئه‌و ناوه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ست بوو‬ ‫به‌ ئه‌فسانه‌كان‬

‫کاک سدیقی‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )59‬ساڵی پێنجەم‬ ‫‪13 - 201٢/9/3‬ی خه‌رمانانی ‪1391‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫یادی رێبەری نەسرەوتوو‬

‫سەروتار‬

‫بۆ یادی‬

‫ل‪3‬‬

‫هاوڕێ فوئاد مسته‌فا سوڵتانی‬

‫كۆماری ئیسالمی هێزه‌كانی له‌ناوچه‌ كوردنشینه‌كان مۆڵ ده‌دات‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی رۆژئاوا به‌رێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫جێگری فه‌رمانده‌ی ناوچه‌ی په‌دافه‌ندی «بیانی» له‌واڵتانی دراوسێی ئه‌م ئازه‌ربایجان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسمانی باكوری رۆژئاوای ئێران ناوچه‌ی ‌ه گه‌ڕانده‌وه‌‪ .‬چاوێرانی سیاسیش په‌ره‌یسه‌ندووه‌‌و ناوچ ‌ه سنوورییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یاند چه‌ندین چ ‌هك‌و چۆڵی به‌رگریی پێیانوای ‌ه شكست هێنانی گفتوگۆ مه‌ریوان‌و پیرانشارو شنۆو پاوه‌و قه‌سر ‌‬ ‫ئاسمانییان ل ‌ه ‪ 300‬خاڵی سنوریی ئه‌تۆمییه‌كانی زۆربوونی گوشاره‌كانی شیرینیشی‌ گرتووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌سنوره‌كانی باكوری رۆژئاوای ئێران رۆژئاوا‌و ئه‌گه‌ری هێرشی ئیسراییل‪ ،‬زانیارییه‌كان ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫ی به‌سیج‌و چه‌كدار‌ه‬ ‫ی هه‌ردوو هێز ‌‬ ‫كۆماری ئیسالمی خستۆت ‌ه جموجوڵ‌و له‌بر ‌‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪.‬‬ ‫هێزه‌كانیان له‌ناوچ ‌ه سنورییه‌كان له‌حاڵ كورده‌كان ك ‌ه ب ‌ه “جاش” ناسراون‪،‬‬ ‫ی ناوچ ‌ه كوردییه‌كان‬ ‫ی ئه‌من ‌‬ ‫ره‌وش ‌‬ ‫ناوبراو ب ‌ه ئاماژ‌ه به‌وه‌ی چه‌ندین ئاماده‌باشیدان‪.‬‬ ‫ی پاسداران‌و‬ ‫ی مانگێك ‌ه دراوه‌ت ‌ه ده‌ست سوپا ‌‬ ‫چه‌ک و موشه‌کی نوێیان له‌و ناوچان ‌ه ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدای ‌ه كه‌ ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پشكنین ‌‬ ‫ی ئیتاڵعات‌و خاڵ ‌‬ ‫ی ئێران ده‌زگا ‌‬ ‫ی هێز‌ه سه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫دامه‌زراندووه‌‪ ،‬هۆكاری ئه‌م مانۆر‌ه جموجۆڵ ‌‬ ‫نوێیه‌ی رژیم بۆ هه‌ستیاربوونی ناوچه‌كه‌‌و له‌ناوچ ‌ه كوردنشینه‌كان به‌تایبه‌ت توندیان له‌نێوان شار‌ه كوردییه‌كاندا‬ ‫ی‬ ‫ی دامه‌زراندوو‌ه ك ‌ه پێشتر رێوشوێن ‌‬ ‫پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫باشوور ‌‬ ‫دامه‌زراندنی چه‌ندین یه‌ك ‌ه له‌هێزی كرماشان‌و‬

‫ئه‌منی‌ له‌و ناوچان ‌ه به‌و شێوه‌ به‌رفراوان ‌ه‬ ‫نه‌گیراوه‌ته‌به‌ر‪.‬‬ ‫ی سوپای‌ پاسداران‬ ‫ئه‌و هێزه‌ نوێی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نۆژه‌نكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌ئێستادا سه‌رگه‌رم ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫له‌باره‌گا‬ ‫زۆرێك‬ ‫سه‌رسنوورن له‌گه‌ڵ هه‌رێم‌و به‌ده‌یان‬ ‫ی نوێیان له‌و ناوچان ‌ه‬ ‫ی چاودێری ‌‬ ‫تاوه‌ر ‌‬ ‫ی شنۆ‬ ‫ی شار ‌‬ ‫دروستكردووه‌‪ ،‬له‌سنوور ‌‬ ‫ی سه‌رسنوور‬ ‫ی ره‌وان ‌ه ‌‬ ‫چ ‌هك‌و ته‌قه‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی موشه‌ك ‌‬ ‫ده‌كرێت‌و هه‌ندێك سه‌كۆ ‌‬ ‫ی به‌ره‌و ناوچ ‌ه كوردنشینه‌كان‬ ‫دوورهاوژ ‌‬ ‫گواستووه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫هاوسه‌رگیریی كچانی خوار ته‌مه‌ن ‪ 10‬ساڵ زیاد ده‌كات‬ ‫به‌پێی ئامارێكی ره‌سمی رێژه‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیریی كچانی خوار ‪ 10‬ساڵ ل ‌ه‬ ‫ئێران په‌ره‌ی سه‌ندوه‌‌و له‌پارێزگانی‬ ‫ئیالم‪ ،‬لۆرستان‌و ئازه‌ربایه‌جانی رۆژئاوا‬ ‫گه‌یشتووه‌ ئاستێكی مه‌ترسیدار‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی ئه‌و ئامار‌ه له‌ ساڵی رابردوو‬ ‫‪ 75‬كچ‌و كوڕی ته‌مه‌ن خوار ‪ 10‬ساڵ له‌‬ ‫شاری تاران هاوسه‌رگیریان كردووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ‪ 3929‬كچ‌و كوڕی ته‌مه‌ن ‪10‬‬ ‫ساڵ بۆ ‪ 14‬ساڵ هاوسه‌رگیریان كردووه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌چوونه‌سه‌ره‌وه‌ی رێژه‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیری مندااڵنی كچی خوار‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 10‬ساڵ‪ ،‬ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پاراستنی مافی مندااڵنی ئێران‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬رێژه‌ی هاوسه‌گیریی مندااڵن‌و‬ ‫به‌ زۆر شوودانی كچان له‌ ئێران له‌‬ ‫ته‌شه‌نه‌سه‌ندێكی خێرادایه‌‌و هه‌ڕه‌شه‌‬ ‫بۆ سه‌رجه‌م كۆمه‌ڵگه‌ی ئێران دروست‬ ‫ده‌كات‪ .‬به‌پێی یاسای بنچینه‌یی‬ ‫ئێران‪ ،‬مندااڵنی ته‌مه‌ن خوار ‪ 10‬ساڵ‬

‫بۆیان هه‌یه‌ هاوسه‌رگیری بكه‌ن‌و ئه‌و‬ ‫هاوسه‌رگیریانه‌ به‌فه‌رمی‌و یاسایی‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێت‪ .‬له‌ یاسای بنچینه‌یی‬ ‫ئێران‪ ،‬هیچ ماده‌ یاسایه‌ك بۆ رێگریكردن‬ ‫له‌ به‌زۆر شوودانی كچان‌و هاوسه‌گیریی‬ ‫كچان‌و كوڕانی خوار ته‌مه‌ن ‪ 10‬ساڵ‬ ‫بوونی نییه‌‪ ،‬ناوه‌نده‌كانی پاراستنی‬ ‫مافی مندااڵن داوا له‌ ده‌زگه‌ی دادوه‌ریی‬ ‫ئێران ده‌كه‌ن‪ ،‬رێوشوێنێكی گونجاو‬ ‫بۆ كه‌مكردنی ئه‌م دیارده‌یه‌ بگرنه‌‬ ‫به‌ر‪ .‬چاودێران هۆكاری زۆربوونی‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ بۆ هه‌ژاریی‌و گوشاره‌‬ ‫ئابورییه‌كان‌و شه‌رعیه‌تی به‌شوودانی‬ ‫كچانه‌ له‌روانگه‌ی ئاینیی ئیسالمه‌وه‌ كه‌‬ ‫رێگه‌ ده‌دات بنه‌ماڵه‌كان به‌ئاسانی یاری‬ ‫به‌ چاره‌نوسی منداڵه‌كانیان بكه‌ن‪.‬‬ ‫هاوسه‌رگیری له‌ نێوان مندااڵن له‌ ئێران‬ ‫زیاتر له‌ پارێزگاكانی باشووری ئێران‬ ‫ده‌بینرێ كه‌ كه‌ش‌و هه‌وای گه‌رمی ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ هۆكارێكه‌ بۆ زووتر باڵغبوونی‬ ‫مندااڵن‪ .‬له‌ ئه‌نجامی توێژینه‌وه‌یه‌كدا‬

‫رێنماییه‌ ئاینیه‌کان یه‌کێک له‌هۆکاره‌کانی هاوسه‌رگیریی مندااڵن‬ ‫له‌سه‌ر ‪ 33‬شاری پارێزگاكانی بوشه‌هر‌و مه‌ال ئایینیه‌كان ته‌نها له‌سه‌ر كاغه‌زێك‬ ‫سیستان‌و به‌لوچستان‌و خوزستان‌و ده‌ینووسن‌و له‌ ناوه‌نده‌ فه‌رمیه‌كان‬ ‫لوڕستان‪ ،‬ده‌ركه‌وتووه‌ به‌ زۆر شوودانی تۆماری ناكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاماری‬ ‫به‌رزبوونه‌وه‌ی‬ ‫كچانی ته‌مه‌ن خوار ‪ 10‬ساڵ‪ ،‬بووه‌ته‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌ریتێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬جیا له‌م ئاماره‌ هاوسه‌رگیریی مندااڵن له‌ ئێران‬ ‫فه‌رمیانه‌‪ ،‬له‌ گوند‌و شارۆچكه‌كانی ئێران له‌كاتێكدایه‌ كه‌ ئاماری ته‌اڵقیش‬ ‫هاوسه‌رگیریی خوار ‪ 10‬ساڵیش هه‌یه‌ كه‌ به‌رزبوونه‌وه‌ی به‌رچاوی به‌خۆوه‌ بینیوه‌‪.‬‬


‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫بۆ‬ ‫کاک فوئاد‬ ‫بێهروز مه‌له‌کشا‬

‫ئه‌ی ئه‌و كه‌سه‌ی‬ ‫له‌ بێده‌نگی مه‌رگه‌ساتی وه‌رزی ره‌شا‬ ‫به‌ مه‌شخه‌ڵی ئه‌ندێشه‌ و تیشكی هاوارت‬ ‫خه‌ونی قووڵی شه‌وپه‌رستانت ده‌زڕاند!‬ ‫ئه‌ی ئه‌و كه‌سه‌ی‬ ‫له‌ وشكه‌ جاڕی هه‌زاره‌ی بێ بارانا‬ ‫بۆ كێڵگه‌ی تینووی ئاواتی به‌دینه‌هاتووی‬ ‫هه‌ژاران‬ ‫رۆحی بارانی ئازادی و‬ ‫ئاوی روونی یه‌كسانی بووی‪،‬‬ ‫تۆ گزنگێك له‌ زنجیره‌ی ره‌چه‌ڵه‌كی ئه‌ویندار و‬ ‫له‌ گه‌ڵ هه‌موو ئاسۆ روونه‌كانی دنیا په‌یوه‌ندیت‬ ‫بوو‪،‬‬ ‫بۆیه‌ كاتێك سه‌رت ده‌سوو به‌ نێو چاوانی چیاوه‌‪،‬‬ ‫چیات له‌ سام ده‌ئاخنی و‬ ‫سكااڵی‌ تۆ له‌گه‌ڵ ده‌ریا‬ ‫ئاره‌قه‌ی شه‌رمی به‌ ته‌وێڵ به‌رزیی‌ ده‌ریاوه‌‬ ‫ده‌نه‌خشاند!‬ ‫ئ‌‬ ‫هی‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌‬ ‫به‌ شنه‌بای‌ خۆشه‌ویستیت‬ ‫قژ و كه‌زیه‌ی‌ مندااڵنی‌ چاره‌نووست شانه‌ ئه‌كرد‪،‬‬ ‫تۆ گه‌رده‌لوولی‌ نه‌فره‌تی‌ مێژووی‌ خنكاوی‌ هاوار‬ ‫و‬ ‫وه‌ك شه‌پۆلی تووڕه‌ ویاخی‌‪،‬‬ ‫یاخی له‌ یاساكانی ئاو ‪،‬‬ ‫نه‌زمی‌ زه‌لكاوت ده‌شڵه‌ژاند!‬ ‫ئه‌ی‌ ئه‌و كه‌سه‌ی‌‬ ‫بارستایی‌ دیواری‌ مه‌رگ‪،‬‬ ‫له‌ به‌رانبه‌ر هه‌نگاوه‌ به‌رزه‌كانتدا‬ ‫نزمه‌ و نه‌وی‌‪،‬‬ ‫تۆ نامری‌!‬ ‫تۆی‌ چه‌مكی‌ ژیواری‌ ژین و‬ ‫هه‌تا هه‌تا‪،‬‬ ‫له‌ ناو دڵی‌ خه‌ڵكدا ده‌ژی‌‪!...‬‬

‫‪3‬‬


‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬

‫راپۆرت‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫یاسای نوێی سزای ئیسالمی لە ئێران‬ ‫سەركوت یاسایی دەكات‬ ‫دواڕۆژ‬

‫رێكخراوێكی نێونەتەوەیی مافی مرۆڤ‬ ‫ئاماژەی بە یاسای نوێی سزادانی ئیسالمی‬ ‫ئێران كردووە‌و ئەم مەسەلەی بە ناتەبا‬ ‫لەگەڵ یاسا جیهانیەكانی مافی مرۆڤ‬ ‫هەڵسەنگاندووە‪ .‬هەر لەم پەیوەندەدا‬ ‫چاودێری مافی مرۆڤ بە دەركردنی‬ ‫راگەیاندنێك لە ژێر ناوی یاسایی‌كردنەوەی‬ ‫سەركوت‪ ،‬لەمەڕ هەڵسەنگاندنی نوێی‬ ‫سزاكان لە ئێران‪ ،‬خوازیاری هەڵوەشانەوەی‬ ‫ئەو یاسا بووە كە لە الیەن مەجلیسی شورای‬ ‫ئیسالمیەوە پەسەند كراوەو دواتر لە الیەن‬ ‫شورای نیگابانەوە تەئیدكراوە‌و ئێستاش‬ ‫لە قۆناغی واژۆكردن‌و گەیاندن بە دەستی‬ ‫سەرۆك كۆمارە‪ .‬جەو ئیستۆرك جێگری‬ ‫بەڕێوەبەریی بەشی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی‬ ‫چاودێریی مافی مرۆڤ وتوویەتی‪ ،‬ئەو بە‬ ‫ناو چاكسازیەی كە ئەنجامدراوە بە مانای‬ ‫هەنگاونان بەرەو چاكسازی لە یاسای‬ ‫سزادانی ئیسالمی نییە كە ئیزن بە دەوڵەت‬ ‫دەدات‪ ،‬زیندان‪ ،‬ئەشكەنجە‌و ئێعدامی نەیاران‬

‫بەڕێوە ببات‪ .‬ئەگەر كۆماری ئیسالمی بە‬ ‫راستی دەیەوێت پابەندی بەڵێنە مرۆییەكانی‬ ‫بێت دەبێ بە بێ پێش‌مەرج ئێعدامی مندااڵن‪،‬‬ ‫بڕینی ئەندامانی لەش‌و سەنگسار رابگرێت‪.‬‬ ‫چاودێری مافی مرۆڤ لەمبارەوە هوشداریداوە‬ ‫كە ئەگەر ئەم یاسا نوێیە بەم‌زووانە‬ ‫بەڕێوە بچێت‪ ،‬ئەمە نیشاندەری ئەوەیە كە‬ ‫ئاخوندەكان بە پێی یاسای فقهی شیعەی‬ ‫جەعفەری كە تەنانەت لە نێو یاسای‬ ‫شەریعەت بوونی نییە‪ ،‬نەیارانی سیاسی‬ ‫خۆیان لە دادگاكانی ئینقالب مەحكووم‬ ‫دەكەن‪ .‬یەكێك دیكە لە پێشێلكاریەكان لەم‬ ‫یاسا نوێیە‪ ،‬ناڕوونی سەبارەت بە تاوانی‬ ‫ئەمنیەتی نەتەوەییە كە لە بەشێكدا‪ ،‬كەڵك‬ ‫وەرگرتنی تاوانبار لە مافی بنەڕەتیی بە‬ ‫تاوان ناولێ دەبرێت‪ .‬یاسای نوێ‪ ،‬دەركردنی‬ ‫حوكم‌گەلێك وەك سەنگسار‪ ،‬شەالق‌و بڕینی‬ ‫ئەندامانی لەش رەت ناكاتەوە‪ ،‬لە حاڵێكدا‬ ‫كە ئەم سزایانە لە بواری رێككەوتننامەكانی‬ ‫مافی نێونەتەوەیی‪ ،‬بە وەحشیگەریی‌و‬ ‫ئەشكەنجە پێناسەكراوە‌و هەروەها هەاڵواردن‬ ‫دژی ژنان‌و كەمایەتیەكانیش لەم پرۆسەدا‬

‫جێگیر دەبن‪.‬‬ ‫راگەیاندنی چاودێری مافی مرۆڤ باس لەوە‬ ‫دەكات كە كۆماری ئیسالمی ئێران لە سەرەوەی‬ ‫ریزبەندی ئەو واڵتانەدایە كە كەسانی ژێر‬ ‫‪ 18‬ساڵ ئێعدام دەكات‌وئەمە لە حاڵێكدایە‬ ‫كە دەوڵەت بە هەڵپەساردنی بەڕێوەچوونی‬ ‫حوكم تا ئەو كاتەی كە مێرمنداڵ دەگاتە‬ ‫تەمەنی ‪ 18‬ساڵ‪ ،‬نیشاندەدات كە كەسانی‬ ‫خوار تەمەن ‪ 18‬ساڵ ئێعدام ناكات‪ .‬لە‬ ‫ساڵی ‪ 2011‬رێژەی ئەو مێرمندااڵنەی كە لە‬ ‫ئێران حوكمی ئێعدامیان بۆ دەركراو چاوەڕێی‬ ‫بەڕێوەچوونی حوكمەكەیان بوون‪ ،‬گەیشتە‬ ‫النیكەم ‪ 143‬كەس‪.‬‬ ‫بە پێی وتەی جێگری بەڕێوەبەریی‬ ‫چاودێریی مافی مرۆڤ سەبارەت بە یاسای‬ ‫نوێی سزادانی ئیسالمی‪ ،‬ئەم یاسا هیچ‬ ‫یارمەتی‌یەك بە دۆخی مافی مرۆڤ نادات‬ ‫بەڵكوو بەستێنی بەڕێوەچوونی ناعاداڵنەی‬ ‫حوكمەكان دەڕەخسێنێ‌و ئەمەش لە خۆیدا‬ ‫نیشاندەری ئەوەیە كە دەزگای قەزایی‬ ‫كۆماری ئیسالمی بووەتە كەرەسەی سەرەكی‬ ‫سەركوتی جەماوەری خەڵكی ئێران‪.‬‬

‫دەورونەقشی تورکیە لە ئاست گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە‬ ‫ئا‪ :‬شه‌هرام وه‌حدانی‬ ‫تورکیە لە نێو واڵتانی رۆژهەاڵتی ناڤین‪،‬‬ ‫واڵتێکی تایبەتە‪ ،‬لە رووی جوغرافیاو‬ ‫شارستانییەتەوە‪ ،‬واڵتێکی رۆژهەاڵتییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هاوکات سیستەمی بەڕێوبەرایەتی دەسەاڵت‌و‬ ‫دیپلۆماسی لەم واڵتە تارادەیەک هاوشێوازی‬ ‫واڵتانی رۆژئاوایە‪ ،‬هەروەها لە رووی ئابووری‪،‬‬ ‫تکنۆلۆژی‌و کەلتورییەوە لە زۆربەی واڵتانی‬ ‫عەرەبی رۆژهەاڵتی ناڤین پێشکەوتووترەو‬ ‫هەربەم پێیە دەچێتە خانەی واڵتانی رۆژئاوایی‪.‬‬ ‫بێ شک سیاسەتی ئابووری ئەم واڵتە‪ ،‬لەم‬ ‫دواییانەدا ئاڵوگۆڕی بەرچاوی بەخۆوە بینیوە‬ ‫و ئانکارا بەهۆی پێشکەوتن‌و گەشەی ئابووریی‬ ‫بەرچاویەوە‪ ،‬کە لەگەڵ تێکشکان‌و الوازی‬ ‫ئابووری ئێران هاوکات بووە‪ ،‬توانیویەتی‬ ‫لەچاو رکابەری سەرەکی خۆی واتە دەسەاڵتی‬ ‫تاران‪ ،‬دەورو نەخشێکی زیاتر لە ناوچەکەدا‬ ‫بگێڕێت‪ .‬بەتایبەتی لەیەکساڵی رابردوودا‪ ،‬کە‬ ‫سەرهەڵدانی بزووتنەوەی بەهاری عەرەبی‪،‬‬ ‫زۆربەی دەسەاڵتە پاوانخوازەکانی ناوچەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناڤینی تووشی قەیران کردو‬ ‫تەنانەت بەشێک لە دیکتاتۆرییەکان لەئاکامیدا‬ ‫رووخان‪ ،‬دەسەاڵتی ئیسالمگەرای تورکیە‬ ‫وێرای رۆڵگێڕانی بەرفراوانی لەهەڵسەنگاندنە‬ ‫سیاسییەکانی ناوچەکە‪ ،‬تێکۆشاوە تا بە‬ ‫ئاراستەکردنی کردنی مودێلێکی نوێ لە‬ ‫سیستەمی بەڕێوبەرایەتی دەسەاڵت‪ ،‬بریتی‬ ‫لە دابەزاندنی سیستەمێکی چەند حیزبی‬ ‫دیموکراسییانە کە تێدا مافی بەشداری‌و‬ ‫دەنگدان لە هەڵبژاردنەکان‪ ،‬رادەربڕینی ئازاد‬ ‫و راگەیاندنی سەربەخۆ تا رادەیەک دەستەبەر‬ ‫کراوە‪ ،‬وە هەروەها نواندنی مودێلێکی نوێ لە‬ ‫ئیسالمگەرێتی کە گەلێک لە ئیسالمی توندرەوی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‌و ئەلقاعیدە دوورو جیاوازە‪،‬‬ ‫ئامانجەکانی خۆی بپێکێت‌و لەچاو ئێرانی‬ ‫لەپەراوێزکەوتوو و الواز‪ ،‬کە بۆخۆی گیرودەی‬ ‫قەیرانگەلی جۆراوجۆری سیاسی‌و ئابوورییە‪،‬‬ ‫لە گۆڕانکارییەکانی ناوچەکەدا دەستێوەردانی‬ ‫زیاتری بێت‌و بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە کورت‬ ‫ماوەو درێژماوەکانی لە رۆژهەاڵتی ناڤین‌و‬ ‫لەئاستی نێونەتەوییدا‪ ،‬هاوسەنگی هێزەکان‬ ‫بەدڵخۆازی خۆی بگۆڕێت‪.‬‬ ‫بەلەبەرچاوگرتنی ئاکامی هەڵبژاردنەکان‬ ‫لە دوو واڵتی میسرو تونس‪ ،‬کە تیدا دوو‬ ‫حیزبی ئەلئیخوان و ئەلنێهزە‪ ،‬سەرکەوتنیان‬ ‫وەدەستهێنا‪ ،‬دەتوانین بڵێین کە هەوڵەکانی‬ ‫تورکیە بەئەنجام گەیشتووەو ئەردۆغان‌و‬ ‫حیزبی دادو گەشەی تورکیە تا ئەمڕۆ‪ ،‬لەبواری‬ ‫سیاسەتی دەرەوە‪ ،‬وەکوو ئەکتەرێکی لێهاتوو‪،‬‬ ‫رۆڵی خۆیان بە جوانی نواندووە‪ .‬وێرای‬ ‫هەموو ئەمانە‪ ،‬زلهێزانی جیهانیش تا ئاستێک‬ ‫لەگەڵ ئانکارا ڕێک‌کەوتوون‌و لە هەلومەرجی‬ ‫هەنووکەییدا‪ ،‬بۆ چارەسەری قەیرانێک کە‬ ‫هەموو واڵتانی موسڵمانی رۆژهەاڵتی ناڤینی لە‬ ‫خۆ گرتووە‪ ،‬سیستەمی سێکۆالر دیمۆکراسی‬ ‫تێکەڵ بە ئیسالمی نەرم‌و نیانی تورکیە‪ ،‬بە‬

‫باشترین مۆدێل دەزانن‪ .‬پێدەچێت بەگشتی‬ ‫رۆژئاواو بەتایبەتی ئەمریکا‪ ،‬لەسەر ئەم‬ ‫باوەڕەن کە بۆ پووچەڵ کردنەوەی مەترسی‬ ‫پەرەسەندنی ئیسالمی توندڕەوی دژبەری‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬دارشتنی پالنی رۆژهەاڵتی نوێی هاوپێچ‬ ‫لەگەڵ تورکیەی ئێستادا‪ ،‬باشترین هەڵبژاردەی‬ ‫بەردەستە‪ ،‬کەلەچاو شەڕی چەکداری و‬ ‫ئامادەبوونی سەربازیی لەناوچەکەدا گەلێک‬ ‫کەم مەترسیترو کەم خەرجترە‪.‬‬ ‫بەاڵم لە الیەکی دیکەوە نزیکی‌و هاوسنووربوونی‬ ‫تورکیە لەگەڵ سووریە‪ ،‬کە درێژخایەنترین‬ ‫قەیرانی ئەزموون کردووە‪ ،‬بەتایبەت ئەوەی‬ ‫کە واڵتی سووریەش بەشێک لە کوردستانی‬ ‫پارچەپارچەکراوی لە خۆ گرتووەو دانیشتووانی‬ ‫کوردستانی رۆژئاوا لە درێژەپێدان بە‬ ‫بزووتنەوەی رزگاریخوازی لەم واڵتەدا‪،‬‬ ‫ئامانجەکانی خۆیان رەچاودەکەن کە لەرووی‬ ‫سروشتەوە لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی تورکیەدا‬ ‫ناتەبان‪ ،‬لەسەر ئەم بنەمایە ئانکارا هەست بە‬ ‫مەترسی دەکات‌و سیاسەتێکی دوو الیەنەی لە‬ ‫سووریەدا گرتووەتە بەر‪ .‬لەالیەکەوە الیەنگری‬ ‫رووخانی دەسەاڵتی بەشارئەسەدەو لە الیەکی‬ ‫دیکەوە‪ ،‬تێدەکۆشیت ئامانجەکانی نەتەوەی‬ ‫کوردی دانیشتووی سووریە وەدی نەیەت‪.‬‬ ‫روون‌و ئاشگرایە کە دەسەاڵتەکانی ئێران‪،‬‬ ‫تورکیەو عیراق‪ ،‬هەروەها سووریە‪ ،‬بەدرێژایی‬ ‫چەند دەیەی رابردوو‪ ،‬وێرای هەموو ملمالنێ‌و‬ ‫رکابەرییەکانیان‪ ،‬لە دژایەتی کردن لەگەڵ‬ ‫نەتەوەی کوردو بزووتنەوەی سەربەخۆیی‬ ‫خوازی کوردستان هاودەنگ‌و هاوڕا بوون‪.‬‬ ‫دوای رووخانی رژێمی سەدام‌و ئەوەی کە‬ ‫بەشێک لە خەونەکانی حیزبە کوردییەکان‌و‬ ‫دانیشتووانی کوردی عێراق هاتەدی‌و گەلی‬ ‫کورد لە کوردستانی باشوور توانی لە دوی‬ ‫رووخانی رژێمی سەدام‪ ،‬دەستکەوتێکی‬ ‫میژوویی‌و کەم وێنە بۆخۆی مسۆگەر بکات‌و‬ ‫تارادەیەک سەربەخۆیی وەدەست بێنێت‪،‬‬ ‫ئێستا سەرەی کوردستانی رۆژئاوا هاتووە‬ ‫کەلە ساتە مەرگی دەسەاڵتی بەشارئەسەددا‪،‬‬ ‫چاوەڕوانی وەدەستهێنانی دەستکەوتێکی‬ ‫شیاو بێ‌و چارەنووسی دوارۆژی خۆی‬ ‫بنووسێت‪ .‬لە هەلومەرجێکدا کە شارەکانی‬ ‫باکووری سووریە یەک لە دوای یەک‪ ،‬لە‬ ‫ژێر رکێفی دەسەاڵتی دەمیشق رزگار دەبن‪،‬‬ ‫بەڕێوبەرانی کاروباری ناوچە ئازادکراوەکانی‬ ‫کوردستان لە چاو ناوچەکانی سونە نشینی‬ ‫سووریە‪ ،‬دەسەاڵتێکی سەقامگیرتر‌و بە دوور‬ ‫لە توندوتیژییان دامەزراندووە و لەم بوارەدا‬ ‫جوانتر لەبەشەکانی دیکە خۆیان نواندووە‬ ‫و جارێکی دیکە سەلماندیان نەتەوەی کورد‬ ‫شیاوی بە دەوڵەتبوون‌و سەربەخۆییە‪ .‬بەاڵم‬ ‫سەرەڕای ئەوەی کە دەسەاڵتی ناوەندی لەم‬ ‫ناوچانە پاشەکشەی کردووە‪ ،‬کوردستانی‬ ‫سووریە تا گەیشتن بە سەربەخۆیی رێگەیەکی‬ ‫دژواری لە پێشدایە‪.‬‬ ‫کێشەی یەکەمی کوردەکانی سووریە‪ ،‬کێشەی‬ ‫ناوخۆیە‪ ،‬کە لە الیەن خێڵ‌و هۆزەکانی عەرەبی‬

‫دانیشتووی ناوچە کوردنشێنەکان سەری‬ ‫هەڵداوەتەوە کە پێدەچێت تورکیەش هاندەرو‬ ‫یارمەتیدەریان بێت‪ .‬بەاڵم کێشەی دووهەم‬ ‫و سەرەکی‪ ،‬کە مەترسی خستووەتە سەر‬ ‫کوردستانی سووریە‪ ،‬لە الیەن تورکیەوەیە‪.‬‬ ‫بە بڕوای ئانکارا‪ ،‬داخوازی کوردەکانی رۆژئاوا‪،‬‬ ‫هاوشێوەی خواستی دانیشتووانی کوردستانی‬ ‫باشوور‪ ،‬بریتی لە وەدەست هێنانی مافی‬ ‫چارەی خۆنووسین‌و سەربەخۆیی‪ ،‬بە هیچ‬ ‫شێوەیەک جێگەی پەسەند نییەو دەسەاڵتی‬ ‫تورکیە هەموو هەوڵەکانی خستووەتەگەڕ تا‬ ‫لەم ناوچانەدا ئاڵۆزی‌و ناسەقامگیری ساز‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫حیزبەکوردییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سووریە‬ ‫رایانەگەیاندووە کە دوای رووخانی دەسەاڵتی‬ ‫بەشارئەسەد‪ ،‬خوازیاری بەرێوەچوونی‬ ‫راخوازییەکی گشتین‌و پێناچێت داواکاری‬ ‫دامەزراندنی واڵتێکی سەربەخۆبن‪ ،‬و بەشداری‬ ‫لە دەسەاڵتێکی فێدێراڵ‪ ،‬بە باشتر دەزانن کە‬ ‫تێدا خۆیان کاروباری ناوچەکە بەڕێوە ببەن‪.‬‬ ‫بەاڵم تورکیە کە گەورەترین‌و پردانیشتووترین‬ ‫بەشەکانی کوردستانی لە خۆ گرتووە‪ ،‬نیگەرانی‬ ‫بە دواهات و ئاکامەکانی وەها ئەنجامێکەو دانی‬ ‫هەرچەشنە سەربەخۆییەک بە کوردستانی‬ ‫سووریە‪ ،‬بە هەڕەشەیەک بۆسەر دەسەاڵتی‬ ‫خۆی لەقەڵەم دەدا‪ .‬بێگۆمان قەیرانی سووریە‪،‬‬ ‫قەیرانێکی ناوخۆیی نییەو کاردانەوەی ناوچەیی‌و‬ ‫تەنانەت جیهانی لێدەکەوێتەوە‪ ،‬بەاڵم سەرەڕای‬ ‫ناتەبایی بەرژەوندییەکانی کوردستان لەگەڵ‬ ‫بەرژەوەندی واڵتانی لە خۆگرتوو و داگیرکاری‬ ‫خاکی کوردنشین‪ ،‬مێژوو سەڵماندوویەتی‬ ‫رەوایی بزووتنەوەیەک‪ ،‬سەرکەوتنی بە دواوەیە‪.‬‬ ‫رەوتی رووداوەکانی ئەم دواییانەی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناڤین‌و باکووری ئەفریقا‪ ،‬پیشاندەری ئەم‬ ‫راستییەن کە هەرکام لە راپەڕینەکانی ئەم‬ ‫دواییانە بەمەبەست‌و ئامانجی جیاواز لەیەکتر‬ ‫سەریان هەڵداوەو سەرچاوەیان لە هۆکارگەلی‬ ‫جۆراوجۆر گرتووە‪ ،‬هەربەم پێیەش چاوەڕوان‬ ‫کردنی ئاکام‌و داهاتوویەکی تاک بۆ هەموو‬ ‫سەرهەڵدانەکانی ناوچەکە‪ ،‬چاوەڕوانییەکی‬ ‫دوور لە راستی‌و ناڕەوایە‪.‬‬ ‫بە هەموو دەستێوەردانەکانی واڵتانی خاوەن‬ ‫بەرژەوەندیی‌و گەاڵڵە لە پێش دارێژراوەکانیان‪،‬‬ ‫ئیرادەو خواستی خەڵک‌و نەتەوەکان دوایین‬ ‫بڕیاردەرەو زۆر سرشتییە کە سناریۆکان‌و‬ ‫ئەوەی کە بە گشتی چاوەڕوان دەکرێت‪،‬‬ ‫هەموو کاتێک بە ئاکام ناگات‌و روونادات‪،‬‬ ‫راپەڕینی خەڵکی سووریەو بە تایبەت‬ ‫دانیشتووانی کوردستانی ژێردەسەاڵتی‬ ‫بزووتنەوەیەکی رەوایە کە‬ ‫ئەم واڵتە‪،‬‬ ‫دەرئەنجامەکانی بە خواستی خەڵکەوە گرێ‬ ‫خواردووەو بە هەموو ئاڵۆزییەکان‌و دژواری‬ ‫لێکدانەوەی ئاکامەکانی‪ ،‬روون‌و ئاشکرایە‬ ‫کە رەوتی ئالوگۆڕە ناوچەییەکان‌و گوشاری‬ ‫کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی بە قازانجی خەڵکانی‬ ‫ژێردەستەیە کە دژی سەقامگیری ومانەوەی‬ ‫رژێمە دیکتاتۆرییەکان هەستاونەتەوە‪.‬‬

‫كۆماری ئیسالمی خوڵقێنەری‬ ‫قەیرانە یەك لەدوای یەكەكان‬ ‫په‌رویز ره‌حیمزاده‌‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە ئێستادا یەكێك لە قەیراناویترین ساتەكانی تەمەنی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئابووری‌و كۆمەاڵیەتی خۆی تێپەڕ دەكات‪ .‬پاش ئەوەی‌كە ئەو‬ ‫ئاڵ‌وگۆڕانە بە تایبەت لە دەیەی رابردوو لە ناوچەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫هاتەئاراوەو شەپۆلێكی بەرینی دیموكراسی خوازی رووی لەم ناوچەیە كرد‪،‬‬ ‫دەسەاڵتە دیكتاتۆرەكانی ناوچەكە ناچاركران كە یان ئاڵوگۆڕ لە خۆیاندا‬ ‫پێك بهێنن یان ئەوەیكە بە هێزی بزووتنەوەی جەماوەری ئەو ئاڵ‌وگۆڕانەیان‬ ‫بەسەردا دەسەپا‪ .‬ئێران وەكوو یەكێك لە واڵتە دەوڵەمەند‪ ،‬مێژوویی‌و‬ ‫بەهێزەكانی ناوچەكە لەم گۆڕانكاریانە بێبەش نەكراو پریشكەكانی ئەم‬ ‫گۆڕانە بەر كۆماری ئیسالمیش کەوتووە كە ماوەی زیاتر لە سێ دەیە‬ ‫دەسەاڵتی ئەو واڵتەی بەدەستەوەیە‪ .‬واڵم‌ نەدانەوەی كۆماری ئیسالمی بە‬ ‫داخوازیە سیاسی‌و سینفیەكانی ناوخۆی ئێران‌و خۆالدان‌و پێشێلكردنی یاسا‬ ‫نێونەتەوەییەكان‪ ،‬گێژەڵووكەیەكی لە نێو ئێران پێكهێناوە كە پێدەچێت‬ ‫لە داهاتوودا دام‌و دەزگاكانی ویالیەتی فەقی‌و سەرجەم ناوەندەكانی ژێر‬ ‫دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمی لەگەڵ خۆی راپێچێت‌و بەرەو زبڵدانی مێژووی‬ ‫ببات‪ .‬پرۆژەی ناوكیی كۆماری ئیسالمی تا ئێستاش بێ واڵم ماوەتەوە‌و‬ ‫هەموو هەوڵە دیپلۆماتیكە فریوكارەكانیش نەیانتوانی واڵمێكی گونجاو‬ ‫بە كۆمەڵگای جیهانی بداتەوە‌و ئەم مەسەلەش لە ئێستادا گرینگترین‌و‬ ‫مەترسیدارترین دۆسیەی بەردەم كۆمەڵگای نێونەتەوەییە‪ .‬بە پێی ئەو‬ ‫لێكۆڵینەوانەی كە تا ئێستا لە بابەت پرۆژە ناوكیەكەی كۆماری ئیسالمی‬ ‫كراوە‪ ،‬یەكەم ئەوەی‌كە دەستپێڕاگەیشتنی كۆماری ئیسالمی بە چەكی‬ ‫ناوكیی بە واتای مانەوەو درێژەپێدانی ئەو سیاسەتەیە لە ناوچەكە تا‬ ‫سااڵنێكی دوورو درێژ‌و لە الیەكی دیكەشەوە كوشتنی كاتە بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫ئەو چەكە مەترسیدارە‪.‬‬ ‫لە بواری ئابووریشەوە‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی‌كە لەم سااڵنەی دواییدا شایەتی‬ ‫گەشەكردنی چینی مامناوەندی نێو كۆمەڵگاین‌و دەبینین كە ئەم‬ ‫توێژە بە رادەیەكی بەرچاو گەشەی كردووە‌و ئەمڕۆكە كۆمەاڵنی خەڵك‬ ‫كەرەسەگەلێكی زۆرتریان بۆ ژیانی ئاسایی‌و ئامێرگەلی پێشكەوتوویان بۆ‬ ‫راپەڕاندنی كارەكانیان لەبەردەستدایە‪ ،‬بەاڵم ئەمە بە مانای ژیانێكی باشتر‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكوو گەشەی ئەم توێژە هاوكاتە لەگەڵ داواكاریی‌و ئیمكاناتی‬ ‫زیاتر‌و ئیزنی كەڵك وەرگرتنی شیاو لە ئامێرەكان‪ .‬بۆ وێنە ئەگەر میدیا‌و‬ ‫ئینترنێـت‌و بە گشتی تۆڕە كۆمەاڵیەتیەكان گەشەیان كردووەو بە رادەیەكی‬ ‫بەرچاو هاتوونەتە نێو كۆمەڵگا‪ ،‬بەاڵم لە بەرانبەردا كۆماری ئیسالمی بە‬ ‫بەردەوامی لە حاڵی فیلتركردن‌و چاودێریی كردنی ئەم ئامێرانەیە‌و تا ئێستا‬ ‫بە سەدان كەس لە ئاستی ئێران تەنیا بە تاوانی سەردانی سایتەكانی‬ ‫نەیار‌و چاالكیی وێبالگنووسی‌و كەڵك وەرگرتن لە ماهوارە‪ ،‬بەرەوڕووی سزا‬ ‫بوونەتەوە‪ .‬كۆماری ئیسالمی هەوڵێكی زۆریدا‌و تەنانەت بە دامەزراندنی‬ ‫ئینترنێتی ناوخۆیی دەیەوێت پەیوەندیی خەڵكی ئێران لەگەڵ جیهانی‬ ‫دەرەوە بپسێنێت‪ .‬بەاڵم ئەمە بە مانای ئەوەش نییە كە خەڵك تەسلیمی‬ ‫ئەم سیاسەتە بووە‪ ،‬بەڵكوو وشیاری خەڵك‪ ،‬ئێستا‌و هەمیشە لەو ئاستەدا‬ ‫بووە كە ئەم لەمپەرانە نەیتوانیوە پێش بە بەرەوپێشچوونیان بگرێت‌و ئەم‬ ‫ئامێرانە بوونەتە هۆكارێكی سەرەكی بۆ راپەڕین‌و ناڕەزایەتی‌و خۆڕێكخستنی‬ ‫جەماوەر دژی هەموو ئەو بێ مافیانەی كە سااڵنێكە بەرەوڕووی خەڵكی‬ ‫ئێران بووەتەوە‪ .‬ئەمانە دەرخەری ئەوەن كە كۆماری ئیسالمی‌و بیرۆكەكەی‪،‬‬ ‫لەگەڵ هەر جۆرە پێشكەوتنێك كە دەرگاكانی خۆی بەرەوڕووی كۆمەڵگای‬ ‫جیهانی بكاتەوە ناتەبایە‪.‬‬ ‫لە بواری ئازادی رادەربڕیندا دەبینین كە ئێران یەكێك لە گەورەترین‬ ‫واڵتانێکە كە زۆرترین رێژەی داخستنی رۆژنامەكان‌و دەسبەسەركردنی‬ ‫رۆژنامەنووسانی لە ئاستی جیهانیدا هەیە‪ .‬ئەو كە‌شو هەوایە كە لە ژێر‬ ‫سێبەری دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمیدا خوڵقاوە‪ ،‬دۆخێكی تەواو ئەمنیەتی‌و‬ ‫داخراوە كە ئیزن بە بیرجیاوازان نادات تا روانگە‌و بۆچوونی خۆیان لە‬ ‫ئاستی كۆمەڵگا‪ ،‬بەرانبەر بە دەسەاڵت دەرببڕن‌و بە تایبەت لە چەند ساڵی‬ ‫رابردووداو دوای هاتنەسەركاری ئەحمەدینەژاد وەك سەرۆك كۆماری بە‬ ‫فێڵ هەڵبژێردراو‪ ،‬زۆربەی رۆژنامەكان داخران‌و پێش بە چاالكییەكانیان‬ ‫گیراو سەدان وێبالگ فیلتركراو نووسەرانیشی سزا دران‌و ئەم سیاسەتە بە‬ ‫پانتایی هەموو ئێران رەچاو دەكرێت‪ .‬هەموو ئەو حوكمە نامرۆڤانەیە كە‬ ‫دژی چاالكانی سیاسی‌و مەدەنی لە ئێران بەڕێوە دەچێت نیشانەی ئەوەیە‬ ‫كە كۆماری ئیسالمی زەرفیەتی هیچ گۆڕانێكی نییە‪.‬‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی كە لە راستیدا هێورترین‌و شیاوترین مەجالی ناڕەزایەتی‬ ‫دەربڕین‌و هەوڵدان بۆ گەشەكردنی كۆمەڵگایە‌و بوارێكە كە هەڵقواڵوی‬ ‫كەموكورتیەكانی كۆمەڵگایە‌و بۆ داكۆكیكردنی ماف‌و بە قازانجی جەماوەر‬ ‫دەكەوێتە نێوان خەڵك‌و دەسەاڵت‪ ،‬لە ئێرانی ژێر دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمی‬ ‫لەناوچووەو هیچ رێكخراوەیەكی مەدەنی سەربەخۆ كە بتوانێت نوێنەرایەتی‬ ‫داخوازیەكانی خەڵك بكات‌و بتوانێت رێگەیەك بێت بۆ بەگژداچوونەوەی‬ ‫بێ مافیەكان بوونی نییە‪ .‬ئەم گرفتە سەرەكیانەی كۆمەاڵنی خەڵكی ئێران‬ ‫پێویستی بە داڕشتنی بەرنامەیەكی تایبەت‌و شیاوە كە بە دڵنیاییەوە بە بێ‬ ‫هاوكاری‌و یەكدەنگی‪ ،‬بە بێ ناسینی جیاوازیەكان‪ ،‬دان بە هەمەڕەنگبوونی‬ ‫ئەو كۆمەڵگا‪ ،‬ماڵئاوایی یەكجاریی لە بیرۆكەی ئیسالمی‌و هەوڵدان بۆ بردنی‬ ‫دیموكراسی بۆ نێو ناخی كۆمەڵگا بەدی نایەت‪.‬‬ ‫ئەوەی‌كە لە ئێرانی ئەمڕۆدا پاشەكشەیان پێكراوە‪ ،‬بیروبۆچوونی جیاواز‪،‬‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی‪ ،‬مافی مرۆڤ‪ ،‬ئابووریی سەقامگیر‪ ،‬گەشەی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫بێ هیوایی الوان بە داهاتوو‪ ،‬پەراوێزخستنی هەرچی زیاتری ژنان لە ئاستی‬ ‫كۆمەڵگا‪ ،‬ئازادی رادەبڕین‪ ،‬رێكخراوە مەدەنی‌یە سەربەخۆكان‌و لەناوبردنی‬ ‫شوناس‌و ‪ ...‬هتد بوون‪.‬‬ ‫هەموو ئەو كەمو كۆڕیانەی كە لە ئاستی ئێرانی ئەمڕۆ بەرچاو دەكەوێت‬ ‫پێمان دەڵێن كە ئەم واڵتە پێویستی بە گۆڕانێكی بنەڕەتی هەیە‌و ئاڵوگۆڕێك‬ ‫كە لە ناخی ئەو كۆمەڵگایەدا پەنگ دەخوات دەبێ بە رێڕەوی پێشكەوتندا‬ ‫بڕوات‪ .‬بەاڵم گرینگترین پرسیار لەم بابەتەوە ئەوەیە كە ئاڵترناتیڤی داهاتوو‬ ‫چییە كە دەبێ بتوانێت واڵمی ئەو هەموو گرفت‌و داخوازیانە بداتەوە‌و‬ ‫دیموكراسی لە نێو ئەو كۆمەڵگا سەقامگیر بكات‪ ،‬بۆ ئەوەی النیكەم خەڵكی‬ ‫ئەو واڵتە بتوانن لە ئەگەری كەمو كۆڕیەكانی داهاتوو لە بواری ئابووری‌و‬ ‫شێوەی گوزەرانیاندا‪ ،‬مەجالی دەنگ هەڵبڕینیان هەبێت؟‬


‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫كاك فواد وه‌ك كادرێكی‬ ‫كارا له‌ئاستی رابه‌ری‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و رابه‌ری‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌‪،‬‬ ‫له‌كۆبوونه‌وه‌ی گفتوگۆكان‬ ‫له‌وه‌فدی نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫خه‌ڵك‌و ل ‌ه رابه‌ریكردنی‬ ‫خه‌باتی جه‌ماوه‌ری له‌كات ‌ه‬ ‫هه‌ستیاره‌كاندا خۆی‬ ‫نیشان ده‌دا‌‬

‫دژی دواكه‌وتوویی مه‌زهه‌بی له‌كوردستان‬ ‫كه‌ به‌هاندانی كۆماری ئیسالمی‌و دوژمنانی‬ ‫خه‌ڵك جار نا جار سه‌ریان ده‌رده‌هێنا‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و له‌پێشی هه‌مووشیانه‌وه‌ كاك‬ ‫فوئادی میراتێكی به‌نرخی له‌خۆی‬ ‫به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫كاك فوئاد بارودۆخی كوردستانی ده‌ناسی‪.‬‬ ‫گومانی له‌وه‌دا نه‌بوو ك ‌ه كۆماری ئیسالمی‬ ‫سه‌ره‌نجام هێرش ده‌كاته‌سه‌ر كوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌دوای ئه‌وه‌و‌ه بوو ك ‌ه ئه‌م هێرش ‌ه‬ ‫تا ئه‌و جێگه‌ی ده‌كرێت دوابخات‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌به‌سته‌ له‌په‌ره‌پێدانی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫سیاسی‌و جه‌ماوه‌ریی به‌تایبه‌تی له‌شاره‌كان‬ ‫كاری ده‌كرد‪ .‬له‌نرخی بارودۆخی‬ ‫دیموكراتیكی كوردستان تێده‌گه‌یشت‪.‬‬ ‫په‌روه‌رده‌كردنی جه‌ماوه‌ر‪ ،‬ئاگاكردنه‌وه‌یان‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان‌و راكێشانیان بۆ‬ ‫چاالكی له‌م بارودۆخه‌ دیموكراتیك ‌ه‬ ‫مه‌له‌سه‌یه‌ك بوو كه‌ به‌رده‌وام زه‌ینی‬ ‫فوئادی به‌خۆیه‌وه‌ خه‌ریك ده‌كرد‪ .‬كاك‬ ‫فوئاد ب ‌ه وریایی‌و شه‌فافیه‌تێكی تایبه‌ت‪،‬‬ ‫به‌ستێنه‌كانی خۆڕاگریی جه‌ماوه‌ری‬ ‫له‌كوردستان فه‌راهه‌م ده‌كرد‪ .‬ئه‌و له‌و‌ه‬ ‫دڵنیا بووه‌ كه‌ رژیمی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئه‌م بارودۆخ ‌ه ته‌حه‌موڵ ناكات‪ ،‬ئه‌و وریا‬ ‫بوو كه‌ هیچ بیانویه‌ك نه‌دات به‌ده‌ستی‬ ‫رژیمه‌وه‌ تا مه‌شروعیه‌ت به‌هێرش ‌ه‬ ‫سه‌ربازییه‌كه‌ی بۆ سه‌ركوردستان بدات‪.‬‬ ‫هاوسه‌نگی واقعی هێزی له‌نێوان خه‌ڵك‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت ده‌ناسی‌و له‌زه‌رفیه‌تی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵك هه‌ڵسه‌نگاندنێكی دروستی بوو‪.‬‬ ‫كاك فوئاد ب ‌ه ئاگابووونی خه‌ڵك ل ‌ه‬ ‫كێشه‌كانی بزوتنه‌و‌ه گرنگییه‌كی تایبه‌تی‬ ‫ده‌دا‪ .‬كاتێك كۆچی مێژوویی خه‌ڵكی‬ ‫مه‌ریوان له‌گه‌الوێژی ‪58‬ی رابه‌ری ده‌كرد‪،‬‬ ‫وتووێژه‌ خۆی له‌گه‌ڵ وه‌فدی رژیمی‬ ‫ئیسالمی به‌سه‌رپه‌رستی چه‌مران له‌گه‌ڵ‬ ‫خه‌ڵكی باس ده‌كرد‪ .‬خه‌ڵك قه‌ناعه‌تیان‬ ‫به‌ روونكردنه‌وه‌كانی فوئاد ده‌كرد‌و وه‌اڵمی‬ ‫راڕایی‌و دوو دڵییه‌كانیان وه‌رده‌گرته‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌خنه‌ی له‌چه‌پڕه‌وی ده‌گرت‪ ،‬دواكه‌وتویی‬ ‫تێكده‌شكاند‌و رێگه‌ی به‌ باسكردن ل ‌ه‬ ‫سازش‌و ته‌سلیم نه‌ده‌دا‪ .‬بۆ كاك فوئاد‬ ‫توانای واقیعی خه‌ڵكی كۆچكردووی شارێك‬ ‫قابیلی ده‌رك بوو‪ .‬قورسایی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫كوردستانی نه‌ده‌خست ‌ه سه‌ر شانی ئه‌وان‪.‬‬ ‫خه‌باتی شارێكی ب ‌ه ئاراسته‌ی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫سه‌راسه‌ری له‌كوردستان له‌به‌رچاو ده‌گرت‪.‬‬ ‫بۆ پشتگیری ل ‌ه خه‌ڵكی مه‌ریوان رێپێوان‬ ‫له‌سن ‌ه بۆ مه‌ریوان‌و له‌سه‌قز‌و بانه‌و‌ه‬ ‫بۆ مه‌ریوان به‌ڕێوه‌چوو‪ .‬ئه‌م داهێنان ‌ه‬ ‫له‌بیرنه‌كراوه‌‪ ،‬له‌داهێنان ‌ه به‌نرخه‌كانی كاری‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ بوو كه‌ كاك فوئاد له‌بڕیاره‌كانیدا‬ ‫ده‌ورونه‌قشێكی سه‌ره‌كی هه‌بوو‪.‬‬ ‫سه‌ره‌نجام هێرشی رژیمی ئیسالمی بۆ‬ ‫كوردستان ده‌ستیپێكرد‪ .‬ل ‌ه ‪28‬ی گه‌الوێژی‬ ‫‪ 58‬خومه‌ینی به‌ ته‌واوی هێزه‌كانی‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ هێزی ده‌ریایی فه‌رمانی هێرش بۆ‬ ‫سه‌ركوردستانی ده‌ركرد‪ .‬له‌شكری ئیسالم‬ ‫پێیان ده‌نای ‌ه هه‌ر شوێنێك كوشتاریان ده‌كرد‪.‬‬

‫پاش داگیركردنی شار‌و گونده‌كان خه‌ڵخاڵی‬ ‫جه‌الدیان نارد تا بۆ چاوترسێنكردن‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی بێ تاوان به‌جوخه‌كانی ئێعدام‬ ‫بسپێرێت‪ .‬بارودۆخێكی دژواربوو و هیچ‬ ‫كه‌س داهاتوویه‌كی روونی نه‌ده‌دی‪ .‬له‌م‬ ‫كاته‌دا كۆمه‌ڵ ‌ه له‌به‌یاننامه‌یه‌كی مێژوویی‌و‬ ‫فه‌رامۆش نه‌كراو له‌ژێر ناوی (خلق كرد در‬ ‫بوته‌ ازمایش) نیشانی دا كه‌ ئاماده‌ی ‌ه تا‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌توانایدایه‌‪ ،‬رێبه‌ری خۆڕاگرییه‌كی‬ ‫جه‌ماوه‌ری به‌ئه‌ستۆ بگرێت‪ .‬له‌م نێوه‌نده‌دا‬ ‫ده‌ورونه‌قشی كاك فواد دیاربوو‪ .‬كاك‬ ‫فواد چه‌ند رۆژ پێش هێرشی رژیم بۆ سه‌ر‬ ‫كوردستان بیروبۆچوونی خۆی له‌مباره‌و‌ه‬ ‫راگه‌یاند‪ .‬كه‌ پاش شه‌ڕی «كه‌ره‌فتو»‬ ‫له‌نزیك شاری سه‌قز له‌ ئێواره‌یه‌كی گه‌الوێژی‬ ‫‪ 58‬له‌حه‌وشه‌ی جه‌معیه‌تی دیموكراتیكی‬ ‫شاری سه‌قز سه‌باره‌ت به‌ ئامانجی رژیمی‬ ‫كۆماری ئیسالمی كاك فوئاد روونیكرده‌و‌ه‬ ‫كه‌ رژیم ك ‌ه هێرش ده‌كاته‌سه‌ر كوردستان‌و‬ ‫هه‌روه‌ها پێویستی به‌رگرییه‌كی جه‌ماوه‌ری‬ ‫راگه‌یاند‪.‬‬ ‫هێزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌‌و بزوتنه‌وه‌ تا راده‌یه‌كی‬ ‫زۆر له‌شاری بان ‌ه جێگیرببوون‪ .‬رژیمی‬ ‫كۆماری ئیسالمی به‌خێرایی پێشڕه‌وی‬ ‫ده‌كرد‪ .‬له‌م كاته‌دا له‌مه‌ریوانه‌وه‌ هه‌واڵێك‬ ‫گه‌یشت ك ‌ه ‪ 9‬كه‌س له‌ خه‌باتكارانی شار‌و‬ ‫ئه‌ندامان‌و كادیرانی كۆمه‌ڵ ‌ه له‌وانه‌ی‬ ‫هاوڕێیان حسه‌ین‌و ئه‌مین مسته‌فا‬ ‫سوڵتانی ك ‌ه دوو برای كاك فوادبوون‪،‬‬ ‫له‌شاری مه‌ریوان ده‌ستگیر‌و ئێعدام‬ ‫كراون‪ .‬كاك فواد له‌شاری بانه‌ بڕیاریدا بۆ‬ ‫رێكخستنه‌وه‌ی هێزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ به‌خێرایی‬ ‫خۆی بگه‌یه‌نێت ‌ه مه‌ریوان‪ .‬نیگه‌رانی ئه‌و‌ه‬ ‫بوو كه‌ ئێعدامی ئه‌و ‪ 9‬تێكۆشه‌ره‌ ناسراوه‌ی‬ ‫مه‌ریوان‌و كۆمه‌ڵ ‌ه ك ‌ه كه‌سانێك وه‌ك هاوڕێ‬ ‫حسه‌ین پیرخزری له‌نێویاندا بوو‪ ،‬كاریگه‌ری‬ ‫نیگه‌تیڤ له‌سه‌رخه‌ڵك به‌جێبهێڵێت‪ .‬كاك‬ ‫فوئاد له‌نێو نیگه‌رانی هاوڕێیانی بۆ ناوچه‌ی‬ ‫مه‌ریوان گه‌ڕایه‌و‌ه كه‌ له‌الیه‌ن دوژمنه‌و‌ه‬ ‫داگیركرابوو‪ .‬پاش ته‌واو بوونی كاره‌كانی‬ ‫كاك فوئاد له‌ رێگه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ناوه‌ندی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه له‌شاری بانه‌ توشی هێزێكی زۆری‬ ‫كۆماری ئیسالمی ده‌بێت‌و له‌شه‌ڕێكی‬ ‫نابه‌رابه‌ردا به‌داخه‌وه‌ گیانی له‌ده‌ستده‌دات‪.‬‬ ‫هه‌واڵی گیان له‌ده‌ستدانی كاك فوئاد‬ ‫له‌هه‌موو الیه‌ك ده‌نگی دایه‌وه‌‪ .‬پێش‬ ‫له‌هه‌مووی رادیۆ تاران به‌ خۆشحالیه‌كی‬ ‫زۆره‌وه‌ هه‌واڵه‌كی باڵوكرده‌وه‌‪ .‬كاك فوئادی‬ ‫مسته‌فا سوڵتانی وه‌ك رابه‌رێكی دیار‪،‬‬ ‫كارامه‌‪ ،‬روشنبیر‌و به‌روانینێكی رۆشن‬ ‫له‌چاالكییه‌كان‪ ،‬به‌ ئاراسته‌ی جوڵه‌‌و‬ ‫نه‌قشی كۆمه‌ڵه‌ له‌ته‌واوی ده‌ورانی ژیانی‬ ‫خۆی‌و تا كاتی گیان له‌ده‌ستدانی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫پاش ئه‌وه‌ش رۆڵێكی بێ هاوتای بوو‪.‬‬ ‫كاتێك كۆمه‌ڵه‌ ئاشكرابوونی چاالكییه‌كانی‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬بۆ هه‌موو كه‌س ئاشكرابوو ك ‌ه ئه‌م‬ ‫ره‌وته‌ گرنگییه‌كی زۆر ب ‌ه خه‌ڵكی كرێكار‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێش ده‌دات‪ .‬هه‌ر كه‌س كه‌ خۆی‬ ‫له‌م ره‌وته‌ نزیك ده‌كرده‌وه‌ سه‌ره‌تا ده‌بوو‬ ‫له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك كرێكار‌و زه‌حمه‌تكێش‬ ‫په‌یوه‌ندی دروست بكردایه‌‪.‬‬ ‫مه‌رجه‌كانی ئه‌ندامێتی له‌كۆمه‌ڵه‌ هه‌ر ل ‌ه‬ ‫هه‌مان سه‌ره‌تاو‌ه كاركردن له‌نێوان خه‌ڵكی‬ ‫هه‌ژار‌و كه‌مده‌رامه‌ت بوو ك ‌ه له‌م بڕیاره‌شدا‬ ‫كاك فوئاد ده‌ورونه‌قشێكی گرنگی گێرا‪.‬‬ ‫كاك فوئادی مسته‌فا سوڵتانی گرنگییه‌كی‬ ‫زۆری ب ‌ه بزوتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری ده‌دا‪ .‬ب ‌ه‬ ‫كاری رێكخراوه‌یی‪ ،‬به‌كۆكردنه‌وه‌ی هێزی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ل ‌ه رێكخراو‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كه‌ی‪،‬‬ ‫ب ‌ه ئاگاهگه‌ری له‌نێو خه‌ڵك‌و به‌شداری‬ ‫پێكردنیان گرنگییه‌كی تایبه‌تی ده‌دا‪ .‬ئه‌م‬ ‫بۆچوون ‌ه له‌فۆرمبه‌خشین به‌ چاالكییه‌كانی‬ ‫ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵ ‌ه نه‌قشێكی زۆری هه‌بوو‪.‬‬ ‫كادره‌كانی كۆمه‌ڵ ‌ه به‌خێرایی له‌كۆمه‌ڵگای‬ ‫كوردستان له‌نێو خه‌ڵك جێگایان ده‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ خۆی له‌مه‌ترسی ده‌دا‪ ،‬كادره‌كانی‬ ‫ده‌بوای ‌ه خه‌ته‌ریان بكرایه‌‌و له‌ ریزی یه‌كه‌می‬ ‫خه‌بات ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ده‌ربكه‌وتایه‌تن‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ له‌به‌رامبه‌ر كۆنه‌په‌رستی راشكاو‬ ‫بوو‪ .‬سه‌ره‌ڕای زمانی شیاو ل ‌ه بانگه‌شه‌كانی‬ ‫‌و وتووێژ له‌گه‌ڵ خه‌ڵك‪ ،‬زه‌ڕه‌یه‌ك دوو دڵی‬ ‫تیا نه‌بوو كه‌ نابێت بچوكترین ئیمتیازێك ب ‌ه‬ ‫بۆچوون ‌ه دواكه‌وتووه‌كان بدرێت‪ .‬دوژمنانی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و دوژمنانی خه‌ڵك زۆرجار دانیان‬ ‫به‌ راشكاوبوون‌و سه‌رسه‌ختی كۆمه‌ڵ ‌ه ل ‌ه‬ ‫خه‌بات ‌ه سیاسییه‌كاندا ناوه‌‪ .‬هه‌مو ئه‌مان ‌ه‬ ‫له‌و سیاسه‌تانه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ی ده‌گرت ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنیه‌و‌ه بووی‌و‬ ‫كاك فوئاد له‌هه‌موو ئه‌وانه‌دا پێگه‌یه‌كی‬ ‫له‌بیرنه‌كراوی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫كاك فوئاد پاش ئازادبوونی له‌ زیندان ل ‌ه‬ ‫گه‌الوێژی ساڵی ‪ 57‬ته‌نها ‪ 11‬مانگ ده‌رفه‌تی‬

‫‪5‬‬

‫بۆ یادی کاک فوئاد‬ ‫نه‌وید مێهرئاوه‌ر‬

‫کاک فواد‬ ‫په‌یدا كرد تا له‌بزوتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری‬ ‫فراواندا به‌شداری بكات‪ .‬له‌م ماوه‌ كورته‌دا‬ ‫كاك فواد به‌‌و ئه‌زمونانه‌ی به‌ده‌ستی‬ ‫هێنابوو‪ ،‬به‌هه‌ڵسوكه‌وتی‌و به‌و جه‌وهه‌ری‬ ‫شۆڕشگێڕانه‌‌و خه‌باتكارانه‌ی كه‌ بووی‬ ‫له‌گه‌ڵ تێگه‌یشتوویی سیاسییه‌كه‌ی توانی‬ ‫له‌پێگه‌ی كادرێكی رهبه‌ری رێكخراوه‌یی‬ ‫ببێته‌ رابه‌رێكی خۆشه‌ویست‌و سه‌ركه‌وتووی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی‪.‬‬ ‫كاك فوئاد له‌و راب ‌هر‌و كادێرانه‌یه‌ كه‌ ب ‌ه‬ ‫مه‌رگی خۆی نه‌ك ته‌نها كاریگه‌ریی‌و‬ ‫حوزوری كۆتایی نه‌هات‪ ،‬به‌ڵكو پاش‬ ‫مه‌رگیشی كاریگه‌رییه‌كانی هه‌ر به‌رده‌ه‌وامه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مرۆ ‪ 33‬ساڵ پاش مه‌رگی كاك فوئاد‪،‬‬ ‫ئیلهام وه‌رگرتن له‌ئه‌و له‌ناو رێبه‌ری كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫هێشتا ماوه‌‌و جێگای تا هه‌نووكه‌ش‬ ‫خاڵیه‌‪ .‬كاك فوئاد له‌م ماوه‌یه‌دا وه‌ك‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كی ئه‌فسانه‌یی لێهات‪ .‬قسه‌كان‬ ‫ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر فوئاد زیندوو بوای ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ وای لێده‌هات‌و وه‌ك ئێسته‌ی نه‌بوو‪،‬‬ ‫بابه‌تێك كه‌ زۆرێك له‌كادره‌كانی كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫زۆرجار باسیان كردوه‌‪ .‬بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫زۆرێك له‌كێشه‌كان‌و ته‌نگژه‌كانی بزوتنه‌و‌ه‬ ‫له‌ بواره‌ جیاجیاكان زۆرجار بیر ل ‌ه فوئاد‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌رگی كاك فوئاد هێشتا «تازه‌گی» خۆی‬ ‫پاراستووه‌‌و ب ‌ه مه‌رگی كاك فوئاد كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫زیاتر ناسرا‪ .‬ره‌وتێك كه‌ رێبه‌رییه‌كی به‌م‬ ‫جۆره‌ی بووه‌‪ ،‬ده‌یتوانی‌و ده‌توانێ بۆ‬ ‫خه‌ڵك‌و خه‌باته‌كه‌یان زۆر جێگه‌ی متمانه‌تر‬ ‫بێت‪ .‬كاك فوئاد پاش مه‌رگی بوو ب ‌ه‬ ‫ره‌مزی وه‌فاداری بۆ خه‌ڵكی زه‌حمه‌تكێش‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌ی كوردستان‪،‬‬ ‫ژنانی سته‌ملێكراو‪ ..‬بوو به‌ هێمانی خه‌بات‬ ‫دژی دوژمنانی خه‌ڵك‪ ،‬خه‌بات دژی‬ ‫بورژوازی‌و كۆنه‌په‌رستی‌و بوو به‌ هۆكاری‬ ‫به‌شداری هه‌رچی زیاتری خه‌ڵك ل ‌ه خه‌بات ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا‪.‬‬

‫خه‌می مه‌رگی كاك فوئاد‬ ‫تا هه‌نووكه‌ هه‌ستی‬ ‫پێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم فوئاد‬ ‫به‌مه‌رگی خۆی دڵی‬ ‫ملیۆنان ئازادیخواز‌و‬ ‫رێبواری رێگه‌ی ئازادی‌و‬ ‫خه‌بات بۆ مافه‌كانی‬ ‫خه‌ڵكی زه‌حمه‌تكێشی‬ ‫داگیركرد‬

‫نۆی خەرمانان‪ ،‬بۆگەلی کورد لە کوردستانی ئێران‪ ،‬بە تایبەت بۆ کرێکاران‌و‬ ‫جووتیاران تراژدیایەکی دڵتەزێنەو دەکرێ وەک رۆژێکی رەش نێوزەد بکرێ‪.‬‬ ‫لەم رۆژەدا گەلی کورد لە کوردستانی رۆژهەاڵت بوێرترین رابەرو‪ ،‬کۆمەڵگای‬ ‫رووناکبیریی گوڵی سە رتۆپی خۆی‌و‪ ،‬کرێکاران‌و زەحمەتکێشان گەورەترین‬ ‫پاڵپشتیان‌و کۆمەڵەش کارامەترین‌و هەڵسووڕاوترین رابەری خۆی لەدەست‬ ‫دا‪ .‬نۆی خەرمانانی ‪1358‬ی هەتاوی هەواڵی مەرگی کاک فوئادی رابەر وەک‬ ‫رەشەبایەکی ناوەخت هەڵی کردو دڵی جووتیارانی تازە هیوا وەدڵکەوتووی‬ ‫هەژاند‪ ،‬فرمێسکی خستە چاو هاوڕێیانی و سەرجەم تێکۆشەرانی خەباتی‬ ‫پێشکەوتنخوازی کوردستانی بۆ چەند چرکەیەک تووشی نەکسە کرد‪.‬‬ ‫ئەگەرچی مەرگی ئەو بۆ کۆمەڵەو رێبازەکەی خەسارێکی گەورە بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رێگەیەکی هەموار کردبوو کە بە بێ خۆی هاوڕێیانی‌و رێبوارانی رێگەکەی‬ ‫بتوانن پێدا سەرکەون‪ ،‬ئەمە تایبەتمەندیی کاک فوئادی رابەربوو‪.‬‬ ‫ئاسان نییە بتوانی لە سەر کاغەز تایبەتمەندییەکانی سەرکردەیەکی‬ ‫راستەقینە باس بکەیت یان وەبیر خوێنەری بێنیتەوە‪ ،‬بەاڵم هێندێکیان بەهۆی‬ ‫تایبەتمەندی‌یە هەرە تایبەتیەکانیانەوە تۆ دەست بۆ هەرشتێک بەریت جێگا‬ ‫دەستی ئەوانی پێوە دیارە‪ .‬ئەم سەرکردانە بەتایبەتی لە بواری سیاسەتدا‬ ‫ئەگەر دەگمەن نەبن زۆریش نین‪ ،‬بەاڵم گەلی کوردیش لێی بێبەش نەبووە‪.‬‬ ‫یەک لەوانە کاک فوئادی سەرکردەیە‪ ،‬بەاڵم رەنگە وشەی سەرکردە بەتەنیا بۆ‬ ‫پێناسەی کاک فوئاد ناتەواو بێت‌و نەتوانێ بەشێکی زۆر لە تایبەتمەندییەکانی‬ ‫ئەو کەسایەتی‌یە مێژووییەی شۆڕشی چەوساوەکان بخاتە بەرچاو‪ ،‬چونکە‬ ‫سەرکردەبوون تەنیا یەکێک لە پێناسەکانی ئەو بوو‪ ،‬کاک فوئادی رۆشنبیر‪،‬‬ ‫پێشمەرگە‪ ،‬کرێکار‪ ،‬جووتیار‪ ،‬فەرماندە‪ ،‬نوێنەرو خەت دارێژەر ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫هەر ئەم تایبەتمەندیانە کاک فوئادی وەک ناوێکی هیوا بەخش‪ ،‬پاڵپشت‪،‬‬ ‫خۆشەویست‌و لەبەرداڵن لە سەراسەری کوردستاندا ناساند‪ ،‬کاک فوئادی‬ ‫دامەزرێنەر‪ ،‬خەباتکاری نێو زیندان‪ ،‬یارمەتیدەری جووتیاران‪ ،‬گوڵی سەرتۆپی‬ ‫کۆمەڵگای رووناکبیریی‌و رێکخەری رێکخراوە جەماورەرییەکان‪ ،‬ئەمانە بەشێک‬ ‫لەو نازناوانەن کە لە کوردستانی رۆژهەاڵت هەر بەئەوەوە دەناسرێتەوە‪.‬‬ ‫کاک فوئاد هەر لەسەرەتای الوییەوە کە دەستی بە هەڵسووڕانی سیاسی‬ ‫کردووە تا ئەو کاتەی گیانی لە پێناو ئامانجی بەرزی رزگاری چەوساوەکاندا‬ ‫بەخت کرد‪ ،‬هەمیشە بیری لە نوێگەریی لە حەوزەی کاری خۆیدا کردووەتەوە‪،‬‬ ‫لەو تەمەنە کورتەی خۆیدا چەندین شاکاری نۆیی بۆ خزمەت بە چەوساوەکانی‬ ‫کوردستان خوڵقاندووە کە تا ئێستایش کۆمەڵەو بزووتنەوەی حەقخوازانەی‬ ‫گەلی کورد شانازیی پێوە دەکات‪ .‬کۆکردنەوەی روشنبیران‌و دەستەی‬ ‫دامەزرێنەری کۆمەڵە‪ ،‬دامەزراندنی یەکێتی جووتیاران‪ ،‬پێکهێنانی رێکخراوە‬ ‫جەماوەرییەکان‪ ،‬رێکخستن‌و بەسەرەنجام گەیاندنی کۆچی مێژوویی مەریوان‪،‬‬ ‫دانانی بناغەی بەرگری کە ئەوکات بە(جنبش مقاومت) دەناسرا‪ ،‬لە نموونەی‬ ‫ئەو نوێ گەریانەن کە کاک فوئاد رۆڵی سەرەکی تێدا بوو‪ .‬ئەم سەرکردە‬ ‫بیرمەندە لە نوێگەرییەکانیدا ئەوپەڕی وردبینی بەکار بردووەو هەمیشە‬ ‫سەرکەوتنی هەست پێکردووە‪ ،‬ئەوجا دەستی داوەتە خوڵقاندنی کارێکی‬ ‫گەورە‪ ،‬بۆ راستی‌و دروستی ئەم قسەیە پێویستە چاوێک بە سەر کارەکانیدا‬ ‫بخشێنین تا بزانین چۆن ئامانجەکانی بە دروستی پێکاوە‪ .‬وەگەڕخستنی هەموو‬ ‫توانای خۆی‌و بەشداری کارای وەک تاکێک لە گەڵ هاوڕێیانی لە پێکهێنانی‬ ‫کۆمەڵەدا وەک حیزبی پێشڕەوی چەوساوەکانی کوردستان و پاڵپشتی ژنان‌و‬ ‫هێنانیان بۆ ناو ریزی شۆڕشی کوردستان‪ ،‬بە شێوەی راستەوخۆ و بەگژا‬ ‫چوونەوەی داب‌ونەریتی کۆن کە تا ئەوکات بڤە بوون‌و کوردستان حیزبی‬ ‫وای بە خۆیەوە نەبینی بوو‪ ،‬کۆمەڵەی کرد بەو حیزبە سەرەکیەی ئەمڕۆ‪.‬‬ ‫دامەزرانی یەکێتی جووتیاران بۆ بەگژا چوونەوەی ئاغاو دەرەبەگەکان وەک‬ ‫باسکی چەکداری جووتیاران لە بەرانبەر ئەنجومەنی عەشایری دەرەبەگەکان‬ ‫کە ئەودەم لە ئاوایی جانەوەرە پێکهاتبوو‪ ،‬توانی لە زۆر ناوچەی کوردستان‬ ‫بیانکات بە خاوەن زەوی‌و زاری خۆیان‪ ،‬پێکهێنانی رێکخراوە جەماوەرییەکان‬ ‫کە توانی دەورو نەخشی بەر چاوی بێت لە وشیار کردنەوەو رێکخستنی‬ ‫خەڵک بەتاێبەت لەو سەردەمەدا کە لە کوردستان دەیان دەستەو تاقمی‬ ‫چەکدارو کۆنەپەرەست وەک سپای رزگاری‌و مەکتەب قورئانیەکانی تێدا بوو‪،‬‬ ‫بیرکردنەوە لە کاری مەدەنی بە راستی تازەگەری بوو‪ .‬ئەم بۆچوونە وای‬ ‫کرد تا دەستی کۆنەپەرستانی رزگاری‌و مەکتەبیەکان لە بزووتنەوەی کورد‬ ‫کورت کاتەوە‪ .‬کۆچی مێژوویی مەریوان کە ئەو رێپێوانە جەماوەرییە گەورەی‬ ‫سنەو سەقزی بەرەو مەریوان بەدوای خۆیدا هێنا کە دەکرێ بڵێین پاش‬ ‫رێپێوانەکەی چین بە سەرپەرەستی مائۆ لە دنیا کەم وێنە بوو‪ .‬کاک فوئاد لە‬ ‫کاری جەماوەریدا تواناو هێزێکی هه بوو کە زۆر زوو دەیتوانی خەڵک رێکبخاو‬ ‫لە دەوری یەکیان کۆ کاتەوە‪ .‬یەکێکی‌تر لە نوێگەرییەکانی کاک فوئادی رابەر‬ ‫کە کۆمەڵەو گەلی کورد هەمیشە دەتوانێ شانازی پێوەبکات شەفافیەت بوو‬ ‫لە کارەکانیدا بە تایبەت ئەو کاتانەی کە مەسئوولیەتی نوێنەرایەتی خەڵکی‬ ‫لە ئەستۆ بووە‪ .‬خەڵکی مەریوان دەزانن لە کاتی کۆچە مێژووییەکەیاندا‬ ‫کە کاک فوئاد لە دەستەی نوێنەرایەتی‌یاندا بوو چۆن هەموو ئێوارەیەک لە‬ ‫ئوردووگا کۆیانی دەکردەوەو دانوسانەکانی شورای شاری لەگەڵ نوێنەرانی‬ ‫رژێمی تازە بەدەسەاڵت گەیشتووی بۆ باس دەکردن‌و پرسی پێ دەکردن‪.‬‬ ‫دەسکەوت‌و زیانەکانی بزووتنەوەکەی بۆ باس دەکردن‌و کارەکانی داهاتووی‬ ‫پێ رادەگەیاندن‪ .‬ئەمە ئیتر فوئادی مستەفاسوڵتانی لە نێو دڵی چەوساوەکانی‬ ‫کوردستاندا بۆ هەمیشە کرد بە کاک فوئادی رابەرو خۆشەویست‪ ،‬ئەم‬ ‫خۆشەویستی‌و ناوبانگە تەنانەت سنوورەکانی کوردستانیشی بەزاند‪ ،‬کاتێ کە‬ ‫هەواڵی گیانبەخت کردنی کاک فوئاد باڵو بووەوە‪ ،‬ئەحمەدی شاملوو کەڵە‬ ‫شاعیری بەناو بانگی ئێرانی یەکێک لە شاکارە ئەدەبیەکانی خۆی پێشکەش‬ ‫بەیادی کاک فوئاد کرد‪ .‬هە رئەو خۆشەویستی‌یەی کاک فوئاد بوو کە قەاڵو‬ ‫بەرقەاڵی کرد بە قەاڵی لە بن نەهاتووی کۆمەڵە‪ .‬ئێستاکەش پاش ‪33‬ساڵ‬ ‫شەپۆلەکانی زرێبار چاوەڕێی شاباڵی کاک فوئادن تا بیانباو بیان بارێنی بە‬ ‫سەر مەزرای زەحمەتکیشانداو نان‌و ئاوەدانییان بۆ بەدی بێنی‪ ،‬گەوناوێیش‬ ‫بە سینگی رووتەوە چاوەڕێیە تا بەڵکوو کاک فوئاد دیسانەوە یەکەم گو‌لەی‬ ‫بارهێنانی یەکێتی جووتیارانی لێ نیشانە بگرێ‌و شانازی‌یەکی‌تر بۆ خۆی تۆمار‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم مەخابن کاک فوئاد لە ئامێزی تاڵەسوارەو ئێستا رێبازەکەی لە‬ ‫دووی شانی بەهێز دەگەڕی تا بتوانی شانازیی مەشقی قوتابخانەکەی کاک‬ ‫فوئادی لەسەر شان دانی‪.‬‬


‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫فواد‪ ،‬ئه‌و ناوه‌ی په‌یوه‌ست بوو به‌ ئه‌فسانه‌كان‬

‫به‌بۆنه‌ی نۆی خه‌رمانان ساڵرۆژی گیانبه‌ختكردنی هاوڕێ فوادی مسته‌فا سوڵتانی‬ ‫ره‌زا كه‌عبی‬ ‫سی‌و سێ ساڵ له‌گیانبه‌ختكردنی تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌رده‌ڵێی چه‌ند ساتێك‬ ‫گیانبه‌ختكردنی‬ ‫هه‌واڵی‬ ‫له‌وه‌پێش‬ ‫باڵوبووته‌وه‌‪ .‬هه‌مووان پاش سی‌و سێ ساڵ‬ ‫به‌داخ‌و كه‌سه‌رێكی واوه‌ باس له‌مه‌رگی كاك‬ ‫فوئاد ده‌كه‌ن ك ‌ه ده‌ڵێی مه‌رگی فوئاد تاز‌ه‬ ‫روویداوه‌‪ .‬هه‌ركات ل ‌ه كۆڕ‌و كۆمه‌ڵێكدا‬ ‫ناوی فوئاد ده‌هێنرێت‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ش ك ‌ه‬ ‫هیچ كات كاك فوئادیان نه‌دیوه‌‪ ،‬به‌خه‌م‌و‬ ‫په‌ژاره‌یه‌كه‌و‌ه باس له‌مه‌رگی كاك فوئاد‬ ‫ده‌كه‌ن ك ‌ه ده‌ڵێی چه‌ندین ساڵ له‌گه‌ڵیدا‬ ‫كاریان كردوه‌‌و په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵیدا‬ ‫هه‌بووه‌‪ .‬پاش ‪ 33‬ساڵ له‌مه‌رگی كاك‬ ‫فوئاد‪ ،‬هێشتا هه‌مووان‌و به‌تایبه‌تی‬ ‫رێبه‌ریی كۆمه‌ڵه‌ هه‌ست به‌ جێگه‌ی خاڵی‬ ‫ئه‌و ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌م هه‌سته‌ ده‌رباره‌ی فواد‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی سه‌یر بۆ جه‌ماوه‌رێكی به‌رینتر‬ ‫له‌كوردستان‪ ،‬نه‌ك ته‌نها كوردستانی‬ ‫ئێران‪ ،‬به‌ڵكو له‌به‌شه‌كانی دیك ‌ه كوردستان‬ ‫گواستراوه‌ته‌وه‌‌و بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالیستی‌و‬ ‫چه‌پ نه‌بوونی كاك فوئاد ب ‌ه كۆسپێكی‬ ‫گه‌ور‌ه بۆ خۆی ده‌زانێت‪.‬‬ ‫نۆی خه‌رمانان ساڵرۆژی مه‌رگی فوئادی‬ ‫موسته‌فا سوڵتانی‪ ،‬دامه‌زرێنه‌ر‪ ،‬رابه‌ری‬ ‫دیارو به‌رچاوی كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬زیندانی سیاسی‬ ‫خۆڕاگری گرتوخانه‌كانی رژیمی شا‪ ،‬سیمای‬ ‫بێوێنه‌ی بزوتنه‌وه‌ی سوسیالیستی‌و چه‌پ‬ ‫له‌كوردستان‌و ئێران‪ ،‬خه‌باتكاری ریزه‌كانی‬ ‫خۆڕاگریی دژی داگیركاری رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی له‌كوردستان‪ ،‬دۆست‌و هاوڕێی‬ ‫خه‌ڵكی زه‌حمه‌تكێش‌و داكۆكیكاری‬ ‫سه‌رسه‌ختی مافه‌كانیان‌و به‌شداریكردنیان‬ ‫له‌ بزوتنه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫سی‌و سێ ساڵ له‌وه‌پێش‌و له‌رۆژی نۆی‬ ‫خه‌رمانانی ساڵی ‪ 1358‬رادیۆی تاران‬ ‫كاتژمێر دووی پاشنیوه‌رۆ به‌خۆشحالیه‌كی‬ ‫زۆره‌وه‌ هه‌واڵی كوژرانی رابه‌ری (چد‬ ‫انقالب) فوئاد مسته‌فا سوڵتانی راگه‌یاند‪.‬‬ ‫مه‌رگی كاك فوئاد ریزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی رێبه‌رییه‌كه‌ی هه‌ژاند كه‌ به‌هۆی‬ ‫هێرشی هێزه‌كانی رژیم بۆ سه‌ر كوردستان‬ ‫له‌چركه‌ساتێكی هه‌ستیار‌و مێژوویدا بوون‪.‬‬ ‫به‌بێ ناوی فوئاد درێژه‌دان به‌هه‌ڵسوڕانی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و ئه‌و به‌رپرسیارێتیه‌ گرنگه‌ی‬ ‫خرابوویه‌ ئه‌ستۆی ئه‌سته‌م بوو‪ .‬كۆماری‬ ‫ئیسالمی كه‌ به‌باشی له‌ده‌ورونه‌قشی‬ ‫كاك فوئاد بۆ كۆمه‌ڵه‌‌و بۆ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫شۆڕشگێڕانه‌ی گه‌لی كورد به‌ئاگا بوو‪ ،‬به‌م‬ ‫هۆیه‌و‌ه هه‌واڵی مه‌رگی كاك فوئادی به‌په‌ل ‌ه‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‌و بۆ تێكشاندنی هه‌رچه‌شن ‌ه‬ ‫به‌رخۆدان‌و رۆحیه‌ی شۆڕشگێڕانه‌‌و‬ ‫خه‌باتكاران ‌ه هه‌وڵیدا له‌سه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ی‬

‫كاك فوئاد پاش‬ ‫مه‌رگی بوو ب ‌ه ره‌مزی‬ ‫وه‌فاداری بۆ خه‌ڵكی‬ ‫زه‌حمه‌تكێش‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫شۆڕشگێڕانه‌ی كوردستان‪،‬‬ ‫ژنانی سته‌ملێكراو‪..‬‬ ‫بوو ب ‌ه هێمانی خه‌بات‬ ‫دژی دوژمنانی خه‌ڵك‪،‬‬ ‫خه‌بات دژی بورژوازی‌و‬ ‫كۆنه‌په‌رستی‌‬

‫کاک فواد له‌کاتی ئاگادارکردنه‌وه‌ی خه‌ڵک له‌گفتوگۆکان له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی رژیم‪ ...‬کانی میرانی مه‌ریوان‬ ‫هه‌واڵی مه‌رگی كاك فوئاد سه‌رمایه‌گوزاری هیوای هه‌مووان بوو‪ .‬كاك فوئاد له‌زیندان‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫كه‌سێك نه‌بوو كه‌ ته‌نها به‌ڕه‌ی خۆی له‌ئاو‬ ‫كاك فوئاد گیانی به‌خت كرد‪ ،‬به‌اڵم ده‌ركێشێت‪ ،‬ئه‌و ك ‌ه ده‌ڕۆیشت تا پێگه‌یه‌كی‬ ‫ره‌هه‌نده‌كانی ناسین‌و كاریگه‌رییه‌كانی گه‌وره‌تر به‌ده‌ستبێنێت‪ ،‬به‌رده‌وام بیری ل ‌ه‬ ‫كاك فواد كۆتایی نه‌هات‪ .‬فوئاد مسته‌فا به‌رگرییه‌كی گشتیتر‌و هیدایه‌تی بزوتنه‌وه‌‌و‬ ‫سوڵتانی پاش گیان له‌ده‌ستدانی بوو ب ‌ه پته‌وكردنی ریزه‌كانی ده‌كرده‌وه‌‪ .‬كاك‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌كی ئه‌فسانه‌یی له‌ كوردستان‪ .‬فوئادیان ل ‌ه زیندانی تاران بۆ زیندانی سن ‌ه‬ ‫خه‌می مه‌رگی كاك فوئاد تا هه‌نووك ‌ه گواسته‌وه‌‪ .‬له‌زیندانی سن ‌ه كه‌ یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫هه‌ستی پێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم فوئاد به‌مه‌رگی قه‌ره‌باڵغترین زیندانه‌كانی ئه‌و كاتی ئێران‬ ‫خۆی دڵی ملیۆنان ئازادیخواز‌و رێبواری بوو‪ ،‬خۆشه‌ویستییه‌كی تایبه‌تی په‌یدا‬ ‫رێگه‌ی ئازادی‌و خه‌بات بۆ مافه‌كانی كرد‪ .‬زۆربه‌ی زیندانیانی زیندانی سنه‌ ك ‌ه‬ ‫خه‌ڵكی زه‌حمه‌تكێشی داگیركرد‪ .‬سه‌دان‌و زانیارییه‌كی زۆریان له‌سه‌ر سیاسه‌ت نه‌بوو‪،‬‬ ‫هه‌زاران منداڵ له‌وسه‌رده‌مه‌وه‌ تا ئێستاش كه‌وتن ‌ه ژێركاریگه‌ریی كاك فوئاده‌وه‌‪ .‬كاك‬ ‫ب ‌ه خۆشه‌ویستی كاك فوئاده‌وه‌‪ ،‬ناوی فوئاد نه‌یده‌ویست كه‌ كێشه‌كانی زیندانیانی‬ ‫فوئادیان لێده‌نرێت‪.‬‬ ‫سیاسی له‌زیندانی سنه‌ ك ‌ه ژماره‌یان‬ ‫فوئادی مسته‌فا سوڵتانی ساڵی ‪ 1327‬له‌په‌نجه‌كانی ده‌ست تێپه‌ڕ نه‌ده‌بوو‪،‬‬ ‫ل ‌ه یه‌كێك له‌ئاواییه‌كانی مه‌ریوان به‌ناوی له‌خۆیدا بمێنێته‌وه‌‌و سنوردار بكرێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫«ئاڵمانه‌» چاوی به‌ژیان هه‌ڵێنا‪ .‬توانی ئه‌م كێشانه‌ بۆ هه‌موو زیندانیان‬ ‫ساڵی ‪ 1346‬چووه‌ زانكۆی پیشه‌سازیی بگوازێته‌وه‌‌و سه‌مپاتی‌و پشتگیری ئه‌وان‬ ‫تاران‌و له‌و سااڵنه‌دا له‌گه‌ڵ كۆڕ‌و كۆمه‌ڵ ‌ه رابكێشێت‪ .‬هه‌ربه‌م هۆیه‌بوو كاتێك كاك‬ ‫ماركسیستیه‌كان ئاشنا بوو و ده‌ستی فوئاد ل ‌ه هاوینی ‪ 1357‬مانگرتنی ‪ 24‬رۆژی‬ ‫به‌چاالكی سیاسی كرد‪ .‬ساڵی ‪ 1348‬له‌گه‌ڵ زیندانیانی سیاسی زیندانی سنه‌ی رێبه‌ری‬ ‫چه‌ند كه‌سی دیكه‌‪ ،‬رێكخراوێكی دامه‌زراند ده‌كرد‪ ،‬ته‌واوی زیندانیانی ئه‌و زیندان ‌ه‬ ‫كه‌ دواتر به‌ناوی كۆمه‌ڵه‌ی شۆرشگێری ب ‌ه هه‌موو توانایانه‌وه‌ پشتگیرییان كرد‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان خۆی ناساند‪ .‬له‌به‌سه‌ركه‌وتن گه‌یاندنی ئه‌و مانگرتنه‌دا‬ ‫دامه‌زراندنی كۆمه‌ڵه‌ له‌بارودۆخی خه‌فه‌قانی ده‌ورونه‌قشیان هه‌بوو‪ .‬ئه‌م تایبه‌تمه‌ندیی ‌ه‬ ‫ئاریامێهری به‌رپرسیارێتییه‌كی گه‌وره‌بوو‪ .‬دیاره‌ی كاك فوئاد وات ‌ه به‌جه‌ماوه‌ری كردنی‬ ‫كاك فوئاد به‌خێرایی له‌ناو رێكخراوه‌كه‌دا كێش ‌ه سیاسییه‌كان‪ ،‬راكێشانی پشتگیری‌و‬ ‫پێگه‌یه‌كی تایبه‌تی په‌یدا كرد‪ .‬چاالكی پشتیوانی هه‌رچی به‌رینتری جه‌ماوه‌ر‪،‬‬ ‫سیاسی بۆ كاك فوئاد وه‌ك هه‌ر به‌شداری پێكردنیان ‌و هێنان ‌ه مه‌یدانیان‬ ‫خه‌باتكارێكی سوسیالیست‌و نه‌یاری رژیمی بۆ چاالكییه‌ سیاسیه‌كان له‌بواره‌كانی دیك ‌ه‬ ‫پاشایه‌تی مه‌ترسیداربوو‪ .‬كاك فوئاد كاری كۆمه‌ڵ ‌ه به‌رجه‌سته‌بوو‪ .‬له‌ده‌ره‌ه‌وی‬ ‫به‌هۆی چاالكییه‌كانیه‌وه‌له‌الیه‌ن ساواكه‌و‌ه زیندانیش له‌پشتگیریكردنی ئه‌و مانگرتنه‌‪،‬‬ ‫ده‌ستگیركراو ره‌وانه‌ی ئه‌شكه‌نجه‌گاكانی چه‌ندین خۆپیشاندانی جیاجیا له‌ سن ‌ه‬ ‫رژیم‌و دواتر زیندانه‌كانی تاران‌و سنه‌كرا‪ .‬رێكخرا كه‌ هاوڕێیانی كۆمه‌ڵ ‌ه له‌وان ‌ه هاوڕێی‬ ‫خۆڕاگری كاك فوئاد له‌زیندان‪ ،‬پاراستنی گیان به‌ختكردوو حسه‌ین پیرخزری ده‌ورو‬ ‫هه‌موو نهینییه‌كان له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌ی نه‌قشێكی گه‌وره‌یان تێیدا گێڕا‪.‬‬ ‫دڕندانه‌‪ ،‬له‌كاك فوئاد زیندانییه‌كی ده‌ورانی زیندانی كاك فوئاد كۆتایی‬ ‫سیاسی خۆڕاگری دروست ده‌كرد ك ‌ه هات‌و ره‌زبه‌ری ساڵی ‪ 1357‬له‌نێوان‬ ‫له‌ساته‌ سه‌خته‌كاندا جێگای متمانه‌‌و پێشوازی گه‌رمی بنه‌ماڵه‌‌و هاوڕێكان‌و‬

‫هه‌موو ئه‌وانه‌ی كاك فوئادیان ده‌ناسی‬ ‫بۆ ماڵه‌وه‌ گه‌ڕایه‌وه‌‪ .‬ئازادی كاك فوئاد‬ ‫هاوكات بوو له‌گه‌ڵ په‌رئه‌ستاندنی‬ ‫خه‌باتی به‌رباڵوی جه‌ماوه‌ریی دژی رژیمی‬ ‫پاشایه‌تی‪ .‬كاك فوئاد به‌خێرایی له‌شاری‬ ‫مه‌ریوان پێگه‌ی رابه‌رێكی دیار‌و كاریگه‌ری‬ ‫به‌ده‌ستهێنا‌و به‌هۆی شوێن‌و پێگه‌ی‬ ‫له‌كۆمه‌ڵ ‌ه كه‌ به‌خێرایی له‌رێكخراوێكی‬ ‫بچوك‌و نهێنییه‌و‌ه بوو به‌ ره‌وتێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری‬ ‫گشتگیری‬ ‫له‌سه‌راسه‌ری كوردستان ناوی كه‌وت ‌ه سه‌ر‬ ‫زاران‪ .‬به‌گیان به‌ختكردنی هاوڕێ حه‌م ‌ه‬ ‫حسه‌ین كه‌ریمی‪ ،‬یه‌كێك له‌دامه‌زرێنه‌رانی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه له‌‪26‬ی رێبه‌ندانی ساڵی ‪‌57‬و‬ ‫راگه‌یاندنی چاالكی ئاشكرای كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ره‌وته‌ سه‌رده‌مێكی نوێی ده‌ستپێكرد‪.‬‬ ‫پێویستییه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێرانه‌‌و‬ ‫بۆچوونی رادیكاڵ له‌كوردستان‌و نیازی‬ ‫كرێكاران‌و زه‌حمه‌تكێشانی ئه‌م كۆمه‌ڵگای ‌ه‬ ‫به‌حیزبی خۆیان‪ ،‬پێویستی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫شۆڕشگێرانه‌ی گه‌لی كورد ب ‌ه رێكخراوێكی‬ ‫پته‌و‌و قایم‪ ،‬راب ‌هر‌و رۆشنبیر له‌رووی‬ ‫سیاسییه‌وه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ی كرد‌ه پێشڕه‌وی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌ی گه‌لی كورد‪.‬‬ ‫بارودۆخێكی نوێ له‌پاش رێبه‌ندانی‬ ‫‪57‬ه‌وه‌ له‌كوردستان هاته‌ئاراوه‌‪ .‬رۆژه‌كانی‬ ‫شۆڕش‌و خه‌باتی جه‌ماوه‌ری له‌ئێران‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی كوردستانی بۆ ده‌ستبه‌ركردنی‬ ‫ئاواته‌كانیان‪ ،‬بۆ رزگاربوون له‌سته‌م‌و‬ ‫ناعه‌داڵه‌تی هێنای ‌ه مه‌یدان‪ .‬كۆمه‌ڵه‌ پێگه‌‌و‬ ‫ده‌ورونه‌قشێكی گه‌وره‌ی په‌یدا كردبوو و‬ ‫له‌م نێوه‌نده‌دا كاریگه‌رییه‌كانی كاری كاك‬ ‫فوئاد دیارتر بوو‪ .‬كاك فواد وه‌ك كادرێكی‬ ‫كارا له‌ئاستی رابه‌ری كۆمه‌ڵه‌‌و رابه‌ری‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌‪ ،‬له‌كۆبوونه‌وه‌ی‬ ‫گفتوگۆكان له‌وه‌فدی نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵك‌و‬ ‫ل ‌ه رابه‌ریكردنی خه‌باتی جه‌ماوه‌ری له‌كات ‌ه‬ ‫هه‌ستیاره‌كاندا خۆی نیشان ده‌دا‌و كه‌سانی‬ ‫ده‌وروب ‌هر‌وی ده‌خست ‌ه ژێر كاریگه‌ریی‬ ‫وردبینی‌و دوور ئه‌ندیشی‌و شاره‌زایی‬

‫خۆیه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌پێناسه‌كردنی جه‌وهه‌ری رژیمی تاز‌ه‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت گه‌یشتووی ئیسالمی‪ ،‬وه‌ك‬ ‫رژیمێكی دژ‌ه خه‌ڵكی‌و دژ‌ه ئازادی‪ ،‬كاك‬ ‫فواد بێ دودڵی‌و راشكاو بوو‪ .‬هیچ تیۆرییه‌ك‬ ‫نه‌یده‌توانی ئه‌و به‌و ئه‌نجامه‌ بگه‌یه‌نێت ك ‌ه‬ ‫ئه‌م رژیم ‌ه «دژه‌ ئێمپریالیسته‌»‪ .‬فواد‬ ‫ك ‌ه خۆی له‌كوره‌ی خه‌باتی سیاسی‌و‬ ‫ده‌ستوپه‌نجه‌ نه‌رمكردن له‌گه‌ڵ رووداوه‌كان‬ ‫خاراو ببوو‪ ،‬پێگه‌و ناوه‌رۆكی ئه‌م رژیمه‌ی‬ ‫به‌شێوه‌ی عه‌ینی تاووتوێده‌كرد‪ .‬پێناسه‌‌و‬ ‫دیدی دروست له‌كۆماری ئیسالمی له‌گه‌ڵ‬ ‫ناسینێكی دروست له‌كۆمه‌ڵگای كوردستان‌و‬ ‫ئه‌و به‌ستێن ‌ه له‌باره‌ی ك ‌ه له‌گه‌ڵ شۆڕشی‬ ‫‪ 57‬فه‌راهه‌م ببوو‪ ،‬كاك فوادی به‌ره‌و‬ ‫رێچكه‌یه‌ك برد ك ‌ه بتوانێت له‌م بارودۆخ ‌ه‬ ‫به‌هێزكردنی بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ری له‌كوردستان باشترین سوود‬ ‫ببینێت‪.‬‬ ‫ته‌واوی هه‌وڵ‌و وزه‌ی كاك فوئاد له‌گه‌ڵ‬ ‫باقی سه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬پاش شۆڕشی‬ ‫‪ 57‬له‌سه‌ر په‌ره‌پێدانی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫جه‌ماوه‌ری له‌كوردستان چه‌قی به‌ستبوو‪.‬‬ ‫كاك فوئاد له‌هه‌ر ده‌رفه‌تێك بۆ هێنان ‌ه‬ ‫مه‌یدانی خه‌ڵك‌و به‌شدارییان له‌پرسه‌كان‬ ‫كه‌ڵكی وه‌رده‌گرت‪ .‬له‌فرموله‌كردنی‬ ‫خواسته‌كانی خه‌ڵكی كوردستان له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫رژیمی نوێ له‌مانگی ره‌شه‌ممه‌ی ‪ 57‬ك ‌ه‬ ‫به‌ناوی بڕیارنامه‌ی ‪ 8‬ماده‌یی مه‌هاباد‬ ‫ناوبانگی ده‌ركرد‪ ،‬له‌شه‌ڕی خوێناوی‬ ‫سنه‌‌و رێكخستنی به‌رگرییه‌كی چه‌كدارانه‌ی‬ ‫جه‌ماوه‌ریی له‌به‌رامبه‌ر هێرشی وه‌حشیانه‌ی‬ ‫پادگانی شار‪ ،‬له‌بایكۆتی ریفراندۆمی ‪12‬ی‬ ‫خاكه‌لێوه‌ی ‪ ،58‬له‌رێكخستن‌و دامه‌زارندنی‬ ‫رێكخراوه‌ دیموكراتیكه‌كان له‌وان ‌ه جه‌معیه‌ت ‌ه‬ ‫دیموكراتیكه‌كان له‌شاره‌كانی كوردستان‪،‬‬ ‫یه‌كێتی جوتیاران‪ ،‬رێكخراو‌ه كرێكارییه‌كان‪،‬‬ ‫داكۆكی له‌بێكاران‪ ،‬رێكخراوه‌كانی ژنان‌و‪..‬‬ ‫كاك فوئاد هه‌وڵ‌و ماندوبوونێكی زۆری‬ ‫له‌خۆی نیشاندا‪ .‬له‌هێنان ‌ه مه‌یدانی خه‌ڵك‬


‫ژمار‌ه (‪ )٥8‬ساڵی پێنجەم‪201٢/3/6 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪7‬‬

‫شێرکۆ بێکه‌س‬ ‫ل ‌ه یادی سی ساڵه‌ی گیانبه‌ختکردنی فوئاد مسته‌فا سوڵتانی‬

‫بووه‌ ب ‌ه مه‌مكه‌مژی ساوایان‌و‬ ‫بووه‌ ب ‌ه حیكایه‌ت‌و‬ ‫ده‌ماوده‌م ئه‌گێڕدرێته‌وه‌‬ ‫قه‌ڵه‌م هه‌موو وشه‌ جوانه‌كانی خۆی خۆش ئه‌وێ‬ ‫به‌اڵم وشه‌ی ئازا له‌ پێش هه‌موویانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه مێژووی ئاخۆران‌و بخۆراندا‪..‬‬ ‫ئه‌و ده‌مه‌ی ب ‌ه مووی ڕیش په‌تی خنكان‬ ‫دروست ئه‌كراو له‌ تارانه‌وه‌ تا كوردستان درێژ ئه‌بۆوه‌‪.‬‬ ‫وه‌كو ئه‌وساو وه‌كو ئیستاش‬ ‫ئه‌رزی حه‌رام به‌ قه‌د ئه‌رزی هه‌موو واڵت بوو‬ ‫ڕه‌نگی حه‌رام له‌ هه‌موو ڕه‌نگه‌كان تۆخترو‬ ‫فه‌توای جه‌ڵده‌‪ .‬فه‌توای ڕه‌جم‬ ‫له‌ گشت په‌یڤێك به‌رزتر بوو‪.‬‬ ‫له‌و ده‌مه‌دا بوو‬ ‫فوئاد هات ‌ه ناو مینڕێژی حه‌رامه‌وه‌‬ ‫سه‌ری ئازادی ژنی كردبوو ب ‌ه مانگ‬ ‫باسكی ئازادی ژنی كردبوو به‌ جۆگه‌و‬ ‫مه‌مكی ژنی كردبوو به‌ چراو‬ ‫پرچی ژنی كردبوو به‌ پردو‬ ‫ئازاری ئه‌وانی كردبوو به‌ په‌یام‪.‬‬ ‫من قه‌سیده‌م هێالنه‌ی ‌ه‬ ‫بۆ هه‌ر باڵنده‌یه‌كی كوردستان‪.‬‬ ‫من هه‌رگیز لێم نه‌پرسیون‬ ‫ئێوه‌ له‌ كام ئاسمانه‌وه‌ هاتوون؟‬ ‫ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵته‌وه‌ فڕیون یان له‌ ڕۆژئاواوه‌؟‬ ‫پێناسه‌ی باكوورتان له‌ بااڵتاندا‬ ‫هه‌ڵگرتووه‌ یان نامه‌ی باشوور‬ ‫له‌ ده‌نگتاندا؟!‬ ‫من زامێكی كوردستانیم‬ ‫ئه‌و خوێنه‌ی لێمدێ‬ ‫چووره‌یه‌كی هی ڕۆژهه‌اڵته‌و‬ ‫چووره‌یه‌كی هی ڕۆژئاوایه‌و‬ ‫تیلماسكێكی هی باكوورو‬ ‫تیلماسكێكی هی باشوور!‬ ‫ئه‌و خوێنه‌ی ئیسته‌یش له‌به‌رچاوی ئێوه‌‬ ‫له‌ سینه‌مه‌وه‌ دێت ‌ه خوارێ‌و سه‌رتاپام‬ ‫ئه‌كا ب ‌ه شه‌فه‌ق‌و ئه‌م هۆڵه‌یش‬ ‫ئه‌كا ب ‌ه گوڵجاڕی هه‌اڵڵه‌‬ ‫ئه‌وه‌ خوێنی فوئاد سوڵتانییه‌و‬ ‫جه‌سته‌ی ئه‌وه‌ له‌ناو جه‌سته‌ی منداو‬ ‫دڵی ئه‌وه‌ له‌ناو شیعری منداو‬ ‫ئه‌و‌ه هه‌مان دار هه‌ناری قوربانییه‌و‬ ‫ل ‌ه ناو ڕۆحی مندا ئه‌ڕوێ!‬ ‫ئیسته‌ له‌وێ‪ ..‬له‌ ئه‌ڵمانه‌‬ ‫هه‌ر له‌ نێوان دووئاوایی‬ ‫«بسام‌و كانیعمه‌ت»دا‬ ‫ب ‌ه شه‌و ڕۆژ ته‌یرێكی سه‌رو گه‌ردن سووری‬ ‫په‌ڕوباڵ سپی‬ ‫دێت‌و ئه‌چێ‌و له‌و به‌ینه‌دا‬ ‫به‌ ده‌م فڕینی نزمه‌وه‌‬ ‫گۆرانییه‌ك‪..‬‬ ‫بۆ مندااڵنی هه‌ژارو خونچه‌ی ساواو‬ ‫ئاوی جۆگه‌له‌ی غه‌مگین‌و‬ ‫قوڵینه‌ی به‌تاڵی نان‌و‬ ‫گۆرانییه‌ك بۆ هه‌تاوی‬ ‫له‌ش ڕێ ڕێ بووی ناو زیندان‌و‬ ‫گۆرانییه‌ك بۆ نمه‌نمه‌ی‬ ‫خه‌مانی ژنان ده‌ڵێ‪..‬‬

‫ئه‌و به‌رده‌وام له‌گه‌ڵمانه‌‬ ‫ده‌مێ نووكی قه‌ڵه‌ممانه‌و‬ ‫ده‌مێكی تر وا له‌ تابلۆی به‌رده‌ممانداو‬ ‫ڕۆژێكی تر‬ ‫ئه‌چێته‌ ناو گوڵدانه‌وه‌و جارێكی تر‬ ‫له‌به‌ر په‌نجه‌ره‌ی ژووره‌و له‌ ته‌كماندا ڕائه‌وه‌ستێ‌و‬ ‫له‌ نێوانی ڕێز‌ه ڕێزه‌ی بارانه‌وه‌‬ ‫خه‌یاڵێكه‌و دوور ئه‌ڕوانێ‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵمانه‌‪ ..‬وه‌كو هه‌وا‪ ..‬له‌گه‌ڵمانه‌!‬ ‫ئه‌و وه‌خته‌ی سواری فڕۆكه‌و كه‌شتی ئه‌بین‬ ‫له‌ویاندا ئه‌و په‌روانه‌یه‌و‬ ‫له‌میاندا ئه‌و چارۆگه‌یه‌و‬ ‫له‌مێژووشدا‪ ..‬هه‌موو جارێ‬ ‫ئه‌گه‌ر كورسی به‌رامبه‌رو‬ ‫ته‌نیشت چۆڵ بێ‬ ‫وه‌كو خه‌ونێ په‌یدا ئه‌بێ‌و‬ ‫به‌ هێمنی دائه‌نیشێ!‬ ‫له‌ هه‌ر كوێ بین‪ ..‬ئه‌و له‌وێیه‌‬ ‫له‌ ئاوێنه‌دا ك ‌ه سه‌یری خۆمان ئه‌كه‌ین‬ ‫ئه‌ویش دێته‌ پشتمانه‌وه‌و ڕائه‌وه‌ستێ‌و‬ ‫سه‌یرمان ئه‌كاو پێئه‌كه‌نێ‪.‬‬ ‫وه‌ختێ ك ‌ه چه‌پكه‌گوڵ ئه‌كڕین‬ ‫ئه‌و هه‌میشه‌ گوڵێكیانه‌‪.‬‬ ‫له‌ تیڤێدا هه‌میشه‌ ئه‌و ل ‌ه ئازاری‬ ‫ناو دنیادا ئه‌بینین‌و‬ ‫ئه‌و كه‌ناڵێكی بۆ نییه‌و‬ ‫ل ‌ه گشت كه‌ناڵێكی جوانی چاودا‬ ‫وێنه‌ی دیاره‌‪.‬‬ ‫وه‌ختێ ئه‌چینه‌ ده‌ره‌وه‌و‬ ‫ده‌ستی منداڵه‌كان ئه‌گرین‬ ‫ئه‌و یان بووه‌ ب ‌ه نوقڵی ناو گیرفانیان‌و‬ ‫یاخود بوه‌ به‌و جاده‌یه‌ی‬ ‫درێژ درێژ ئه‌بێته‌وه‌ به‌ره‌و كازیوه‌ی زیوینی‬ ‫ئاینده‌یان‪.‬‬ ‫ونمان ناكاو ونی ناكه‌ین‬ ‫له‌ هه‌ر كوێ بین ئه‌و دێ‌و ده‌ماندۆزێته‌وه‌‪..‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بچین ‌ه ماڵێكی سه‌قزه‌وه‌‬ ‫له‌ نه‌خشه‌كانی مافووری سه‌ر دیواردا‬ ‫بۆته‌ شاهۆیه‌ك‌و ئه‌فڕێ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بچینه‌ كۆنسێرتێ‬ ‫خۆی ئه‌گۆڕێ‌ به‌ كه‌مانچه‌و‬ ‫به‌ شمشاڵ‌و یاخود بووه‌‬ ‫به‌ مایكرۆفۆن ئه‌مانبینێ‌و ئه‌ماندوێنێ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بڕۆین دوور دوور بڕۆین‪.‬‬ ‫هه‌ر لێره‌وه‌ هه‌تا ئۆقیانووسی ئارام‬ ‫له‌ پڕێكدا وه‌كو نه‌وره‌سێكی عاشق‬ ‫په‌یدا ئه‌بێ‌و‬ ‫به‌ ده‌وری سه‌ردا خول ئه‌خواو‬ ‫باڵ هه‌ڵئه‌بڕێ بۆ ساڵوو‬ ‫له‌ دواییدا نزم نزم تێئه‌په‌ڕێ!‬ ‫گه‌ر بچینه‌ ناو برین ‌ه ڕه‌شه‌كانی‬ ‫كه‌ركووكه‌وه‌‬ ‫ئه‌و ئه‌بینین ل ‌ه تاقێكدا‬ ‫یان ده‌رمانه‌ بۆ سووتان‌و‬ ‫یاخود بووه‌ ب ‌ه سه‌رینی‬ ‫ژنه‌ نه‌خۆشێكی ئه‌وێ!‬ ‫ونمان ناكاو ونی ناكه‌ین‬ ‫له‌ هه‌ر كوێیه‌كی دنیا بین‬

‫ل ‌ه لۆچی هه‌ر زه‌مانێكدا‬ ‫ئه‌و ئه‌بینین‬ ‫من ب ‌ه سه‌ردان چووم بۆ دارفوور‬ ‫له‌وێ له‌ناو قاقڕێكی برسێتیدا‪..‬‬ ‫له‌وێ له‌ناو سه‌رماو سۆڵه‌ی بێكه‌سیدا‬ ‫دوو جار بینیم‬ ‫یه‌كه‌م جاریان خۆی كردبوو ب ‌ه پاروویه‌ك‬ ‫له‌ناو ده‌ستی بچكۆالنه‌ی منداڵێكداو‬ ‫جاری دووه‌م خۆی كردبوو‬ ‫به‌ به‌تانیی گرمۆڵه‌بووی‬ ‫ژێر ده‌وارێ!‬ ‫ئه‌م ڕۆژانه‌یش من ئه‌یبینم‬ ‫زۆر ئه‌یبینم‪ ،‬ل ‌ه جاده‌كانی تاراندا‬ ‫له‌ناو ئاپووره‌ی زاماندا‬ ‫خۆی كردووه‌ به‌ تیلماسكێ‬ ‫ل ‌ه قوماشی ناوچه‌وانی شۆڕ‌ه ژنێ‌و‬ ‫یاخود ل ‌ه گه‌رووی شه‌قامدا‬ ‫بووه‌ ب ‌ه باڵی هاوارێ‪.‬‬ ‫من ئه‌یبینم هه‌موو ڕۆژێ من ئه‌یبینم‬ ‫لێر‌ه بێ یان له‌ هه‌ر شوێنێ‬ ‫به‌ به‌یانیان ده‌ستی چه‌پی ڕۆژنامه‌یه‌و‬ ‫به‌ نیوه‌ڕوان زه‌نگۆڵ زه‌نگۆڵی‬ ‫ئاره‌قه‌ی ناوچه‌وانی كرێكاره‌و‬ ‫به‌ ئێواران زه‌رده‌ی زه‌رده‌خه‌نه‌ی ماڵه‌و‬ ‫ل ‌ه شه‌ویشدا‪ ..‬من ئه‌یبینم‬ ‫له‌سه‌ر ترۆپكی ئاویه‌ر‬ ‫مانگه‌شه‌وی خۆشه‌ویستی‌و‬ ‫داڕژانی تریفه‌یه‌!‬ ‫ئیسته‌ له‌وێ ل ‌ه گۆڕستانی «تاڵه‌سوار»ی ئه‌ڵمانه‌‬ ‫شاتوویه‌كی سوور بوو‌ه ب ‌ه حیكایه‌ت خوانی‬ ‫شه‌وانه‌ی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌و هه‌موو شه‌وێ به‌شێك‬ ‫ل ‌ه داستانه‌كه‌ی «فوئاد سوڵتانی» ئه‌گێڕێته‌وه‌و‬ ‫به‌اڵم داستان ته‌واو نابێ‪ .‬قسه‌ی ئه‌و هه‌موو‬ ‫گه‌اڵیه‌ په‌یڤی ئه‌و هه‌موو گژوگیایه‌ ته‌واو‬ ‫ئه‌بێ‌و وه‌لێ قسه‌ی برینه‌كانی جه‌سته‌ی ئه‌و‬ ‫دوایی نایه‌!‪..‬‬ ‫ئیستا له‌وێ‬ ‫ئه‌و شاتوو‌ه سی لقی خۆی‬ ‫ئه‌كا ب ‌ه سی شه‌م‌و له‌ یادی‬ ‫فوئاد سوڵتانیدا یه‌كه‌ یه‌كه‌‬ ‫به‌ په‌نجه‌كانی سی گه‌اڵ دایان ئه‌گیرسێنێ‪.‬‬ ‫ئیسته‌ش ئێمه‌ لێره‌‬ ‫سی ئاوێنه‌‪ .‬سی ئینجانه‌‪ .‬سی منداڵ‪.‬‬ ‫سی كانیی‪ .‬سی كۆتر‪ .‬سی هه‌اڵڵه‌‪.‬‬ ‫سی شیعر‪ .‬ل ‌ه به‌رده‌می گواڵڵه‌یی ئه‌م‬ ‫یاده‌دا ڕیز ئه‌كه‌ین‌و له‌و كاته‌دا كوردستانیش‬ ‫ب ‌ه ڕانك‌وچۆغه‌یه‌كی سووره‌و‌ه دێت‌و سی جار‬ ‫ته‌وێڵی ڕووناكی فوئاد سوڵتانی ماچ ئه‌كات‌و‬ ‫له‌ دواییشدا هه‌ر هه‌موومان ل ‌ه سی ڕیزدا‬ ‫پێكه‌و‌ه ئه‌چینه‌وه‌ بۆ ئه‌ڵمانه‌و له‌وێ به‌ ده‌م‬ ‫حه‌یرانێكی باڕێزه‌و‌ه باوه‌ش ئه‌كه‌ین‬ ‫به‌ شاتووه‌كه‌ی سوڵتانیدا!‬ ‫سلێمانی‬ ‫‪2009 /6 /23‬‬


‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫تا ئیستا ل ‌ه گۆڕستانی «تاڵه‌سوار»ی سه‌ر به‌ ته‌م‌و‬ ‫مژو خاك‌و خۆڵ ئه‌رخه‌وانیدا‪ ..‬ل ‌ه سنگی شه‌قار شه‌قارو‬ ‫تینووی ئه‌ودا‪ ،‬دره‌ختێكی ئه‌فسووناویی كه‌ڵه‌گه‌تی‬ ‫ب ‌ه خۆی چاو ڕه‌ش‪ ،‬سمێڵ ئه‌ستووری‪ ،‬ناوچه‌وان پانی‬ ‫ده‌م دوو خۆش‪ ..‬دره‌ختێكی پ ‌هل‌وپۆداری پڕ له‌ جریوه‌و‬ ‫جووكه‌ی هه‌میشه‌ نیگا ته‌ڕ‪ ..‬دره‌ختێ به‌رده‌وام‬ ‫له‌ كڕنووش بردندای ‌ه بۆ مه‌زارێكی ب ‌ه هه‌یبه‌تی ته‌مه‌ن‬ ‫سی ساڵه‌ی ژێر سایه‌ی‪ ..‬ئیستا له‌وێ‪ ..‬ل ‌ه گۆڕستانی‬ ‫تاڵه‌سواردا‪ ..‬له‌ بێده‌نگییه‌كی خوێناویدا‪ ..‬كه‌ مێژوویه‌كی‬ ‫برینداری تێدا ئه‌زرنگێته‌وه‌‪ .‬سه‌دای عه‌شقێك ئه‌بیسترێ‬ ‫ك ‌ه (با) ئه‌یهێنێ‌و ئه‌یباو‪ ،‬به‌فر پرووشه‌ی تیا ئه‌كاو‪،‬‬ ‫شیعر له‌ شێوه‌ی په‌پووله‌و په‌لكه‌گیای ته‌نیادا به‌ ده‌م‬ ‫ئه‌و سه‌دایه‌وه‌ خۆیان ڕائه‌ژه‌نن‌و ل ‌ه ڕه‌وه‌زێكی ئه‌وبه‌ریشدا‬ ‫شه‌وو ڕۆژ ته‌وارێك له‌ شێوه‌ی ژنێكی شین پۆشدا‪،‬‬ ‫حیكایه‌تی ئه‌و دره‌خته‌و ئه‌و مه‌زاره‌ ئه‌گێڕێته‌وه‌‪ .‬حیكایه‌تێ‬ ‫كه‌ هه‌ر وشه‌یه‌كی ئه‌ستێره‌یه‌كی بچووكه‌و هه‌ر ڕسته‌یه‌كی‬ ‫ڕێگایه‌كی دره‌وشاوه‌ی نوێیه‌و هه‌موو هه‌ناسه‌یه‌كی هه‌ناسه‌ی‬ ‫ئه‌سپێكی ڕامنه‌كراوی هه‌میش ‌ه ڕوو له‌ هه‌ورازه‌‪..‬‬

‫سه‌ر سه‌ری بینی‪.‬‬ ‫ئیتر ئه‌ویش وه‌كو ئازاری ئه‌و خه‌ڵكه‌‬ ‫بااڵی كردو‪ ،‬وه‌كو قیژه‌ی ئاخ‌و داخ‌و‬ ‫په‌یڤی ڕۆژانه‌ی خوێناوی‌و مانگه‌شه‌وی‬ ‫ده‌رده‌داری گونده‌كان‌و ده‌رمانی گریاوی‬ ‫نزیك بالیف خه‌م دایگرت‌و به‌اڵم‬ ‫الی ئه‌و‬ ‫خه‌م بوو ب ‌ه ترووسكه‌‬ ‫ژان بوو ب ‌ه برووسكه‌‬ ‫قیژه‌كان بوون ‌ه سروود‬ ‫بۆ هه‌موویشیان‬ ‫سه‌ری خۆی كرد ب ‌ه ڕوانگه‌و‬ ‫كه‌وت ‌ه ڕێگه‌!‬ ‫كه‌وته‌ كۆكردنه‌وه‌ی ئازاره‌كان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ستن ‌ه سه‌رپێ‪.‬‬ ‫سه‌ردانی گوڵه‌ گه‌نمه‌كانی ئه‌كرد‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی باسی مندااڵنی بێ شیریان بۆ بكات‪.‬‬ ‫سه‌ردانی جۆگه‌كانی ئه‌كرد‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی پێیان بڵێ تینوه‌كان له‌ كوێن؟!‬ ‫ئه‌چوو بۆ الی مامزه‌ نه‌خۆشه‌كان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی پێیان بڵێ كێ ده‌رمانه‌كانیان ئه‌دزێ‪.‬‬ ‫هه‌موو ڕۆژێ ئه‌چوو بۆ الی به‌رد‬ ‫تا پڕ ب ‌ه مشتی وره‌ی لێوه‌رگرێ!‬ ‫هه‌موو ڕۆژێ ئه‌و خه‌ریكی ئه‌وه‌ بوو‬ ‫په‌یڤ بگۆڕێ به‌ هه‌نگاو‬ ‫هه‌نگاو بكات ب ‌ه ئه‌زموون‌و‬ ‫ئه‌زموون بكات به‌و په‌نجانه‌ی‬ ‫له‌ نووسیندا ئه‌بن ب ‌ه چاو‬ ‫هه‌موو ڕۆژێ ئه‌و خه‌ریكی ئه‌وه‌ بوو‬ ‫زه‌نگه‌كانی جه‌ست ‌ه وریابكاته‌وه‌‬ ‫شانه‌كانی جه‌ست ‌ه نوێ بكاته‌وه‌‬ ‫سه‌رله‌نوێ ژیان دروست كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ گوڵه‌به‌ڕۆژه‌دا بوون ‌ه هاوڕێ‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی هه‌رگیز خۆر ون نه‌كات‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ زریاندا بوون ‌ه هاوڕێ‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی هه‌رگیز نه‌چه‌مێته‌وه‌‪.‬‬

‫كۆرپه‌یان ناونا دڵ‪( ..‬فوئاد)‬ ‫فوئاد له‌و نیشتمانه‌ بچكۆله‌یه‌ی ئه‌ڵمانه‌دا‬ ‫له‌گه‌ڵ گوڵی دارچواله‌دا چاوی پشكوت‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ كانیدا گوێچكه‌ی كرایه‌وه‌و‬ ‫ده‌ستی مێژوویه‌كی زامدار‪ ..‬مه‌اڵشووی هه‌ڵدایه‌وه‌و‬ ‫بای وه‌شت ڕایژه‌نی‌و‬ ‫له‌ دواییشدا له‌گه‌ڵ‬ ‫بێچوو‌ه پڵنگێكدا‪ ..‬پێی گرت‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ (با)ی كاره‌ساتدا گه‌ور‌ه بوو‪.‬‬ ‫ئه‌و بۆ یه‌كه‌مجار هه‌ژاری‌و نانی برسی‌و ئاوی چه‌وساوه‌‬ ‫پرسیاریان ال دروست كردو‬ ‫زوڵم‪ ..‬ڕایچڵه‌كاندو ڕه‌نگی په‌ڕیوی‬ ‫كێڵگه‌كان‌و جوتیاره‌كان‌و باڵی شكاوی‬ ‫باڵنده‌كان‌و په‌راسووی ده‌رپه‌ڕیوی مندااڵن‬ ‫په‌یامێكیان دایه‌ ده‌ستی!‬ ‫هێشتا ئه‌وو خونچه‌ له‌ یه‌ك عومردا بوون‬ ‫ك ‌ه پاییزی عومری واڵته‌كه‌ی بینی‪.‬‬ ‫هێشتا ئه‌وو نه‌ونه‌مام له‌ یه‌ك ته‌مه‌ندا بوون‬ ‫ك ‌ه زریكه‌ی ژنانی واڵته‌كه‌ی بیست‌و‬ ‫قامچی سه‌ر جه‌سته‌ی ئه‌وانی بینی‪.‬‬ ‫هێشتا ئه‌وو یه‌كه‌م باڵه‌فڕێی كۆتر‬ ‫له‌ یه‌ك ته‌مه‌ندا بوون‬ ‫ك ‌ه خوالنه‌وه‌و سووڕانه‌ه‌ی داڵه‌كانی‬

‫فوئاد وابوو‪..‬‬ ‫فوئاد خۆشه‌ویستی هه‌موو ماڵه‌ برینداره‌كان بوو‪.‬‬ ‫فوئاد خۆشه‌ویستی هه‌موو باڵنده‌ غه‌مگینه‌كان بوو‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویستی هه‌موو ماسیه‌‬ ‫زه‌ردو سوورو جوانه‌كان بوو‬ ‫«چونك ‌ه تۆڕه‌كانی لێ دوور ئه‌خستنه‌وه‌«‬ ‫خۆشه‌ویستی هه‌موو گه‌اڵو گوڵ‌و‬ ‫دارستان‌و بێشه‌كان بوو‬ ‫«چونكه‌ ته‌وره‌كانی لێ دوور ئه‌خستنه‌وه‌«‬ ‫خۆشه‌ویستی هه‌موو قه‌ڵه‌مه‌ پاكه‌كان بوو‬ ‫«چونك ‌ه درۆكانی نیشان ئه‌دان»‬ ‫درۆی مناره‌كان‬ ‫درۆی عه‌مامه‌كان‬ ‫درۆی جبه‌كان‬ ‫فوئاد وابوو‬ ‫فوئاد ئه‌یوت‪ :‬من هی خۆم نیم‪.‬‬ ‫سه‌رم سه‌ری شاخانه‌و‬ ‫ده‌ستم ده‌ستی باخانه‌و‬ ‫قاچم قاچی گوندانه‌و‬ ‫دڵم دڵی گوڵدانه‌و‬ ‫چاوم چاوی شارانه‌و‬ ‫گوێچكه‌م گوێچكه‌ی حه‌قیقه‌ت!‬

‫مه‌زاره‌كه‌و دره‌خته‌ك ‌ه‬ ‫دووانه‌ی «ئه‌ڵمانه‌«ی دایكن‬ ‫ئه‌ویان ناوی دارتوو‌ه سووره‌كه‌ی سوڵتانییه‌و‬ ‫ئه‌میشیان ناوی فوئاد سوڵتانییه‌!‬ ‫‑‬ ‫ئه‌م چیرۆكه‌ ته‌مه‌ن سی ساڵه‌‪ ،‬ئه‌م حیكایه‌تی‬ ‫تان‌و پۆ چنراو‌ه به‌ تریفه‌و هه‌اڵڵه‌‪ ،‬ئه‌م عه‌شقی‬ ‫ئاوو ئازادییه‌ بۆ یه‌كه‌م جار له‌ به‌ره‌به‌یانێكی‬ ‫زیوینی (ئه‌ڵمانه‌)ه‌وه‌ ده‌ستی پێكرد! ئه‌و وه‌خته‌ی‬ ‫ل ‌ه ژوورێكی قوڕینی بچكۆله‌ی په‌نجه‌ر‌ه نزمی به‌‬ ‫گوڵ ‌ه مێخه‌ك داپۆشراوه‌وه‌‪ ..‬گریانی كۆرپه‌یه‌كی‬ ‫تازه‌ له‌دایكبوو‪ ،‬له‌سه‌ر كاسه‌وه‌‪ ،‬گۆمی ئه‌و به‌ره‌به‌یانه‌ی‬ ‫شڵه‌قاندو «ئه‌ڵمانه‌«ی له‌ مژده‌یه‌كی سه‌وز هه‌ڵكێشاو هه‌ر‬ ‫هه‌مان‬ ‫كاتیش كه‌ڵه‌شێرێكی پۆپنه‌ ئاڵ خوێندی‌و تۆزێ له‌والتره‌وه‌‬ ‫ماینێك زاو جوانوویه‌كی سپی كه‌وت ‌ه سه‌رزه‌وی‌و له‌ ئاسۆیشدا‬ ‫ل ‌ه سێ ده‌ری هه‌ورێكه‌و‌ه گواڵڵ ‌ه باری!‬

‫تا ئه‌هات ته‌وری ڕیشدار‬ ‫تیژتر ئه‌بۆوه‌و‬ ‫تا ئه‌هات ئازار قوڵتر ئه‌بۆوه‌و‬ ‫برین په‌ل‌وپۆی نوێی ئه‌هاویشت‌و‬ ‫له‌مالیشه‌وه‌ تا ئه‌هات‬ ‫فوئاد بااڵی به‌رزتر ئه‌بۆوه‌و‬ ‫هه‌نگاوی ئه‌بوو به‌ هه‌نگاوی تیشك‌و‬ ‫ڕه‌نگی ب ‌ه ڕه‌نگی شه‌فه‌ق‌و‬ ‫چون الوالویش له‌ناو قه‌دی‬ ‫مێژووی تازه‌و‌ه ئه‌ئااڵ!‬ ‫مێژووی تازه‌‪ ..‬مێژووی هه‌ستانه‌وه‌ی ئه‌سپه‌كان بوو‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌ی كێڵگه‌كان‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌ی تاشه‌ به‌رده‌كان‌و‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌ی شه‌قامه‌كان‌و‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌ی ژنه‌كان!‬ ‫تاران په‌چه‌ی به‌ دره‌خت گرته‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌بای دا به‌سه‌ر ئاوداو‬ ‫جبه‌ی كرده‌ به‌ر جاده‌‪.‬‬ ‫عه‌مامه‌ی كرد‌ه سه‌ری باخچه‌‪.‬‬ ‫به‌زۆر ڕیشی به‌ گۆرانیی هێشته‌وه‌‬ ‫كراسی عاشورای كرد‌ه به‌ر شیعرو‬ ‫مۆسیقای بێوه‌ژن كردو‬ ‫ژیانی كرد به‌ پرسه‌!‬ ‫تاران به‌ ده‌م كه‌سه‌وه‌ پێناكه‌نێ‪.‬‬ ‫ب ‌ه ده‌م مه‌رگه‌وه‌ نه‌بێ‪.‬‬ ‫ئه‌و خۆشیی له‌ هیچ نابینێ‬ ‫ل ‌ه مه‌رگ نه‌بێ‪.‬‬ ‫ژنی ئه‌و كوڕی ئه‌و كچی ئه‌و‬ ‫هه‌موویان ناویان هه‌ر مه‌رگه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌وێ له‌دایك نابێ ژیانه‌‪.‬‬ ‫ئیستا فوئاد سوڵتانی‌و ئاینده‌‬ ‫قۆڵیان ل ‌ه قۆڵی یه‌ك دایه‌‬ ‫ئیستا فوئاد سوڵتانی‌و مۆسیقا‬ ‫له‌ناو شیعرا بوون ب ‌ه چرا‪.‬‬ ‫په‌نجه‌ی ئه‌وو په‌نجه‌ی باران‬ ‫هه‌ریه‌ك په‌نجه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌ری ئه‌وو سه‌ری هه‌تاو‬ ‫هه‌ریه‌ك سه‌رن‪.‬‬ ‫قاچی ئه‌وو قاچی ڕێگا‬ ‫هه‌ریه‌ك قاچن‪.‬‬ ‫له‌ ئیسته‌دا تۆ ب ‌ه ئاسته‌م فوئاد سوڵتانی‌و‬ ‫ڕووبارێ له‌ یه‌كتر جوێ ئه‌كه‌یته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ ئیسته‌دا تۆ ب ‌ه ئاسته‌م فوئاد سوڵتانی‌و‬ ‫ئازادی له‌ یه‌كتر جوێ ئه‌كه‌یته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیستا ئیتر فوئاد سوڵتانی بووه‌ به‌ «با»‬ ‫له‌ هه‌موو شوێنێكه‌و له‌ هیچ شوێنێكیش نییه‌‪.‬‬ ‫له‌ یه‌ك وه‌ختا ل ‌ه مه‌ریوانه‌و له‌ قه‌ندیل‪.‬‬ ‫له‌ یه‌ك وه‌ختا له‌ جاده‌كانی تاراندا‬ ‫پیاسه‌ له‌گه‌ڵ قه‌سیده‌یه‌كی شاملودا ئه‌كات‌و‬ ‫هه‌مان ساتیش له‌به‌رده‌ركی سه‌رای سلێمانی‬ ‫له‌گه‌ڵ (بێكه‌س)دا ئه‌دوێت‌و‬ ‫بۆ ئه‌و سه‌فه‌ری ناو به‌فرو به‌سته‌ڵه‌كه‌‬ ‫شیعرێكی ئه‌و وه‌كو پاڵتوو له‌به‌ر ئه‌كات‪.‬‬ ‫ئیست ‌ه فوئاد سوڵتانی بوو‌ه به‌ نان‬ ‫چۆته‌ هه‌موو ماڵێكه‌وه‌‪..‬‬ ‫بووه‌ ب ‌ه ئاو ئه‌خورێته‌وه‌‬ ‫بووه‌ به‌ دره‌خت له‌ هه‌موو حه‌وشه‌یه‌كداو‬ ‫بووه‌ به‌ په‌نجه‌ره‌ی هه‌موو ژوورێك‌و‬ ‫بووه‌ به‌ ئاوێنه‌ی به‌رده‌می ژنان‌و‬


‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫نەسرەوتوو کاک فوادی مسته‌فا سوڵتانی‬

‫هاوڕێ فوادی مسته‌فا سوڵتانی له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌‬ ‫لە گەڕەکە هەژارنشینەکانی ئەوکاتی ئەو‬ ‫شارە کرد‪ ،‬کە هیچ کات لە بیری خەڵکی‬ ‫مەریوان ناچنەوە‪ .‬لەم ناوەدا لە الیەک‬ ‫بە هۆی ئەوی بەرژەوەندی و قازانجی‬ ‫تاقمێکی کار بەدەستی سەر بە دەسەاڵت‬ ‫کەوتبووە مەترسیەوە و لە الیەکی ترەوە‬ ‫دام و دەسگا ئەمنیەتیەکانی رژیم لە‬ ‫کەسایەتی‪ ،‬جێ کەوتوویی‪ ،‬متمانەی‬ ‫گشتی و ئوتووریتەی کاک فواد دەترسان‪،‬‬ ‫پاش تەوا بوونی دوو ساڵ سەربازیەکەی‪،‬‬ ‫نەیان هێشت بمێنێتەوە و هەر لەم کاتەدا‬ ‫بوو کە ئیدارەی بەرقی کرماشان داوای‬ ‫هاوکاریی لە کاک فواد کردوبەم شێوەیە‬ ‫بوو بە بەرپرسی ئیدارەی بەرقی شاری‬ ‫برووجێرد لە پارێزگای لوڕستان کە‬ ‫ئەوکات سەر بە ئیدارەی بەرقی کرماشان‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫مانەوە لەو شارە و خزمەتی بێوچان بە‬ ‫گەڕەکە دەسکورت و هەژارەکان‪ ،‬رێز و‬ ‫حورمەتێکی تایبەتیی بۆ کاک فواد بە‬ ‫دواوە بوو‪ .‬هەر لەو ماوەیەدا لە گەڵ‬ ‫کۆمەڵێک خەڵکی باش لە لوڕستان و‬ ‫خووزستان ئاشنا دەبێت و دۆستایەتییان‬ ‫لە گەڵدا دادەمەرزێنێت‪ .‬تا ئەو جێگایەی‬ ‫کە دواتر و لە درێژەی رێپێوان خەڵکی‬ ‫سنە بۆ مەریوان و کۆچی مێژوویی خەڵکی‬ ‫مەریوان‪ ،‬ئەو پێوەندی و دۆستایەتیە خۆ‬ ‫دەنوێنێت و ئەو خەڵکانە بۆ یارمەتیی‬ ‫خەڵکی کوردستان‪ ،‬روو دەکەنە کوردستان‬ ‫و مەریوان‪.‬‬ ‫بەرپرسایەتی و کارکردن لە ئیدارەی‬ ‫بەرق نەیتوانی کاک فواد رازی بکات و‬ ‫خولیای ئەوە بوو کە بتوانێت وەکو‬ ‫مامۆستایەک لە فێر کردن و بارهێنانی‬ ‫جیلی نوێدا دەور بگێڕێت‪ .‬بە پێداگریی‬ ‫خۆی و سەرسووڕمان خزم و کەس و کار‪،‬‬ ‫لە شیراز وتووێژێکیان لە گەڵ کرد و لەو‬ ‫بوارەشدا بە سەربەرزیەوە سەرکەوت و بوو‬ ‫بە “ئەندازیاری ئەنجومەنی فەنییشێراز”‪.‬‬ ‫کاتێک خەریکی خۆ ئامادە کردن بوو بۆ‬ ‫چوونە شوێنی کار لە شێراز‪ ،‬سەردانێکی‬ ‫«ئەنجومەنی فەنیی سنە»ی کرد و بە‬ ‫هۆی ئەوی لەو شوێنەش داوای کاری‬ ‫کردبوو‪ .‬هەر لەو سەردانە کورتەدا‪ ،‬لە‬ ‫سنە قبوڵ کراو بەم شێوەویە بوو بە‬ ‫مامۆستای «هونەرستانی سەنعەتیی‬ ‫سنە»‪ .‬بۆیە پاش ئاگادار کردنەوەی‬ ‫«ئەنجومەنی فەنیی شیراز»‪ ،‬بڕیاری‬ ‫دا لە بەرپرسایەتیی بەرق بکشێتەوەو‬ ‫خەریکی کاری مامۆستایەتی بێت‪ .‬لە بەر‬ ‫ئەوەی ئەم بەستێن و بوارەی بۆ کاری‬

‫وشیار کردنەوە‪ ،‬هەڵسووڕانی سیاسی و‬ ‫پێوەندیی لە گەڵ جەماوەر بە گونجاترین‬ ‫رێگا دەزانی‪.‬‬ ‫بەم پێیە لە پاییزی ساڵی ‪١٣٥٢‬ی هەتاوی‬ ‫بەرانبەر لە گەڵ ‪١٩٧٣‬ی زایینی کاک فواد‬ ‫وەکو مامۆستا لە «هونەرستانی فەنیی‬ ‫سنە» دەستی بە کار کرد و یەک ساڵ‬ ‫دواتر و لە رۆژی ‪٢٨‬ی رەزبەری ‪١٣٥٣‬دا‬ ‫لە الیەن ساواکەوە گیراو شەوەکەی‬ ‫ئەورۆژە رەوانەی تاران کرا‪.‬‬ ‫نێردرایەی»کومیتەی‬ ‫لەڕێوە‬ ‫هەر‬ ‫هاوبەش» لە تاران کە شوێنی بە‬ ‫کردەوەیی کردنی دڕندانەترین شێواز و‬ ‫جۆرەکانی ئەشکەنجەی گیراونی سیاسی‬ ‫بوو بە ناو بانگێکی جیهانیەوە‪.‬‬ ‫لە» کومیتەی هاوبەش» کاک فواد کەوتە‬ ‫بەر دژە مرویترین ئەشکەنجەکان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە هیچ شیوەیەک ساواک و سیستەمی‬ ‫ئەمنیەتیی دەسەاڵتی پاشایەتی نەیان‬ ‫توانی زمانی بکەنەوەو بچووکترین بابەتی‬ ‫نهێنیی لێ ببیستن‪.‬‬ ‫پاش چوار مانگ دەسبەسەر بوون لەو‬ ‫شوێنە و تەحەمولی ئازارو ئەشکەنجەی‬ ‫جەستەیی و دەروونیی لە رادەبەدەر کە‬ ‫هیچ کات نەیانتوانی بڕواو ورەی کاک فواد‬ ‫بشکێنن یان تەنانەت الوازی بکەن‪ ،‬لە‬ ‫زستانی هەر ئەو ساڵەدا گوازرایەوە بۆ‬ ‫زیندانی «قەسر»لە تاران‪ .‬ئەو زیندانە‬ ‫لە رواڵەتدا درابووە دەستی شارەوانی‪،‬‬ ‫بەاڵم لە راستیدا ساواک ئەو شوێنەشی‬ ‫بەڕێوە دەبرد‪ .‬لە زیندانی قەسر رواڵەتی‬ ‫ئەشکەنجە گۆڕدرابوو‪ ،‬بە شیوازی‬ ‫جۆراوجۆر و زۆر جاریش فریوکارانە‬ ‫دەهاتە پێشەوە‪ ،‬بەرتیل‪ ،‬و بەڵێنیدانی‬ ‫کاری باشیان دەدا بە زیندانیەکان‪ .‬لە‬ ‫سەر کاک فواد و کۆمەڵێکی بەرچاو لە‬ ‫زیندانییانی سیاسی و بە تایبەت ئەوانەی‬ ‫کۆمەڵە‪ ،‬ئەو تیرە شیان درابوو لە بەرد‬ ‫و هیچ ئاکامێکی بو ساواک و سیستەمە‬ ‫فەرماندرەکەی نەبوو جیا لە نا هومێدی‬ ‫و زەبوونی‪ .‬لە بەرانبەردا ورەی بەرز‪،‬‬ ‫شۆڕشگێڕی‪ ،‬شیلگیری لە خه‌بات‪،‬‬ ‫رووسووری و سەربەرزیی بۆ هەڵسووڕاوانی‬ ‫سیاسی و کۆمەاڵیەتیی لە گەڵ خوی هێنا‪.‬‬ ‫بە هەر شێوە و سەرەرۆییەک کە بوو‪ ،‬کاک‬ ‫فواد چوار ساڵ زیندانی بەسەردا سەپا‪.‬‬ ‫لە کۆتاییەکانی دەورانی زیندانەکەیدا‪،‬‬ ‫لە سەر داوای خۆی و کۆمەڵێک ئاڵ و‬ ‫گۆڕی دەرکی‪ ،‬لە ساڵی ‪١٣٥٦‬ی هەتاوی‬ ‫گوازرایەوە بۆ زیندانی سنە و ئەم جارە‬ ‫خەبات لە مەیدانێکی تازەتردا دەستی‬

‫پێکرد‪ .‬هەر چەندە کاک فواد لە هەر‬ ‫شوێن و لە هەر مەیدان و مەکانێک‬ ‫نەسروتووانە خەباتی دەکردو ئەمەشی‬ ‫بە کردەوە سالماندبوو‪ ،‬بەاڵم زیندانی‬ ‫سنە خاوەنی تایبەتمەندیەکی بەرچاوە لە‬ ‫خەبات و تێکۆشانی ئەو رێبەر و رێکخەرە‬ ‫مەزنە‪.‬‬ ‫بە هۆی هەل و مەرجی تایبەتی لە زیندانی‬ ‫سنە‪ ،‬کۆمەڵێک لە هاوڕێیان توانیان بچنە‬ ‫دیداری کاک فواد و لە نێو زیندانیش بە‬ ‫هاوکاری و چاالکیی چەندکەسێکیتر لە‬ ‫زیندانیانی سیاسی‪ ،‬لە سەر کۆمەڵێک‬ ‫داخواز‪ ،‬مانگرتنێک سازماندرا و رێکخرا‬ ‫کە بە خێرایی دەنگی دایەوە‪.‬‬ ‫هەموو دام و دەسگا سەرکوتکەر و‬ ‫داپڵۆسێنەری رژیم لە سنە کەوتنە گەڕ‬ ‫بەو مەبەستە کە ئەو مانگرتنە تووشی‬ ‫شکست بکەن‪ ،‬بەاڵم بە پێچەوانەی‬ ‫ویست و خواستی دەسەاڵت‪ ،‬مانگرتنەکە‬ ‫تەشەنەی سەند و بەرین و بەرینتر‬ ‫بۆوە‪ .‬تا ئەو جێگایەی کە بەندکراوانی‬ ‫ئاسایی و زیندانیانی تاوانەکانیتر‪ ،‬دێنە‬ ‫ریزی مانگرتووان و بۆ ماوەی یازدە‬ ‫رۆژمان دەگرن‪ .‬خەڵکی دەرەوە ئاگاداری‬ ‫دۆخەکەن و الیەنهایەکیتریش ئاگادار‬ ‫دەکرێنەوە‪ .‬جەماوەری خەڵک بە کۆ‬ ‫بوونەوە لە بەرانبەر بینای دادگوستەریی‬ ‫کوردستان رۆژی حەفدەی پووشپەڕ لە‬ ‫سنەو راگەیاندنی مانگرتن‪ ،‬پشتیوانیی‬ ‫خۆیان لە مانگرتووان بە کردەوە‬ ‫دەربڕی‪ .‬ئەو بزووتنەوە جەماوەرییە‬ ‫دەسەاڵت و هێزە ئەمنیەتییەکانی رژیمی‬ ‫شێت و هار کردوکەوتنە پەاڵماردان‪،‬‬ ‫تەقەکردن و دەسبەسەر کردنی خەڵک‪.‬‬ ‫مانگرتنی زیندانیانی سیاسی بەردەوامە‬ ‫و رێبەرایەتیی وشیارانەو پۆاڵیینی کاک‬ ‫فواد هاو پشتی و هاوخەباتیی زیندانیان‪،‬‬ ‫دەسەاڵت ناچار بە پاشەکشە دەکات‪.‬‬ ‫لە سەرەتادا مانگرتنەکە بە بەشداریی‬ ‫‪ ١١‬زیندانیی سیاسی لە سەر کۆمەڵێک‬ ‫داخوازی پێشەیی لە رۆژی دووی‬ ‫پووشپەڕی ‪ ١٣٥٧‬دەستی پێکردو ‪٢٤‬رۆژی‬ ‫خایاند تا لە درێژەدا بەو شێوەیە بوو بە‬ ‫بایەکی هیوا بەخش و ژیلەمۆی کوردستانی‬ ‫گەش کردەوەوگورکانی ئاورینی جەماوەرو‬ ‫کەوتە جم و جوڵ‪.‬‬ ‫کاک فوادلە رەزبەری ‪ ١٣٥٣‬گیراو پاش‬ ‫‪٤‬ساڵ لە رەزبەری ‪١٣٥٧‬دوای تێپەڕاندنی‬ ‫سەربەرزانەی چوار ساڵ زیندان لە‬ ‫زیندانەکانی کومیتەی هاوبەش‪ ،‬زیندانی‬ ‫قەسر و زیندانی سنە‪ ،‬ئازاد بوو‪ .‬هەر‬ ‫پاش ئازاد بوون و گەڕانەوە بۆ ئاڵمانەو‬ ‫پشۆیەکی کورتماوە ئەویش بۆ نوێ‬ ‫کردنەوەی دیدار و چاوپێکەوتنی خزم و‬ ‫کەس وکارو دۆست و ئاشنا‪ ،‬بە پێوەندی‬ ‫گرتن لە گەڵ هاوڕێیانی کۆمەڵە‪ ،‬بڕیاری‬ ‫بەستنی کۆنگرەی یەکەمی کومەڵە درا‪.‬‬ ‫کاک فواد رخنەی توندی لە کارکردنی‬ ‫ئەم دواییانەی هاوڕێیان هەبوو بەاڵم بە‬ ‫راشکاوی و سەمیمانە رخنەکانی خۆی‬ ‫باس کردو کۆنگرە بەستراو بەرهەمی‬ ‫سەرەکیی ئەو کۆنگرەیە کە بە بێشک‬

‫کۆچی مێژوویی مه‌ریوان‬

‫رۆڵی سەرەکی و دیاریکەری کاک فواد‬ ‫حاشا هەڵنەگرە‪ ،‬چاالک کردنەوەی‬ ‫کۆمەڵە لە بواری سیاسی و رێکخراوەییدا‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی پاشایەتی رووخا هەل و‬ ‫مەرجێکی تازە خولقا و ئەو دۆخەی کە‬ ‫کاک فوادو کۆمەڵەی تێدابوون‪ ،‬قۆناخ و‬ ‫دۆخێکی تایبەت بوو‪ .‬لە الیەکگرینگی‬ ‫و بایەخی نکوڵ لێ نەکراوی جاماوەرو‬ ‫رێکخستن و سازماندانیان‪ ،‬لە الیەک‬ ‫بۆ چوونی کۆنەپەرستانەی خۆ مەاڵز‬ ‫داو بۆ رفاندن و دەس بەسەردا گرتنی‬ ‫دەسکەوتەکانی راپەڕین‪ ،‬لە الیەک‬ ‫کۆمەڵێک دڕدۆنگی و ناتەبایی لە نێو‬ ‫الیەنە کوردستانیاکاندا و لە سەرەوی‬ ‫هەمووی ئەمانە دودلی و رارایی لە‬ ‫ئاست دوژمنی تازە بە دەسەاڵت‬ ‫ئەو‬ ‫داگیرکەروهێرشی‬ ‫گەیشتووی‬ ‫دەسەاڵتە تەزەدامەزراوە پاوانخوازە بۆ‬ ‫ئەستاندنەوەیدەسکەوتەکان و بەربەست‬ ‫کردنی شۆڕش‪.‬‬ ‫دامەرزاندن و هاندانی جەماوەر بۆ‬ ‫سازماندان و خۆ رێکخستن لە چوارچێوەی‬ ‫رێکخراوە دیموکراتیک و مەدەنیەکان‬ ‫وەکو‪ :‬یەکیەتیی جووتیارانی مەریوان‪،‬‬ ‫کومیتەی ژنانی شاری مەریوان‪ ،‬ناوەندی‬ ‫قوتابیان و خوێندکارانی مەریوان‪،‬‬ ‫یەکیەتیی کرێکارانی بێکاری مەریوان‪،‬‬ ‫جەمعیەتی داکۆکی لە ئازادی و ئینقالب‪،‬‬ ‫لە سنە‪ ،‬جەمعیەتی داکۆکی لە مافی‬ ‫گەلی کورد لە مەریوان‪ ،‬رێبەریی کۆچی‬ ‫مێژوویی خەڵکی مەریوان‪ ،‬دامەرزاندنی‬ ‫یەکەمین واحێدی هێزی پێشمەرگە‪،‬‬ ‫شەورای کورت تەمەنی شاری مەریوان و‬ ‫هتد نموونەی ئەو کارە بنەڕەتیانەن کە‬ ‫کاک فواد بە بڕوایەکی تەواوەوە حەولی‬ ‫بۆ دان و رێکیخستن‪ .‬بە بێ گومان‬ ‫ئەگەر بڵێین کاک فواد مامۆستای و‬ ‫دامەرزێنەری بابەتی رێکخراوە مەدەنی و‬ ‫دیموکراتیکەکەکان‪ ،‬هەڵەمان نەکردووە‪.‬‬ ‫لە هەر بەستێن و بوارێکدا کاک فواد‬ ‫لە سەنگەری یەکەمدا بوو‪ .‬لە نەورۆزی‬ ‫خوێناویی سنەو بەرپەرچدانەوەی هێرشی‬ ‫پادەگانی ئیسالمیی سنە کێە ئەتوانێت‬ ‫دەورو نەخشی کۆمەڵەو رێبەریەکەی و بە‬ ‫تایبەت رێبەری کارامەو لێزان‪ ،‬کاک فواد‬ ‫مستەفا سوڵتانی حاشا بکات؟‬ ‫لێکدانەوەی رووداوەکان و پێشبێنی‬ ‫کردنیان تەنیا لە رێبەرێکی وشیار‪ ،‬ئاگاو‬ ‫پسپۆڕ دەوەشێتەوە کە ئەوەش لە کاک‬ ‫فواد و بۆ چوون و تەحلیلی رووداوەکاندا‬ ‫بە روونی دیارە‪ .‬بۆ وێنە کاتێک تازە‬ ‫لە زیندان ئازاد بووەو هێشتا دەسەاڵتی‬ ‫پاشایەتی نەرووخاوە‪ ،‬لە لێدوانێکدا‬ ‫لە سەر رووداوی «سیاهکەل» بە بێ‬ ‫ڕاڕایی و دوودڵی دەڵێت‪ :‬رژیمی شا‬ ‫بێگومان دەرۆخێت و دەسەاڵتی مەالکان‬ ‫بە نیسبەت کێشەو مافی کوردەوە فرە‬ ‫خراپترە‪ .‬سەرکوتکەرترو دیکتاتۆرتر‬ ‫ئەبن‪.‬‬ ‫لە دانیشتن و وتوێژ لە گەڵ نێردراوانی‬ ‫دەوڵەتی کاتیی بازرگان‪ ،‬بە وشیاریەکی‬

‫‪9‬‬

‫تەواوەوە لە مەبەستە راستەقینەکانیان‬ ‫تێگەشت و رایگەیاند‪ :‬ئەمانە لە گەڵ‬ ‫دەسەاڵتی پاشایەتی هیچ جیاوازیەکیان‬ ‫نیە و تەنیا وشەکانیان گۆڕیوە و هەرئەو‬ ‫پرسیارە فریودەرانەی ئەوان ئەیان پرسی‬ ‫و کردبوویانە پێوانە بۆ هەڵسەنگاندن‪،‬‬ ‫ئەمانیش بە شێوازی تایبەت بە خۆیان‪،‬‬ ‫هەر ئەو شتانە باس ئەکەن‪.‬‬ ‫هەر لە گەرمەی لەشکر کێشی دەسەاڵتی‬ ‫تاران‪ ،‬ئەبینین کاک فواد بە ئەوپەڕی‬ ‫هەست بە بەرپرسایەتی کردن‪ ،‬لە خۆ‬ ‫بردووی و جەسارەتەوە بۆ بەرگیری لە‬ ‫شەڕ و پێکهێنانی کۆدەنگی‪ ،‬لە ماوەیەکی‬ ‫کورتدا جەندین سەفەر ئەکات لەوانە‪:‬‬ ‫پاش کۆچی خەڵکی مەریوان‪ ،‬سەفەر بۆ‬ ‫شاری پاوە‪،‬چوون بۆ ناوچەی کەرەفتووی‬ ‫دیواندەرە‪ ،‬سەفەر بۆ شارەکانی سەقز‪،‬‬ ‫بۆکان و بانەو گەڕانەوە بۆ مەریوان‪.‬‬ ‫پاش گەڕانەو بۆ مەریوان و دانی راپۆرتی‬ ‫سەفەرەکانی بە جەماوەر کە شێوەی‬ ‫کاری هەمیشەیی کاک فواد بوو‪،‬بۆ‬ ‫درێژەی کارەکانی دەگەڕێتەوە بۆ بانە‪.‬‬ ‫لە کاتی گەڕانەوە بۆ بانە‪ ،‬لە ئاوایی «کا‬ ‫نێعمەت» لە نزیک ئاوایی «بەستام»‬ ‫لە سەر جادەی سەقز‪ -‬مەریوان‪ ،‬لە‬ ‫گەڵ بەکرێگیراوان و خۆفرۆشانی سەر‬ ‫بە کۆماری ئیسالمی دەکەونە شەڕێکی‬ ‫نەخوازراو نابەرابەرەوەو لە گەڵ کاک‬ ‫«تەهمۆرس ئەکبەری»بە خوێنی‬ ‫گەشیان‪ ،‬خۆیان هەتا هەتایی ئەکەنەوە‪.‬‬ ‫شایانی باسە کە ئەو دەورو نەخشەی کە‬ ‫کاک فواد گێڕای تەنیا و تەنیا لە ماوەی‬ ‫یازدە مانگ دا بوو واتە لە ئازاد بوونی لە‬ ‫زیندان لە رەزبەری ‪ ١٣٥٧‬تا رۆژی ‪٩‬ی‬ ‫خەرمانانی ‪ ١٣٥٨‬کە شەهید بوو‪.‬‬ ‫شەهید بوونی کاک فواد کۆستێکی قورس‬ ‫بوو چ بۆ کۆمەڵە‪ ،‬چ بۆ بزووتنەوی‬ ‫کوردستان و چ بۆ بزووتنەوەی‬ ‫دیموکراسیخوازی لە ئێران‪ .‬قورسایی‬ ‫کاک فواد لە تای تەرازووی بەرنگاری‬ ‫لە گەڵ دوژمنی داگیرکەرهەر لە سەر‬ ‫میزی موزاکرە و وتووێژ لە گەڵ چەمران‪،‬‬ ‫الهووتی‪ ،‬گوڵستانی‪ ،‬دەستغەیب و‬ ‫ئەوانی تر‪ ،‬تا رێکخستن و سازماندانی‬ ‫جەماوەر لە بوارە جۆربەجۆرەکاندا و ئەو‬ ‫ئوتوریتەو پێگە سیاسی و کۆمەاڵیەتیەی‬ ‫کە کاک فواد هەبووی‪ ،‬جێگای تایبەت بە‬ ‫خۆی بوو‪ ،‬بۆیە بە باڵو بوونەوەی هەواڵی‬ ‫شەهید بوونی کاک فواد‪ ،‬راگەیاندنەکانی‬ ‫دەسەاڵتی تاران باسی ئەو سەرکەوتنەی‬ ‫هێزە داپڵۆسێنەرو داگیرکەرەکانی خۆیان‬ ‫دەکەن‪ .‬خافڵ لەوەی کە بیرو ئەندێشەو‬ ‫ورەو و کەسایەتیی فواد بۆ کەس شاراوە‬ ‫نیە‪ ،‬بنچی کوتاوە و بێگومان دەگاتە‬ ‫سەمەردانیش‪.‬‬ ‫سیما‪ ،‬کەسایەتی‪ ،‬ئەندێشە‪ ،‬خەباتکاری‪،‬‬ ‫نەسرەوتووی و لە خۆ بردوویی کاک‬ ‫فواد بو دۆست و دوژمن نەشاراوەیە تا‬ ‫ئەمرۆش کۆمەڵێک بەرچاو الیەن هەن کە‬ ‫خۆیان بە میراتگرو پێڕەوی رێگای کاک‬ ‫فواد دەزانن و بە شانازیەوە باسی لێوە‬ ‫دەکەن‪.‬‬


‫‪8‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫دوو رابه‌ر‬ ‫ دوو ئه‌رك‬

‫هاوڕێ سدیقی که‌مانگه‌ر‬

‫هاوڕێ فوادی مسته‌فا سوڵتانی‬

‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫ی مسته‌فا سوڵتانی‌“ رابه‌ر ‌‬ ‫ی ‪” ،1358‬فوئاد ‌‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی خه‌رمانان ‌‬ ‫ی ‪‌9‬‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوژمن كه‌ تاز‌ه بۆ داگیركردن ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی نابه‌رابه‌ر له‌گ ‌ه ‌ڵ سوپا ‌‬ ‫ل ‌ه شه‌ڕێك ‌‬ ‫ی كێشابوو گیانی‌ به‌خت كرد‪ .‬رادیۆ تاران زۆر ب ‌ه په‌ل ‌ه و‬ ‫كوردستان له‌شكر ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ی راگه‌یاند‪ .‬تارماییه‌ك باڵ ‌‬ ‫ی ”كاك فوئاد“ ‌‬ ‫ی كوشتن ‌‬ ‫خۆشحاڵییه‌و‌ه هه‌واڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ كۆمه‌ڵ ‌ه و بۆ ره‌وت ‌‬ ‫ی مێژووی ‌‬ ‫سه‌ر كۆمه‌ڵه‌دا كێشا‪ .‬ل ‌ه سه‌ره‌تای‌ ئه‌زموونێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ كوردستان‪ ،‬كۆمه‌ڵ ‌ه رابه‌ر و یه‌كێك ل ‌ه ل ‌ه وشیارترین ئه‌ندامان ‌‬ ‫سۆسیالیست ‌‬ ‫خۆی‌ ل ‌ه ده‌ست دا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪” ،1368‬سدیق ‌‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی خه‌رمانان ‌‬ ‫ی ‪‌ 13‬‬ ‫‪ 10‬سا ‌ڵ پاش مه‌رگی‌ فوئاد‪ ،‬ل ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی و یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫ی راپه‌ڕین ‌‬ ‫ی ره‌وا و به‌هێز و دلێر ‌‬ ‫كه‌مانگه‌ر“ ده‌نگ ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه له‌الیه‌ن خائینێكه‌و‌ه تیرۆر كرا‪.‬‬ ‫رابه‌ران ‌‬ ‫ی ‪ 1357‬پاش چه‌ندین سا ‌ڵ ل ‌ه‬ ‫ی پاییز ‌‬ ‫ی كه‌ سه‌ره‌تا ‌‬ ‫فوئادی‌ مسته‌فا سوڵتان ‌‬ ‫ی ‪ 10‬ساڵ ‌هی‌ پێوا‪.‬‬ ‫ی هاتبۆده‌ر‪ ،‬ته‌نیا ‪ 11‬مانگ ژیا‪ ،‬به‌اڵم رێگایه‌ك ‌‬ ‫زیندانی‌ پاشایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌م ‪ 11‬مانگه‌دا كاك فوئاد نه‌ته‌نیا وه‌ك رابه‌ری‌ الیه‌ق و به‌توانای‌ كۆمه‌ڵ ‌ه خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بزووتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی به‌رچاو بوو ب ‌ه سیاسه‌تدارێژ ‌‬ ‫ێ خست‪ ،‬به‌ڵكوو ب ‌ه خێراییه‌ك ‌‬ ‫ج‌‬ ‫ی و سیاسییه‌كان‪.‬‬ ‫ی بزووتنه‌و‌ه كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی خه‌ڵك و بوو ب ‌ه رێكخه‌ر و رابه‌ر ‌‬ ‫كۆمه‌اڵن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێنه‌دابوو به‌ ته‌واوی‌ رۆڵ ‌‬ ‫ی رێگا ‌‬ ‫ی پاشایه‌ت ‌‬ ‫ی كه‌مانگه‌ر ك ‌ه دیكتاتۆر ‌‬ ‫سدیق ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی پاشایه‌ت ‌‬ ‫ی رژیم ‌‬ ‫ی ژیر و وشیار بگێڕێ‌‪ ،‬پاش رووخان ‌‬ ‫ی وه‌ك تێكۆشه‌رێك ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی ببێت‬ ‫ی توان ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر و بزووتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی دژوار بۆ رابه‌ر ‌‬ ‫چه‌ندین ئه‌زموون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵك و بوو به‌ ده‌نگێك بۆ خرۆشان ‌‬ ‫ی خنكێندراو ‌‬ ‫ی ئاواته‌كان ‌‬ ‫ی دلێر ‌‬ ‫به‌ ده‌نگ ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫جه‌ماوه‌ر بۆ گه‌یشتن ب ‌ه ئاواته‌كانیان‪ .‬ناوچه‌كانی‌ باشوور ‌‬ ‫ێ ده‌زرینگێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌نگی‌ سدیقی‌ كه‌مانگه‌ریان له‌ گو ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵه‌دا دیاره‌‪.‬‬ ‫ی فوئاد جێگا خاڵییه‌ك ‌هی‌ هێشتا له‌ رابه‌ر ‌‬ ‫‪ 27‬سا ‌ڵ پاش مه‌رگ ‌‬ ‫ی داهاتووش‬ ‫ی كاك فوئاد بوو ب ‌ه ئه‌فسان ‌ه و ئۆستووره‌یه‌ك كه‌ بۆ ده‌یان ساڵ ‌‬ ‫ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌مانگه‌ر بزووتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سدیق ‌‬ ‫ێ ‪ 17 .‬سا ‌ڵ پاش مه‌رگ ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر بكر ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پڕخرۆشیان بۆ چوون ‌ه پێش‬ ‫ی بانگه‌وازێك ‌‬ ‫كۆمه‌اڵنی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان جێگا ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ری‌‪ ،‬خه‌ڵك هه‌ست ب ‌ه‬ ‫ی خرۆشان ‌‬ ‫ب ‌ه پێویست ده‌زانن و ل ‌ه كات و سات ‌‬ ‫ی ئه‌م دوو رابه‌ر‌ه ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی كه‌مانگه‌ر ده‌كه‌ن‪ .‬دره‌وشانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی وه‌ك سدیق ‌‬ ‫ده‌نگێك ‌‬ ‫ێ له‌ كوردستان دوو ئه‌ركیان وه‌ئه‌ستۆ كه‌وت‪ ،‬بۆ‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ی بزووتنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه دژ ‌‬ ‫ی سۆسیالیستی‌‪ ،‬بۆ خه‌باتی‌ خه‌ڵكی‌ چه‌وساو‌ه و بۆ راپه‌ڕین ‌‬ ‫ره‌وت ‌‬ ‫ی ئه‌م گه‌ل ‌ه چه‌وساوه‌ تۆمار كرد‪.‬‬ ‫ی زێرینی ل ‌ه مێژوو ‌‬ ‫ی الپه‌ڕه‌یه‌ك ‌‬ ‫داگیركه‌ر ‌‬ ‫ی كورد و رابه‌ران‬ ‫ێ كاك فوئاد و كاك سدیق‪ ،‬گه‌ل ‌‬ ‫ی رابردوو و به‌ ب ‌‬ ‫ی سااڵن ‌‬ ‫له‌ ماو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پڕبایه‌خیان تێپه‌ڕاندووه‌‪ .‬بزووتنه‌و‌هی‌ كۆمه‌اڵن ‌‬ ‫و هه‌ڵسووڕاوانی‌ گه‌لێك ئه‌زموون ‌‬ ‫ی كوردستان ب ‌ه بێ‌ ئه‌م دوو رابه‌ر‌ه درێژ‌هی‌ ب ‌ه خه‌بات و راوه‌ستان ب ‌ه‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫ی كوردستان پێگه‌یشتن و ل ‌ه‬ ‫ێ ل ‌ه تێكۆشه‌ران ‌‬ ‫ی نو ‌‬ ‫ی داگیركه‌ران داوه‌‪ .‬جیلێك ‌‬ ‫دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تێكهه‌ڵچوون سه‌ربه‌رزان ‌ه هاتوونه‌ت ‌ه ده‌ر‪ .‬ئه‌مڕۆ كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫دژوارترین ساته‌كان ‌‬ ‫ی راوه‌ستاوه‌‪،‬‬ ‫ی مێژووی ‌‬ ‫ی ل ‌ه به‌رده‌م ده‌رفه‌تێك ‌‬ ‫كوردستان و بزووتنه‌و‌ه ره‌واك ‌ه ‌‬ ‫ی رابردوو ‪،‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫ی كوردستان و ئه‌زموون ‌‬ ‫ی ناو كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ئاڵ‌وگۆڕه‌كان ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ی بۆ ئه‌م بزووتنه‌و‌ه ره‌خساندوو‌ه ك ‌ه پێویست ‌‬ ‫ی ناوچه‌یی‌ و جیهان ‌‬ ‫ده‌رفه‌تێك ‌‬ ‫ی بزووتنه‌و‌هی‌ جه‌ماوه‌رییه‌كان و‬ ‫رابه‌ران و تێكۆشه‌رانی‌ سیاسه‌تدارێژ و رێكخه‌ر ‌‬ ‫ی خرۆشاوی‌ وه‌ك ”سدیق“ـه‌‪.‬‬ ‫ده‌نگێك ‌‬ ‫ی سۆسیالیستی و كاك فوئاد و كاك سدیق‬ ‫ی ‪ 1358‬كۆمه‌ڵه‌ و ره‌وت ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی هاتن ‌ه ده‌ر‪ .‬ئێستا كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌به‌رده‌م ئه‌زموونێك راوه‌ستان و سه‌ركه‌وتووانه‌ لێ ‌‬ ‫ێ كاك فوئاد و كاك سدیق‪ ،‬به‌اڵم به‌ پشت به‌ستن‬ ‫ی سۆسیالیستی ب ‌ه ب ‌‬ ‫و ره‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ئه‌رك ‌‬ ‫ێ و ده‌ب ‌‬ ‫ی له‌بارتردا ده‌توان ‌‬ ‫ی سی ساڵه‌ و ل ‌ه ه ‌هل‌ومه‌رجێك ‌‬ ‫ب ‌ه ئه‌زموونێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌وت ‌‬ ‫ی و بۆ به‌هێز كردن ‌‬ ‫ی رزگاریخواز ‌‬ ‫ی بۆ رابه‌ری‌ كردنی‌ بزووتنه‌و‌ه ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیك ‌ه بۆ رابه‌ران ‌‬ ‫ی مێژووی ‌‬ ‫چه‌پ و عه‌داڵه‌تخواز ب ‌ه ئه‌نجام بگه‌ێنێ‌‪ .‬ده‌رفه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫ی خه‌بات ‌‬ ‫ی پڕخرۆش ‌‬ ‫ی و بۆ وت ‌ه بێژان ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫ی بزووتنه‌وه‌ ‌‬ ‫رێكخه‌ر ‌‬ ‫ره‌خساوه‌‪ .‬با ب ‌ه پشت به‌ستن به‌م ئه‌زموون ‌ه و ب ‌ه ده‌رس وه‌رگرتن ل ‌ه كاك فوئاد‬ ‫و كاك سدیق خۆمان بۆ ده‌وری‌ داهاتوو ته‌یار بكه‌ین‪.‬‬

‫بەرزو بەڕێز بێت یادی رێبەری ‬ ‫بیژه‌ن قوبادی‬

‫کاک فوئاد لە دانیشتن و‬ ‫وتوێژ لە گەڵ نێردراوانی‬

‫لەشەوەزەنگی ئەنگوستە چاوی ئاسمانی‬ ‫مێژووی گەالندا کۆمەڵە کەسانێک وەکوو‬ ‫ئەستێرە دەر دەکەون‌و‬ ‫ئەدرەوشێنەوەو دەوڵەتی کاتیی‪ :‬ئەمانە لە‬ ‫لە کوورەی خەبات‌و تێکۆشاندا ئەبن‬ ‫بە مانگ‌و چرای رووناکی بەخش‌و رێ‬ ‫گەڵ دەسەاڵتی پاشایەتی‬ ‫پیشاندەر‪.‬‬ ‫بە بێ شک یەکێک لەو ڕێ پیشاندەرانە‬ ‫هاوڕێی رێبەر‪ ،‬رێکخەرو‬ ‫سوڵتانیە‪ .‬سازماندەر کاک هیچ جیاوازیەکیان نیە و تەنیا‬ ‫فواد موستەفا‬ ‫کاک فواد پۆاڵی خاراوی کوورەی»ئاگرو‬ ‫خوێن» بوو‪ ،‬هەروا کە لە «هەموو شوێن وشەکانیان گۆڕیوە و هەرئەو‬ ‫شۆڕش» بوو‪ .‬چ لە نێو زیندانەکانی‬ ‫دەسەاڵتی پاشایەتی‌و مانگرتنی نێو‬ ‫زیندان پرسیارە فریودەرانەی ئەوان‬ ‫لە سنە‪ ،‬چ رێکخستن‌و سازماندانی»‬ ‫یەکیەتیی جووتیارانی مەریوان» یان‬ ‫«کۆچی مێژوویی خەڵکی مەریوان»‪ ،‬ئەیان پرسی و کردبوویانە‬ ‫یان وەکوو ئەندامی نوێنەرایەتیی‬ ‫خەڵکی کوردستان لە گەڵ‬ ‫نێردراوانی» پێوانە بۆ هەڵسەنگاندن‪،‬‬ ‫دەوڵەتی کاتیی بازرگان» چ وەکوورێبەرو‬ ‫سەرکردەیەکی کۆمەڵە‪.‬‬ ‫لە زیندان‌و شارو شاخ لە بەرانبەر دوژمنی ئەمانیش بە شێوازی تایبەت‬ ‫داگیرکەرو چەوسێنەردا «شێرانە وەستا»‬ ‫و بۆ دەستەبەر کردن‌و داکۆکی لە‬ ‫مافی بە خۆیان‪ ،‬هەر ئەو شتانە‬ ‫گەلەکەی‌و هەموو چەوساوان‪ ،‬بێ ئەمان‌و‬ ‫بێ بەزەیی بوو و سنوورە کانی بەزاند‪.‬‬ ‫لە هەر بوارو بەستێنێکدا کە پێویست باس ئەکەن‬ ‫بووبایە‪« ،‬فواد» حوزووری بوو‪ .‬چ‬ ‫لە» یەکیەتیی جووتیاران»‪ ،‬بەشداری‬ ‫لە «کۆڕی زەحمەتکێشان» بێ وچان»‬ ‫بێ حەسانەوەو نەسرەوتووانە» دەمێ‬ ‫سەنگەر»و» دەمێ مەزرا»و یاریدەدەر‪ ،‬هەنگاودا وتوویرەی دەروونی کاک فواد و و بەرپرسان هەروەها کەسانی دەوڵەمەند‬ ‫پاڵپشت‪ ،‬رێنوێن‌و ورە بەخشی خەڵکی هەستەکانی دەردەخات کە بۆ تازە الوێکی لە پارێزگاکان بە سازکردن یان دابین‬ ‫هەژارو بەشمەینەت بوو‪.‬‬ ‫قوتابی‪ ،‬ژیانی کۆمەاڵنی خەڵک دەبێتە کردنی خانوبەرە بۆ شوێنی حەسانەوەی‬ ‫پاش رووخانی دەسەاڵتی پاشایەتی بابەتێکی جێی سرنج و لێ ورد بوونەوە‪ ،‬خوێندکاران‪ ،‬هەر کامەو جێگەی تایبەت‬ ‫لە ئێران‌و رووخانی کاتیی دیوارەکانی هەر وەک بێنینی کۆمەڵێک لە بەرهەمەکانی بە خۆیانیان بوو وەکۆ‪ :‬ئێسفەهانیەکان‪،‬‬ ‫زیندان‪ ،‬کاک فواد لە گرتووخانە ئازاد مامۆستای شیوەکار «محەمەدی نیکپەی» شیرازیەکان‪ ،‬مەشهەدیەکان‪ ،‬کرمانیەکان‪،‬‬ ‫بوو‪ .‬هەرچەندە ماوەیەکی کەم ژیا‪ ،‬بەاڵم لە شەقامی فێردەوسیی سنە‪ ،‬هەستی یەزدیەکان و هتد‪ .‬لەم نێوەدا کوردی‬ ‫جێگا پەنجە‪ ،‬کاریگەریی‌و نەخشی کاک ئەبزوێنن و سرنجی ئەو الوە قوتابیە بۆ لێقەوماوی بەشمەینەت‪ ،‬سەری بێ کاڵو‬ ‫فواد لە بزووتنەوەی کوردستان حاشا الی خۆیان رادەکێشن‪.‬‬ ‫مابۆوە‪ .‬دووری دیوی شوێنی ژیان لە‬ ‫هەڵنەگرە‪ .‬تا ئەو جێگایەی کە پریشکی لە ساڵی ‪١٣٤٥‬ی هەتاوی بە یەکەم زانکۆی شوێنی خوێندن‪ ،‬ناچاری کرد بە‬ ‫ئەو کاریگەرییە لە سەر بزووتنەوەی قوتابی دەرچوو و گەڕایەوە بۆ ئاڵمانەو دووی دیویکیتردا بگەڕێت‪ .‬پاش گەڕان‬ ‫ئازادیخوازانە لە ئێرانیش دیارو بەرچاوەو دەبووا خۆی بۆ زانستگا ئامادە بکات‪ .‬لەو و ماندوو بوونێکی زۆر‪ ،‬لە «شەقامی‬ ‫نکۆڵی لێ ناکرێت‪.‬‬ ‫ماوەیەدا کە مایەوە‪ ،‬بۆ ماوەی سێ مانگ ئازەربایجانی رۆژئاوا» ژوورێک بە کرێ‬ ‫کاک فواد مستەفا سوڵتانی ساڵی ‪ ١٣٢٧‬لە ئیدارەی دوخانیاتی مەریوان کاری کرد ئەگرێت و ئەمێنێتەوە و درێژە بە خوێندن‬ ‫هەتاوی بەرانبەر لە گەڵ ‪١٩٤٨‬ی زایینی و لەو بوارەشدا بە وتەی خۆی‪ ،‬ئەزموونی دەدات‪ .‬هەر ئەم ژوورەیە کە ئەبێتە شوێنی‬ ‫لە ئاوایی ئاڵمانە سەر بە ناوچەی مەریوان بەنرخی زۆری وەرگرت و کۆمەڵێک الیەنی حەسانەوە‪ ،‬ژیان‪ ،‬کۆ بوونەوە‪ ،‬بیرکردنەوە‬ ‫لە کوردستانی رۆژهەاڵت لەدایک بوو‪ .‬لە شاراوەی دام و دەسگا چەوسێنەرە و ئاڵ و گۆڕی بیروڕا و بە لێکدانەوەی‬ ‫تەمەنی پێنج ساڵیدا بە هۆی خواست‌و حکومەتیەکانی بۆ دەرکەوت‪.‬‬ ‫دۆخی ئەو سەردەمەی کۆمەڵگای ئێران‬ ‫مەیلی خۆی‌و دۆخی بنەماڵەیی‪ ،‬نێردرایە لە ساڵی ‪ ١٣٤٦‬بۆ بەشداری لە و الیەنە سیاسی و رێکخراوەییەکان و‬ ‫خوێندن‌و تا پۆلی چوارەمی سەرەتایی کێبەرکێی(کونکوور)ی زانستگا دا هەڵسانگاندنیان لە سەر ئەزموون وەرگرتن‬ ‫بە خێرایی‌و زیرەکییەکی تەواو تێپەڕاند‪ .‬بەشداریی کرد‪ ،‬بۆ ئەو مەبەستەش لە و دۆزێنەوەی رێگا چارەی گونجاو بۆ دەرباز‬ ‫بە هۆی نەبوونی ئیمکانی درێژەدان گەڕەکی (خانیاباد)ی تاران بە هۆی بوون لەو دۆخە‪ ،‬بە دوور لە کاریگەریی‬ ‫بە خوێندن‪ ،‬نێردرایە شاری سنەولە ناسراوێکی باوکیەوە دیوێک بە کرێ هەڵ و مەرج و ئەتمۆسفری زاڵ بە سەر‬ ‫ساڵی ‪١٣٣٧‬ی هەتاوی لە گەڕەکی» دەگرن‪.‬‬ ‫فەزای رێکخراوەیی و رووناکبیری دا‪ ،‬لە‬ ‫قەتارچیان»ی ئەو شارە بۆ درێژەدان سەرەڕای هاندانی خزم و کەس و کار الیەن کۆمەڵێک خوێندکارو رووناکبیری‬ ‫بە خوێندن‪ ،‬گیرسایەوە‪ .‬زیرەکی و بۆ چوونە زانکۆی ئەرتەش و شارەوانی‪ ،‬کوردەوە‪.‬‬ ‫وشیاری کاک فواد مامۆستاو قوتابیی فەزای ئەو شوێنانە بۆ کاک فواد قورس پاش چوار ساڵ خوێندنی تەواو کرد و‬ ‫ئەو مەدرەسەیەیەی تووشی سەرسووڕمان و نامۆیە‪ .‬لە ئاکامدا لە تاقیکردنەوەکانی بە لیسانسەوە وەکۆ ئەندازیاری بەرق‬ ‫و تەنانەت حەسوودییش کردبوو‪ .‬ئەو چوون بۆ زانستگا‪ ،‬لە دوازدە زانکۆ قبوڵ گەڕایەوە بۆ مەریوان‪ .‬بە پێی یاسای‬ ‫دەورانە بە هەر شیوەیەک بوو تێپەڕی دەبێت و وەردەگیردرێت‪ ،‬بەاڵم بۆخۆی ئەوکاتی ئێران‪ ،‬دەبوا ماوەی دووساڵ‬ ‫و لە رەزبەری ‪ ١٣٣٨‬چووە دەبیرستانی زانستگای»شەریف» هەڵدەبژێرێت و سەربازی بکات و بۆ ئەو مەبەستە وەکۆ‬ ‫«رازی» بە هۆی زیرەکی و لێهاتوویی‪ ،‬ماوەی چوارساڵ وانەی»بەرق»ی لەو بەرپرسی ئیدارەی بەرقی مەریوان خەریکی‬ ‫لە نێو مامۆستا و قوتابیدا ناسراو و زانکۆیە تەواو کرد‪.‬‬ ‫کار بوو‪.‬‬ ‫خۆشەویست بوو و رێزی لێ دەگیرا‪ .‬ئەمە خاڵێکی بەرچاو لە سەردەمی بەشداریکردنی لە ساڵی ‪١٣٤٨‬ی زایینی کۆمەڵێک لەو‬ ‫وتەیەکە لە زمانی کاک رەشاد موستەفا کاک فواد لە کێبەرکێیەکان زانستگادا‪ ،‬الوانەی لەو ماوەیەدا یەکتریان دۆزیبۆ وە‪،‬‬ ‫سوڵتانیەوە کە دەڵێت‪ :‬جارێکیان لە وتو وێژی بەرپرسانی «زانکۆی نەوتی سەردانی ئاڵمانە و ماڵی کاک فوادیان‬ ‫دەبیرستان‪ ،‬مامۆستای ئینشا بابەتی ئابادانە» کاتێک لێی ئەپرسن‪ :‬ئەگەر ببی کرد‪ .‬دیارە ئەو سەردانە لە رواڵەتدا بۆ‬ ‫ئازادی بۆ ئەو وانەیە دانا‪ ،‬واتە هەر بە سەرۆک وەزیرانی ئێران‪ ،‬یەکەم جار چ گەشت و سەیران بوو‪ ،‬بەاڵم لە راستیدا‬ ‫قوتابیەک ئازادە بە پێی خواستی خۆی دەکەی؟ لە واڵمدا دەڵێت‪:‬ئەگەر سەرۆک مەبەستێکی تری لە پشتەوە بوو کە‬ ‫بابەت هەڵبژێرێت و لە سەری بنووسێت‪ .‬وەزیرانی ئیران بم‪ ،‬سەرەتا سەردانێکی ئەویش رچە شکاندن و رێگا خۆشکردن‬ ‫کاک فوادیش بابەتەکەی لە سەر کاڵش‪ ،‬باشووری تاران‪ ،‬بەلووچستان و کوردستان بۆ لە دایک بوونی کورپە ساوایەک بوو کە‬ ‫کاڵش چن و کاڵش چنین لە هەورامان دەکەم و لە زوترین کاتدا ئەو ناوچانە دواتر ناوی»کۆمەڵە»ی لێنرا‪.‬‬ ‫بوو کە تێیدا باسی رەنج و مەینەتیی ئاوەدان دەکەمەوە‪ ،‬سیستەمی ئاوی‬ ‫کاڵش چنانی هەورامانی دەکرد‪ .‬کاڵش خاوێن و بێهداشتی دادەمەرزێنم‪ ،‬پارک و هەر لە سەر ئەو بنەمایانەی کە پێشتر‬ ‫چۆن دروست دەکرێت؟ مادە خاوەکەی خانووی مۆدێڕنیان بۆ دروست دەکەم و باسیان لێوە کرا و ئەو کۆمەڵە رووناکبیرە‬ ‫چیە؟ کەرەسەکانی چین؟ دەوری ژنان قوتابخانەی باشیان بۆ دەکەمەوە‪.‬‬ ‫پێی گەیشتبوون‪ ،‬لە پاییزی ‪١٣٤٨‬هەتاوی‬ ‫لەو پێوەندیەدا داچیە؟ و بە گشتی کاک فواد لە بانترین ئاستدا لە زانکۆ بەرانبەر لە گەڵ ‪ ١٩٦٩‬زایینی بنەمای‬ ‫هەموو بابەتێکی پێوەندیدار بەو بوارە لە وەرگیرا‪ ،‬پاش قبوڵی‪ ،‬کێشەیەکیتر خۆی کۆمەڵە دارێژرا‪.‬‬ ‫کاری بەهەمهێنانی خۆماڵی و سەربەخۆ دەرخست ئەویش ژوورێک بۆ بۆ مانەوەو لە ماوەی بەرپرسایەتیی ئیدارەی بەرقی‬ ‫لە بەشیک لە کوردستان‪ ،‬بە ژیری باس حەسانەوە‪ .‬کاتێک دەگەڕاو چاوی لێ مەریوان‪ ،‬کۆمەڵێک خزمەتگوزاریی باشی‬ ‫کردبوو و لێکیدابۆوە‪ .‬ئەمە لە یەکەم دەکرد ‪ ،‬لە پارێزگاکانیترەو پارێزگاکان لە بواری بەرق و بەرق کێشاندا و بە تایبەت‬


‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬

‫کۆمه‌ڵگا‬

‫هه‌اڵواردن دژی ژنان ل ‌ه زانكۆكان‪ ،‬درێژه‌ی‬ ‫سیاسه‌تی دژ‌ه ژنی كۆماری ئیسالمیه‬ ‫دواڕۆژ‬ ‫‌رۆیشتن بۆ زانكۆ و درێژه‌دان به‌ خوێندن‬ ‫دوای دیپلۆم بۆ الوانی ئێران بووه‌ ب ‌ه‬ ‫خه‌ون و خه‌یاڵ و هیوایه‌ك كه‌ به‌ ئه‌سته‌م‬ ‫ده‌توانن بگه‌ن پێ‪ .‬به‌شداری كردن له‌‬ ‫ئازمونی كۆنكور و تێپه‌ڕاندنی ئه‌و هه‌موو‬ ‫قۆناغه‌ بۆ درێژه‌دان به‌ خوێندن له‌زانكۆ‪،‬‬ ‫گۆشارێكی ده‌رونی و فیكری ل ‌ه سه‌ر الوان‬ ‫دروست كردووه‌ كه‌ له‌م نێوه‌دا كچان‬ ‫زیاتر له‌ كوڕانیش له‌ حه‌سره‌تی رۆیشتن‬ ‫بۆ زانكۆ ده‌مێنه‌وه‌و ده‌بێ له‌ دۆخێكی‬ ‫زۆر نایه‌كسان و قورستر چاوه‌رێی‬ ‫وه‌رگرتنیان له‌ زانكۆ بن‪ .‬ئه‌مساڵ‬ ‫وه‌رگرتنی ژنان له‌ زانكۆ له‌ زۆربه‌ی رشته‌‬ ‫و بواره‌كان بوو به‌ كێشه‌یه‌كی جیدی‬ ‫و به‌رپرسانی وه‌زارتی خوێندنی بااڵ له‌‬ ‫ئێران بڕیاران دا كه‌ زانكۆكان چیتر كچان‬ ‫له‌ هه‌مووبواره‌كاندا وه‌رنه‌گرن و ته‌نیا‬ ‫چه‌ند رشته‌یه‌ك نه‌بێ له‌ باقی به‌شه‌كانی‬ ‫دیكه‌ بێبه‌ش كران‪ .‬هه‌اڵواردن و جیاوازی‬ ‫ره‌گه‌زی له‌ زانكۆكانی ئێران‪ ،‬باسێكی‬ ‫تازه‌ نییه‌ و ده‌مێك ساڵه‌ كه‌ به‌رده‌وام نوێ دژی مافه‌كانیان بوون‪ .‬به‌اڵم به‌ له‌ به‌ هێزترین موحره‌كه‌كانی به‌ره‌و‬ ‫درێژه‌ی هه‌یه‌‪ .‬سه‌ره‌تا به‌ وه‌رنه‌گرتنی هه‌موو گوشار و زه‌ختێك كه‌ له‌ سه‌ر پێشچوونی ئه‌وان له‌ درێژه‌دان به‌ خوێندن‬ ‫ژنان له‌ هه‌ندێك بواری خوێندن وه‌ك ژنان بوو‪ ،‬سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی خانه‌واده‌‪ ،‬بووه‌ له‌ چه‌ند ساڵی رابردوودا‪ .‬به‌ هه‌موو‬ ‫فه‌نی و موهه‌ندسی ده‌ستی پێكرد و ورده‌ یاسا و كلتور و نه‌ریت رێگر بووه‌ له‌ سه‌ر هه‌وڵ و ته‌قاالو تێكۆشانی چاالكانی‬ ‫ورده‌ ئه‌مه‌ بوو به‌ ره‌وتێكی ئاسایی و رێگایان بۆ گه‌یشتن به‌ مافه‌كانیان‪ ،‬ئه‌وان ژنان له‌ هه‌موو بواره‌كان به‌ تایبه‌ت‬ ‫وای لێهات كه‌ له‌ ده‌فته‌رچه‌ی كۆنكوردا‪ ،‬توانیویانه‌ له‌ گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌ خۆیان بواری خوێندن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مساڵ شۆكێكی‬ ‫زۆر به‌ كه‌می ده‌رفه‌ت به‌ ژنان درابوو بۆ په‌روه‌رده‌ بكه‌ن و ب ‌ه تایبه‌ت له‌ بواری گه‌وره‌ درا له‌ كچان و ژنانی خوازیاری‬ ‫هه‌ڵبژاردنی بواری خوێندنیان‪ .‬زیاتر له‌ خوێندن دوای ساڵی ‪ 57‬رۆژ له‌ گه‌ڵ وه‌رگرتنیان له‌ زانكۆ‪ ،‬كه‌ ئه‌ویش ئه‌وه‌‬ ‫‪ 60‬زانكۆ له‌ وه‌رگرتنی ژنان خۆیان بوارد رۆژ شاهێدی ئه‌وه‌ بووین ك ‌ه رێژه‌یه‌كی بوو زیاتر له‌ ‪ 60‬زانكۆ له‌ وه‌رگرتنی‬ ‫و له‌ هه‌مووی سه‌رنج راكێشتر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌رچاو له‌ كچان و ژنان توانیویانه‌ له‌ ژنان له‌ بواره‌ جۆراوجۆره‌كانی خۆێندن‬ ‫بواری (مددكاری اجتماعی) له‌ زانكۆی كۆنكور سه‌ركه‌وتوو بن و بچنه‌ زانكۆ‪ .‬به‌ خۆیان بوارد و زۆربه‌ی ئه‌م بوارانه‌ ته‌نیا‬ ‫عه‌المه‌ ته‌باته‌باییش كه‌ دامه‌زرێنه‌ره‌كه‌ی شێوه‌یه‌ك كه‌ سه‌رنجی هه‌موو كۆمه‌ڵگه‌ و تایبه‌ت كران به‌ كوڕان‪ .‬له‌ كاتێكدا كه‌‬ ‫له‌ بنه‌ڕه‌تدا ژن بووه‌ رایگه‌یاندووه‌ كه‌ ته‌نانه‌ت بیرورای گشتیشی بۆ الی خۆی بارودۆخی ئابووری ئێران له‌ چه‌ند ساڵه‌ی‬ ‫راكێشا‪ .‬هه‌وڵ و خه‌باتی ژنان بۆ گۆرینی دوایی به‌ره‌و خراپی رۆیشتووه‌ و زۆربه‌ی‬ ‫ئه‌مساڵ ژنان وه‌رناگرێت‪.‬‬ ‫به‌ هاتنه‌سه‌ر كاری كۆماری ئیسالمی یاسا پڕ له‌ هه‌اڵواردنه‌كان و خۆراگری بنه‌ماڵه‌كان ته‌نیا به‌ پیاوان یان یه‌ك‬ ‫دوای شۆرشی ساڵی ‪ ،57‬ده‌ورێكی نوێ له‌ به‌رانبه‌ر نه‌ریت و كلتوری كۆمه‌ڵگه‌ی كه‌س به‌ خێو نه‌كراوه‌‪ ،‬ژنان و كچانیش‬ ‫له‌ ژیانی ژنانی ئێران ده‌ستی پێكرد پیاوساالر و هه‌روه‌ها هیوا به‌ گۆرینی هاتوونه‌ته‌ نێو گۆره‌پانی كار كردن و‬ ‫و ئازادی و مافه‌ ئینسانیه‌كانیان به‌ جۆری بیركردنه‌وه‌ی پێكهاته‌ی خانه‌واده‌‪ ،‬شان به‌ شانی پیاوان له‌م بواره‌ش كاریان‬ ‫توندترین شێوه‌ پێشێل كران و هه‌ر رۆژه‌ له‌ رێگای خوێندن و به‌ ده‌ست هێنانی كردووه‌‪ ،‬كه‌ وابێ پێویستیه‌كی زۆر‬ ‫شاهێدی په‌سند كردنی یاسا و گه‌اڵڵه‌ی پله‌ و پێگه‌ی باش له‌ كۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬یه‌كێك هه‌یه‌كه‌ ژنانیش بتوانن درێژه‌ به‌ خوێندن‬

‫سەرەتا ئەگەر بمانەوێت پێناسەیەكی‬ ‫كورتی توندوتیژیی بكەین‪ ،‬دەبێت بڵێین‬ ‫توندوتیژیی ئەو دیاردەیەیە كە چ لە ناو‬ ‫بنەماڵەو چ لە كۆمەڵگەش بەرانبەر بە‬ ‫ژنان ئەنجام دەدرێت‪ .‬بەاڵم سەرچاوەی‬ ‫سەرەتای‬ ‫توندوتیژیی‌و‬ ‫سەرەكی‬ ‫سەرهەڵدانی‪ ,‬شوێنێك یان خود‬ ‫چوارچێوەیەكە بەنێو بنەماڵە‪ .‬ئێستاش‬ ‫بۆ دەرخستنی هۆكارەكان یا خود‬ ‫چۆنیەتی ئەم دیاردەیە لە نێو بنەماڵەو‬ ‫كۆمەڵگە‪ ،‬هەوڵ ئەدەم بە كورتی‌و بە جیا‬ ‫لە سەر ئەم دیاردەیە لە هەر ‪2‬شوێنی‬ ‫وەك بنەماڵەو كۆمەڵگا بدوێم‪.‬‬ ‫توندوتیژیی لە نێو بنەماڵەدا‪:‬‬ ‫هەڵسوكەوتە نابەجێیە‌‌كان لە نێو بنەماڵەو‬ ‫بە لەبەرچاو گرتنی پێناسەی توندوتیژیی‌‪،‬‬ ‫بە شێوەی بەردەوام ئەنجام دەدرێت‌و لە‬ ‫ئاكامدا الوازترین ئەندامی بنەماڵە واتە‬ ‫منداڵ دەبێتە قوربانی‪ .‬هەڵبەت ئەمە‬ ‫هەموو كات‌و لە هەموو بنەماڵەیەكیشدا‬ ‫ڕوونادات‪ .‬هەروەها كەسی دووەم لە‬ ‫بنەماڵ ‌ە كە دەبێتە قوربانی ئەم دیاردەیە‪،‬‬ ‫ژنە‪ .‬پیاوانی بنەماڵە بەهۆی ئەو داب‌و‬ ‫نەریتە كۆنە پەرستانە كە پێشتر پێی‬ ‫ئاشنابوون‌و هەر لە منداڵیەوە بە گوێیاندا‬ ‫چرپاوەو لەگەڵیدا گەور‌ە بوون‪ ،‬بەرانبەر‬ ‫بە ژنان توندوتیژیی دەنوێنن‌و پێیان وایە‬ ‫كەژن نامووسیانەو پاراستنی نامووسیش‬ ‫ئەركی ئەوانە‪ .‬وە هەروەها ئەم جۆرە لە‬ ‫پیاوان پێیان وایە بە هۆی نەبوونی توانای‬ ‫بەڕێو‌ە بردنی ئەركی ژیان‌و چارەسەر‬

‫كردنی زۆربەی كێشەكان لە ژیاندا‪ ،‬ژن‬ ‫دەبێتە‌ پلە ‪ ٢‬و دەبێت گوێڕایەڵی هەموو‬ ‫خواست‌و ویستەكانی پیاو بێت‪ .‬زۆر جار‬ ‫بە هۆی نەخوێندەواریی‌و بێ ئاگایی خودی‬ ‫ژنان لە ناسین‌و زانینی مافەكانیان‪ ،‬ژنان‬ ‫لەوە بێبەری دەبن كە ئایا ئەو وەك ژنێك‬ ‫چ ماف‌و چ ویست‌و داواكاری‌یەكی هەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئێستاكەو لە جیهانی سێهمدا ژنان‬ ‫بەهۆی خوێندەواری‌و چوونە سەرەوەی‬ ‫ئاستی زانست‌و زانیاری‌و هەروەها جێگیر‬ ‫ی فێمێنیستی لە بیرو‬ ‫بوونی مەسەلە ‌‬ ‫هزریاندا‪ ،‬توندوتیژیەكان تا ڕادەیەك‬ ‫كەم بووەتەوە‪ .‬مەسەلەی‌ توندوتیژیی‬ ‫بنەماڵەیی زۆر قووڵتر لەوەیە كە بمانەوێ‬ ‫بە چەند دێڕێك باسی لێوە بكەین‪.‬‬ ‫لەكۆی هەموو ئەمانەی سەرەوە كە‬ ‫باسم كرد‪ ،‬بەو ئاكامە ئەگەین‌و دەبێت‬

‫لە بەرچاویشی بگرین‪ ،‬ئەوەیەكە بكەرانی‬ ‫توندوتیژیی كە پیاوانن‪ ،‬خودی ئەوانیش‬ ‫قوربانی ئەو داب‌و نەریتە زاڵمانەن كە‬ ‫كۆمەڵگا بەسەریاندا سەپاندووەیەتی‪.‬‬ ‫لێرەدا پێویست ئەكات بچمە سەر باس‬ ‫كردن لە مەسەلەی توندوتیژیی بەرانبەر‬ ‫بە ژنان لە نێو كۆمەڵگادا‪ :‬توندوتیژیی‬ ‫لەنێو هەر كۆمەڵگایەكی مرۆییدا كەم‬ ‫تا زۆر بوونی هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوەیكە‬ ‫دەبێتە هۆی كەم یان زۆربوونی ئاستی‬ ‫توندوتیژیەكان لە كۆمەڵگا‪ ،‬بوونی‬ ‫جیاوازی فەرهەنگ‌و یاساكانە‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫توندوتیژیی لە واڵتێك كە دین‌و مەزهەب‬ ‫بە سەریا زاڵەو ئایین سەرچاوەی‬ ‫یاساكەنیەتی‪ ،‬دیاردەی توندوتیژیی بە‬ ‫هەموو جۆرەكانیەوە زۆر بەرچاوە‪ ،‬بۆ‬ ‫وێنە لە واڵتانی وەك ئێران‌و ئەفغانستان‬

‫رێز گرتن لە زمانی‬ ‫دایکی‪ ،‬بایەخ دان‬ ‫و رێز گرتنە لە‬ ‫مافی مرۆڤــ‬ ‫سه‌بری به‌همه‌نی‬

‫بده‌ن تا بتوانن له‌ داهاتوودا پیشه‌ و‬ ‫كارێكی باش ده‌ست بخه‌ن‪ .‬ئه‌و روانگه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ ته‌نیا پیاو به‌ خێوكه‌ری بنه‌ماڵه‌یه‌ زۆر‬ ‫كاڵ بووه‌ته‌وه‌ یان النیكه‌م الی به‌شێك له‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌ ئێرانیه‌كان مانای خۆی له‌ ده‌ست‬ ‫داوه‌ و به‌ روانگه‌یه‌كی ئه‌مرۆییه‌وه‌ ئه‌ڕۆانه‌‬ ‫پرسی ژن‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ هه‌اڵواردن دژی ژنان له‌ زانكۆ‬ ‫و خوێندنی بااڵ‪ ،‬چیرۆكێكی دیكه‌یه‌ كه‌‬ ‫بێ گومان كاریگه‌ری راسته‌وخۆی ده‌بێ‬ ‫له‌ سه‌ر هه‌مووبواره‌كانی دیكه‌‪ .‬ته‌ك‬ ‫جینسیه‌تی كردنی زانكۆكان و البردنی‬ ‫ژنان له‌ زۆربه‌ی بواره‌كانی خوێندن به‌‬ ‫هه‌ر مه‌به‌ست و ئامانجێك بێ له‌ گه‌ڵ‬ ‫واقعیه‌تی كۆمه‌ڵگه‌ی ئه‌مرۆی ئێران‬ ‫ناته‌بایه‌ و ناگونجێت‪ .‬ئه‌م سیاسه‌ته‌ی‬ ‫كۆماری ئیسالمی له‌ درێژه‌ی هه‌مان‬ ‫سیاسه‌تی هه‌میشه‌یی بووه‌ كه‌ دژی ژنان‬ ‫پالن و گه‌اڵڵه‌ی دارشتووه‌ و به‌ ئاشكرا‬ ‫دژایه‌تی خۆی راگه‌یاندووه‌‪.‬‬

‫ژن ‪ ‌،‬بنەماڵە و كۆمەڵگا‬ ‫ئارێز محەمەدی‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪11‬‬

‫كە زۆرترین ئاماری توندوتیژیی بەرانبەر‬ ‫بە ژنان لە خۆ دەگرێت‪ ،‬ڕۆژانە شاهێدی‬ ‫كوشتن‪ ،‬بەردباران‪ ،‬ئێعدام‌و…‪ .‬هتد لەم‬ ‫واڵتانەین كە بەهۆی نامووس پەرەستی‌و‬ ‫تۆمەت‬ ‫خۆشەویستی‌و‬ ‫پێوەندیی‬ ‫خستنە پاڵیان‪ ،‬بەرانبەرایان ئەنجام‬ ‫دەدرێت‪ ،‬كە لە چوارچێوەی شەرع‌و‬ ‫یاسا ئیسالمیەكان دێتە ئاراوە‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە سەرهەڵدانی هاوسەرگیری كچان‬ ‫لە تەمەنی كەمدا‪ ،‬مەسەلەی تەاڵق‪،‬‬ ‫خۆكوژی‌و هەڵهاتنی كچان لە ماڵەوە‪،‬‬ ‫هەموو ئەمانە لە یاسا دژە ژن‌و دژە‬ ‫مرۆییەكانەوە سەرچاوە دەگرێت‪ .‬جێگەی‬ ‫ئاماژەیە توندوتیژیی كۆمەڵگاش بەرانبەر‬ ‫بە ژنان زۆر بەرباڵوترە كە تەنانەت لە‬ ‫شوێن‌ كارو لە نێو زانكۆكانیش بەرۆكی‬ ‫كچان‌و ژنان دەگرێت‪ ،‬هەروەك ئێستا‬ ‫كە شاهێدی بێبەش كردنی كچان لە‬ ‫زۆربەی ڕشتەكانی خوێندن لە زانكۆكانی‬ ‫ئێرانداین…… ئەگەرچی یەكەمین‬ ‫هەنگاو بۆ نەمان یا كەم كردنەوەی‬ ‫توندوتیژیی بنەماڵە یان لە نێو كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫البردنی ئەو یاسایانەیە كە رێگە بە‬ ‫توندوتیژیی بەرانبەر بە ژنان دەدا یان‬ ‫بە شێوەیەك ناڕاستەوخۆ پشتیوانی‬ ‫لێوە دەكەن‪ ،‬بەاڵم دەبێت سەرەتا هەوڵ‬ ‫بدەین بنەماڵەیەكی باش‌و خاوەن بیرێكی‬ ‫فێمێنیست بار بێنین‪ ،‬چونكە بەم شێویە‬ ‫دەتوانین كۆمەڵگایەكی بە دوور لە‬ ‫دیاردەی توندوتیژیمان هەبێت‪ .‬كەواتە‬ ‫مەرجی سەرەكی بۆ نەمانی هەر جۆرە‬ ‫توندوتیژییەک‪ ،‬گۆڕینی بیرو فكری كۆن‌و‬ ‫دژە ژن‌و دژە مرۆییە‪.‬‬

‫زمان رۆحی میلەتێکەو تا ئەوکاتەی زیندووە‬ ‫مێژووی ئەو نەتەوەیە زیندووەو درێژەی هەیەو‬ ‫بە لە نێو چوونی زمان‪ ،‬مێژوو و کولتوری‬ ‫ئەو نەتەوەیە لە نێو دەچێ کە واتە مێژوو‬ ‫و چارەنووسی هەر نەتەوەیەک لە زمانی ئەو‬ ‫نەتەوەیەدا خۆی دەنوێنێ‪.‬‬ ‫تا جێگایەک کە بە هۆی گرینگی زمان‌و‬ ‫بایەخدان بە زمانی نەتەوەکانی جیهان‪،‬‬ ‫رێکخراوی پەروەردەیی و کولتوری نەتەوە‬ ‫یەکگرتووەکان (یۆنیسکۆ) رۆژێکی بە ناوی‬ ‫رۆژی جیهانی زمانی دایکی ناوەزەد کرد‪.‬‬ ‫به‌ پێی ئاماره‌کانی یۆنیسکۆ زیاتر لە شەش‬ ‫هەزار زمان لە نێو دووسەد نەتەوەی جیهان‬ ‫بوونی هەیەو جیاوازی‌و فرەیی زمانی دایکی‬ ‫لە نێو نەتەوەکانی جیهان کە هەڵقواڵوی بیرو‬ ‫زەینی ئینسانەو هەرکامەیان بە شێوەیەکی‬ ‫جیاواز گوزارشت لە ژیان‌و گوزەرانی مرۆڤەکان‬ ‫دەکات‌و ئاوێنەی بااڵنوێنی فرە کولتوریە لە‬ ‫جیهاندا‪ ،‬بەاڵم لە سەدا ‪95‬ی زمانەکان لە‬ ‫الیەن رێژەیەکی کەمی دانیشتوانی زەوی‪،‬‬ ‫واتە لە الیەن ‪%4‬ی مرۆڤەکانەوە بە کار‬ ‫دەبرێن‌و زیاتر لە ‪ 2500‬زمانیش خەریکی‬ ‫لە ناو چوونن‪ .‬مافی خوێندن‌ونووسین بە‬ ‫زمانی دایکی لە زۆربەی بەڵگەنامەو رێکەوتنە‬ ‫نێونەتەوەیەکانی مافی مرۆڤ وەک جاڕنامەی‬ ‫جیهانی مافی مرۆڤ‪ ،‬بڕگەی ‪2‬و‪3‬ی مادەی‬ ‫‪4‬ی مافی تاکەکەس تایبەت بە کەمایەتییە‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬زمانی‌و ئایینیەکان دەست نیشان‬ ‫کراوە‪ ،‬ئه‌مه‌ لە کاتێکدایه‌ کە لە ئێرانی فرە‬ ‫نەتەوەی ژێر دەسەاڵتی کۆماری ئیسالمی‬ ‫خوێندن‌و نووسین بە زمانی نەتەوەکانی دیکە‬ ‫قەدەغەیەو پێشی پێ دەگیردرێت‪ .‬لە بڕگەی‬ ‫‪15‬ی یاسای بنچینەیی کۆماری ئیسالمی ئیراندا‬ ‫هاتووە» خوێندن‌و نووسینی فەرمی‌و هاوبەشی‬ ‫خەڵکی ئێران فارسی‌یە‪ .‬بەڵگەنامەکان‪ ،‬نامە‬ ‫فەرمیەکان‌و کتێبە دەرسی‌یەکان دەبێ فارسی‬ ‫بێت‪ ،‬لە هەمانکاتدا بە رواڵەت باس لەوە‬ ‫کراوە کە بە کار هێنانی زمانی نەتەوەکانی‬ ‫تر لە راگەیان‌و میدیاکان‌و وتنەوەی لە‬ ‫قوتابخانەکان لە پاڵ زمانی فارسیدا ئازادە‪،‬‬ ‫بەاڵم هیچکات زمانی نەتەوەکانی دیکە بە‬ ‫رەسمی نەناسراوەو دەسەاڵتی شوڤێنیزمی‬ ‫فارس بە شێوەی سیستماتیک‌و پالنداڕێژراو‬ ‫لە هەوڵی سڕینەوەو بێ بایەخ کردنی زمان‌و‬ ‫کولتوری نەتەوەکانی دیکەی ئێران وەک کورد‪،‬‬ ‫بەلووچ‪ ،‬ئازەری‪ ،‬تورک‌و عەربەو‪ ،‬بەردەوام‬ ‫ئه‌و دروشه‌مه‌ ده‌وترێته‌و‌ه کە ئێران یەک‬ ‫نەتەوەو یەک کولتورو یەک زمانە‪ ،‬کە ئەمە‬ ‫لە خۆیدا چەشنێکە لە جینۆساید بەرامبەر بە‬ ‫نەتەوەکانی دیکەی ئێران‪.‬‬ ‫ئەگەر چی هەوڵدان بۆ سڕینەوەو لە نێو بردنی‬ ‫زمان‌و کولتوری تایبەت بە نەتەوەکانی دیکە‬ ‫لە ئێران مێژوویەکی دوورو درێژتری لە مێژووی‬ ‫کۆماری ئێسالمی هەیە‪ ،‬بەاڵم بە هاتنە سەر‬ ‫کاری ئەم رژێمە‪ ،‬ئاسیمیالسیونی نەتەوەکان‌و‬ ‫سەرکوت‌و هەوڵدان بۆ لە نێوبردنی کولتوری‬ ‫نەتەوەکانی‌ترو بە تایبەتی نەتەوەی کورد‪،‬‬ ‫چڕتر کرایەوەو پرۆژەی دروست کردنی یەک‬ ‫نەتەوە کە پێش راپەڕینی ئێران لە ساڵی ‪٥٧‬‬ ‫دەستی پێ کردبوو‪ ،‬پاش راپەڕینی گەالنی‬ ‫ئێران بە یارمەتی پەسەند کردنی یاسای یەک‬ ‫ئایین‌و یەک نەتەوە ئەویش نەتەوەی فارس‌و‬ ‫ئایینی شیعە هەموو نەتەوەو زمانەکانی دیکە‬ ‫لە ئێران پەراوێز خران‌و هەوڵی لە نێو چوونیان‬ ‫درا‪ ،‬بەاڵم نەک تەنیا نەیاتوانی بە ئامانجەکانیان‬ ‫بگەن‌و زمان‌و کولتوری کوردو نەتەوەکانی تر‬ ‫لە ئێران لە نێو ببەن‪ ،‬بەڵکوو ئەمڕۆ خواستی‬ ‫بە رەسمی ناسینی زمان‌و کولتوری نەتەوەکان‬ ‫لە دروشم‌و قسەی سەر زاری روناکبیرانەوە‬ ‫بووەتە دروشمێکی گشتی‌ترو زۆربەی چین و‬ ‫توێژەکانی کۆمەڵگا خوازیاری قبوڵ کردنی فرە‬ ‫نەتەوەیی‌و فرە کولتوری لە ئێرانن‌و خوازیاری‬ ‫قبوڵ کردن‌و بە هێز کردنی نەتەوەکان‌و‬ ‫ئیمکانی بەشداری ئازادو یەکسانی هەموو‬ ‫نەتەوەو کولتورەکانن لە بەرەوپێش بردن‌و‬ ‫دیموکراتیزە کردنی کۆمەڵگاو گرینگ تر لە‬ ‫هەمووی بە دەست هێنانی مافی چارەی خۆ‬ ‫نوسینن بۆ هەموو گەالن‪.‬‬


‫‪10‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٥9‬ساڵی پێنجەم‪201٢/9/3 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫ح‪ .‬شه‌به‌ق‬ ‫به‌شی چوارەم‬

‫بۆ یادی‬ ‫کاک‬ ‫سدیقی‬ ‫که‌مانگه‌ر‬

‫رۆژی ‪13‬ی خه‌رمانانی ساڵی ‪ ،1368‬ئوردوگای ناوه‌ندی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه له‌دۆڵی بۆتێ به‌رگی ماته‌می پۆشی‪ ،‬كاتژمێری ‪2‬ی‬ ‫سه‌رله‌به‌یانی ئه‌و رۆژه‌ هاوڕێ سدیقی كه‌مانگه‌ر‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫كۆمیته‌ی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌‌و ئه‌ندامی حیزبی كۆمۆنیستی‬ ‫ئه‌وكات‪ ،‬له‌كاتێكدا تاز‌ه له‌كاری ئاماده‌كردنی به‌رنامه‌ی‬ ‫رادیۆ ته‌واوی ببوو‪ ،‬له‌الیه‌ن خائین‌و خۆفرۆشێكی كۆماری‬ ‫ئیسالمی شه‌هید كرا‪.‬‬ ‫هاوڕێ سدیقی كه‌مانگه‌ر خۆشه‌ویست‌و دڵسۆزی كرێكاران‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان‪ ،‬ساڵی ‪ 1325‬له‌ئاوایی‬ ‫«ئافڕیان» سه‌ر به‌شاری كامیاران چاوی به‌ژین پشكوت‪.‬‬ ‫ده‌وره‌ی سه‌ره‌تایی خوێندنی له‌شاره‌كانی قوروه‌‌و سونقوڕی‬ ‫كولیایی ته‌واوكرد‪ ،‬پاشان له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌كه‌ی روویان‬ ‫له‌شاری كرماشان كردو له‌و شاره‌دا نیشته‌جێ بوون‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌و شاره‌دا خوێندنی ناوه‌ندی ته‌واو كرد‪ .‬ساڵی ‪1344‬‬ ‫له‌زانكۆی تاران‪ ،‬له‌ڕشته‌ی ئه‌ده‌بیات وه‌رگیرا‪ ،‬پاش ساڵێك‬ ‫به‌هۆی حه‌زی كاك سدیق بۆ خوێندنی یاسا‪ ،‬له‌كۆلێژی‬ ‫یاسای زانكۆی تاران وه‌رگیرا‪ .‬ساڵی ‪ 1350‬خوێندنی زانكۆی‬ ‫به‌سه‌ركه‌وتوویی كۆتایی پێهێنا‪ .‬هاوڕێ سدیقی كه‌مانگه‌ر‬ ‫هه‌ر له‌ده‌ورانی خوێندكاریدا به‌ڕیزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ په‌یوه‌ست‬ ‫بوو‪ .‬له‌ساڵه‌كانی ده‌یه‌ی ‪ ،50‬له‌ناكۆكی نێوان جوتیارانی‬ ‫زه‌حمه‌تكێشی ئاوایی دارسێرانی مه‌ریوان‪ ،‬له‌گه‌ڵ خاوه‌ن‬ ‫زه‌وی‌و فیوداله‌كانی ناوچه‌كه‌‪ ،‬كه‌ خه‌ریك بوو شكڵی‬ ‫خه‌باتێكی جه‌ماوه‌ری به‌خۆیه‌وه‌ بگرێت‪ ،‬هاوڕێ سدیق‬ ‫وه‌ك پارێزه‌رێكی نه‌ترس‌و خه‌باتكار‪ ،‬الیه‌نی جوتیارانی‬ ‫گرت‌و به‌رگری له‌مافه‌كانیان كرد‪ .‬ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تایه‌ك بوو‬ ‫به‌له‌شكڵگرتنی سیمایه‌كی جه‌ماوه‌ریی‌و شۆڕشگێڕ له‌نوێ‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫سااڵنی دواتر‌و به‌تایبه‌ت له‌سه‌ره‌تای راپه‌ڕینی‌و‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵك دژی رژیمی پاشایه‌تی‪،‬‬ ‫هاوڕێ سدیقی كه‌مانگه‌ر بوو به‌ سیمایه‌كی ناسراوو‬

‫رابه‌رێكی شۆڕشگێڕ‌و كۆڵنه‌ده‌ر له‌به‌رامبه‌ر دواكه‌وتویی‌و‬ ‫كۆنه‌پارێزییه‌ك كه‌ ده‌یویست كوردستانیش وه‌ك باقی‬ ‫ناوچه‌كانی تری ئێران بخاته‌ ژێر ركێفی خۆیه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوڕێ سدیق له‌پوشپه‌ڕی ساڵی ‪ 1357‬بۆ پشتگیری‬ ‫له‌مانگرتنی زیندانیانی سیاسی له‌زیندانی شاری سنه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌مین مانگرتنی له‌به‌رده‌م بینای دادگای ئه‌و شار‌ه‬ ‫رێكخست‪ .‬هاوڕێ سدیق ساڵی ‪ 1357‬بوو به‌ ئه‌ندامی‬ ‫وه‌فدی ناوه‌ندی «ناوه‌ندی پارێزه‌ران» (كانون وكال)‌و‬ ‫«جه‌معیه‌تی مافپه‌روه‌رانی ئێران»‪ ،‬ئه‌و له‌پێكهێنانی‬ ‫كانونی موعه‌لیمانی شاری سن ‌ه ده‌ورو نه‌قشێكی چاالكی‬ ‫گێڕا‌و یه‌كێك ل ‌ه دامه‌زرێنه‌رانی «جه‌معیه‌تی به‌رگری‬ ‫له‌ئازادی‌و شۆڕش» له‌شاری سنه‌بوو كه‌ هه‌ر بۆخۆیشی‬ ‫وته‌بێژ‌و به‌رپرسی ئه‌و جه‌معیه‌ته‌ بوو‪.‬‬ ‫‪22‬ی رێبه‌ندانی ساڵی ‪ 1357‬هاوڕێ سدیقی ل ‌ه ته‌له‌فیزیۆنی‬ ‫شاری سنه‌وه‌‪ ،‬روو له‌ خه‌ڵكی خه‌باتكاری ناوچه‌كه‌ په‌یامێكی‬ ‫باڵوكرده‌وه‌و سه‌ركه‌وتنی راپه‌ڕینی له‌ خه‌ڵك پیرۆزبایی‬ ‫كرد‪28 .‬ی ره‌شه‌مه‌ی هه‌مان ساڵ له‌ داهێنانی كۆمه‌ڵه‌دا‪،‬‬ ‫‪:‬شورای كاتیی شۆڕش‪ :‬له‌ شاری سنه‌ پێكهات‌و كاك سدیق‬ ‫وه‌ك وته‌بێژو به‌رپرسی ئه‌و شورایه‌‪ ،‬هه‌ڵبژێردرا‪ .‬هاوڕێ‬ ‫سدیق زیاتر ل ‌ه دوو ده‌یه‌‪ ،‬خه‌بات له‌ رێگه‌ی رزگاری چینی‬ ‫كرێكارو زه‌حمه‌تكێشی وه‌ك ئامانجی سه‌ره‌كی ژیانی خۆی‬ ‫دانا‪ ،‬ده‌سپێكردنی خه‌بات له‌ رێكخراوی نهێنی كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫هه‌ر ل ‌ه یه‌كه‌م رۆژه‌كانی دامه‌زراندنی‪ ،‬ده‌ركه‌وتن وه‌ك‬ ‫رابه‌رێكی جه‌ماوه‌ری له‌ ماوه‌ی شۆڕشی گه‌النی ئێران دژ ب ‌ه‬ ‫رژیمی پاشایه‌تی‪ ،‬ده‌ركه‌وتنی وه‌ك رابه‌رو وته‌بێژی به‌ره‌ی‬ ‫رادیكاڵ‌و شۆڕشگێڕی بزوتنه‌وه‌ی كوردستان دژ به‌ رژیمی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬پاشان دره‌وشانه‌وه‌ی وه‌ك زمانی ئاگرینی خه‌ڵكی‬ ‫راپه‌ڕیوی كوردستان ل ‌ه جه‌ریانی نه‌ورۆزی خوێناوی شاری‬ ‫سنه‌‌و خۆڕاگری خه‌ڵكی كوردستان‪ ،‬به‌شێك ل ‌ه كارنامه‌ی‬ ‫سیاسی پڕبه‌رهه‌می هاوڕێ سدیقی كه‌مانگه‌ر پێكده‌هێنن‪.‬‬


‫‪HOTBIRD11604 MHZ Horizontal‬‬ ‫‪Symbol 27500‬‬ ‫‪FES: 5\6‬‬

‫‪contact:‬‬ ‫‪info@asosat.tv - nwes@asosat.tv‬‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بکه‌ ‌ن‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫که‌ناڵی ئاسمانی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬

‫سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫عه‌تا ناسرسه‌قزی‬ ‫جێگری سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫بێهروز مەلەکشا‬

‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬

‫هه‌ژیر‬

‫"خاوەران" خەاڵت ‌ی دەسەاڵتێكی پشت بە گۆڕ بەستوو‬ ‫دەیەی ‪60‬ی هەتاوی كە بە دەیەی‬ ‫پاگرتنی كۆماری ئیسالمی‌و خۆسەپاندنی‬ ‫ئەو ڕژێمه‌ بەسەر خەڵكی ئێران‬ ‫ناودێركراوە‪ ،‬كۆمەڵێك ڕووداوی تاڵ‌و‬ ‫مۆتەكەی ڕەشی لە سەر خەون و خەیاڵی‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵك و بەتایبەت چاالكانی‬ ‫سیاسی ئەو سەردەمە لەخۆ گرتووە‪،‬‬ ‫كە هەتا ئێستاش ئاسەوارەكەی لە سەر‬ ‫مێشك‌و دەروونی زۆربەیان ماوەتەوەو بە‬ ‫هاتنی وەرزی هاوین‌و مانگی خەرمانان‪،‬‬ ‫وەكوو خەرمانە خوێ لە سەر زامەكانیان‬ ‫دەڕژێت‌و دەیکولێنێتەوە‪.‬‬ ‫چەندین كارەسات‌و جینایەتی گەورەو‬ ‫دڵتەزێن لە یەكەم دەیەی هاتنە سەر‬ ‫دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمی سەری‌هەڵدا‪،‬‬ ‫كە هەمووی به‌ فتوای خومەینی‪ ،‬یەكەم‬ ‫ڕێبەری ئەو ڕژێمە هاتنە ئاراوە‪ .‬هێرش‬ ‫بۆ سەر ناوچە جۆراوجۆرەكانی ئێران‌و‬ ‫لەوانە كوردستان‪ ،‬هەڵگیرسان‌و درێژه‌دان‬ ‫ب ‌ه شەڕی كۆنەپەرستانە لەگەڵ ڕژێمی‬ ‫بەعس‌و دواتریش قەتڵ‌وعامی چاالكانی‬ ‫سیاسی‌و بیرجیاوازان‌و دروست كردنی‬ ‫دەیان گۆڕستانی بەكۆمەڵ كە بە‬ ‫«خاوەران» ناسێندراون‪ ،‬لە ریزی ئەو‬ ‫کارەسات‌و جینایەتانەدان‪.‬‬ ‫یەكەم ڕۆژەكانی مانگی خەرمانانی‬ ‫ساڵی ‪67‬و لە كاتێكدا كە دێوزمەی مەرگ‬ ‫لە هەڵوەدای خواردنەوەی جامی ژەهری‬ ‫دۆڕانی شەڕێکدا بوو‪ ،‬كە بە سەدان هەزار‬ ‫كەسی تێدا ببوونە قوربانی‪ ،‬دیسانەوە‬ ‫ئەم دێوزمە ژان دەیگرت‌و بێزووی‬ ‫خوێنی تازەی دەکرد‪ ،‬هەر بۆیە بڕیاردرا‬ ‫شەڕی ئەو پەڕ سنوورەكان بگوازرێتەوە‬ ‫نێو قاوشە لە زنجیر هەڵپێكراوو‬ ‫قەتیسماوەکانی سیاچاڵەكان‪.‬‬ ‫خومەینی كاتێك بینی کە لە شەڕی‬ ‫كۆنەپەرستانە لەگەڵ ڕژێمی بەعسی‬ ‫عیراق تووشی دۆڕان هاتووەو هێشتاكەش‬

‫ئەم کاره‌ساته‌ دڵتەزێن‌و‬ ‫پاساو هەڵنەگرە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫لە جیهاندا بێ وێنە‬ ‫نەبێ‪ ،‬بەاڵم وەكوو‬ ‫كارەساتێكی كەم وێنەی‬ ‫ژیانی مرۆڤایەتیی‬ ‫سەردەم دێتە ئەژمار‬ ‫دەنگی بەرزی ئازادی خوازی لە نێو‬ ‫بیرو مێشكی خەڵكی ئێراندا وەكوو‬ ‫دەریایەكی یاخی‌و هەڵچوو شەپۆل‬ ‫ئەدەدات‪ ،‬بڕیاری دا زیندانی‌یە سیاسی‌و‬ ‫نەیارە بندكراوەکانی نێو سیاچاڵەكانی‬ ‫لەناو ببات‌و لەم ڕێگایەوە‪ ،‬هەم بناغەی‬ ‫نگریسی مانەوەی خۆی پتەو بكات‌و هەم‬ ‫بە سازدانی كەشی ترس‌و دڵەڕاوكێ‪،‬‬ ‫خەڵك چاوترسێن بكات‌و هەروەها گلەو‬ ‫گازندەكانی شەڕی ماڵوێرانكەرو ناپیرۆزی‬ ‫‪ 8‬ساڵە بگوازێتەوە بۆ قۆناغێكی دیكە‪.‬‬ ‫بۆیە ‪ 2500‬تا ‪ 5000‬كەسی بێتاوان‪ ،‬تەنیا‬ ‫بە هۆی بیرو بۆچوونی جیاوازەوە ئیعدام‬ ‫کران‌و بەم شێوەیە پرۆژەیەكی نوێ بۆ‬ ‫سڕینەوەو لەناوبردنی چاالكانی سیاسی‌و‬ ‫بیرجیاوازان دەستی پێكردو لە هەمان‬

‫له‌مانگی رابردوودا زیاتر ل ‌ه ‪5‬‬

‫هه‌زار كه‌س له‌سوریا كوژراون‬

‫به‌پێی راگه‌یه‌نراوێكی چاودێری مافی مرۆڤی سوریا‪ ،‬مانگی رابردووی زاینی‬ ‫خویناویترین مانگ بووه‌ له‌سه‌ره‌تای راپه‌ڕێنی خه‌ڵكی سوریا‌و تێدا پێنج هه‌زار‌و‬ ‫‪ 440‬كه‌س به‌ده‌ستی هێزه‌كانی رژیمی به‌شار ئه‌سه‌د كورژراون‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی تره‌وه‌ سندوقی مندااڵن سه‌ربه‌رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان (یونیسف)‬ ‫له‌راپۆرتێكدا ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات كه‌ له‌ماوه‌ی هه‌فته‌ی رابردوودا النیكه‌م ‪1600‬‬ ‫كه‌س له‌سوریا كوژراون كه‌ خوێناویترین هه‌فته‌ی ئه‌م واڵته‌ له‌كاتی سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫ناڕه‌زاییه‌كان بووه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ئاماره‌كانی چاودێری مافی مرۆڤی سوریا‪ ،‬له‌ماوه‌ی ‪ 18‬مانگی رابردوو و‬ ‫له‌سه‌ره‌تای ده‌سپێكی قه‌یرانی سوریا تا كۆتایی مانگی ئه‌گۆست‪ ،‬النیكه‌م ‪26‬‬ ‫هه‌زار‌و ‪ 238‬كه‌س له‌خه‌ڵكی ئه‌م واڵته‌ كوژراون كه‌ ‪ 18‬هه‌زار‌و ‪ 659‬كه‌سیان‬ ‫خه‌ڵكی مه‌ده‌نی بوون‌و ‪ 509‬كه‌سیان له‌هێزه‌كانی رژیمی سوریا بوون‪ ،‬هاوكات‬ ‫هه‌زار‌و ‪ 79‬كه‌س له‌م كوژراونه‌ سه‌ر به‌ سوپای ئازادی سوریان كه‌ دژی هێزه‌كانی‬ ‫به‌شار ئه‌سه‌د شه‌ڕ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫كاتدا شیرازەی سەدان بنەماڵە تێكدراو‬ ‫بە سەدان دڵی تامەزرۆی ئازادی لە لێدان‬ ‫كەوت‌و بە سەدان دڵی دیكەش تازیەبار‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫بێ گومان دەیەی ‪ 60‬و بەتایبەت مانگی‬ ‫خەرمانانی هاوینی ‪ ،67‬وەكوو باقی‬ ‫الپەڕەكانی دیكەی مێژووی ‪ 3‬دەیەو‬ ‫نیو جینایەت‌و خوێن ڕشتنی کۆماری‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬پەڵەیەکی ڕەش و نەسڕاوەیە‬ ‫بە نێو چاوانی دەسەاڵتدارێتی توتالیتێرو‬ ‫پاوانخوازانەی ئەم رژێمەوە‪.‬‬ ‫ئەم ڕووداوە دڵتەزێن‌و پاساو‬ ‫هەڵنەگرە‪ ،‬ئەگەر لە جیهاندا بێ وێنە‬ ‫نەبێ‪ ،‬بەاڵم وەكوو كارەساتێكی كەم‬ ‫وێنەی ژیانی مرۆڤایەتیی سەردەم‬ ‫دێتە ئەژمار‪ .‬كارەساتێك كە‪ ،‬لە‬ ‫چەندین ڕوانگەو لەوانە‪ :‬مافی مرۆڤ‪،‬‬ ‫قەزایی‪ ،‬كلتووری‌‪ ،‬مەزهەبی‪ ،‬سیاسی‪،‬‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئەمنیەتی‪ ،‬نێونەتەوەیی‌و‬ ‫تەنانەت ئابووریش‪ ،‬دەبێ بەردەوام‬ ‫بدرێتە بەرباس‌و لێکۆڵینەو تا كاتێك‬ ‫ئەم کاره‌سات ‌ه شوومە لەگەڵ قەتڵە‬ ‫زنجیرەییەكان لێك نەدرێنەوەو تا كاتێك‬ ‫زانیاری دروست‌و ڕاستەقینە لەم بوارانەدا‬ ‫نەخرێنە بەردەست ڕای گشتیی ناوخۆ‌یی‌و‬ ‫جیهانیی‌و دەستە بە خوێن گالوەکانی‬ ‫ئەم جینایەتانە ڕیسوا نەكرێن‌و بە پێی‬ ‫پێوەرە مرۆییەكان هەڵسوكەوتیان لەگەڵ‬ ‫نەكرێت‪ ،‬نابێ یەخەی لە چڵك ڕزیوی ئەم‬ ‫دڕندەترین ڕژێمی سەردەمە بەربدرێت‌و‬ ‫مەجالی ئەنجامی جینایەتی دیكەی پێ‬ ‫بدرێت‌و دەسەاڵتێك كە بە دڵخۆش كردن‌و‬ ‫پشت بەستن بە زیندان‌وگۆڕو سێدارە‪،‬‬ ‫ئیدیعای خوایەتی لەسەر عەرز دەكات‪،‬‬ ‫دەبێ بە هەوڵی بێ وچان‌و هەمەالیەنەو‬ ‫لەبن نەهاتوو‪ ،‬بۆ ڕووكردنی بەڵگەو‬ ‫دیكۆمێنتەكانی جینایەتەكانی‪ ،‬بە گۆڕی‬ ‫ئاوات‌و ئارزووەكانی خۆی بسپێردرێت‪.‬‬

‫له‌یادی کۆمه‌ڵکوژی قاڕنێ‬ ‫ل ‌ه ‪28‬ی‌ گه‌الوێژی‌ ‪19( 1358‬ی‌‬ ‫ئاگوستی‌ ‪ ،)1979‬دوای‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتبه‌ده‌ستانی‌ ڕێژیمی‌ ئێران بۆیان‬ ‫ده‌رکه‌وت خه‌ڵکی‌ ڕۆژهه‌اڵتی‌ کوردستان‬ ‫ئاماده‌ نین ده‌ست له‌ داخوازییه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و دێموکراتییه‌کانیان هه‌ڵبگرن‪،‬‬ ‫خومه‌ینی‌ ڕێبه‌ری‌ کۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫فه‌رمانی‌ جیهادی‌ له‌ دژی‌ ئه‌و خه‌ڵکه‌‬ ‫ڕاگه‌یاند‪.‬‬ ‫خومه‌ینی‌ هه‌موو هێزه‌کانی‌ ڕێژیمه‌که‌ی‌‬ ‫بۆ هێرشبردنه‌ سه‌ر کوردستان ده‌نگ دا‌و‬ ‫شار‌و گونده‌کانی‌ کوردستان له‌ هه‌وا‌و‬ ‫زه‌وییه‌وه‌ که‌وتنه‌ به‌ر په‌الماری‌ شه‌ڕێکی‌‬ ‫نابه‌رامبه‌ر‪ .‬به‌اڵم هێرشی‌ هێزه‌كانی‬ ‫ڕێژیمی‌ تازه به‌ده‌سه‌اڵت گه‌یشتو‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫زه‌بره‌ حه‌ماسییه‌کانی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌‌و‬ ‫ئازادیخوازی‌‬ ‫خه‌ڵکی‌‬ ‫خۆڕاگریی‌‬ ‫کوردستان به‌ره‌و ڕوو بوو‪.‬ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫تازه‌ به‌ یارمه‌تیی‌ جاش‌و خۆفرۆشه‌كانی‬ ‫ناوچه‌كه‌‌ هه‌ر له‌ خاکه‌لێوه‌ی‌ ‪1358‬ه‌وه‌‬ ‫که‌وتبووه‌ هه‌وڵی‌ وه‌ڕێخستنی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی له‌نێوان دوو گه‌لی‌ برا کورد‌و‬ ‫ئازه‌ری‌ له‌م ناوچه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫“قاڕنێ‌” له‌ چه‌ند کیلۆمیتریی‌ شاری‌‬ ‫نه‌غه‌ده‌‌و له‌سه‌ر ڕێگای‌ سه‌ره‌کیی‌‬ ‫پیرانشارـ نه‌غه‌ده‌ هه‌ڵکه‌وتووه‌‪ .‬خه‌ڵکی‌‬ ‫ئه‌م دێیه‌ تا ئێستاش بۆ دابینکردنی‌‬ ‫پێویستییه‌کانیان‌و بۆ کاروباری‌ ئیداری‌‬ ‫هاتوچۆی‌ شاری‌ نه‌غه‌ده‌ ده‌که‌ن‌و هه‌ر‬ ‫له‌ کۆنه‌وه‌ پێوه‌ندییه‌کی‌ گه‌رمیان له‌گه‌ڵ‬ ‫دانیشتووانی‌ ئازه‌ری‌ زمانی‌ شاری‌‬ ‫نه‌غه‌ده‌‌و ناوچه‌کانی‌ سندوس هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ کاتێک ڕۆژی‌ ‪11‬ی‌ خه‌رمانان‪ ،‬به‌‬ ‫سه‌دان چه‌کداری‌ ژـ‪ 3‬له‌شان‌و ته‌ور‬ ‫به‌ده‌ست له‌ژێر پشتیوانیی‌ چه‌ند تانک‌و‬ ‫ماشێنی‌ نیزامی‌ ڕوویان له‌م دێیه‌ کرد‪،‬‬ ‫باوه‌ڕیان نه‌ده‌کرد به‌م بێ‌ڕه‌حمییه‌‬

‫بێ‌وێنه‌یه‌‌و ته‌نیا به‌ تاوانی‌ کورد بوون‪،‬‬ ‫به‌ کۆمه‌ڵ له‌نێو ببرێن‪.‬‬ ‫تاوانێک که‌ دوانیوه‌ڕۆی‌ ‪11‬ی‌ خه‌رمانانی‌‬ ‫‪2( 1358‬ی‌ سیپتامبری‌ ‪ )1979‬به‌ده‌ستی‌‬ ‫به‌کرێگیراوانی‌ کۆماری‌ ئیسالمی‌‌و به‌‬ ‫هاندان‌و پشتیوانی‌ کاربه‌ده‌ستانی‌ ئه‌و‬ ‫ڕێژیمه‌ له‌ قاڕنێ‌ ڕووی‌دا‪ ،‬له‌گێڕانه‌وه‌‬ ‫نایه‌‪ .‬له‌و ڕۆژه‌دا قاڕنێ‌ بوو به‌ تاقیگه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێکردنی‌ فه‌رمانی‌ جیهادی‌‬ ‫خومه‌ینی‌‪ .‬هێزی‌ په‌المارده‌ر هه‌رکه‌سێک‬ ‫ده‌ستیان که‌وت‪ ،‬هه‌ر له‌ منداڵی‌ گاوان‌و‬ ‫شوان تا ژن وپیاوی‌ سه‌ر موچه‌ ومه‌زرا‬ ‫و پیر‌و په‌ک که‌وته‌ی‌ نێو ئاوایی‌‪ ،‬دایاننه‌‬ ‫به‌ر ده‌سڕێژی‌ گولله‌‌ یا به‌ بیور‌و قه‌مه‌‬ ‫له‌ت له‌تیان کردن‪ .‬ته‌نانه‌ت مامۆستای‌‬ ‫ئاوایی‌‪ ،‬مه‌المه‌حموود‌ که‌ قورئان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ست چووه‌ تکایان بۆ ئه‌وه‌ی‌ چیدی‌‬ ‫خه‌ڵکی‌ قاڕنێ‌ نه‌کوژن‪ ،‬نه‌ک هه‌ر خاتری‌‬ ‫نه‌گیرا‪ ،‬به‌ڵکو کوشتیان‌و سه‌ریان له‌‬ ‫له‌شی‌ جیا کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫قاڕنێ‌ له‌ ماوه‌ی‌ چه‌ند کاتژمێردا بوو به‌‬ ‫کوشتارگه‌ی‌ ‪ 68‬که‌س له‌ دانیشتوانی‌‌و‬ ‫به‌م تاوانه‌ی‌ ده‌رحه‌قی‌ کرا‪ ،‬بوو به‌‬ ‫ناسنامه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یه‌کی‌ مافخورا‌و‬ ‫زۆرلێکرا‌و که‌ بانگ‌و هاواری‌ حه‌قخوازانه‌ی‌‬ ‫به‌ دڵڕه‌قییه‌کی‌ بێوێنه‌ وه‌اڵم ده‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫کوشتاری‌ به‌کۆمه‌ڵی‌ دانیشتووانی‌ ئاوایی‌‬ ‫“قاڕنێ‌” به‌ خاڵی‌ ده‌ستپێکی‌ ئه‌م پیالنه‌‬ ‫به‌رباڵوه‌ ده‌ژمێردرێ‌ که‌ دواتر له‌ قه‌اڵتان‪،‬‬ ‫سۆفیان‪ ،‬سه‌رووکانی‌‪ ،‬ئیندرقاش‪،‬‬ ‫قه‌ره‌گۆل‪ ،‬سه‌وزی‌‌و سه‌رچنار‪ ،‬حه‌سه‌ن‬ ‫لوالن ‪ ،‬چه‌قه‌ڵمسته‌فا‪ ،‬خه‌ڵیفه‌لیان‌و زۆر‬ ‫شوێنی‌ دیکه‌ دووپات بۆوه‌‪.‬‬ ‫قاڕنێ‌ وه‌ک ده‌یان گوندی‌ هاوچاره‌نووس‪،‬‬ ‫وه‌ک دایکه‌ زامداره‌که‌ی‌ نیشتمان‪،‬‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی‌ کوردستان‪ ،‬هه‌تا ئێستاش‬ ‫له‌نێو یادی‌ خه‌مینی‌ ڕۆڵه‌ به‌ناحه‌ق‬

‫قاڕنێ‌ وه‌ک ده‌یان‬ ‫گوندی‌ هاوچاره‌نووس‪،‬‬ ‫وه‌ک دایکه‌ زامداره‌که‌ی‌‬ ‫نیشتمان‪ ،‬ڕۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫کوردستان‪ ،‬هه‌تا‬ ‫ئێستاش له‌نێو یادی‌‬ ‫خه‌مینی‌ ڕۆڵه‌ به‌ناحه‌ق‬ ‫کوژراوه‌کانی‌دا ش ‌هو‌و‬ ‫ڕۆژی‌ ده‌خاته‌وه‌ سه‌ر‬ ‫یه‌ک‬ ‫کوژراوه‌کانی‌دا ش ‌هو‌و ڕۆژی‌ ده‌خاته‌وه‌‬ ‫سه‌ر یه‌ک‪ .‬ئه‌گه‌رچی‌ تا ئێستا هیچ‬ ‫ناوه‌ندێکی‌ نێونه‌ته‌وه‌یی‌ دادی‌ خه‌ڵکی‌‬ ‫قاڕنێ‌‌و هه‌موو خه‌ڵکی‌ زۆرلێکراوی‌‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی‌ کوردستانی‌ نه‌پرسیوه‌ به‌اڵم‬ ‫خه‌باتی‌ نه‌ته‌وه‌که‌مان له‌ ڕۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫کوردستان بۆ ڕزگاری‌ له‌ بنده‌ستیی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌‌و دیکتاتۆری‌‌و بۆ به‌دیهێنانی‌‬ ‫ئامانجی‌ شه‌هیده‌کانی‌ هه‌ر به‌رده‌وامه‌‌و‬ ‫ڕۆژ به‌ ڕۆژ به‌گوڕتر ده‌چێته‌ پێش‪.‬‬ ‫حه‌قوایه‌ له‌م رۆژه‌دا داوای ئه‌وه‌ بكه‌ین‬ ‫كه‌ هه‌موو ڕێکخراوه‌کانی مافی مرۆڤ‬ ‫و ڕێکخراوه‌ مه‌ده‌نیه‌کانی جیهانی و‬ ‫کوردستان و ئیران که‌ ده‌نگی ناڕه‌زایه‌تی‬ ‫به‌رز بکه‌نه‌وه‌ بۆ ڕیسواکردنی ئه‌و‬ ‫کاره‌ساته‌ نامرۆیانه‌ی کرا به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫گه‌لی کوردی سته‌مدیده‌ی کوردستانی‬ ‫ئێران‪.‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.