Kathabimb July-September 2011

Page 1

keÀLeeefyebye

pegueeF&-efmelebyej 2011 (1979 mes ÒekeÀeefMele) ÒeOeeve mebHeeokeÀ [e@. ceeOeJe mekeÌmesvee ’DejefJebo“ mebHeeefokeÀe cebpegÞeer mebHeeove men³eesie ÒeyeesOe kegÀceej ieeseJf eue pe³e ÒekeÀeMe ef$eHeeþer Deeféeveer kegÀceej efceÞe ncceeo Denceo ]Keeve mebHeeove-meb®eeueve HetCe&le: DeJewleefvekeÀ leLee DeJ³eJemeeef³ekeÀ lmeom³elee MegukeÀl

¬eÀce keÀneefve³eeb ~~ 7 ~~ veJeejbYe / jepeWê Jecee& ~~ 13 ~~ oyebie / [e@. Fuee Òemeeo ~~ 19 ~~ veneR, Jen iebiee ner Lee ! / ueefuele efvejbpeve ~~ 27 ~~ íesìs ueesie, yeæ[s ueesie / megceve meejmJele ~~ 31 ~~ ceeb, legce keÀneb nes ! / Decej mvesn

ueIegkeÀLeeSb

~~ 11 ~~ vevneR ef®eefæ[³ee / ceervee iegHlee ~~ 24 ~~ De®íer peien / [e@. ÒeÐegcve Yeuuee DeepeerJeve : 500 ©., $ewJeeef<e&keÀ : 125 ©., ~~ 45 ~~ ueIegMeesOe / veerlee ÞeerJeemleJe Jeeef<e&keÀ : 50 ©., ~~ 47 ~~ DeveesKee J³eeHeej / %eeveosJe cegkesÀMe (Jeeef<e&keÀ MegukeÀ 5 ©. kesÀ [ekeÀ efìkeÀìeW kesÀ ªHe ceW Yeer mJeerkeÀe³e& nw) ke=ÀHe³ee meom³elee MegukeÀ ®ewkeÀ (keÀceerMeve peesæ[keÀj), ceveerDee@[&j, ef[ceeb[ [^eHeÌì Üeje kesÀJeue ’keÀLeeefyebye“ kesÀ veece ner YespeW.

lj®eveeSb Je MegukeÀ Yespeves keÀe Heleel S-10 yemesje, Dee@HeÀ efove-keÌJeejer jes[, osJeveej, cegbyeF&-400 088. HeÀesve : 2551 5541, 9819162648

l v³et³ee@ke&À mebHeke&À l

keÀefJeleeSb / ]ie]peueW ~~ 6 ~~ DeVee n]peejs / ngcee³etb peceerue ~~ 12 ~~ ]KeyejeW keÀer ogefve³ee ceW / [e@. ÒeYee cepegcegoej ~~ 30 ~~ ie]peueW / ceveeef]pej nmeve ’Meenerve“ ~~ 49 ~~ ]ie]peue / leejkesÀéej Mecee& ~~ 51 ~~ ]ie]peue / Jeer. Heer. ogyes

mlebYe

~~ 2 ~~ ~~ 4 ~~ ~~ 35 ~~ l’keÀLeeefyebye“ JesyemeeFì Hej GHeueyOe l ~~ 42 ~~ www.kathabimb.com ~~ 50 ~~ e-mail : kathabimb@yahoo.com ~~ 52 ~~ (ke=ÀHe³ee j®eveeSb Yespeves kesÀ efueS F&-cesue keÀe Òe³eesie ve keÀjW.) ~~ 53 ~~ Naresh Mittal, Gerard Pharmacy, 903 Gerard Avenue, Bronx NY 10452 Tel : 718-293-2285, 845-304-2414 (M)

SkeÀ Òeefle keÀe cetu³e : 15 ©. ke=ÀHe³ee vecetves keÀer Òeefle cebieeves nsleg 15 ©. kesÀ [ekeÀ efìkeÀì DeJeM³e YespeW. (meeceev³e DebkeÀ : 40-44 He=ÿ)

’kegÀí keÀner, kegÀí DevekeÀner“ uesìj yee@keÌme ’Deeceves-meeceves“ / cegkesÀMe Mecee& ’meeiej-meerHeer“ / [e@. keÀceue efkeÀMeesj iees³evekeÀe ’yeeFmkeÀesHe“(meefJelee yepeepe ) / megoMe&ve HeÀeefkeÀj Jeelee³eve HegmlekeÀ-meceer#eeSb

DeeJejCe ef®e$e : [e@. DejefJebo jesefnCeer veoer kesÀ leì Hej (ceeOeesHegj, ieesjKeHegj) ’keÀLeeefyebye“ cegbyeF& keÀer ’mebmke=Àefle mebj#eCe mebmLee“ kesÀ meewpev³e mes ÒekeÀeefMele nesleer nw.

123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678

kegÀí keÀner, kegÀí DevekeÀner

³en ÒemeVelee keÀe efJe<e³e nw efkeÀ efpeme efceMevejer YeeJevee kesÀ lenle 32-33 Je<e& HetJe& ’keÀLeeefyebye“ keÀe ÒekeÀeMeve ÒeejbYe efkeÀ³ee Lee Gme Hej, Dee³eg kesÀ Fme cegkeÀece Hej nce Deepe Yeer keÀe³ece nQ. DeHeveer Dee³eg kesÀ ueieYeie DeeOes Je<e& efvemJeeLe& YeeJe Deewj efveÿe HetJe&keÀ Heef$ekeÀe kesÀ ÒekeÀeMeve-mebHeeove kesÀ ceeO³ece mes ceeb mejmJeleer keÀer mesJee keÀj mekeÀe ³en mees®e keÀj ceve Dee¼eo mes Yej Gþlee nw. uesKekeÀeW Deewj HeeþkeÀeW kesÀ men³eesie ves cegPes meowJe SkeÀ Tpee&, SkeÀ MeeqkeÌle oer nw. cenpe DeeYeej ÒekeÀì keÀjvee GvekesÀ ³eesieoeve keÀes keÀce keÀjvee nesiee. efHeíues kegÀí Je<eeX mes Heef$ekeÀe ÒekeÀeMeve ceW nceW ’mebmke=Àefle mebj#eCe mebmLee“ keÀe men³eesie Yeer ÒeeHle nes jne nw.’keÀLeeefyebye“ kesÀ ceeO³ece mes mece³e-mece³e Hej mebmLee keÀer ieefleefJeefOe³eeW keÀer peevekeÀejer oer peeleer nw. mebmLee ves efpeme keÀece keÀe yeeræ[e Gþe³ee nw Jen yengle ner yeæ[e nw. oeveMeerue Deewj meceepemesJeer mLeeveer³e J³eeqkeÌle³eeW mes efveJesove nw efkeÀ Jes nceejs keÀe³e& ceW neLe yebìeves kesÀ efueS Deeies Dee³eW. Fme Je<e& Yeer mebmLee ves, ’mebmke=Àle MueeskeÀ-Jee®eve Òeefle³eesefielee“ Dee³eesefpele keÀer. Òeefle³eesefielee ceW efJeefYeVe mketÀueeW kesÀ 5JeeR mes 7JeeR keÀ#eeDeeW kesÀ ueieYeie 1000 íe$eeW ves ÒeLece ®ejCe ceW Yeeie efue³ee. ®egves ngS 40 íe$eeW ves Debeflece ®ejCe ceW jefJeJeej, 28 Deiemle keÀes Òeefle³eesefielee ceW Yeeie efue³ee. Fmeer ÒekeÀej 13 mes 17 Je 18 mes 24 Je<eeX kesÀ íe$eeW kesÀ efueS oes JeieeX ceW 18 efmelebyej 2011 keÀes Dee@ve-o-mHee@ì ’keÀeJ³e-me=peve Òeefle³eesefielee“ Dee³eesefpele keÀer ie³eer. efHeíues Je<e& Fme Òeefle³eesefielee ceW keÀjerye 50 efJeÐeeefLe&³eeW ves Yeeie efue³ee Lee efkebÀleg Fme yeej 150 efJeÐeeefLe&³eeW ves efnmmee efue³ee.

l

Deye Fme DebkeÀ keÀer keÀneefve³eeW keÀe ì^suej ö ³egJeeDeeW kesÀ ieebJeeW mes MenjeW keÀer Deesj DeefYeieceve Deewj meb³egkeÌle HeefjJeej ìtìves kesÀ keÀejCe Deepe DeefOekeÀebMe YeejleJeeefme³eeW kesÀ efueS Je=×eJemLee SkeÀ DeefYeMeeHe kesÀ ªHe ceW meeceves Deeleer nw. ueæ[keÀe-yent ceebb-yeeHe keÀes yengle ce]peyetjer ceW meeLe jKevee ®eenles nQ . jepeWê Jecee& keÀer keÀneveer ’veJeebjYe“ ceW ceeb veneR nQ. yent-yesìe ®eenles nQ efkeÀ mesJeeefveJe=efÊe kesÀ yeeo efHelee keÀes efceues HewmeeW keÀes efkeÀmeer Yeer lejn DeHeves GHe³eesie ceW ues Dee³eW. efkebÀleg meeefnl³ekeÀej efHelee, DeeWkeÀej veeLe yeeyet SkeÀ Heef$ekeÀe, ’veJeebjYe“ keÀe MegYeejbYe keÀjles nQ. Fme ÒekeÀej Je=×eJemLee ceW Yeer GvekesÀ peerJeve keÀes SkeÀ ve³ee DeLe& efceue peelee nw. DebkeÀ keÀer Heeb®eJeer Deewj Debeflece keÀneveer ’ceeb, legce keÀneb nes !“ ceW efHelee veneR nQ. yesìe Deewj yent ceeb keÀes mebiece mveeve keÀjeves kesÀ yeneves JeneR íesæ[ peeles nQ. ceeb, mejJeve yesìs keÀes HegkeÀejleer jnleer nw uesefkeÀve yesìs keÀe keÀneR Helee veneR nw. nceejs meceepe ceW m$eer kesÀ efueS JewOeJ³e SkeÀ DeefYeMeeHe ner nw. DebkeÀ keÀer otmejer keÀneveer ’oyebie“ keÀer uesefKekeÀe nQ ÒeJeemeer [e@. Fuee Òemeeo. DecejerkeÀe ceW SkeÀ Yeejleer³e ceefnuee kesÀ efueS efMeef#ekeÀe kesÀ ªHe ceW keÀece keÀjvee yengle ner ®egveewleer HetCe& nw. Jeneb kesÀ efve³ece Ssmes nQ efkeÀ íe$e Heæ{W ³ee ve Heæ{W GvnW ob[ veneR efo³ee pee mekeÀlee. Jes ®eens efkeÀleveer Mewleeveer keÀj ueW. efMe#ee mebmLeeve kesÀ ÒeyebOekeÀeW keÀes ]peje Yeer ueies efkeÀ efMeef#ekeÀe ves ]p³eeoleer keÀer nw lees Gmes veewkeÀjer mes neLe Oeesvee Heæ[ mekeÀlee nw. ’veneR, Jen iebiee ner Lee !“ kesÀ uesKekeÀ ueefuele efvejbpeve keÀer ³en Henueer keÀneveer nw. mesJeeefveJe=efÊe kesÀ yeeo DeeHe uesKeve keÀer Deesj Deûemej ngS nQ. ö iebiee SkeÀ meerOee-meeoe J³eeqkeÌle nw. GmekeÀe keÀece petleeW keÀer cejccele keÀjvee nw. efkeÀmeer ÒekeÀej keÀer megKe-megefJeOeeSb GmekesÀ Heeme veneR nQ, efHeÀj Yeer Jen megKeer nw. meeLe ner GmekesÀ Heeme SkeÀ met#ce o=efä nw. uesKekeÀ kesÀ ceve-ceefmle<keÀ Hej iebiee ncesMee íe³ee jnlee nw. megceve meejmJele keÀer keÀneveer ’íesìs ueesie, yeæ[s ueesie“ Yeer ’ceeb“ kesÀ Fo&-efieo& yegveer ie³eer nw. ®eens íesìs leyekesÀ kesÀ ueesie neW ³ee efHeÀj yengle ner mebHeVe IejeveeW kesÀ GvekesÀ J³eJenej ceW keÀesF& ]HeÀke&À veneR neslee. neb, Flevee ]peªj nw efkeÀ ’yeæ[s ueesieeW“ mes meceepe keÀes SkeÀ DeeoMe& Òemlegle keÀjves keÀer DeHes#ee DeJeM³e jnleer nw. Gve Hej meceepe keÀe ’os³e“ kegÀí DeefOekeÀ ner neslee nw.

l

SkeÀ efleceener ceW jepeveereflekeÀ Heìue Hej Flevee kegÀí Ieì ie³ee neslee nw efkeÀ mecePe ceW veneR Deelee keÀneb mes Megª efkeÀ³ee pee³es. Fme meejs Ieìvee¬eÀce ceW mejkeÀej keÀneb nw kegÀí ceeuetce ner veneR Heæ[ jne nw ! 16 Deiemle mes Megª DeVee n]peejs kesÀ DeveMeve kesÀ mece³e Henues lees DeveskeÀ MeleX ueiee³eer ie³eeR efkeÀ peblej-ceblej ³ee jeceueeruee cewoeve ceW DeveMeve keÀjves keÀer Devegceefle veneR efceuesieer Deewj ueesieeW keÀer mebK³ee 5000 mes DeefOekeÀ veneR nesveer ®eeefnS, Fleveer ieeefæ[³eeb nesveer ®eeefnS Deeefo, Deeefo. ÒeOeeveceb$eer mes nmle#esHe keÀjves keÀes keÀne ie³ee lees GvneWves keÀne efkeÀ ³en efouueer Hegefueme keÀe ceeceuee nw. peye DeVee n]peejs DeveMeve kesÀ efueS efvekeÀues lees GvnW Deewj GvekesÀ men³eesefie³eeW keÀes HekeÀæ[ keÀj efleneæ[ pesue ceW [eue efo³ee ie³ee. lees DeVee peer ves keÀne efkeÀ ceQ pesue ceW ner DeveMeve ]peejer jKetbiee. yeenj DeVee kesÀ meceLe&keÀeW keÀe ng]petce yeæ{lee pee jne Lee. efJeJeMe nes DeVee peer keÀes íesæ[vee Heæ[e, ³ener veneR jeleeWjele jeceueeruee cewoeve keÀes lew³eej keÀjkesÀ DeveMeve kesÀ efueS osvee Heæ[e. De%eele yeerceejer keÀe Fueepe keÀjeves meJexmeJee& meesefve³ee ieebOeer keÀes GvneR efoveeW DecejerkeÀe peevee Heæ[ ie³ee, meeLe ceW ³egJejepe1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012 Yeer Les. Deye efyeuueer kesÀ ieues ceW keÀewve Iebìer yeebOes. Fme yeer®e ÒeCeJe oe Deewj ef®eobyejce yeeyet ves 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012

keÀLeeefyebye / pegueeF&-efmelebyej 2011 ~~ 2 ~~

®egHHeer meeOe ueer. keÀejCe efkeÀ Henues ner keÀeHeÀer ]HeÀpeernle nes ®egkeÀer Leer. Fme cele&yes ceeref[³ee Hetjer lejn DeVee kesÀ meeLe Lee. ®eewyeermeeW Iebìs jeceueeruee cewoeve mes ueeFJe keÀJejw]pe ]peejer Lee. nj ®eej-íë IebìeW ceW DeVee keÀer mesnle keÀer peevekeÀejer oer peeleer. Hetje osMe pewmes DeVeece³e nes ie³ee Lee. ye®®eeW-yetæ{eW meye kesÀ mej Hej ’ceQ DeVee n]peejs ntb“ keÀer ìesHeer Deewj neLe ceW eflejbiee Peb[e, pegyeeve Hej ’Yeejle ceelee keÀer pe³e.“ Hej Debleleë ceevemetve me$e ]Kelece nesles-nesles DeVee kesÀ DeveMeve keÀes efkeÀmeer lejn legæ[Jee³ee ie³ee. efleneæ[ mes jepeIeeì peeves kesÀ ¢M³e Deewj DeveMeve meceeeqHle kesÀ yeeo DemHeleeue peeves kesÀ ¢M³e Deepe Yeer DeebKeeW kesÀ meeceves keÀeQOe peeles nQ. Fmemes HetJe& 25 petve 1975 keÀes ueeskeÀvee³ekeÀ pe³e ÒekeÀeMe veeje³eCe ves efouueer kesÀ Fmeer jece ueeruee cewoeve ceW pevemeYee keÀes mebyeesefOele keÀjles ngS jepemeÊee keÀer Oeeqppe³eeb Gæ[e keÀj jKe oer LeeR. HeefjCeecemJeªHe Fbefoje ieebOeer keÀes DeeHeelkeÀeue keÀer Iees<eCee keÀjveer Heæ[er, efHeÀj pees kegÀí ngDee Jen osMe kesÀ Fefleneme keÀe SkeÀ yeovegcee Oeyyee nw. Deepe Yeer efmLeefle³eeb meercee mes Hejs nes ie³eer nQ. peve-meeceev³e kesÀ efueS peerJeve-³eeHeve efove ye efove cegeqMkeÀue neslee pee jne nw. Ye´äe®eej, cenbieeF&, keÀeueeyee]peejer, DeelebkeÀJeeo, keÀMceerj-mecem³ee, vekeÌmeueJeeo, jsue jeskeÀes, yebo ... GÊej-HetJe& FbHeÀeue ceW peeves efkeÀleves efoveeW mes yuee@kesÀ[ ®eue jne nw. Hesì^esue 200 ©. efueìj, Keeves-Heerves keÀer meeceûeer keÀe Hetjer lejn DeYeeJe nw uesefkeÀve efouueer keÀer mejkeÀej kesÀ keÀeveeW Hej petb veneR jWieleer. ceCeerHegj ceW efHeíues 11 meeueeW mes Fje@ve ®eevet Meefce&uee keÀe pesue ceW DeveMeve ]peejer nw. Gmes pesue kesÀ DemHeleeue ceW jKee ie³ee nw Jen cee$e iuetkeÀes]pe Hej efkeÀmeer lejn ]ef]peboe nw. DeebOe´ ÒeosMe ceW lesuebieevee jep³e keÀer ceebie kesÀ Deeboesueve kesÀ keÀejCe Yeer Deece Deeoceer HejsMeeve nw. Deeboesueve keÀes Yeejer pevemeceLe&ve ÒeeHle nw. Deeboesueve kesÀ keÀejCe DeebOe´ ÒeosMe mes Deewj yeeæ{ kesÀ keÀejCe Gæ[ermee mes osMe kesÀ keÀF& leeHeer³e efyepeueer IejeW ceW keÀes³eues keÀer ]KeHele veneR nes Hee jner nw. Hetjs osMe ceW efyepeueer keÀe ienje mebkeÀì íe³ee ngDee nw. ö nj íesìe-yeæ[e efveCe&³e ©keÀe ngDee nw. meesefve³ee ieebOeer yeerceej nQ. DecejerkeÀe peekeÀj GvnW ke̳eeW Fuee]pe keÀjevee Heæ[e, GvnW ke̳ee yeerceejer nw FmekeÀer DeìkeÀueW ueiee³eer pee jner nQ. neb, v³et³ee@ke&À kesÀ efpeme DemHeleeue ceW GvekeÀe Dee@HejsMeve ngDee Jen keÀke&À jesie kesÀ Fueepe kesÀ efueS Òeefme× nw. mebpe³e oÊe keÀer Helveer vejefieme keÀes Yeer Gmeer ceW Yeleer & keÀjvee Heæ[e Lee. keÀne peelee nw efkeÀ Yeejle SkeÀ peveleebef$ekeÀ osMe nw lees meesefve³ee ieebOeer keÀer yeerceejer keÀes ke̳eeW efíHee³ee pee jne nw. ceeDees, HeÀer[ue kesÀmì^es ³ee efpeVee kesÀ mJeemL³e keÀer peevekeÀejer ueesieeW keÀes ve nes FmekesÀ Heerís efveefnle keÀejCe Les, lees ke̳ee ³eneb Yeer oeue ceW kegÀí keÀeuee nw? kegÀí efove HetJe& nwojeyeeo ceW, Jele&ceeve meer S peer (ceneuesKee efvejer#ekeÀ ) efJeveeso je³e ves ÒeMeemeefvekeÀ mesJee DeefOekeÀeefj³eeW keÀes mebyeesefOele keÀjles ngS keÀne efkeÀ DeepekeÀue mejkeÀej keÀer meeKe ’veeefoj“ keÀes ít jner nw. kegÀí Yeer keÀece veneR nes Hee jne nw. neue ner ceW Ye´äe®eej kesÀ DeejesHeeW kesÀ keÀejCe keÀF& cegK³ecebef$e³eeW keÀes DeHeveer kegÀmeer & íesæ[veer Heæ[er, kegÀí kewÀefyevesì ceb$eer nQ efpevekeÀe veece IeesìeueeW ceW Deeves kesÀ keÀejCe pesue ceW nQ. mebmeo kesÀ Ssmes keÀF& meom³e nQ v³ee³eHeeefuekeÀeSb eqpevekeÀer peeb®e keÀj jner nw. cegPes Denmeeme nw efkeÀ Ssmes ceW DeeHe meyekesÀ efueS keÀece keÀjvee efkeÀlevee cegeqMkeÀue nw. uesefkeÀve nce ueesie efceue keÀj keÀece keÀjW lees efmLeefle keÀes Deye Yeer megOeeje pee mekeÀlee nw. efJeveeso je³e keÀe ³en ye³eeve mejkeÀej ves vegceeFboeW keÀes Hemebo veneR Dee³ee. yengle mebYeJe nw GvekesÀ Heerís Yeer keÀesF& peeb®e ueiee oer pee³es. DeYeer neue ner ceW keÀevetve ceb$eer meueceeve KegMeer&o keÀe ye³eeve Dee³ee efkeÀ ³eefo DeeHe yeæ[s-yeæ[s J³eeJemeeef³e³eeW keÀes pesue ceW yebo keÀj oWies lees osMe ceW efJeefvece³e keÀneb mes Dee³esiee. ³eeefve pees Hewmee ueiee³es GmekesÀ efueS Deueie efve³ece nesves ®eeefnS, Gmes Kegueer ítì nesveer ®eeefnS. G®®e v³ee³eeue³e ves Fme ye³eeve Hej ceb$eer ceneso³e keÀes HeÀìkeÀej ueiee³eer nw. menpe ner ÒeMve Gþlee nw efkeÀ peve ueeskeÀHeeue efyeue Dee peeves mes ³ee efJeosMeeW ceW pecee keÀeuee Oeve JeeHeme Dee peeves mes ke̳ee Deece peve keÀer neuele ceW megOeej Dee Hee³esiee ? osMe kesÀ ieesoeceeW ceW DeVe Yeje nw efHeÀj Yeer ve peeves efkeÀleves ueesie YetKes meesles nQ, Ssmee ke̳eeW ? DeVe Hewoe keÀjves Jeeuee efkeÀmeeve ke̳eeW Deelcenl³ee keÀjves Hej efJeJeMe nes peelee nw ? ³ekeÀerve ceeefveS peye lekeÀ Fme meæ[er-ieueer J³eJemLee ceW Deecetue-®etue HeefjJele&ve veneR nesiee meye kegÀí Ssmee ner ®eueves Jeeuee nw. kesÀJeue keWÀê ceW meÊee HeefjJele&ve mes kegÀí veneR nesves Jeeuee. De®ís Meemeve kesÀ kegÀí ÒeebleeW kesÀ lee]pee GoenjCe Deepe nceejs meeceves nQ. Deepe DecejerkeÀe Yeer iegpejele keÀer leejerHeÀ keÀj jne nw. Jeneb efyepeueer keÀe keÀesF& mebkeÀì veneR nw. ceO³e ÒeosMe ves Yeer pevelee mes mebyebefOele meYeer mesJeeDeeW keÀe kebÀH³etìjerkeÀjCe efkeÀ³ee nw Deewj nj keÀe³e& keÀer efveef½ele mece³e meercee efveOee&efjle keÀer nw. efyenej pees SkeÀ mece³e yeerceeª ÒeosMe keÀe mejievee Lee Deepe Òeieefle kesÀ HeLe Hej nw Deewj meg-Meemeve kesÀ DeeoMe& kesÀ ªHe ceW GYej keÀj meeceves Dee³ee nw. ³eefo osKee pee³es lees Deepe osMe kesÀ Jes Òeeble peneb mHeä vesle=lJe nw Jeneb keÀer efmLeefle³eeW ceW megOeej ngDee nw Deewj Jes ner efJekeÀeme kesÀ HeLe Hej Deûemej nQ. l

Deewj ®eueles-®eueles... efouueer kesÀ Heeme veesS[e ceW ’HeÀe@ce&tuee-Jeve“ keÀej Òeefle³eesefieleeSb Me§ª nesves Jeeueer nQ. Fve jsmeeW ceW G®®ekeÀes]efì keÀe efkeÀlevee Hesì^esue J³eLe& HegbÀkesÀiee Fme Deesj efkeÀmeer keÀe O³eeve veneR nw. Deieueer yeej Hesì^esue keÀer keÀercele yeæ{eves kesÀ efueS mejkeÀej keÀes SkeÀ Deewj yenevee efceue pee³esiee. SkeÀ-SkeÀ efìkeÀì keÀer keÀercele n]peejeW mes ueskeÀj ueeKeeW ceW nw Deewj mejkeÀej ]iejeryeer keÀer jsKee le³e veneR keÀj Hee jner nw. 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901 123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901

keÀLeeefyebye / pegueeF&-efmelebyej 2011 ~~ 3 ~~

~

uesťj-yee@keäme

‘keâLeeefyebye’ keâe DeĂ˜ewue-petve 2011 Debkeâ heekeâj Je<eeX mes meesĂ™eer keâecevee peeie G"er Deewj keâe]ie]pe-keâuece G"e ueer. ‘keâLeeefyebye’ keâe Je<eeX hegjevee hee"keâ ntb, Fme heef$ekeâe keâes ceQ keâLeekeâej ieesefJebo efceĂ&#x;e peer keâe Ghenej ceevelee ntb. peye Jes Fme heef$ekeâe kesâ hejeceMe&oelee Les, leYeer GvneWves Fmes heĂŒ{ves keâe megPeeJe efoĂ™ee Lee, keânvee hegjeveer yeele nesieer efkeâ ‘keâLeeefyebye’ DevĂ™e meeefneflĂ™ekeâ heef$ekeâeDeeW mes Deueie ĂšefJe jKeleer nw. $ewJeeef<e&keâ meomĂ™elee kesâ veJeerkeâjCe keâjeles ngS Fmekeâe DeepeerJeve meomĂ™e yevevee Yeer Skeâ jesĂ›ekeâ IeĹĄvee nw. Iej ceW DeeĂ™es De]Keyeej SJeb heef$ekeâeDeeW (jĂśer Deewj DeĂ˜eemebefiekeâ yeve Ă›egkesâ) keâes keâyeeĂŒ[er kesâ nJeeues keâj ueieYeie ĂŒ{eF&-heewves leerve meew ÂŽheĂ™es neLe ueies. GveceW Dehevee $ewJeeef<e&keâ Ă›eboe leLee kegâĂš pesye ]KeĂ›e& mes keâťewleer keâer ieĂ™eer. j]keâce efceueekeâj ceQves Fme yengcetuĂ™e heef$ekeâe keâe DeepeerJeve meomĂ™e yeveves keâe ieewjJe neefmeue efkeâĂ™ee. DeeojCeerĂ™e ceeueleer peesMeer kesâ mee#eelkeâej ves Jee]keâF& cegPes Oece&Ă™egie, mee. efnbogmleeve kesâ Ă™egie keâe mcejCe keâje [euee. ‘Oece&Ă™egie’ (Ă™ee mee. efnb.) ceW Ăšheer Gvekeâer keâneveer ‘pJeeueecegKeer kesâ ieYe& ceW’ keâer kegâĂš hebefòeâĂ™eeb Deepe Yeer ceQ Deheves yeOeeF& keâe[eX ceW GĂŚ=le keâjlee jne ntb — ‘‘hegÂŽ<e peye Yeerlej mes ĹĄtĹĄves ueielee nw, lees veejer keâe menpe mvesn ner Gmes mebyeue os heelee nw, Fmeer Ĺ“eesle mes Jen Meefòeâ ÂŤenCe keâjlee nw, veejer Ă›eens Jen ceeb nes, helveer, nes, yenve nes, efce$e nes...’’ heef$ekeâe DeYeer neLe ner ueieer nw. ueIegkeâLeeSb leLee ]ie]peueW Glke=â° nQ. Ă˜eMeeble kegâceej efmevne meeiej uenj, yebheeme ĹĄeGve, yeer-osJeIej-814114(PeejKeb[) eqheĂšues oes-DeĂŒ{eF& Je<eeX mes ‘keâLeeefyebye’ keâe ceQ efveĂ™eefcele hee"keâ ntb. Ă™en cesje henuee he$e nw. peveJejer-ceeĂ›e& ’11kesâ Debkeâ ceW Ă˜ekeâeefMele ueIegkeâLee ‘oo& keâe Denmeeme’ ([e@. JeemegosJeve ‘Mes<e’) cesjs efoue keâes ienjs Ăšt ieĂ™eer. meeOegJeeo uesKekeâ keâes Deewj Deehekeâes. yeekeâer Ă˜emlegefleĂ™eeb Yeer Deheves mlej kesâ Deveg¤he nQ. Fme heef$ekeâe ceW pees cegPes meyemes DeÛÚer yeele ueieleer nw Jees nw ‘uesĹĄj yee@keäme’ ceW Ăšheves Jeeues he$eeW keâer mebKĂ™ee. Deehe ve kesâJeue DeefOekeâ mebKĂ™ee ceW he$e Meeefceue keâjles nQ yeefukeâ FmeceW ĂšhevesJeeuee he$e-uesKekeâ mebleg° neslee nw efkeâ Gmekeâer yeele ueieYeie hetjer keâer

4

~

hetjer jKeer ieĂ™eer, Ă™en yeĂŒ[er yeele nw. jner yeele Fmekeâer DevĂ™e meeceefÂŤeĂ™eeW keâer, lees FmeceW Ă˜ekeâeefMele nesves Jeeueer keâneefveĂ™eeW, ueIegkeâLeeDeeW, ]ie]peueeW SJeb keâefJeleeDeeW keâe mlej keâeHeâer TbĂ›ee nw. mlebYeeW ceW ‘Deeceves-meeceves’, ‘meeiej-meerheer’, ‘yeeFmkeâeshe’ ves Dehevee Skeâ DeeoMe& ceeveob[ mLeeefhele efkeâĂ™ee nw. Skeâ iebYeerj mes iebYeerj hee"keâ Yeer ‘kegâĂš keâner, kegâĂš Devekeâner’ keâer leejer]Heâ efkeâĂ™es efyevee veneR jn mekeâlee. MĂ™eece kegâceej jeF& keâebLeje, hegjeveer yemleer, meuegJee-721145(he. yebieeue) ‘keâLeeefyebye’ 114 Debkeâ Ă˜eehle ngDee. meYeer keâneefveĂ™eeb efJeefYeVe efJe<eĂ™eJemlegDeeW kesâ keâejCe DeÛÚer ueieeR. ‘Gmekeâe Hewâmeuee’ keâe oo& efYeiees ieĂ™ee lees ‘cees#eoeefĂ™eveer’ Ă˜eMveeW keâer ĂŤe=bKeuee ĂšesĂŒ[ ieĂ™eer. ‘Jeehemeer’ ceW ]kewâo yesyemeer Yeer ceve keâes Ăštleer nw. ‘yebo leeuee’ keâneveer Skeâ keâťg Ă™eLeeLe& keâe ceeefce&keâ Deewj leLĂ™e hejkeâ efĂ›e$eCe nw. DeÛÚer keâneefveĂ™eeW keâe Ă˜emlegeflekeâjCe ‘keâLeeefyebye’ keâer efJeefMe°lee nw. yeOeeF&! ‘yeeFmkeâeshe’ ceW meefJelee peer kesâ meeLe ieesheeue Mecee& peer mes efceuevee DeÛÚe ueiee. ceeueleer peesMeer pewmes Glke=â° keâLeekeâej kesâ yeejs ceW yengle meer peevekeâeefjĂ™eeb efceueeR. OevĂ™eJeeo. [e@. efkeâMeesj keâeyeje peer keâe DeelcekeâLĂ™e Yeer DeÛÚe ueiee, Ă˜esjCeemheo. Jemlegle: mebIe<eeX ceW cegmkegâjevee ner lees peerJeve keâer keâuee nw. ‘keâLeeefyebye’ hee"keâeW keâes Deelcemeblegef° Ă˜eoeve keâjleer nw. – [e@. efveÂŽhecee jeĂ™e Gme&ueeFve keâe@vJesĹĄ jes[, jbieYetefce nelee, hetefCe&Ă™ee-854301(efyenej.) ‘keâLeeefyebye’ Debkeâ 114 efceuee. [e@. ceervee#eer mJeeceer keâer keâneveer ‘yebo leeuee’ heĂŒ{keâj keâuespee cegÂŞer ceW Dee ieĂ™ee. keâneveer Yeerlej lekeâ ceve keâes efnuee ieĂ™eer Deewj efmeKee Yeer ieĂ™eer. yeÛÛeeW keâes ueskeâj Ă›eewkeâVee jnves keâe meyekeâ. Fmeer Debkeâ ceW Ă&#x;eerceleer cebieuee jeceĂ›ebĂľve keâe efueĂ™ee ceeueleer peer Ă™eeefve ceeF& meensye keâe mee#eelkeâej meĂ›ecegĂ›e meeiejmeerheer ner Ă˜eleerle ngDee. Gvemes yeele keâjves pewmee DeeYeeme nes jne Lee. Ă&#x;eerceleer pĂ™eesefle pewve 1432/24, veboeveiej, Fboewj-452011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

Debkeâ 114 keâer meJe&Ă&#x;es‰ jĂ›evee nw — meefJelee yepeepe keâe he$e. ieefj‰ jĂ›eveeSb Jeefj‰ meeefnlĂ™ekeâej me=peve keâjles nQ. hejbleg Skeâ he$e Yeer keâceer Flevee meeLe&keâ mebosMe os peelee nw pees hegjmke=âle keâneefveĂ™eeb Je mecceeefvele hegmlekebsâ Yeer veneR os heeleeR. hegÂŽ<e Ă˜eOeeve meceepe ceW Yeer hegÂŽ<e keâťIejs ceW KeĂŒ[e jnlee nw. meefJelee oeroer ves hegÂŽ<eeW keâe cenòJe mecePee nw, mhe° oes ĹĄtkeâ keânkeâj. meeOegJeeo. ceeueleer peesMeer oeroer keâes 40 Je<eeX mes heĂŒ{ jne nbt. he$e JĂ™eJenej Yeer neslee jne nw. ‘meeiej-meerheer’ ceW GvnW megvekeâj megKeo DevegYetefle ngF&. meYeer jĂ›eveeSb Glke=â° nQ ner, ncesMee keâer lejn. keâeyeje peer keâe DeelcekeâLĂ™e yengle meejer efMe#eeSb oslee nw. efoueerhe YeeefĹĄĂ™ee vĂ™et ceekexâť, jeJeleYeeĹĄe, keâesĹĄe (jepemLeeve) ‘keâLeeefyebye’ keâe DeĂ˜ewue-petve ’11 Debkeâ. mebheeokeâerĂ™e ceW meeceefĂ™ekeâ efĂ›ebleve nw. mejkeâejer ueeskeâheeue efyeue Dee ieĂ™ee nw. DeVee n]peejs keâe Dehesef#ele efyeue veneR DeeĂ™ee nw. mejkeâej Je DeVee ceW jmmeekeâmmeer ]peejer nw. heg<hee mekeämesvee keâer keâneveer ‘Gmekeâe Hewâmeuee’ og:Keeble nesles ngS Yeer mebIe<e&Oecee& nw. mebIe<e& ncesMee mekeâejelcekeâ neslee nw. Dele: $eemeo keâLee nesles ngS Yeer ceveg<Ă™e keâes keâce]peesj keâjves keâer keâneveer veneR nw Ă™en. ‘cees#eoeefĂ™eveer’ Meer<e&keâ ner mes keâneveer iebiee keWâefĂľle Ă˜eleerle nesleer nw. jceeosJeer iebiee kesâ keâejCe yeerceej ngF& Deewj cejer. cees#eoeefĂ™eveer iebiee ce=lĂ™egoeefĂ™eveer nes ieĂ™eer. Fme keâneveer keâer keâce]peesjer Ă™en nw efkeâ Fmekesâ keWâþ ceW iebiee nw, ve efkeâ ceveg<Ă™e, ÂŽefĂŒ{Jeeo hej JĂ™ebiĂ™e nw. hejbheje kesâ ce=le cetuĂ™eeW hej JĂ™ebiĂ™e nw. hej FmeceW ceveg<Ă™e ieewCe nes ieĂ™ee nw Deewj iebiee Ă˜ecegKe. ‘Jeehemeer’ keâneveer ceW (G<ee YeĹĄveeiej) ]ie]peye keâe yebOeeJe nw, kegâlegnue nw, Glmegkeâlee nw. hejbleg Fmekeâer Yeer Jener keâce]peesjer nw pees cees#eoeefĂ™eveer ceW nw. ‘cees#eoeefĂ™eveer’ kesâ keWâþ ceW iebiee nw, ‘Jeehemeer’ kesâ keWâþ ceW yece keâer DeeMebkeâe. oes hee$e nQ. Skeâ Flevee Yeuee ceeveg<e nw efkeâ otmejs keâe keâerceleer yeesPe efyevee keâercele keâe Denmeeme efkeâĂ™es G"eĂ™es efHeâj jne nw. otmeje Flevee mJeeLeea nw efkeâ Deheveer Ă›eer]pe kesâ efueS ceje pee jne nw. otmejs keâer Ă›eer]pe keâes osKekeâj Yeer DeveosKee keâj jne nw. Deewj ueesie, ueesieeW ceW lees FbmeeefveĂ™ele ner veneR nw. Gmekeâes Dehevee yewie efceuelee Yeer nw lees uegĹĄe efheĹĄe. Ă™en keâneveer mebosMe keäĂ™ee osleer nw? yece kesâ huee@ĹĄ ves keâLee keâer Ssmeer lewmeer keâj oer nw. ceveg<Ă™elee keâe cetuĂ™e ieĂąceĂą nes ieĂ™ee nw. ieesefJebo GheeOĂ™eeĂ™e

keâer ĹĄgĹĄhebgefpeĂ™ee DeebĂ›eefuekeâlee Deewj jepeveereflekeâ efJe<eĂ™e keâer nesves mes veerjme nes ieĂ™eer nw. [e@. ceervee#eer mJeeceer keâer ‘yebo leeuee’ keâe ‘leeuee’ yeueelkeâej nw pees yeÛÛeeW kesâ efueS yebo nw. mejuee pees cee$e iĂ™eejn Je<eeaĂ™ee yeeefuekeâe nw kesâ meeLe yeueelkeâej ngDee, Gmekeâer nlĂ™ee nes ieĂ™eer. Gmekeâes yeĂ›eeves kesâ Ă˜eĂ™eeme ceW keâekeâe henues IeeĂ™eue Deewj efHeâj cej peeles nQ. Skeâ kesâ yeeo Skeâ $eemeoer. uesefkeâve [e@. ceervee#eer mJeeceer Fve $eemeefoĂ™eeW mes efĂ›ebeflele veneR nQ. GvnW lees yeeue efpe%eemeeDeeW kesâ Meceve keâer efĂ›eblee nw. [e@. efkeâMeesj keâeyeje keâer DeelcejĂ›evee ves Ă˜eYeeefJele efkeâĂ™ee. efkeâMeesj keâeyeje ceeueleer peesMeer kesâ mee#eelkeâej hej Yeejer heĂŒ[les nQ. ceQves ‘ceOegceleer’ ceW keâYeer efkeâMeesj melemen& keâer meceer#ee keâer Leer. Gvekeâe Ă˜eMebmeelcekeâ he$e Yeer DeeĂ™ee Lee. efnlesMe JĂ™eeme 1- ceeÂŽefle keâe@ueesveer, hebkeâpe nesĹĄue kesâ heerĂšs, veĂ™eehegje, keâesĹĄe (jepe.)-324001 ‘keâLeeefyebye’ kesâ DeĂ˜ewue-petve 2011 Debkeâ ceW ‘Deeceves-meeceves’ mlebYe kesâ Debleie&le Deeheves cesjer DeelcejĂ›evee ‘Skeâ DeefJejece Ă™ee$ee : cegòeâkeâ mes cenekeâeJĂ™e’ keâes efpeme ieefjcee, mlejerĂ™elee SJeb megÂŽefĂ›e mebheVelee kesâ meeLe Ă˜ekeâeefMele efkeâĂ™ee, Jen Deehekeâer mebheeoveo#elee, iegCe ÂŤeenkeâlee Deewj ueeskeâeefYecegKelee keâes Ă˜eefleefyebefyele keâjleer nw. cesjs DeelceeJeueeskeâve keâes Skeâ Yeer Meyo keâce efkeâĂ™es efyevee, Skeâ Yeer Meyo yeoues efyevee peme-keâeleme Ă˜ekeâeefMele efkeâĂ™ee Deewj meeLe ceW ieerle, ]ie]peueeW SJeb meejmJele GheueefyOeĂ™eeW keâe Skeâ$e heefjĂ›eĂ™e Yeer efoĂ™ee. Ă™en Deehekesâ cegPe hej efJeMes<e Devegjeie keâes efveoefMe&le keâjlee nw. ceeueJee cesjer pevceYetefce nw Deewj iegpejele keâce&Yetefce nwFme yeele keâes Ă˜eoefMe&le keâjves kesâ efueS ceQves iegpejeleer kesâ Ă˜eefmeĂŚ ueeskeâieerle ‘cesnboer les JeeJeer ceeueJes, Svees jbie ieĂ™ees iegpejele js!’ keâes Ă™eeo efkeâĂ™ee Lee. heef$ekeâe ceW ‘JeeJeer’ Meyo veneR Ăšhee nw. mebYeJele: Gmekeâe DeLe& mecePe ceW veneR DeeĂ™ee nes. YeeJe Ă™en nw efkeâ cesnboer yeesĂ™eer lees ieĂ™eer ceeueJee ceW, hej Fmekeâe jbie iegpejele henbgĂ›e ieĂ™ee. megKe&Ǥ neslee nw Fbmee "eskeâjW Keeves kesâ yeeo, jbie ueeleer nw efnvee helLej hes efheme peeves kesâ yeeo Jeeueer JĂ™ebpevee, Yeer FmeceW efĂšheer ngF& nw. GheueefyOeĂ™eeW keâer leÂŽCe keâLee kesâ heerĂšs DeebmegDeeW keâer keâŽCe JĂ™eLee Yeer FmeceW efĂšheer ngF& nw. Ă™es oesveeW Ăšesj Ă˜eosMeeW kesâ ner veneR peerJeve kesâ Yeer nw. [e@. efkeâMeesj keâeyeje 562, pevelee veiej, Ă›eeboKesĂŒ[e, Denceoeyeeo-382424(ieg pejele) 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 5 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

123456789012345678901234 123456789012345678901234 123456789012345678901234 123456789012345678901234 123456789012345678901234 123456789012345678901234 123456789012345678901234

Devvee n]peejs

keâYeer keâYeer kegâÚ yeeleW megketâve henbgÛeeleer nQ DeveeÙeeme ner pegÌ[e neslee nw Gvemes Jen yeerle ieÙee keâue, peneb kegâÚ lees Ssmee Lee efpemes jKevee Lee nceW mebpeeskeâj Deheves Jepeto keâer Debeflece ienjeFÙeeW ceW, kegâÚ Jewmes ner, efkeâ pewmes jKeles nQ nce mebYeeue keâj Deheves hetJe&peeW keâer Oejesnj. Deepe kesâ De]Keyeej ceW Úheer nw DeVee keâer Skeâ lemJeerj, uebyeer veekeâ Deewj G"leer "gñer kesâ yeerÛe yevelee ngDee ‘keäÙetš’ mee keâesCe, Ûesnjs keâer mejuelee, YeeJe keâer lejuelee, DeebKeeW ceW JÙeLee Deewj nes"eW hej ceewve mej hej eflejÚer ieebOeer šesheer me]Hesâo kegâlee&, me]Hesâo Oeesleer pewmes efkeâmeer yeerles Ùegie keâe DeJeleej. šer. Jeer. hej Yeer Dee jne Lee DeVee kesâ DeveMeve keâe meceeÛeej, Yeü°eÛeej kesâ efJejesOe ceW MenjeW keâer meÌ[keâeW hej peguetme efvekeâeues pee jns Les cegbyeF& keâer ueeskeâue š^sveeW ceW ‘[sueer hewmeWpej’ eflejbies Peb[s uenje jns Les Deewj mketâueeW ceW yeÛÛes 63/8, peer. DeeF&. meer. Dee@ef]Heâmeme& keäJeeš&me&, yeebõe

6

" ngceeÙetb peceerue

Deeboesueve keâer meHeâuelee kesâ efueS osMe Yeefòeâ kesâ ieerle iee jns Les, Fve lemJeerjeW ves Keesue efoÙes Les Gme yeerle ieÙes keâue kesâ meejs ojerÛes Deewj oj. DeebKeeW kesâ meeceves Les mJeleb$elee meb«eece kesâ, Ûecekeâles ngS ceb]pej eflejbies kesâ meeÙes leues, Dee]peeoer keâer yeeleW peesMees-]ie]peye kesâ efove, peeieer ngF& jeleW Jes ]keâöeJej veslee, Jes metHeâer, Jes meble efpevekesâ jewMeve efkeâjoej mes ngDee Lee DevÙeeÙe Deewj DebOekeâej keâe Deble šer. Jeer. Deewj De]KeyeejeW ceW meceeÛeej lees Deewj Yeer DeeÙes Les ueeskeâheeue efyeue keâer ]Keeeflej.... Skeâ ceefnuee ves Deelce-oen keâj Deheves ØeeCe iebJeeÙes Les Skeâ ÙegJekeâ ves ueeskeâmeYee ceW Iegmekeâj Yeejle ceelee keâer peÙe kesâ veejs Yeer ueieeÙes Les, Fve efyebyeeW Deewj ØeefleefyebyeeW kesâ yeerÛe cenmetme lees Ùen neslee Lee efkeâ efkeâmeer ves Keesue efoÙes neW mewkeâÌ[eW cegneves Gme veoer kesâ pees yeveer Leer keâue keâer ÙeeoeW mes, Jen yeerle ieÙee keâue peneb kegâÚ lees Ssmee Lee efpemes jKevee Lee nceW mebpeeskeâj Deheves Jepeto keâer Debeflece ienjeFÙeeW ceW kegâÚ Jewmes ner, efkeâ pewmes jKeles nQ nce mebYeeue keâj Deheves hetJe&peeW keâer Oejesnj. efjkeäuescesMeve, yeebõe (he.), cegbyeF&-400050

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer

123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890 123456789012345678901234567890

veJeejbYe jepeWõ Jecee&

yeeyet DeeWkeâejveeLe ßeerJeemleJe ‘DebÛeue’ keâue ner yeQkeâmesJee mes efjšeÙej ngS Les. Deepe Gvekesâ veÙes peerJeve keâe henuee efove Lee, hej DevÙe efoveeW keâer Yeebefle Jes meyesjs ner lewÙeej neskeâj yeQkeâ Ûeues ieÙes Les. Jeneb DeYeer GvnW keâF& ceeceues efveheševes Les. «esÛÙegšer leLee DeJekeâeMe-vekeâoerkeâjCe keâer ÛeskeWâ yeÛele Keeles ceW pecee keâjveer LeeR, heer. SHeâ. kesâ hewmeeW keâer SHeâ. [er. keâjveer Leer Deewj Fve meye keâeÙeeX mes efveyešves kesâ yeeo yeQkeâ ner kesâ heeme Skeâ Je=æeßece peekeâj LeesÌ[er DeeefLe&keâ meneÙelee Yeer keâjvee Leer. Je=æeßece mes GvnW efJeMes<e ueieeJe Lee, keäÙeeWefkeâ Jeneb Gvekesâ efce$eJeled keâeJÙeieg¤ ‘mevesner’ peer efheÚues Skeâ Je<e& mes jn jns Les. veewkeâjer kesâ meeLe-meeLe DeeWkeâejveeLe keâefJeleeSb efueKee keâjles Les. henues Jes cegòeâ Úbo ceW, DeLeJee keâefnS - ieÅe keâefJeleeSb equeKeles Les, hej peye mes GvnW mevesner peer keâe meeefVeOÙe efceuee Lee, Jes Úboesyeæ keâefJeleeSb efueKeves ueies Les - ieerle, ]ie]peue, oesns, meJewÙee, Ievee#ejer Deeefo. kegâÚ keâefJeleeSb ueIeg heef$ekeâeDeeW ceW Úheer Yeer LeeR. Fmemes Gvekeâe GlmeenJeOe&ve ngDee Lee Deewj meeLe ner DevÙe jÛeveekeâejeW keâer jÛeveeDeeW keâer Dehes#ee mJeÙeb keâer jÛeveeDeeW kesâ Deekeâueve keâer mecePe Yeer efJekeâefmele ngF& Leer. henues Jes MeewefkeâÙee efueKeles Les, hej Deye uesKeve pewmes Gvekeâe meeceeefpekeâ oeefÙelJe nes. efheÚues Je<e& GvneWves Deheves keâeJÙe-meb«en keâer heeb[gefueefhe Yeer lewÙeej keâj ueer Leer, uesefkeâve efkeâmeer ØekeâeMekeâ kesâ DeYeeJe ceW Jes DeYeer meeefneflÙekeâ mebmeej ceW Deheveer DeeYee efyeKesjves mes JebefÛele Les. mevesner peer keâes Jes henues Deheves ner Iej ceW jKevee Ûeenles Les, hej helveer Deewj yesšeW keâer Demenceefle kesâ Ûeueles Jes Fme efJeÛeej keâes cetle& ¤he ve os mekesâ. neueebefkeâ Iej Gvekeâe Lee - yeQkeâ mes ueesve ueskeâj yeveJeeÙee Lee, efHeâj Yeer yeÛÛeeW keâer FÛÚeDeeW kesâ Deeies Jes efJeJeMe nes ieÙes Les. peJeeve yesšeW kesâ yeerÛe ceW yeehe keâe ]keâo kewâmes yeewvee nes peelee nw — Fmekeâe DevegYeJe GvneWves henueer yeej efkeâÙee. mevesner peer DeepeerJeve meeefnlÙe-mesJee keâjles jns. HeâuemJe¤he, Jes ve Oeve peesÌ[ heeÙes Deewj ve ner Iej yeveJee mekesâ. OeveeYeeJe lees Lee ner, ueieYeie

oes Je<eeX mes Jes efJeOegj Yeer Les. MeemekeâerÙe meneÙelee DeJeMÙe efceueer Leer, hej Jen Skeâ-oes meeue ner Ûeue heeÙeer. Deye GvnW DeeWkeâej pewmes oes Ûeej efce$eeW leLee MegYeefÛeblekeâeW keâe ner DeJeuebye Lee. keâesF& ve]peoerkeâer efjMlesoej veiej ceW Lee veneR, SkeâeOe otj-ojepe kesâ ]pe¤j Les, hej Gvekeâer efveOe&velee efjMleeW kesâ heewOeeW ceW metKes keâe keâeÙe& keâj jner Leer. DeeWkeâej yeeyet ves ØeceesMeve veneR efueÙee Lee. yeeyet Yejleer ngS Deewj yeeyet ner efjšeÙej ngS. yeQkeâ ceW keâce&ÛeejerieCe Yeer GvnW yeÌ[s yeeyet ner keânkeâj mebyeesefOele efkeâÙee keâjles. GvneWves mej mebyeesOeve megveves keâe mehevee ner veneR osKee. FmeerefueS, MeeÙeo peye Yeer ØeceesMeve keâer hejer#ee ceW yew"vee heÌ[lee, Jes Ùee lees cesef[keâue ueiee osles Ùee efHeâj hejer#ee ceW Hesâue nesves kesâ efueS yew" peeles Deewj yee]keâeÙeoe ]Hesâue neskeâj peMve ceveeles. Fmekesâ yeeJepeto Jes yeeyet yeves jnves mes Ghepeves Jeeueer nerve-YeeJevee mes keâYeer veneR oyes, peyeefkeâ Gvekesâ meeLe kesâ ueesie Deepe Ûeer]Heâ cewvespej Ùee jerpeveue cewvespej lekeâ henbgÛe Ûegkesâ Les, DeLeJee Fve heoeW mes efjšeÙej ngS Les. veewkeâjer ceW ØeceesMeve ve uesves kesâ heerÚs Skeâ cee$e keâejCe Lee - nesce efmekeâvesme; hej DeeWkeâej yeeyet, Gmes Deheves efmeæeble mes {bkeâles Les - ‘ØeceesMeve efueÙee veneR efkeâ ie=nmLeer Ûeewheš!’ Fme efmeæeble keâer hegef° Jes Deheveer helveer leLee yeQkeâ kesâ Gve yeeyegDeeW mes keâjJeeles Les pees ØeceesMeve mes Ùee lees otj Yeeieles Les; Ùee efHeâj Jes Gmekesâ DeefOekeâejer ner ve Les. Fmeer efmeæeble keâer Meefòeâ mes GvneWves ie=nmLeer yeÛee uesves keâer leLeekeâefLele pebie ner ve peerleer Leer, yeefukeâ oesveeW yesšeW keâes DeÛÚer hejJeefjMe Yeer oer Leer. Deb«es]peer ceeref[Ùece mes Gvekeâer heÌ{eF& keâer JÙeJemLee keâer Deewj Gve hej efvejblej DevegMeeefmele Âef° jKeer - leYeer lees, Skeâ mejkeâejer [e@keäšj nw Deewj otmeje heer.meer.Sme. DeefOekeâejer. yesšer keâe efJeJeen Yeer Oetce-Oeece mes efkeâÙee. oeve-onspe ceW keâesF& keâmej ve jKeer, oeceeo Yeer Yeejle mejkeâej ceW DeefOekeâejer nw. kegâue efceueekeâj meye "erkeâ-"ekeâ ner Ûeue jne Lee efkeâ Gvekeâer helveer DeÛeevekeâ yeerceej heÌ[eR. peebÛe-heÌ[leeue kesâ yeeo helee Ûeuee efkeâ Gvekeâer oesveeW efkeâ[efveÙeeb yeskeâej nes ieÙeer nQ.

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

7

ceeÛe& 1955 efMe#ee ØekeâeMeve mecceeve/ hegjmkeâej cetuÙeebkeâve

: : : :

mebØeefle

:

efJeefOe mveelekeâ. efJeefYeVe efJeOeeDeeW ceW Dee" hegmlekeWâ ØekeâeefMele. G. Øe. efnboer mebmLeeve kesâ JÙebiÙe veeefcele hegjmkeâej meefnle osMe keâer efJeefYeVe mebmLeeDeeW Éeje mecceeefvele. ueKeveT efJeÕeefJeÅeeueÙe Éeje ‘jepeWõ Jecee& keâer meeefnlÙe meeOevee’ efJe<eÙekeâ ueIegMeesOe. YeejleerÙe mšsš yeQkeâ cebs ØeyebOekeâ.

De]Heâmej keâer yesšer Leer Deewj efkeâmeer yeeyet keâe mecceeve keâjvee efkeâ[veer š^evmehueebš nesves keâe pegieeÌ[ nes ner jne Lee efkeâ GvnW Gmes efmeKeeÙee ve ieÙee Lee. DeeWkeâej ves oyeer ]pegyeeve mes Fmekeâer efoue keâe peeveuesJee oewje heÌ[e. Ùen oewje MeeÙeo GvnW veneR efMekeâeÙele Yeer yesšs mes keâer, hej yesše ‘neb-ntb’ keânkeâj Ûeghe nes heÌ[lee Ùeefo GvnW Ùen ve helee Ûeuelee efkeâ Iej ceW keâesF& Yeer GvnW ieÙee. Jen ‘ßeJeCekegâceej’ lees henues Yeer ve Lee Deewj Gmekeâer efkeâ[veer osvee veneR Ûeenlee, peyeefkeâ Gvekeâe leLee Gvekesâ yesšs Deewj DeeMee Yeer DeeWkeâej ves ve keâer Leer, hej GvnW Dehevee Deheceeve Gvekeâer yeefnve keâe yue[ «eghe Skeâ ner Lee. DeeWkeâejveeLe Dekesâues Deme¢e Lee. keâefJe ùoÙe nesves kesâ keâejCe Jes Deefleefjòeâ jn ieÙes. mebJesoveMeerue Les, yeefukeâ keânvee ÛeeefnS efkeâ Jes YeeJegkeâlee keâer yesšeW kesâ efJeJeen kesâ efjMles Dee jns Les, hej yeÌ[s Jeeues ves meercee lekeâ mebJesoveMeerue Les; efHeâj Yeer Jes ogefveÙeeoejer efveYeevee efJeJeen keâjves mes cevee keâj efoÙee. LeesÌ[er Pekeâ-Pekeâ kesâ yeeo Ùen peeveles Les. Deepe Iej ceW Yeer ogefveÙeeoejer efveYeeves keâe meceÙe Dee leÙe ngDee efkeâ Úesšs Jeeues keâe efJeJeen henues keâj efoÙee peeÙes ieÙee nw Ùen Gvekeâer mecePe ceW ye]Ketyeer Deeves ueiee Lee. hej pees Yeer efjMles Dee jns Les Jes Dehes#eeke=âle efvece> ceOÙece heefjJeej efJeOegj DeeWkeâejveeLe peye lekeâ veewkeâjer ceW Les, GvnW keâYeer kesâ ueesie Les Deewj DeefOekeâebMe keäueke&â Ùee meskeäMeve Dee@ef]Heâmej pewmes Dekesâueeheve veneR Keuee. veewkeâjer Yeer helveer keâer Yeebefle nesleer nw ueesie Les pees Deheveer heg$eer keâe efjMlee ØeÛeefuele oeve-onspe kesâ — Jen uegYeeleer Yeer nw Deewj Lekeâeleer Yeer nw. efjšeÙejceWš kesâ Devegmeej keâjvee Ûeenles Les. keâesF& Yeer GÛÛeJeieeaÙe Iej mes efjMlee yeeo Deepe henueer ner Meece Leer, efkebâleg DeeWkeâej keâes ueiee efkeâ ve DeeÙee Lee. DeeWkeâej yeeyet keâes Deye Denmeeme ngDee, yeefukeâ Gvekeâe peerJeve efvejLe&keâ nes ieÙee nw. yent-yesšs nQ, meceOeeryesšeW ves Yeer keâjeÙee efkeâ ØeceesMeve ve ueskeâj GvneWves efkeâleveer yeÌ[er meceefOeve nQ, hej meye kesâ meye pewmes efkeâmeer Deewj ogefveÙee kesâ neW. ]ieueleer keâer nw. efpeme efmeæeble kesâ keâejCe GvneWves ØeceesMeve veneR Deheveer DemeneÙelee keâes Jes efkeâmeer mes keân heeves keâer efnccele efueÙee, Deye Jener GvnW keâšIejs ceW KeÌ[e keâjlee Lee. efkeâmeer Yeer ve pegše heeÙes. Deieues efove Jes Je=æeßece Ûeues ieÙes Deewj lejn Úesšs Jeeues yesšs keâe efJeJeen Skeâ efye]pevesmecewve keâer efyeefšÙee mevesner peer mes meeefneflÙekeâ ÛeÛee& ceW mebueie> nes ieÙes. GvnW pewmes mes ngDee pees ]pÙeeoe heÌ{er-efueKeer ner veneR Leer, hej Deheves meeLe mebyeue efceue ieÙee Deewj efoMee Yeer — Jes ØesceÛebo meeefnlÙe DeÛÚe-Keemee oeve-onspe ueeÙeer Leer, efpememes Úesšs yesšs keâes Kejero ueeÙes Deewj Gmes heÌ{vee Meg¤ keâj efoÙee. peerJeve keâer hetCe& meblees<e Lee. Ûetbefkeâ Gmekeâer veewkeâjer efouueer mejkeâej keâer Leer, hensefueÙeeb pewmes meguePeves ueieer LeeR. FmeefueS Jen yent keâes ueskeâj efouueer Ûeuee ieÙee. yeÌ[s yesšs kesâ memegj neueebefkeâ otj mes ner efjMlee efveYeeles yeÌ[s yesšs ves Øesce efJeJeen efkeâÙee - Skeâ [e@keäšjveer mes, jns Les - kesâJeue megKe-ogKe ceW meefcceefuele nesles jns, DeeWkeâej pees meeLe ceW heÌ{leer Leer. ieÌ[yeÌ[ Ùen Leer efkeâ Jen yeÇeÿeCeheg$eer kesâ ieues keâYeer veneR ueies. efHeâj Yeer Skeâ veelee lees Lee ner pees Leer; Deheves ceeb-yeehe keâer Fkeâueewleer mebleeve Leer Deewj Gmekesâ efhelee Deye oesveeW kesâ efjšeÙejceWš kesâ yeeo Skeâ veÙee ¤he ues jne memegjpeer kesâ yeQkeâ ner ceW GÛÛeeefOekeâejer Les. yent kesâ Deeves mes yesšs Lee... oesveeW meceOeer Deye Skeâ meceeve nes ieÙes Les. peeleerÙe kesâ JÙeJenej ceW heefjJele&ve efoKeeÙeer osves ueiee. yent keâer Âef° ceW YeeJevee keâes ÚesÌ[ oW, lees hebef[le peer keâe De]Heâmej Meeble nes memegjpeer mecceeve heeves kesâ DeefOekeâejer ve Les, keäÙeeWefkeâ Jen 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 8 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

Ûegkeâe Lee Deewj GmeceW Skeâ yeeyet mes veelee peesÌ[ves keâer efnÛekeâ yeerme ueeKe! ]HeâveeaÛej Jeiewjn kesâ efueS oes-{eF& ueeKe Deueie Yeer meceehle nes Ûegkeâer Leer. heo, Øeefle‰e Deewj hewmee Skeâ meercee mes ÛeeefnS. ceeceuee yeve veneR jne Lee... yesšs keâes ome ueeKe lekeâ ner Deeoceer keâes ]iegueece yeveeÙes jKe mekeâles nQ. efjšeÙejceWš osves kesâ yeeo DeeWkeâejveeLe kesâ heeme kesâJeue oes ner ueeKe yeÛe jns kesâ yeeo peerJeve ceW ceveg<Ùelee keâer hejer#ee nesleer nw. Fme hejer#ee Les. DeYeer ef]peboieer Deeies keäÙee jbie efoKeeÙes? Jen meesÛe kesâ ceW pees heeme neslee nw, Jener meceepe ceW Øeefle‰e heelee nw. hewmes hejsMeeve nes peeles. GOej yesše Deewj yent Deheves oesmleeW Deewj keâer OeeQme Øeefle‰e veneR efouee mekeâleer; mecceeve veneR efouee efjMlesoejeW mes Ùener keânles efkeâ heehee ome ueeKe mes ]pÙeeoe osvee mekeâleer. hebef[lepeer ves DeeWkeâej kesâ Iej Deevee Meg¤ keâj efoÙee veneR Ûeenles, peyeefkeâ Gvekesâ heeme keâce-mes-keâce hebõn ueeKe lees Lee. neWies ner. hegmlekeâeW kesâ ØekeâeMeve Deeefo hej yecegefMkeâue Ûeeueerme efjšeÙe[& Deeoceer kesâ heeme meceÙe keâer keâceer veneR n]peej ®heÙes ]KeÛe& ngS neWies, uesefkeâve Jes ueesie keânles— jnleer— Ûeens efpelevee De]]Keyeej heefÌ{S, Ûeens efpeleveer hegmlekeWâ ‘‘ueeKeeW ®heÙes ef]keâleeyeeW hej GÌ[eves kesâ efueS nQ, hej nceW osves heefÌ{S, Ûeens efpeleveer osj ]Heâesve hej yeeleW keâerefpeS Ùee efHeâj kesâ efueS veneR nQ!’’ IetefceS-efHeâefjS. kegâÚ Yeer keâj ueerefpeS, efHeâj Yeer meceÙe yeÛee DeeWkeâej yeeyet ves nej keâj Deheveer meejer hetbpeer yesšs kesâ ner jnsiee. peye lekeâ Deehe Fmes efkeâmeer jÛeveelcekeâ keâeÙe& ceW nJeeues keâj oer. yesšs ves Yeues ner GOeej keân keâj hewmes efueÙes Les, ve ueieeÙeW. DeeWkeâej yeeyet Fme ceeceues ceW mepeie Les. GvneWves hej Ùen lees leÙe Lee efkeâ hewmes Jeeheme veneR efceueves Jeeues. yeehe Deheveer meeefneflÙekeâ ieefleefJeefOeÙeeb les]pe keâj oeR. Gvekesâ keâeJÙekeâer YeefJe<Ùe efveefOe yesšs keâer Jele&ceeve efveefOe yeve ieÙeer. meb«en keâer heeb[gefueefhe lees henues ner lewÙeej Leer, Jes Gmekesâ yesšs ves ogkeâeve ]Kejeroer. keäueerefvekeâ Keguee Deewj Oeerjs-Oeerjs ØekeâeMeve ceW pegš ieÙes. efouueer kesâ Skeâ ØekeâeMekeâ mes yeele Ûeueves Yeer ueiee. yesše pevejue ef]HeâpeerefMeÙeve Lee, yent ngF&— meew he=‰eW keâer hegmlekeâ, ne[& yeeGb[ heebÛe meew ØeefleÙeeW ieeÙeÄeâesuee@efpemš! oesveeW ner megyen-Meece keäueerefvekeâ ceW yew"ves kesâ yeerme n]peej ®heÙes ceebie jne Lee. DeeWkeâej ome n]peej ®heÙes ueies, neueebefkeâ yesše mejkeâejer Demheleeue ceW Lee, hej Jen kesâ yeoues meew ØeefleÙeeb Ûeen jns Les, hej ceeceuee veneR heše. ØeeFJesš Øewefkeäšme ner keâj jne Lee. keânlee Lee efkeâ peye lekeâ Deblele: GvneWves Deheveer helveer kesâ veece keâe ØekeâeMeve Keesue veewkeâjer Ûeueleer jnsieer, Jen ÙeneR mes keâjsiee, heer.SÛe.meer. ceW [euee Deewj Deheveer leLee Deheves ieg®Jej mevesner peer keâer Skeâ peekeâj veewkeâjer keâer, lees keäÙee keâer? veiej kesâ [e@keäšj ieebJe ceW hegmlekeâ Úehe [eueer. oesveeW hegmlekeâeW ceW ]keâjerye leerme n]peej peekeâj veewkeâjer keâjvee Deheveer yesF]p]peleer mecePeles nQ. Yeues ner ®heÙeeW keâe ]KeÛe& DeeÙee. efHeâj Fvekesâ ueeskeâehe&Ce meceejesn hej GvnW Deheveer DeeOeer mewuejer Yeü°eÛeej osJelee keâes ÛeÌ{eveer heÌ[s. keâjerye heebÛe n]peej keâe ]KeÛe& DeeÙee. osMeYej ceW keâefJeÙeeWDeeWkeâej keâe yesše Yeer DeheJeeo ve Lee. Fmekeâe GvnW ogKe DeJeMÙe DeeueesÛekeâeW-mebheeokeâeW Deeefo keâes hegmlekeWâ Yespeves ceW Yeer ueieYeie Lee, hej Gvekesâ JeMe ceW kegâÚ ve Lee. Deewj lees Deewj, Jes yesšs mes oes-Ì{eF& n]peej KeÛe& nes ieÙes— Fmekesâ yeeJepeto GvnW lemeuueer Ùen Yeer veneR keân mekeâles Les efkeâ Jen "erkeâ veneR keâj jne, osMe Leer efkeâ Je<eeX keâer meeOe pees ceve ceW Leer, Jen hetjer ngF&. kesâ meeLe Ieele keâj jne nw. Fve meye JÙemleleeDeeW ceW Ûeej-heebÛe cenerves Ssmes yeerle keäueerefvekeâ Keesueves kesâ efueS kegâÚ hewmes Õemegj peer ves ieÙes pewmes ome-hebõn efove ner yeerles neW. Deheves oeceeo keâes efoÙes Les efpemes MeerIeÇ ner ÛegkeâeÙee peeves ueiee. [e@keäšj yesšs Deewj yent ves meesÛee Lee efkeâ — heehee peye ÙeÅeefhe Õemegj peer hewmee Jeeheme uesves mes yejeyej Fvkeâej keâjles jns, efjšeÙej neWies, lees Gvemes hebõn-yeerme ueeKe ®heÙes ueskeâj leLeeefhe Gvekeâe meeje hewmee keâjerye oes meeueeW ceW Ûegkeâe efoÙee ieÙee. efkeâmeer Sheeš&ceWš Ùee Mee@efhebie keâe@chueskeäme ceW keâesF& ogkeâeve DeeWkeâejveeLe ves kegâÚ hewmee heWMeve hueeve ceW ueiee jKee ]Kejero ueWies Deewj GmeceW ØeeFJesš Øewefkeäšme keâjWies. pees Yeer Lee, keäÙeeWefkeâ yeQkeâ ceW heWMeve veneR Leer. leerve n]peej Øeefleceen heWMeve ogkeâeve efceue jner Leer, Jen heÛÛeerme-leerme ueeKe mes keâce keâer kesâ ¤he ceW Gvekesâ yeÛele Keeles ceW Dee peeles Les. Deye Ùener Gvekeâer ve Leer. Gvekesâ heeme kesâJeue ome ueeKe lekeâ keâer ner JÙeJemLee ceeefmekeâ DeeÙe Leer. Fmeer ceW mes Jes keâYeer-keâYeer Iej kesâ efueS Leer - Jen Yeer pesJej Deeefo yesÛeves Ùee efiejJeer jKeves kesâ yeeo! Heâue-me]ypeer ]Kejero uesles Les. Gcceero Leer efkeâ cenerves ceW peye Jes heehee mes ceebieves hej Yeer ome ueeKe1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 Deewj— celeueye, kegâue Ûeej-Ú: yeej Heâue-me]ypeer ues peeÙeWies, lees yesše n]peej-oes n]peej 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 9 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

Skeâ cegMle os osiee. efHeâj cenerves kesâ ]KeÛe& ceW Deemeeveer jnsieer; efueÙee. uesefkeâve keâuhevee lees keâuhevee nesleer nw, Gmes ÙeLeeLe& ceW {ueves Deieues efove Jes yeQkeâ henbgÛes. GvneWves ueesve ueskeâj pees kesâ efueS keâeÙe&Meeueer hetbpeer keâer DeeJeMÙekeâlee nesleer nw. Jen cekeâeve yeveJeeÙee Lee, Gmekesâ keâe]ie]pe DeYeer Yeer yeQkeâ ceW yebOekeâ hetbpeer keâYeer ve pegš mekeâer. heÌ[s Les. GvneR efoveeW yeQkeâeW ceW Skeâ Ùeespevee DeeÙeer Leer– ‘efjJeme& henues, peye keäueerefvekeâ veneR Keguee Lee, lees DeeWkeâejveeLe ceeiexpe.’ Fmekesâ Debleie&le Jes cekeâeve ceeefuekeâ efpevekeâer DeJemLee keâefJe-efce$eeW keâes Iej hej ner yeguee uesles Deewj IebšeW keâefJeleeDeeW mee" meeue Ùee Gme mes DeefOekeâ Leer, cekeâeve kesâ keâe]ie]pe yebOekeâ Ùee meeefneflÙekeâ ÛeÛee& keâe Deevebo G"eles. yeerÛe-yeerÛe ceW ÛeeÙejKekeâj $e+Ce ues mekeâles Les, efpemekeâer DeoeÙeieer ve nesves hej heeveer keâer JÙeJemLee Iejsuet veewkeâj Ùee cenjer mes hetjer nes peeleer.... yeQkeâ keâes DeefOekeâej Lee efkeâ $e+Ceer keâer ce=lÙeg kesâ he§eele cekeâeve uesefkeâve, Deye efmLeefle yeoue Ûegkeâer Leer. veewkeâj Gvekeâer megvelee ve keâer veerueeceer keâj Dehevee $e+Ce yÙeepe mecesle Jemetue ues. $e+Ce Lee Deewj cenjer yentjeveer kesâ Iej ceW jnles ner Deeleer Leer. ]peeefnj Ûegkeâeves keâe GòejoeefÙelJe $e+Ceer hej veneR Lee. nw, Deye ÛeeÙe-heeveer keâer JÙeJemLee DeeWkeâej yeeyet keâes mJeÙeb DeeWkeâejveeLe ves Gòeâ Ùeespevee kesâ Debleie&le heebÛe ueeKe keâjveer heÌ[leer. keâYeer Jes mJeÙeb ner efkeâÛeve ceW ÛeeÙe yevee uesles, keâe $e+Ce ues efueÙee Deewj ceeefmekeâ efkeâMleeW ceW Gmekesâ mebefJelejCe lees keâYeer ÛeeÙe yee]peej mes Lece&me ceW Yejkeâj Dee peeleer. pet"s keâhe keâe efJekeâuhe Ûegvee. Oeve mes efceueves Jeeueer megj#ee kesâ meeLecenjer Oeesleer Leer Deewj peye keâYeer Jen Úgóer ceej osleer, lees meeLe GvnW Deye ceeefmekeâ ]KeÛe& keâer Yeer efÛeblee ve Leer. yentjeveer Oeesleer.... Ùen JÙeJemLee Yeer DeefOekeâ efove Ûeue ve ueieYeie Skeâ ceen lekeâ Jes Iej ceW jns, efHeâj Je=æeßece mekeâer. Skeâ efove peye Jes Lece&me uesves efkeâÛeve ieÙes, lees osKee ceW jnves ueies. Jeneb Gvekesâ keâeJÙeieg¤ lees Les ner, oes-Ûeej efkeâ Jeneb leeuee heÌ[e ngDee nw. mebieer-meeLeer Deewj efceue ieÙes. meeefnlÙe kesâ he"ve-hee"ve leLee jele keâe Keevee efceueves ceW Yeer DeeÙes efove cegefMkeâue nesves me=peve keâe DeÛÚe DeJemej efceuee. ØekeâeMeve lees GvneWves henues ueieer. keâYeer yent-yesšs, oesveeW nesšue mes Kee keâj Dee ieÙes, keâYeer ner Keesue efueÙee Lee – yeme, Gmekeâe helee yeoue keâj efkeâmeer heešea ceW Ûeues ieÙes. Ssmeer DeJemLee ceW DeeWkeâej yeeyet mJeÙeb Je=æeßece-Jeeuee jKe efueÙee. menÙeesieer DeeOeej hej Skeâ ner efKeÛeÌ[er-oefueÙee Deeefo yeveeles Deewj Dekesâues ner Keeles... keâeJÙe mebkeâueve Yeer Úehee efpemekeâe ]Ketye mJeeiele ngDee. meew efhelee keâe keâesceue ùoÙe keâ"esj nes jne Lee. efjMleeW keâer he=‰erÙe heshejyewkeâ hegmlekeâ keâe cetuÙe Lee— kesâJeue leerme heewOe keâes mvesn-DeelceerÙelee keâe Keeo-heeveer veneR efceue jne Lee. ®heÙes. oes meew mes DeefOekeâ ØeefleÙeeb efyekeâ ieÙeeR. kesâJeue heebÛe efpeme ]Heâmeue keâes uenuenevee Lee, Jen metKeleer pee jner Leer. n]peej keâe Ieeše ngDee, peyeefkeâ Gmemes DeefOekeâ cetuÙe keâer yee]peejJeeo Deewj DeJemejJeeo ves heefjJeej keâes efkeâmeer efvejern ØeefleÙeeb DeYeer jKeer ngF& LeeR. mebmLee ceW yeoue efoÙee Lee. hegmlekeâeW kesâ ØekeâeMeve kesâ yeeo Skeâ $ewceeefmekeâ heef$ekeâe Deeef]Kejkeâej DeeWkeâej ves Skeâ efove peer keâÌ[e keâjkesâ yesšs efvekeâeueves keâer Ùeespevee yeveer, efpemeceW oes Keb[ jKes peeves Les— mes hewmeeW keâe le]keâeoe keâj ner efoÙee, hej pewmee efkeâ DeeMebkeâe Leer ‘efJejemele’ Deewj ‘mecekeâeueerve me=peve’. ‘efJejemele’ ceW Gve - ve hewmes efceues Deewj ve ner Gvekesâ efceueves keâe DeeÕeemeve. neb, meeefnlÙekeâejeW keâer jÛeveeSb Úeheves keâe efve§eÙe efkeâÙee ieÙee Flevee DeJeMÙe ngDee efkeâ yesšs ves Ûeej-heebÛe n]peej ®heÙes Gvekesâ efpevekesâ efoJebiele ngS mee" meeue nes Ûegkesâ Les, leeefkeâ keâe@heer neLe hej Fme lee]keâero kesâ meeLe jKe efoÙes efkeâ YeefJe<Ùe ceW Jen jeFš keâe PebPeš ve jns. mecekeâeueerve me=peve kesâ efueS mLeeveerÙe hewmeeW keâer yeele ve keâjW. yeme Deheveer ]pe¤jleW yeleeÙeW. Deiej Jes leLee DevÙe ØeebleeW mes jÛeveeSb cebieeÙeer ieÙeeR. Deej. Sve. DeeF&. hetjer nesves Jeeueer neWieer, lees ]pe¤j hetjer keâer peeÙeWieer. jefpemš^sMeve Yeer DeeJesefole efkeâÙee ieÙee. keâF& Meer<e&keâ Yespes ieÙes yesšs keâe Ùen JÙeJenej osKe DeeWkeâej keâe peer Oekeâ-mes jn Les efpeveceW mes ‘veJeejbYe’ mJeerke=âle neskeâj Dee ieÙee. mJeeceerieÙee. DeebKeeW ceW Deebmet DeeÙes Yeer Deewj metKes Yeer. efyevee KeeÙesØekeâeMeve-mebheeokeâ meYeer kegâÚ DeeWkeâejveeLe ner Les. cegõCeefheÙes Jes jele-Yej keâjJešW yeoueles jns. SkeâeOe yeej ]peje-meer JÙeJemLee mLeeveerÙe mlej hej ner nesveer Leer. cegõkeâ keâe veece Yeer Pehekeâer DeeÙeer. Deepe GvnW helveer, meyemes DeefOekeâ Ùeeo DeeÙeer. leÙe nes ieÙee. heef$ekeâe keâe helee Je=æeßece keâe nesves kesâ keâejCe yengle meesÛe-efJeÛeej keâj GvneWves ceve-ner -ceve Skeâ ]Hewâmeuee keâj hee"keâeW leLee DevÙe ueesieeW keâer menpe mebJesovee Gvekesâ meeLe 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 10 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

Leer.

ueIegkeâLee

owefvekeâ meceeÛeej-he$eeW kesâ ne@keâjeW keâer meneÙelee mes heef$ekeâe DeefOekeâebMe IejeW ceW henbgÛeves ueieer. henues efve:Megukeâ ner efJeleefjle keâer ieÙeer, neueebefkeâ Gmekeâe cetuÙe ome ®heÙes jKee " ceervee ieghlee ieÙee Lee. efpeve IejeW ceW heef$ekeâe keâe ØeJesMeebkeâ Yespee ieÙee, eflevekeâe-eflevekeâe peesÌ[keâj Jen Dehevee Ieesmeuee Gvekesâ ceeefuekeâeW ves henues lees Deeheefòe keâer efkeâ GvnW heef$ekeâe yevee jner Leer. yeeie ceW heewOes keâer šnefveÙeeW kesâ yeerÛe. keâer DeeJeMÙekeâlee veneR nw, hej yeeo ceW Gvekeâe efJeÛeej yeouee, ceQ jes]pe Gme efÛeefÌ[Ùee keâes osKeleer pees Deebieve ceW yeÌ[s keäÙeeWefkeâ heef$ekeâe keâe GösMÙe JÙeeJemeeefÙekeâ veneR Lee. ueesieeW keâer efJeÕeeme Deewj Øesce kesâ meeLe Ûegve-Ûegve keâj eflevekeâeW ®efÛeÙeeW ceW heefj<keâej nes; šer. Jeer. keâer Jeuieefjšer keâe ØeYeglJe keâes uee jner Leer Deewj Deheves Ieesmeues keâe efvecee&Ce keâce nes; yee]peejJeeo kesâ efJe®æ Skeâ ceeveme lewÙeej nes; osMe keâj jner Leer. Oeerjs-Oeerjs Gmekeâer cesnvele jbie ueeÙeer. keâer jepeveweflekeâ-DeeefLe&keâ-meebmke=âeflekeâ oMee Je efoMee ceW peve Skeâ-Skeâ eflevekeâe peesÌ[keâj Gmeves Deheves Ieesmeues meeceevÙe keâer meef›eâÙe Yetefcekeâe nes, Deeefo efyebogDeeW hej heef$ekeâe keâe efvecee&Ce hetje keâj efueÙee. ceW efJeÛeejesòespekeâ uesKe, keâneefveÙeeb, keâefJeleeSb Deeefo nesleer kegâÚ meceÙe yeeo Gme vevneR efÛeef[ Ì Ùee kesâ Ieesmeues LeeR. ceW leerve efÛelekeâyejs Deb[s Les efpeveceW leerve vevneR heef$ekeâe keâe mJe¤he Oeerjs-Oeerjs je°^erÙe mlej keâe nesves (efÛeefÌ[Ùeeb) yebo LeeR. ceQves osKee kegâÚ efoveeW kesâ yeeo ueiee. hee"keâerÙe Øeefleef›eâÙeeSb ØesjCeemheo SJeb efoioefMe&keâe Ûetb-Ûetb, ÛeeR-ÛeeR keâjles leerve ueIeg peerJeeW keâes. yeveeR. megotj Øeeble mes Øeefleef‰le uesKekeâeW keâer jÛeveeSb Yeer Deeves Deye efÛeefÌ[Ùee Gvekesâ efueS Keeves keâer JÙeJemLee ueieer LeeR. Deveskeâ he$e-heef$ekeâeDeeW ceW ‘veJeejbYe’ keâer meceer#eeSbceW ueie ieÙeer. oeves Ûegvekeâj Gvekeâes efKeueeves ueieer ÛeÛee&Sb ÚheeR. henues Gmekeâer heebÛe meew ØeefleÙeeb Úheleer LeeR, Deewj efHeâj Skeâ efove Jen efÛeefÌ[Ùee Deheves yeÛÛeeW keâes Deye Skeâ n]peej Yeer keâce heÌ[ves ueieeR. ueskeâj GÌ[ ieÙeer leye cesje ceve Goeme nes ieÙee. DeeWkeâejveeLe ves pees heewOee jeshee Lee, Jen Deye Heâueoej ceQ Ûeenleer ntb efÛeefÌ[Ùeeb cesjs Deebieve ceW meoe Je=#e yeve Ûegkeâe Lee. Gvekeâer Øeefmeefæ Yeer osMe kesâ efJeefYeVe YeeieeW Deeleer jnW Deewj cesjs Deebieve keâes Ûetb-Ûetb, ÛeeR-ÛeeR mes ceW henbbgÛe Ûegkeâer Leer, hej GveceW uesMecee$e Yeerr DeefYeceeve ve Lee. iegbpeeÙeceeve keâjleer jnW. ceQ Gvekeâer JebMeyesue keâes yeÌ{lee osKeleer jntb. Jes Deefle efJeveceülee mes Dehevee keâeÙe& mebheeefole keâj jns Les. efvejeuee meeefnlÙe heefj<eo, Oeveeefo keâer JÙeJemLee kegâÚ efye›eâer leLee kegâÚ efJe%eeheveeW mes nes keâšje yee]peej, cencetoeyeeo, peeleer Leer. keâYeer-keâYeer LeesÌ[e Ieeše neslee, uesefkeâve Jen Ùen meerleehegj (G. Øe.)-261203 meesÛekeâj men efueÙee peelee efkeâ osMe kesâ efvecee&Ce ceW Ieeše, cegvee]Heâe veneR osKevee ÛeeefnS. meeefneflÙekeâ he$ekeâeefjlee lees Jen peerJeve keâe GösMÙe pees efceue ieÙee nw efpemes Jes veÙes {bie mes hetje Ùe%e nw efpemeceW ßece-heefjßece-jÛeveeOeefce&lee leLee Oeveeefo keâer keâj jns nQ. veJeejbYe Gvekesâ peerJeve keâe Yeer lees ‘veJeejbYe’ nw. DeengefleÙeeb efvejblej osveer heÌ[leer nQ. hee"keâeW keâer ceebie Leer efkeâ yeÌ[e yesše Deewj yent Je=æeßece mes GvnW Iej ues peeves keâer heef$ekeâe ceeefmekeâ nes, hej Fmekesâ efueS Deefleefjòeâ mebmeeOeveeW keâer keâesefMeMe ceW nQ. GvnW MeeÙeo Ùen helee Ûeue ieÙee nw efkeâ efpeme DeeJeMÙekeâlee Leer pees DeeWkeâejyeeyet Ùee Gvekesâ menÙeesefieÙeeW keâer Iej ceW Jes jnles nQ, Jen yeQkeâ ceW yebOekeâ heÌ[e nw. meeceLÙe& mes yeenj LeeR. heef$ekeâe $ewceeefmekeâ ner yeveer jner... Deepe Jes ueesie efHeâj DeeÙes nQ - DeeWkeâejveeLe keâes Iej DeeWkeâejyeeyet, mevesner peer leLee Je=æeßece kesâ Gvekesâ Jeeheme ues peeves kesâ efueS. Gvekesâ Dee«en hej Jes yeme, cegmkegâjeles mebieer-meeLeer—meYeer ÙeLee meeceLÙe& ‘veJeejbYe’ keâer mesJee ceW nQ Deewj Deheves keâece ceW JÙemle nes peeles nQ. mebueie> nQ. GvnW Deye ve Iej keâer Ùeeo meleeleer nw Deewj ve ner 3/29, efJekeâeme veiej; efjšeÙejceWš kesâ yeeo kesâ peerJeve keâer efÛeblee nw. Skeâ Debkeâ ueKeveT-226022 ef[mhewÛe nesles ner otmejs keâer lewÙeejer1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 ceW ueie peeles nQ. GvnW cees. 8009660096 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 11 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

vevneR efÛeefÌ[Ùee

123456789012345678901234567890121234567 123456789012345678901234567890121234567 123456789012345678901234567890121234567 123456789012345678901234567890121234567 123456789012345678901234567890121234567 123456789012345678901234567890121234567 123456789012345678901234567890121234567 123456789012345678901234567890121234567 "

]KeyejeW keâer ogefveÙee ceW

12

[e@. ØeYee cegpegceoej

hetjer ØeeceeefCekeâlee keâe efoKeeJee efueÙes ]KeyejW nQ efkeâ Fleveer j]Heäleej mes jele efove yejmeleer nQ, yejmeleer nQ ]KeyejW Deemeceeve mes Fme keâoj pekeâÌ[leer nQ meyekeâes Je<e& kesâ hetjs leerve meew hewme" efove, efkeâ efkeâmeer Úesšs mes ]keâmyes ceW efove kesâ ÛeewyeermeeW Iebšs vetve, lesue, uekeâÌ[er keâer nj Iebšs kesâ hetjs mee" efceefveš ceMekeäkeâle ceW peerlee JÙeefòeâ Yeer Deewj nj efceefveš kesâ mee"eW meskebâ[ Peebkeâ ueslee nw yejmeleer nQ Dekeämej ogefveÙee kesâ meyemes leekeâleJej Deeoceer keâer uet kesâ LehesÌ[eW, DebOeÌ[, uehešeW, ueeJes Deewj efvepeer ef]peboieer kesâ hevves. Ûe›eâJeele keâer lejn. yee@ueerJeg[ ner veneR efkeâmeer Yeer DevÙe OeejeJeeefnkeâ keâer ner ne@ueerJeg[ kesâ efmeleejeW keâer Gòespevee, mevemeveer Keueyeueer efueÙes. efPeueefceueenš osKe ueslee nw heshmeer Ùee štLehesmš Deheves Deebieve kesâ DebOesjs ceW, keâej Ùee šer. Jeer. ]KeyejW efpevekeâer yeoewuele Deewj Yeer efkeâleves efJe%eeheveeW kesâ yeerÛe, keâesF& Yeer MetvÙe jelees-jele nj Ûewveue hej Jes ner ÛeefÛe&le, efJeJeeoemheo Meef]KmeÙele ]KeyejW Hewâue jner nQ efkeâmeer KetbKeej DeelebkeâJeeoer hej pebieueer Ieeme keâer lejn Gb[sue osleer nw iuewcej, yejmeeleer helebieeW keâer lejn efJeOJebme Deewj ›etâjlee keâer cejleer nQ Deheveer ner ceewle Mece&veekeâ oemleeb ceefkeäKeÙeeW meer efYeveefYeveeleer, meeshe Deeshesje keâer lejn ceW{keâ meer šje&leer hesMe keâjleer nQ Ùee keWâÛegS meer efuepeefuepeer ]KeyejeW keâer jepeveerefle, keâYeer keâYeej Mesj meer oneÌ[leer Yeer nQ, ]KeyejeW keâe DepeW[e Deewj DeLe&leb$e ]KeyejW peeveves keâer keâesefMeMe keâjvee pees efkeâmeer ogYee&iÙe ceW Yeer yeÛekeâeveer njkeâle nw, {btÌ{ uesleer nQ mebYeeJeveeSb kegâÚ Yeer meesÛeves mes henues efkeâmeer kesâ DeebmegDeeW ceW OegbOeuee peeleer nQ Jes Ûešhešer-leerKeer-ceer"er mevemeveenš. veÙes hevveeW hej. metÛevee veneR, mebkesâle veneR efueKe oer peeleer nw efHeâj Debeflece efveCe&Ùe keâer lejn Deepe keâer lee]pee ]Keyej Leesheer peeleer nQ Deehekesâ efueS Skeâebieer, Fkeâlej]Heâe meyemes henues.... ceiej efHeâj Yeer S-3/803, Deveceesue še@Jeme&, veejCehegje, Denceoeyeeo-380063. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer

123456789012345678901234567 123456789012345678901234567 123456789012345678901234567 123456789012345678901234567 123456789012345678901234567 123456789012345678901234567 123456789012345678901234567

‘oyebie’ [e@. Fuee Øemeeo

ojJee]pes keâes yebo keâj yeenj mes Gmekeâe nQ[ue cepeyetleer mes Leece Ùen Gmekesâ meeceves ngDee..... efueÙee nw. Jen DeHeveer šerÛej šsyeue Hej yew"er pÙeeefceefle keâer Jen Deboj mes nQ[ue Iegceeleer jner. yeskeâej... Jen Gmes efkeâleeye Heueš jner Leer efkeâ Oece-Oece keâer DeeJee]pe mes ÛeeQkeâ yeenj veneR peeves osiee. keäÙee keâjs! meesÛeleer ngF& kegâÚ #eCe KeÌ[er ieÙeer. ve]]pej G"eÙeer lees Jener ueÌ[keâe pees Gmekeâer ces]pe kesâ jner efkeâ Iebšer yepe ieÙeer. Jen ueÌ[keâe, efpemeves DeHevee veece Gmes "erkeâ meeceves keâer Hebefòeâ ceW, leermejer yeWÛe Hej - Ùeeefve efkeâ efvekeâ Sb[jmeve, yeleueeÙee Lee, Deye oewÌ[keâj Yeeie KeÌ[e ngDee. keäueeme kesâ yeerÛeeW yeerÛe yew"e, Gmes Meg¤ mes HejsMeeve keâjlee jne Jen yeme Flevee osKe mekeâer efkeâ Jen Dee@ef]Heâme keâer lej]Heâ Jeeues Lee, Deye DeHeveer peien Hej KeÌ[e neskeâj DeHevee oeefnvee Hewj keâe@jer[esj keâer Deesj cegÌ[e. Deye ojJee]pee Hetjer lejn Keguee Lee. ueieeleej keâeueerve Hej Heškeâ jne Lee. ‘OÙeeveekeâef<e&le keâjves ueÌ[kesâ-ueÌ[efkeâÙeeb yeenj efvekeâueves ueies. Ûee¤ kesâ Heeme GvnW keâe Skeâ Deewj lejerkeâe’ Gmeves meesÛee Deewj DeHeveer peien mes jemlee osves kesâ efmeJee otmeje efJekeâuHe ve Lee. Jen efkeâveejs nes G"keâj Gmekeâer yeWÛe keâer lejHeâ yeÌ{ DeeÙeer. ieÙeer. efcevešeW ceW meejs Úe$e-Úe$eeSb yeenj nes ieÙes Deewj Deieueer peye mes Jen keâ#ee ceW Iegmee Lee, Ûee¤ meevÙeeue keâ#ee kesâ efueS otmejs Úe$e keâcejs ceW HeÇJesMe keâjves ueies. HejsMeeve LeeR. Henues Gmeves uewHeše@He Hej mebieerle yepeekeâj ve=lÙe Jen efkebâkeâle&JÙeefJecetÌ{ meer, DeHeveer šsyeue keâer lej]Heâ keâjves keâer keâesefMeMe keâer, efHeâj ]peesj-]peesj mes yeeleW keâjves keâer. yeÌ{er. yegoyegoeleer ngF&—‘‘cegPes efjHeesš& keâjveer nw.’’ Skeâ Úe$ee ves yeej-yeej Ûee¤ keâes Gmes šeskeâvee HeÌ[e, jeskeâvee HeÌ[e. Deye Ùen MeeÙeo Gmekeâer HejsMeeveer mecePeer, ‘‘cewce Dee@ef]Heâme Fme keâcejs kesâ yeeo ner nQ, DeeHe peekeâj efjHeesš& keâj mekeâleer nQ.’’ veÙee leceeMee. nj keäueeme ceW Skeâ oes Ssmes nesles ner nQ, Jen peeveleer lees Leer, efveCe&Ùe veneR ues Hee jner Leer. keäueeme meesÛeleer ngF& Jen Gmekeâer yeWÛe kesâ meeceves pee HengbÛeer. ÚesÌ[ keâj peeÙes ve peeÙes... Fme ueÌ[keâer ves Gmes Gyeej efueÙee. Deye Jen Gmekesâ yeeÙeeR Deesj KeÌ[er Leer, kegâÚ otjer Hej, Gmeves Jen Úesše mee keâe@jer[esj Heej efkeâÙee Deewj yeeÙesb cegÌ[keâj ojJee]pes mes ve]peoerkeâ Deewj DeHeveer šsyeue mes otj. keâcejs ceW Dee@ef]Heâme kesâ meeceves pee KeÌ[er ngF&. Dee@ef]Heâme kesâ yeenj ner neGme ÛeewÌ[eF& ceW yesÛeeW keâer leerve HebefòeâÙeeb LeeR Deewj yeerÛe Jeeueer Hebefòeâ efØebefmeHeue kesâ DeefmemšWš efcemšj peesveeLeve KeÌ[s Les. ceW uebyeeF& ceW Ún. kegâue pecee lesF&me-Ûeewyeerme Úe$e-Úe$eeSb Ûee¤ ves jemšj Gvekesâ meeceves keâj efoÙee -‘‘Ùen ueÌ[keâe, Ùeeefve efkeâ Yeje ngDee keâceje. ojJee]pes keâer Deesj keâer Hebefòeâ Gme efvekeâ Sb[jmeve efpemeves DeHevee veece Ùeneb efueKee nw, Fmeves Skeâ peien ]Kelce nesleer Leer, peneb Jen DeYeer KeÌ[er Leer. Gmekesâ meye Deesj DeHevee yemlee G"eÙes ueÌ[kesâ-ueÌ[efkeâÙeeb yeenj efvekeâueves uewHeše@He leesÌ[ efoÙee nw.’’ kesâ efueS KeÌ[s, Iebšer yepeves kesâ Fble]peej ceW. HeerefjÙe[ meceeHle ‘‘Gme keäueeme ceW keâesF& efvekeâ Sb[jmeve veneR nw.’’ efcemšj nesves ceW cegefMkeâue mes HeebÛe efceveš Les. peesveeLeve Gmes ueieYeie [ebšles ngS yeesues. Jen "erkeâ mes Gmes osKe mekeâleer Leer. Jen DeHevee Hewj ‘‘ceQ veneR peeveleer. Gmeves keâne efkeâ Gmeves veÙee-veÙee Skeâ uewHeše@He Hej Heškeâ jne Lee. Oece-Oece ... yeÌ[er les]peer pJeeÙeve efkeâÙee nw, Gmekeâe veece jemšj ceW veneR nw. Gmeves mes kebâHÙetšj kesâ efnmmes Deueie nes jns Les. kebâHÙetšj keâe m›eâerve kebâHÙetšj leesÌ[e nw, cesjs meeceves.’’ Deueie, efveÛeuee keâJej Deueie Deewj keâer-yees[& Deueie... Jen ‘‘Jen efvekeâ Sb[jmeve veneR nw.’’ ojJee]pes keâer lej]Heâ MeerIüelee mes yeÌ{er. Gmeves DemeneÙe YeeJe mes GvnW leekeâe. ‘‘Dees ceeF& ieeMe!’’ Jen ueÌ[keâe ÛeerKee, ‘‘cewce cegPes ‘‘ceQ Helee keâj uetbiee.’’ efjHeesš& keâjWieer.’’ efyepeueer keâer ieefle mes Jen ojJee]pes keâer lej]Heâ Ûee¤ JeeHeme ueewšer lees Skeâ meJeeue Lee Gmekesâ ceve PeHeše Deewj keâcejs mes yeenj nes ieÙee. ojJee]pee efHeâj yebo Lee, ceW — keä Ù ee efcemšj peesveeLeve keâes ceeuetce nw efkeâ Jen efkeâmekeâer peye lekeâ Ûee¤ ves ojJee]pee Keesue keâj yeenj peeves keâer yeele keâj jner nw! keâesefMeMe veneR keâer, Jen mecePe Yeer veneR HeeÙeer efkeâ Gmeves 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 13 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

: keâeMeer efnbot efkeëJeefkeÅeeueÙe mes Yeeweflekeâer ceW HeerSÛe. [er. Skeb YeejleerÙe 3 petve 1960, HeÇewÅeesefiekeâer mebmLeeve cegbyeF& ceW meer. Sme. DeeF&. Deej. keâer MeesOeke=efòe Hej jebÛeer (PeejKeb[) MeesOe HeefjÙeespevee kesâ Debleie&le kegâÚ ke<eeX lekeâ MeesOekeâeÙe&. je<š^erÙe Skeb Debleje<š^erÙe kew%eeefvekeâ MeesOe-Heef$ekeâeDeeW ceW keâF& MeesOeHe$e HeÇkeâeefMele. uesKeve : Úe$e peerkeve mes ner keâekÙe uesKeve keâer Meg®Deele. HeÇejbYe ceW keâe@uespe Heef$ekeâe Skeb DeekeâeMekeeCeer lekeâ meerefcele. kew%eeefvekeâ MeesOekeâeÙe& kesâ efoveeW ceW uesKeve #ecelee Yeer Heuueefkele nesleer jner. Henueer jÛevee ‘Fme keâneveer keâe Deble vener’ pevemeòee (cegbyeF&) ceW HeÇkeâeefMele. He$e-Heef$ekeâeDeeW ceW efveÙeefcele uesKeve. Decesefjkeâe keâer Heef$ekeâe ‘efnbot peiele’ ceW mebHeeove menÙeesie. keâvee[e keâer Heef$ekeâe ‘efnboer Ûeslevee’ kesâ Heâeoj keâeefceue yegukesâ efkeMes<eebkeâ ceW mebHeeove menÙeesie. Yeejle keâer Heef$ekeâe ‘MeesOe efoMee’ kesâ [e@. Fuee Øemeeo Decesefjkeâer HeÇkeemeer keâLeekeâej Debkeâ keâe mebHeeove. ØekeâeMeve : ‘OetHe keâe šgkeâÌ[e’ ke ‘Gme Œeer keâe veece’ (keâefkelee-mebieÇn), ‘Fme keâneveer keâe Deble veneR’ (keâneveermebieÇn) HeÇkeâeefMele. mebØeefle : DeOÙeeHeve (Yeeweflekeâer). Decejerkeâer ‘ueesve mšej efmemšce’ mes mebyeæ. kew%eeeefvekeâ MeesOe Skeb uesKeve kesâ #es$e ceW DeHeveer peÌ[eW keâer leueeMe. efMe#ee

uesefkeâve Ùen veneR efueKee efkeâ otmejer meneÙekeâ efMeef#ekeâe ves Gmes Jen JeeHeme keâ#ee ceW pee KeÌ[er ngF&. Deye lekeâ meye Gme Úe$e keâes uebÛe DeeJej ceW keâ#ee ceW jnves osves kesâ efueS keâne DeHeveer peien ues Ûegkesâ Les. DeYeer oes HeerefjÙe[ Deewj Les. Gmes Lee, efpeme Hej Ûeesjer keâe DeejesHe nw. Dekeämej ner meesÛeleer nw Pesuevee Lee. Fme šerÛej keâer keäueeme ceW meneÙekeâ efMeef#ekeâe keâe keäÙeeW efkeâÙee Gmeves Ssmee? Jen šerÛej Dekeämej Gmes keâe@jer[esj keâece Gmes uesvee ner veneR Lee. Deye yew"s, efjHeesš& efueKes. efjHeesš& ceW efceue peeleer nw Deewj cegmkeâje keâj Skeâ ‘‘neF&’’ Gmekeâer lees efueKeveer nw Jejvee Gmeer keâer efjHeesš& nesieer. Jen Yegiele Ûegkeâer lej]Heâ GÚeue osleer nw. Ûee¤ keâes ueielee nw Jen Gmekeâe nw Henues. oes yeej. Skeâ yeej peye Gmeves yeÛÛeeW kesâ mketâue ceW cepeekeâ GÌ[e jner nw. mecemÙee Jener nw, Gmes DeHeveer mecePe Hej keâece efkeâÙee Lee. yeÛÛes Gmemes Pet" yeesue keâj Ûeues ieÙes Les Deewj keâYeer Yejesmee veneR jne. Gme efove Yeer Gmeves Ùener meesÛee Lee Jen Hetjs cewoeve ceW GvnW {btÌ{leer jner Leer. Lekeâ nej keâj yeekeâer efkeâ keäÙee Helee Gmeves ]ieuele megvee nes, ]ieuele mecePee nes. meye yeÛÛeeW kesâ meeLe peye keäueeme ceW HengbÛeer Leer lees Jes Henues mes kegâÚ Flevee efYeVe nw Fme osMe ceW efkeâ Henues Henue lees Jeneb Les. Gvemes kegâÚ HetÚleer Fmemes Henues ner Iebšer yepe ieÙeer DeelceefJeMJeeme ner ]Kelce nes peelee nw Deewj peye lekeâ DeHeves Leer. otmejer keâ#ee keâer efMeef#ekeâe ves Gmes HÙeej mes peeves keâes keân Hej efJeMJeeme peces, yengle kegâÚ ]ieuele nes Ûegkeâe neslee nw. efoÙee Lee. Deewj Deieues efove Gmeves peevee Lee efkeâ Gmekeâer efjHeesš& Fvekeâer Yee<ee, Fvekeâe osMe! meye kegâÚ lees Fvekeâe nw. Jen ome keâer ieÙeer nw efkeâ Gmeves yeÛÛeeW keâes cewoeve ceW Dekesâuee ÚesÌ[ efoÙee yejme mes Decesefjkeâe ceW, Fme osMe ceW nw, leye Yeer Ùeneb kegâÚ Lee, Jes yeme-¤š Hej oewÌ[ ueiee jns Les. Yeer, keâYeer Yeer DeHevee veneR ueielee. Fvekesâ ]keâeÙeos keâevetve ‘‘ceQves efHeâj efMekeâeÙele megveer lees DeeHe Fmekesâ Deeies keâYeer mecePeves ceW ner meceÙe yeerlelee pee jne nw. Fme mketâue ef[efmš^keäš ceW keâece veneR keâj mekeWâieer. Ùen nceeje ‘‘Decesefjkeâe kesâ mketâue Deepe mes Ûeeueerme meeue Henues efveÙece nw.’’ efcemšj ef[uee[& ves ]Heâesve Hej Gmekeâe mHe<šerkeâjCe Yeer Ssmes ner Les. ceQ FvneR mketâueeW ceW HeÌ{er ntb Deewj Deepe Ùeneb megveves kesâ yeeo keâne Lee. ieesÙee pees kegâÚ DeHeveer me]HeâeF& ceW ntb.’’ Gmekesâ keâeveeW ceW yeeÙeuee@peer keâer, DeOesÌ[ JeÙe uesefkeâve Gmeves keâne, Jen DeLe&nerve Lee. ]Ketyemetjle, mLeeÙeer efMeef#ekeâe efcemesme [esvee¢et keâe JeekeäÙe ietbpe efHeâj efHeÚues cenerves ngF& Ûeesjer. Fmeer mketâue ceW Leer. ieÙee. DeÛÚer nw Jen! yengle meejer yeeleW yeleueeÙeer LeeR Gmeves otmejer šerÛej keâer keâ#ee Leer. leye Gmeves efjHeesš& efueKeer Leer, 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 14 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

cegPes. Ûee¤ keâes Ùeeo DeeÙee. keäÙeeW GcceeroW Heeueleer nw Jen! veneR šeskeâe Lee. Ùes šerÛej keâe efoÙee keâece keâjW ve keâjW, Fvekeâer ueÌ[kesâ efHeâj Meesj keâj jns Les. Jen Deye lekeâ ÛegHeÛeeHe cepeea! Jen peyejomleer veneR keâj mekeâleer. yeme Jes Meesj ve keâjW. GHeefmLeefle leeefuekeâe ceW meerefšbie Ûeeš& mes Gvekeâer GHeefmLeefle otmejeW keâes MeebefleHetJe&keâ keâece keâjves oW. Gmeves Fme efveÙece keâe o]pe& keâj jner Leer. Deye Gmeves cegbn Keesuee, ‘‘ceQ mecePeleer ntb Skeâ yeej Yeer GuuebIeve veneR efkeâÙee Lee. yeme HeerefjÙe[ ]Kelce nesves efkeâ Deye DeeHe meye Ùes meJeeue nue keâjWies Deewj HeerefjÙe[ kesâ mes Hebõn yeerme efceveš Henues efvekeâ Gmes mšsHeuej ueskeâj ceejves Deble ceW cegPes Ùen HeÇëveHe$e JeeHeme keâj oWies. DeeHe meYeer DeeÙee Lee, leye Gmeves DeHevee yeÛeeJe keâjles ngS Ûee¤ mes keâne mecePeoej nQ. cegPemes menÙeesie keâerefpeS. ceQ Skeâ DeÛÚer Lee, ‘‘cewce, keâeue o Heesefueme.’’ Ûee¤ ves efvekeâ keâes [ebše Lee efjHeesš& ÚesÌ[vee Ûeenleer ntb.’’ Deewj mšsHeuej Úerve efueÙee Lee. Jen JeeHeme DeHeveer yeWÛe Hej ueewš Gmeves DeHeveer yeele ]Kelce Yeer veneR keâer Leer efkeâ Gmeves ieÙee Lee. Ùen Úesše ueÌ[keâe keäÙeeW DeeÙee JeeHeme? meesÛeleer ngF& Kegues ojJee]pes mes efvekeâ Sb[jmeve keâes keâcejs ceW Iegmeles osKee. Jen Gmes osKeves ueieer. Jen meerOee keâcejs ceW Iegmee. štše kebâHÙetšj Gmekeâe Ûesnje keâ"esj nes ieÙee. Jen kegâÚ keânleer Gmemes Henues DeYeer keâcejs ceW ner Lee- Skeâ keâesves ceW HeÌ[e. Ûee¤ ves Deye osKee. Jen yeesuee, ‘‘cewce cegPes DeeHemes kegâÚ keânvee nw.’’ Gmeves uewHeše@He G"eÙee Deewj peeves ueiee. Ûee¤ ves Gmes jeskeâe ‘‘ceQ legcnejer efjHeesš& keâ¤bieer.’’ ‘‘Ùen šsyeuesš Heer meer legcneje Lee?’’ Jen Gušs HewjeW JeeHeme nes ieÙee. ‘‘neb.’’ legceceW mes keâesF& peevelee nw, ‘‘Fmekeâe veece keäÙee nw?’’ ‘‘Gmekeâe veece keäÙee nw, efpemeves leesÌ[e?’’ Gmeves keâ#ee keâer lej]Heâ meJeeue GÚeuee. ‘‘ceQ veneR peevelee.’’ ‘‘neb, ceQ peeveleer ntb.’’ Skeâ ceesšer keâeueer ueÌ[keâer ‘‘osKees, cegPes efjHeesš& efueKeveer nw. legcneje veece keäÙee yeesueer, ‘‘Jen yeÇwkeämšve peevmeve nw.’’ nw?’’ ‘‘keäÙee?’’ Ûee¤ ÛeeQkeâer. ‘‘cewce, ceQ kegâÚ veneR peevelee.’’ Jen kebâOes GÛekeâekeâj ‘‘neb, yeÇwkeämešve peevmeve.’’ yeesuee, [je ngDee mee. ‘‘ceQ Gmes veneR peevelee. cesje veece pee@ve Gmeves keâe]ie]pe Hej efueKee. Skeâ Skeâ De#ej—yeÇwkeâmšve efjbiej nw.’’ peevmeve. efkeâbleg leye Yeer Ûee¤ keâes Yejesmee veneR ngDee. Gmes Ûee¤ GHeefmLeefle-leeefuekeâe G"e ueeÙeer. Gmeves DeHevee Helee nw, Ùes ]Ketye Pet" yeesueles nQ. iÙeejnJeer keâ#ee nw. keâesF& veece jemšj ceW efoKee efoÙee, ‘‘pee@ve efjbiej.’’ yeÛÛes LeesÌ[s ner nQ. meejs Úue-Ú©e meerKe Ûegkesâ, šerÛej keâes ‘‘Jen ueÌ[keâe Fme keäueeme ceW nw Ùee yeenj mes DeeÙee Ûejeves Jeeues efJeÅeeLeea! efJeÅeeLeea Yeer nQ keäÙee? Helee nw, Heeme Lee?’’ lees nesvee ner nw keäÙeeWefkeâ Jes Ùeefo Hesâue ngS lees šerÛej keâer Úgóer ‘‘Jen Fme keäueeme ceW nw. uesefkeâve ceQ Gmes veneR peevelee.’’ nesieer. mketâue yeÛÛeeW keâe nw, yeÛÛeeW kesâ efueS nw! Ûee¤ ves efHeâj kegâÚ veneR HetÚe. Jen Ûeuee ieÙee. Gmeves ceve ner ceve leÙe efkeâÙee efkeâ Jen efvekeâ Sb[jmeve Ûeuees, Flevee lees Helee Ûeuee efkeâ Jen Fme keäueeme ceW nw. ner efueKesieer DeHeveer efjHeesš& ceW. Gmeves DeHevee HeefjÛeÙe He$e Gmes Gmekeâe veece jemšj ceW nw. Ùes ÛeenW, lees peeve ueWies. Ûee¤ ves efoKeeÙee veneR. Jen efkeâme lejn peeves efkeâ Gmekeâe JeemleefJekeâ meesÛee. Skeâ HeerefjÙe[ Deewj Lee, Deeef]Kejer. Gme keäueeme ceW ueÌ[kesâ veece keäÙee nw. Ùes DeHevee HeefjÛeÙe He$e ceebieves Hej Yeer efoKeeles DeHes#eeke=âle Meeble Les Deewj Ûee¤ ves Oeerjpe mes Jen HeerefjÙe[ Yeer veneR. meew yeneves nQ Fvekesâ Heeme. keâewve yenme keâjs! efvekeâeue efueÙee. Ùen HeerefjÙe[ ]Kelce ngDee lees Jen Úesše ueÌ[keâe keâcejs Gmeves meeleJeW HeerefjÙe[ kesâ yeeo, peye meye Ûeues ieÙes, ceW DeeÙee pees efHeÚues HeerefjÙe[ ceW Gmekeâer šsyeue kesâ "erkeâ DeHeveer efjHeesš& efueKeer. meejer keâ#eeDeesb keâe efJeJejCe efoÙee Deewj meeceves Jeeueer Henueer yeWÛe Hej Lee. meejs Je]keäle Ùee lees DeHeveer HeebÛeJeW HeerefjÙe[ ceW pee@ve efjbiej keâe kebâHÙetšj efvekeâ Sb[jmeve ves menHeeef"efveÙeeW mes Oeerceer DeeJee]pe ceW yeele keâjlee jne Ùee efHeâj leesÌ[e efueKekeâj Deieueer Hebefòeâ ceW peesÌ[e, ‘‘GvneWves cegPes yeleueeÙee DeHeves uewheše@He Hej JÙemle. Ûee¤ ves meesÛee, Ùen keâce mes keâce efkeâ Gvekesâ veece efvekeâ Sb[jmeve Deewj pee@ve efjbiej nQ.’’ otmejeW keâes lebie lees veneR keâj jne!1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 Gmeves Gmes Skeâ yeej Yeer keâ#ee otmejer cebefpeue Hej Leer. ]HeâeFue pecee keâjves veerÛes 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 15 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

Dee@ef]Heâme ceW ieÙeer lees efHeÇbefmeHeue keâer mes›esâšjer jsyeskeâe ves meoe keâer veneR nes mekeâleer, Fmekeâe DevegYeJe Gmes leye ngDee peye veew yepes lejn nbmekeâj HetÚe, ‘‘DeÛÚe, lees kewâmee jne legcneje Deepe keâe ner, peye Jen yeÛÛeeW keâes mketâue ÚesÌ[ keâj, Meekeâ-Yeepeer efove?’’ ueskeâj Iej ueewšer Leer, ]Heâesve keâer Iebšer yepeer. Ûee¤ ves Hetjer Iešvee Gmes megvee oer. jsyeskeâe ves legjble ]Heâesve ‘‘ceQ jsyeskeâe efmceLe yeesue jner ntb. kewâmeer nQ DeeHe?’’ efceueeÙee. ‘‘efcemšj peesveeLeve, efceme Ûee¤ meevÙeeue yelee jner ‘‘"erkeâ ntb DeeHe kewâmeer nQ?’’ nQ efkeâ Gvekesâ keäueeme ceW Skeâ ueÌ[kesâ ves otmejs keâe uewHeše@He leesÌ[ ceQ efyeukegâue "erkeâ ntb. DeeHemes Gme efove keâer Iešvee efoÙee Deewj GvneWves DeeHemes mebHeke&â efkeâÙee Lee.’’ kesâ yeejs ceW peevevee Lee. keäÙee DeeHe Ùeneb Dee mekeâleer nQ? ‘‘Jen uewHeše@He Henues mes štše ngDee Lee.’’ efHeÇbefmeHeue DeeHemes yeele keâjvee Ûeenles nQ.’’ jsyeskeâe Gmekeâer Deesj cegÌ[er, ‘‘efcemšj peesveeLeve keânles nQ ‘‘veneR, ceQ Dee lees veneR mekeâleer, mee@jer.’’ keäÙeeW peeÙes efkeâ Jen uewHeše@He Henues mes štše ngDee Lee.’’ Jen? efueKe keâj os Ûegkeâer nw. ‘‘veneR. Jen cesjs meeceves leesÌ[e ieÙee.’’ Ûee¤ meevÙeeue ‘‘keäÙee, pees kegâÚ DeeHeves cegPes yeleueeÙee, Gmekeâer Skeâ yeej efHeâj ÛeeQkeâ ieÙeer. efjHeesš& cegPes F&-cesue keâj mekeâleer nQ?’’ ‘‘efceme meevÙeeue keânleer nQ efkeâ Jen leesÌ[e ieÙee.’’ ‘‘Jen efjHeesš& lees ceQ keäueeme šerÛej-efcemšj efcevn kesâ Fmemes Deeies keâe Gòej Ûee¤ megve veneR mekeâer. jsyeskeâe ves efueS ÚesÌ[ DeeÙeer Leer, Gvekeâer šsyeue Hej.’ Gmes peeves kesâ efueS neLe efnuee efoÙee. ‘‘DeÛÚe, DeeHeves efjHeesš& efueKeer Leer?’’ Ûee¤ Iej JeeHeme Dee ieÙeer. Deepe kesâ efove keâes keâesmeleer ‘‘efyeukegâue. ceQ ncesMee efueKeleer ntb.’’ ngF&. Deye Gme mketâue ceW peeÙesieer ner veneR. kewâmes iegb[s ueÌ[kesâ ‘‘efHeâj Yeer keäÙee DeeHe Skeâ yeej efHeâj mes Gme Iešvee nQ! keâer efjHeesš& cegPes F&-cesue keâj mekeâleer nQ?’’ jefJe keâe ¤šerve ÛeskeâDeHe Lee. Jen Ùetb Yeer Deieues leerve ‘‘Dees. kesâ.’’ efoveeW lekeâ Úgóer Hej jnves Jeeueer Leer. leye lekeâ Ùen Iešvee Yeer Ûee¤ meevÙeeue peeveleer nw, Gmes Ùen keâjvee nw. Jen Deleerle nes peeÙesieer. ceve yeoue peeÙesiee Deewj Jen efHeâj mes Skeâ cevee veneR keâj mekeâleer. yeej keâece ceW pegš mekesâieer. peerJeve keâef"ve nw uesefkeâve mJeerkeâeÙe&. Gmeves efHeâj mes Gme Iešvee keâe efJeJejCe efueKee Deewj Jen JÙemle jner. peye ÛeskeâDeHe keâer efjHeesš& mener DeeÙeer Yespe efoÙee. efHeâj meesÛeves ueieer, keäÙeeW ceebiee ieÙee Gmemes Ùen? lees jefJe Yeer efKeue ieÙee. yengle meceÙe yeeo [e@keäšj ves keâne efkeâ keäÙee efcemšj efcevn ves efjHeesš& ÚgHee oer? Gvekeâer keäueeme keâer Gmekesâ še@efvmeue "erkeâ nQ Deewj Jen DeeFme›eâerce Kee mekeâlee nw. jsHegšsMeve ]Kejeye nes jner nesieer, Ùener ve? Pet" yeesue keâj, Ûee¤ Gmes cewkeâ[e@vesue ues ieÙeer. Jen Kesuelee jne, Keelee jne meejs yeÛÛeeW keâes Heeme keâje keâj DeHeves efueS yeesveme uesves Jeeues Deewj Jen megKeer, Meeble cenmetme keâjleer jner. keâue Meg›eâJeej nw, šerÛej. DeeÙes efove De]Keyeej ceW Ssmeer ]KeyejW nesleer nQ. Jen Ûeens lees keâece Hej pee mekeâleer nw. Deefjboce mes leueekeâ kesâ Deewj efHeÇbefmeHeue keâes keäÙee yeele keâjveer Leer? keäÙeeW? yeeo ef]peboieer oesveeW yeÛÛeeW Deewj veewkeâjer ceW efmeceš keâj jn ieÙeer DeÛÚe ner nw, Jen meneÙekeâ efMeef#ekeâe nw, Gme mketâue nw. uesefkeâve Deye Gmes yegje veneR ueielee. Ûee¤ meevÙeeue Fleveer ceW mLeeÙeer veewkeâjer ceW veneR nw, Jejvee keäÙee Fme lejn efHeÇbefmeHeue keâce]peesj Deewjle veneR nw. DeHeves yetles Hej peer mekeâleer nw. jefJe keâes vee keâj Heeleer? nesleer lees MeeÙeo efcemšj efcevn keâer lejn lees mketâue peeÙesiee ner. Jen meesÛeves ueieer. Úgóer lees FmeefueS yeÛeves keâer keâesefMeMe keâjleer, efcemšj peesveeLeve keâer lejn Pet" ueer Leer efkeâ keâneR Deieues efove Yeer Gmekesâ kegâÚ ÛeskeâDeHe ve neW. yeesueleer. ÚesÌ[es, peeves oes. Jen keâue Iej ceW jnsieer Deewj yeÛÛeeW kesâ efueS Ùee efkeâ Jes meneÙekeâ efMeef#ekeâe nesves kesâ veeles Gmekesâ veeefjÙeue ceW ceÚueer yeveeÙesieer. jefJe Meewkeâ mes Keelee nw Deewj kebâOes Hej jKekeâj leueJeej ÛeueeÙeWies, Skeâ otmejs Hej? Helee meesvee Yeer ]KegMe nes peeleer nw. veneR keâewve efkeâmekeâer ieo&ve Gleejves Jeeuee nw. Gmes keäÙee! Deieuee efove Gmekeâer cepeea keâe veneR Lee. Deleerle Jele&ceeve LeesÌ[er osj yeeo Gmekesâ kebâHÙetšj ceW Skeâ cesue Lee. mes Deueie nesvee ner veneR Ûeenlee Lee. Jen Fleveer ]peuoer cegòeâ Gmekeâer efjHeesš& efkeâvneR efcemšj jeve efnkeâcewve keâes Heâe@Je&[& keâer 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 16 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

ieÙeer Leer. Ùen keâewve nw? Gmeves meesÛee Deewj efHeâj Gleveer ner FMeeje keâjles ngS keâne Lee. ‘‘ner Fpe ceeF& efyeie yeÇoj. DeeF& [t les]peer mes Gme efJeÛeej keâes Hejs Peškeâ efoÙee. ‘‘nesiee keâesÌF&, cegPes JeešsJej ner šsume ceer.’’ (Ùen cesje yeÌ[e YeeF& nw. ceQ pees Yeer keäÙee! ceQ DeHevee keâle&JÙe keâj Ûegkeâer. Deye Ùes DeHevee keâece keâjlee ntb, Gmekesâ keânves mes keâjlee ntb) efyeie yeÇoj mes GuePeves keâjW. Fmekesâ Deeies cesjer keâesF& [Ÿetšer veneR yeveleer.’’ keâer lees Ûee¤ keâer Yeer efnccele veneR ngF& Leer. Henueer ve]pej ceW iegb[e oes meHleen yeerle ieÙes. Gmeves efHeâj Gve ueÌ[keâeW keâes ueiee Lee. uesefkeâve Gmekesâ šeskeâves keâe Flevee Demej ngDee Lee efkeâ veneR osKee. Jen mketâ} veneR peeves keâer keâmece Kee Ûegkeâer Leer. mebieerle Oeercee nes ieÙee Lee. efyeie yeÇoj nesiee ieQie keâe mejoej. keâesF& Deewj veewkeâjer Keespe uesieer. penebb peeDees, JeneR ieÌ[yeÌ[. Gmeves meesÛee. [^ime uesles neWies Deewj ieQie nesiee Fvekeâe. Hekeäkeâe! Fmemes lees Jeeue-ceeš& ceW kewâefMeÙej keâer veewkeâjer DeÛÚer. Ùen veneR lees Gmekeâer Fleveer Gòespevee keâe Deewj keäÙee keâejCe nes leermejer yeej nw ve, peye Jen Hebâmeer nw. "erkeâ nw, Fme yeej Jen mekeâlee nw! pee@ve Gmekeâer mce=efle mes veneR nše. peye Yeer meesÛee, meeJeOeeve Leer, efjHeesš& efueKeer nw. uesefkeâve yeÛe keâj jnvee ner Gmes Gme ueÌ[kesâ pee@ve Hej efHeâj mes lejme DeeÙee Deewj DeÛÚe DeÛÚe. Jen veneR peeÙesieer mketâue. keâesF& Deewj veewkeâjer Keespesieer, ueiee Ùen meesÛe keâj efkeâ Gmeves efjHeesš& keâer. uesefkeâve, leye peeve pewmeeW keâer meneÙelee keâewve keâjsieer? yeejefHeâj Skeâ megyen ]Heâesve keâer Iebšer yepeer. yeej Jen Iešvee peye ÛeueefÛe$e keâer lejn efoceeie ceW Ietceleer ‘‘neF& cewce, ieg[ cee@efveËie. jsyeskeâe efmceLe efnÙej.’’ Deewj Jen jerue Deeies HeerÚs keâjleer lees Skeâ ner meJeeue ceve ‘‘ieg[ cee@efveËie.’’ ceW Ietcelee -‘‘keäÙee Ùen yegefueFbie keâe kesâme nw? efkeâlevee [je ‘‘keäÙee Deepe DeeHe Iej Hej nQ?’’ ngDee mee ueiee Lee Jen, peye Gmeves keâne Lee, ‘‘ceQ kegâÚ veneR ‘‘neb,’’ Helee lees Fmes nesiee ner. mketâue ef[efmš^keäš keâer peevelee.’’ Ùen Yeer nes mekeâlee nw efkeâ Jes yeÌ[s ueÌ[kesâ Gmes meeFš Hej osKe efueÙee nesiee. Pet" keäÙeeW yeesues. [je-Oecekeâe jns neW. mšsHeuej ueskeâj Jen efvekeâ Gmes ceejves ‘‘keäÙee Deepe DeeHe nceejs mketâue Dee mekeâleer nQ? Hegeuf eme keäÙeeW DeeÙee! Gmes leYeer mecePe uesvee ÛeeefnS Lee efkeâ kegâÚ Gme Iešvee kesâ mebyebOe ceW DeeHemes yeele keâjvee Ûeenleer nw.’’ ieÌ[yeÌ[ nw. Gmeves yeme efvekeâ keâes [ebše Lee Deewj pee@ve keâes ‘‘keâye lekeâ Ûeuesiee Ùen meye?’’ Jen KeerPe ieÙeer. DeHeves meeceves keâer yeWÛe mes nš keâj yeieue keâer yeWÛe Hej yew"ves ‘‘ceQ veneR peeveleer cewce, mee@jer. DeeHe keâye Dee jner nQ?’’ keâe DeeosMe os efoÙee Lee. Gmeves Gmekeâer yeele ceeveer Yeer Leer. ‘‘DeYeer.’’ efveyešeDees FvnW. Gmeves meesÛee. Fme mketâue ceW ÛegHeÛeeHe DeHevee uewHeše@He ueskeâj otmejer yeWÛe Hej Ûeuee ieÙee ]keâoce jKevee veneR Ûeenleer Deewj Ùen mketâue HeerÚe veneR ÚesÌ[ Lee. Deiej Gve oes ueÌ[efkeâÙeeW ves Gmes yegueeÙee ve neslee, lees jne. Jen JeeHeme Gmekesâ meeceves Jeeueer yeWÛe Hej ueewše Yeer ve neslee. ‘‘DeeHe meerOee Dee@ef]Heâme ceW DeeÙeWieer. Heesefueme Dee@ef]Heâmej Ùes ueÌ[efkeâÙeeb Yeer kegâÚ keâce veneR nesleeR. keäueeme ceW yew"keâj efceme pewkeämeve DeeHekeâe Fble]peej keâj jner nQ.’’ efueHeefmškeâ ueieeÙeWieer, cemkeâeje ueieeÙeWieer Deewj Heme& mes Jen ieÙeer. efceme pewkeâmeve DeÛÚer ueieer Gmes. Gmekeâe DeeFvee efvekeâeue keâj Mekeäue osKeWieer. FvnW osKekeâj ueielee ner Ûesnje kegâÚ kegâÚ Gmekeâer efHeÇÙe ne@ueerJeg[ DeefYeves$eer pesveerHeâj veneR efkeâ Ùes HeÌ{ves Jeeueer ueÌ[efkeâÙeeb nQ! Deewj Jen pee@ve, Úesše ueesHespe keâer Ùeeo efoueelee Lee. efme]He&â Ûesnje ner veneR Hetje mee yeÛÛee! ueielee ner veneR efkeâ iÙeejnJeeR keâe Úe$e nw. JÙeefòeâlJe. MeeÙeo FmeefueS Gmes Jen DeÛÚer ueieer, yeeo ceW ]pe¤j ner Gmes [jeves kesâ efueS, Gmekeâe kebâHÙetšj leesÌ[e Ûee¤ ves meesÛee. DeHeves keâcejs ceW ues peekeâj Gmeves yeÌ[er Meebefle nesiee efkeâ Jen ueÌ[efkeâÙeeW mes Deueie nšs. ueÌ[efkeâÙeeW keâes mes yeele keâer. Fmemes Henues keâYeer Fme keâe@jer[esj mes ieg]pejles ngS ueskeâj Yeer Ùes DeeHeme ceW PeieÌ[ uesles nQ. Deewj mketâueeW ceW ieQime Ûee¤ meevÙeeue ves OÙeeve Yeer veneR efoÙee Lee efkeâ Ùeneb Hej Hegefueme Yeer lees nesles nQ. nes mekeâlee nw Jes Ûeenles neW efkeâ Jen Gvekeâer keâ#e nw. ieQie ceW DeeÙes. peye Gmeves efvekeâ keâes kebâHÙetšj Hej les]pe cÙetefpekeâ Deepe Deboj ieÙeer lees peevee efkeâ Jen Dee@ef]Heâme keâeHeâer yepeeves mes cevee efkeâÙee Lee, ‘‘Ùet kewâvš ef[mšye& Deome&.’’ yeÌ[e Lee. Jen Deewj efceme pewkeämeve — yeme oes ueesie Jeneb, Gme (legcnW otmejeW keâes HejsMeeve keâjves keâe keâesF& nkeâ veneR) lees neuevegcee keâcejs ceW. Gmeves yengle meejer Hegefueme keâejW osKeer nQ Gmeves DeHeveer yeieue ceW yew"s YeercekeâeÙe mes ueÌ[kesâ keâer lej]Heâ mketâue keQâHeme ceW, nes mekeâlee nw meye ÙeneR yew"les neW DeJekeâeMe 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 17 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

ceW. Hegefueme ner kebâš^esue keâjleer nw, šerÛej keâYeer Ssmes-Jewmes Gmes Yejesmee Lee, Gme ceemetce Ûesnjs hej. ceeceues ceW Úe$e-Úe$eeDeesb mes veneR GuePeles. ‘‘ceQ peeveleer ntb.’’ Gmeves DeeHekeâes ]ieuele yeleueeÙee. ‘‘ceQ peeveleer ntb, DeeHe efme]He&â Skeâ efove kesâ efueS Jeneb DeeHekeâer efjHeesš& ceW veece ]ieuele nQ uesefkeâve DeeHe efveÙecele: GvnsW LeeR, Gme keâ#ee ceW. Deewj meye ueÌ[keâeW kesâ veece peevevee, GvnW Deye yeoue veneR mekeâleeR.’’ HenÛeevevee DeeHekesâ efueS cegefMkeâue nw uesefkeâve leye Yeer ceQ ‘‘ceQves efueKee nw efkeâ GvneWves Ùes veece yeleueeÙes.’’ mecePeleer ntb efkeâ Ùen kesâme ceQves mee@uJe keâj efueÙee nw. ceQ DeeHekeâes efceme pewkeämeve ÛegHe jneR. efjHeesš& keâer HeÇefle Gvekesâ neLe kegâÚ lemJeerjW efoKeeGbieer. ceW Leer. Jes HeÌ{ves ueieeR. DeeHe yeleueeÙeWieer efkeâ efkeâme ueÌ[kesâ ves kebâHÙetšj leesÌ[e. ‘‘Fmekeâe veece keäÙee nw?’’ Gmeves efceme pewkeämeve mes Ùes kebâHÙetšj mketâue ef[efmš^keäš keâer lej]Heâ mes GvnW efoÙes peeles nw. HetÚe. FvnW peeveyetPe keâj #eefleieÇmle keâjves keâer mepee pesue Ùee oes ‘‘Ùen SsefMueve je@keä]Hesâuees nw.’’ n]peej [e@ueme& keâe pegcee&vee nw.’’ ‘‘Fmeer keâe kebâhÙetšj Lee?’’ Ûee¤ meevÙeeue Deye meejer Ûee¤ meevÙeeue Ûeefkeâle jn ieÙeer. yeesueer kegâÚ veneR. Iešvee keâes veÙes efmejs mes mecePevee Ûeenleer Leer. meesÛee, lees keäÙee FmeerefueS Fme Iešvee Hej Heoe& [eueves keâer ‘‘neb, kebâHÙetšj Fmeer keâe Lee, pees leesÌ[e ieÙee.’’ keâesefMeMe keâer ieÙeer! efHeâj ]KÙeeue DeeÙee, Ssmee keäÙee efJeefMe<š ‘‘efpemeves leesÌ[e, Gmekeâe veece keäÙee nw?’’ nw Fve kebâHÙetšjeW ceW? Ùes Kegues yeepeej ceW Ûeej-heebÛe [e@ueme& ceW ‘‘pee@ve efjbiej.’’ efceue peeles nQ. HeÇkeâšle: yeesuee—‘‘Fleveer ]keâercele?’’ SÙej kebâ[erMev[ mketâue efyeefu[bie kesâ Deboj, Hegefueme ‘‘Ùes meerOes kebâHeveer mes ]Kejeros peeles nQ!’’ kesâ keâcejs ceW yew"er, Ûee¤ meevÙeeue Hemeerves mes Yeerie ieÙeer. Deye kegâÚ meceerkeâjCe mecePe ceW DeeÙes. Jen ÛegHe nes ieÙeer. mecePeves keâes kegâÚ Yeer lees veneR yeÛee Lee. me]Hesâo Meš& Hemeerves efJe<eÙe yeouee, DeHeveer DeeMebkeâe peeefnj keâer, ‘‘ceQ meesÛe jner Leer mes lej Leer, ieesÙee Deepe megyen veneÙeer ner veneR. ueueeš mes efkeâ Ùen yegueerFbie keâe kesâme lees veneR!’’ Ûetleer Hemeerves keâer yetbo Deye DeebKeeW ceW peeves keâes lewÙeej. peye ‘‘veneR, Jes meye oesmle nQ. peneb lekeâ ceQ mecePeleer ntb. Iegmeer Leer lees keâceje yengle "b[e ueiee Lee ... ! Gmeves peervme GvneWves cegPes Yeüefcele keâjves keâer YejHetj keâesefMeMe keâer. keäÙee DeeHe keâer pesye ceW neLe [euee. keâe]ie]pe keâe ®ceeue efvekeâeuee. Hemeervee keân mekeâleer nQ efkeâ Jen ueÌ[keâe Gme keâ#ee ceW nw Deewj neueHeeWÚe Deewj meejer leekeâle yešesj keâj efceme pewkeämeve mes DeHevee Jess mes veneR DeeÙee Lee?’’ Deeef]Kejer meJeeue HetÚe— ‘‘neb, Jen Hetjs meceÙe keäueeme ceW Lee.’’ ‘‘Ùen kesâme keâye lekeâ Ûeuesiee?’’ ‘‘"erkeâ nw, DeeHe ]Heâesšes osefKeS.’’ ‘‘ceQ veneR peeveleer.’’ kebâhÙetšj m›eâerve hej, yebo keâcejs ceW, Gme keäueeme keâs meejs efHeâj MeeÙeo efceme pewkeämeve ves Gmekeâer HejsMeeveer mecePeer.’’ Úe$eeW keâer lemJeerjW GYejeR. Skeâ kesâ yeeo Skeâ. Ûee¤ meevÙeeue ves cesje JeMe Ûeues lees ceQ Fme mketâue kesâ meejs efveÙece og®mle keâj HenÛeeveves ceW keâesF& i] eueleer veneR keâer. Jen Lee Jeneb, og<š, efpemeves otb. Fve ueÌ[keâeW keâes ueeFve Hej ues DeeTb, uesefkeâve cesjer Yeer pee@ve keâes OecekeâeÙee Lee Henues mšsHeuej mes Deewj efHeâj Gmekeâe Heer. meerceeSb nQ efceme meevÙeeue. ceQ DeHeveer efjHeesš& Deepe ner Yespe meer. lees[Ì e Lee Hewj mes ceej-ceej keâj. efyeie yeÇoj Yeer. pee@ve keâer otbieer, uesefkeâve Gmekesâ yeeo keâer keâeÙe&Jeener cesjs THej kesâ lemJeerj Yeer GYejer — Yeesuee, ceemetce Ûesnje, Úesše yeÛÛee. De]HeâmejeW kesâ neLe ceW nw.’’ efpemekeâer Jen meneÙelee keâjvee Ûeenleer Leer. mketâue mes ueewšles ngS Ûee¤ meejs jemles Ùener meesÛeleer Gmeves oesveeW lemJeerjW HenÛeeveeR. jner efkeâ ‘‘yegueer’’ JeemleJe ceW keâewve nw Deewj Deblele: ‘‘yegueerFbie’’ ‘‘Ùen pee@ve efjbiej nw.. Fmekeâe kebâHÙetšj leesÌ[e ieÙee.’’ efkeâmekeâer ngF&! ‘‘Ùen pee@ve efjbiej veneR nw.’’ 12934 Meadow Run, ‘‘uesefkeâve ...’’ Gmeves meesÛee — Ùen keäÙee ieÌ[yeÌ[ Houston, TX 77066 (USA) e-mail : ila_prasad@yahoo.com Peeuee nw. Jen keâce mes keâce Skeâ veece lees mener peeveleer Leer. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 18 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

12345678 12345678 12345678 12345678 12345678 12345678 12345678

keâneveer12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901

veneR, Jen iebiee ner Lee! ueefuele efvejbpeve

ceQ peye Yeer Deheveer meÌ[keâ mes ieg]pejlee, cesjer Âef° DeveeÙeeme ner ceesÌ[ hej yew"s ceesÛeer hej heÌ[ peeleer. ogyeueerheleueer keâeÙee Jeeuee Mejerj, mej hej kesâ me]Hesâo PeÌ[s-PeÌ[s yeeue, cegbn hej ÛesÛekeâ kesâ oeie, jbie keâeuee mee. leve hej kesâJeue Skeâ Heâšer-Heâšer meer efuehešer ngF& Oeesleer pees Jen uegbieer keâer lejn uehesšs jnlee Lee. mej hej leheleer Oethe mes yeÛeves kesâ efueS Dehevee ieceÚe efkeâmeer lejn Jeneb hej Skeâ Úesšs mes hesÌ[ mes yeebOekeâj ueškeâe oslee Lee. oes Ûeej Heâšs petles efmeueves kesâ efueS heÌ[s jnles, efpeme levceÙelee mes Jen Gvekeâes efmeuelee Lee, Jees meÛe ceW osKeves Jeeueer yeele Leer. Skeâ efove peye ceQ Jeneb mes ieg]pej jne Lee, cegPemes jne veneR ieÙee, ceQves meesÛee Deepe Fmemes kegâÚ yeeleW keâj ner ueer peeÙeW. ceQ Oeerjs-Oeerjs Gmekesâ heeme ieÙee Deewj yeesuee efkeâ ceQ Ùeneb yew"tb? ‘‘meenye Deehe Ùeneb Oethe ceW yewef"Ùesiee?’’ ‘‘neb, Deiej legcnW keâesF& efokeäkeâle ve nes.’’ ‘‘meenye Yeuee cegPes keäÙee efokeäkeâle nesieer, Yeues Deehekeâes ner Fme ieceÚer mes ÚebJe vee efceues.’’ ‘‘keâesF& yeele veneR nw YeeF&, Fmeer yeneves Oethe mesJeve Yeer nes peeÙesiee Deewj efJešeefceve Yeer Mejerj keâes efceue peeÙesiee.’’ Ùen keânkeâj ceQ JeneR hej Skeâ helLej hej Deejece mes yew" ieÙee. ceQves Gmemes keâne efkeâ henues legce Dehevee veece cegPes yeleueeDees? ‘‘meenye nceejs veece ceW jKee ner keäÙee nw? meYeer lees ceesÛeer, S ceesÛeer keânkeâj hegkeâejles nQ efHeâj Yeer Deehe henues Deeoceer nQ pees cegPes Dehevee veece yeleueeves kesâ efueS yeesue jns nQ. meenye cesje veece nw ßeer iebiee jece ceesÛeer,’’ Gmeves yeÌ[s ÛeeJe mes Dehevee veece yeleueeÙee. ‘‘ceQ legcnW ‘iebiee’ kesâ veece mes hegkeâe¤biee,’’ Jen LeesÌ[e DeÛebefYele lees ngDee hej ]KegMe Yeer ve]pej DeeÙee. ‘‘hej legceves Dehevee veece yeleueeves ceW ‘ßeer’ keäÙeeW Fmlesceeue efkeâÙee?’’ ‘‘keäÙee yeleueeÙeW meensye, peye ceQ Úesše Lee lees cegPes cesjs yeehe ves efmeKeueeÙee efkeâ peye Yeer efkeâmeer keâe veece uees lees

Gmekesâ veece kesâ henues ‘ßeer’ ]pe¤j ueieeÙee keâjes, Ùen lejerkeâe nw yeesueves keâe. Deewj meeLe-meeLe Gme Deeoceer keâe mecceeve Yeer nes peelee nw. hej cesjs veece kesâ henues keâYeer efkeâmeer ves ‘ßeer’ ueieeÙee veneR, Deewj Jewmes Yeer cegPes lees cesjs veece mes keâesF& hegkeâejlee Yeer veneR. FmeefueS peye Yeer Dehevee veece yeleueeves keâe cegPes ceewkeâe efceuelee nw lees ceQ ‘ßeer’ ]pe¤j ueieelee ntb.’’ iebiee keâer yeeleW yeÌ[er efoueÛemhe LeeR, Gmekesâ yeele keâjves keâe Deboepe efyeukegâue efvejeuee Lee. ueielee ner veneR Lee efkeâ Ùes yeeleW iebiee pewmee Deeoceer Yeer keâj mekeâlee nw. ‘‘neb lees iebiee legcnejs Iej ceW Deewj keâewve-keâewve mes ueesie nQ, cesje celeueye legcnejs heefjJeej ceW Deewj keâewve nQ?’’ ceQves iebiee mes hetÚe. iebiee ves keâne, ‘‘meenye Skeâ pees¤ Leer pees Deuueen keâes hÙeejer nes ieÙeer. Skeâ ueÌ[keâe nw, Deewj oes yesefšÙeeb, yeme Ùen Úesše-mee heefjJeej nw.’’ ‘‘meYeer meeLe jnles nes keäÙee?’’ ‘‘veneR meenye, oesveeW yesefšÙeeW keâer Meeoer lees yengle henues keâj efoÙes. Jes Deheveer-Deheveer ie=nmLeer ceW ceieve nQ. yesšs keâer Yeer Meeoer nce keâj efoÙes. Gmes Yeer oes yesše nQ, Jen Deheveer pees¤ yeÛÛeeW kesâ meeLe nceejs ner heeme jnlee nw.’’ iebiee ves keâne. nceejs yeerÛe yeeleÛeerle keâe oewj Ûeue ner jne Lee efkeâ Fme yeerÛe Skeâ meppeve Jeneb DeeÙes Deewj yeÌ[er keâÌ[keâ DeeJee]pe ceW hetÚe efkeâ nceeje Ûehheue efmeue keâj lewÙeej nw keäÙee? iebiee ves keâne efkeâ ngpetj Jees lees keâye keâe lewÙeej keâj nce jKes nQ, yeme Deehekeâe ner Fble]peej keâj jns Les. ‘‘"erkeâ nw "erkeâ nw, efkeâlevee ngDee?’’ ‘‘pees cegveeefmeye ueies os oerefpeS,’’ iebiee ves keâne. ‘‘Ùener yeele legce ueesieeW keâer "erkeâ veneR nw, Dehevee jsš legce ueesie yeleueeDeesies veneR Deewj nceW keäÙee helee efkeâ Fmekeâer cepeotjer efkeâleveer ngF&? legce ueesieeW keâes hewmee SW"ves keâer yeÌ[er yegjer yeerceejer nw, yeleueeDees efkeâlevee os oW?’’ ‘‘meenye yeerme ®hewÙee os oerefpeS,’’ iebiee yeÌ[er efJeveceülee mes yeesuee. ‘‘yeerme ®hewÙee lees yengle neslee nw, legce ueesie, Fmeer lejn

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

19

5 pegueeF& 1943, Heâejefyemeiebpe (efyenej) mveelekeâ (efmeefkeue FbpeerefveÙeefjbie - 1964), Ûeej ke<e& lekeâ YeejleerÙe mesvee ceW Mee@š& meefke&me keâceerMeve, PeejKeb[ mejkeâej ceW peue mebmeeOeve efkeYeeie ceW cegKÙe DeefYeÙeblee Heo mes 2001 ceW meskeeefveke=òe. efnboer meeefnlÙe ceW ®efÛe yeÛeHeve mes ner Leer. efMe#ee Deewj veewkeâjer keâer DeeHeeOeeHeer ceWb Ûeenkeâj Yeer uesKeve kesâ efueS meceÙe efvekeâeuevee keâef"ve Lee. 1980 mes keâefkeleeSb efueKevee HeÇejbYe efkeâÙee. Ùes keâefkeleeSb Fbšjvesš Hej ‘DevegYetefle’ Meer<e&keâ mes yuee@ie ceW GHeueyOe nQ. Oeerjs-Oeerjs keâneveer uesKeve keâer Deesj HeÇsefjle ngS. ‘veneR, ken iebiee ner Lee’ Henueer HeÇkeâeefMele keâneveer nw. DevÙe kegâÚ keâneefveÙeeb HeÇkeâeMeve keâer HeÇleer#ee ceW nQ. Skeâ GHevÙeeme ‘keäÙee leueeMe nw’ HeÇkeâeMeveeOeerve. efkeefYeVe HeÇkeâej kesâ Keeves yeveeves Deewj mebieerle ceW ®efÛe.

MeeÙeo iebiee keâer yeele Gve meppeve keâes keâneR ueie ueesieeW keâes yesJeketâHeâ yeveekeâj uetšles nes?’’ ieÙeer Leer, GvneWves Deewj heebÛe ®heÙes pesye mes efvekeâeues Deewj ‘‘meenye, nce ]iejerye keäÙee uetšWies, nce lees jes]pe keâceeles ÛegheÛeehe iebiee keâes os efoÙes iebiee kesâ Ûesnjs hej keâer ]KegMeer ueewš Deewj Keeles nQ, keâue kesâ Keeves lekeâ keâe hewmee Yeer lees nceejs heeme DeeÙeer Leer, yeesuee, ‘‘Deuueen Deehekeâe Yeuee keâjs.’’ MeeÙeo veneR yeÛelee nw. Deepe pees keâceeF& nesieer Gmeer mes Skeâ Meece keâe Gmes Gmekeâer cesnvele keâer hetjer ce]peotjer pees efceue ieÙeer Leer. Ûetune peuesiee, Deewj neb meenye Deehe ueesieve Ùener petlee cegPes Yeer kegâÚ Deewj keâece Lee, ceQves iebiee mes keâne efkeâ ]Kejeroves kesâ šeFce hej keâYeer-keâYeer Ûeej-heebÛe n]peej Yeer uegše DeÛÚe iebiee Deye ceQ Ûeuelee ntb, efHeâj keâYeer DeeTbiee. osles nQ, Gme šeFce ceW peye Deehekeâes otkeâeveJeeuee uetšlee nw lees ‘‘DeÛÚe meenye hej DeeFÙesiee ]pe¤j, Deehemes yeele Deehe yeÌ[er ]KegMeer ]KegMeer uegš peeles nQ....? Deewj Jener petlee keâjkesâ yengle yeefÌ{Ùee ueiee, yengle efoveeW kesâ yeeo ceve LeesÌ[epeye Heâš peelee nw Deewj Deehe cejccele kesâ efueS ueeles nQ lees mee nukeâe nes ieÙee nw.’’ yeerme ®hewÙee Yeer Deehekeâes Yeejer ueieves ueielee nw. Skeâ yeele Deewj ‘‘DeÛÚe meenye jece jece,’’ Ùen keân keâj iebiee meenye efpeve ueesieeW ves ueeKeeW, keâjesÌ[eW uetš keâj DeheveerDehevee efmej veerÛes keâj levceÙelee kesâ meeLe Deheves keâece ceW ueie Deheveer... eflepeesjer Yej ueer nw Deewj jes]pe ner uetš jns nQ, GvnW ieÙee, Ssmee ueiee pewmes LeesÌ[er osj henues kegâÚ ngDee ner vee nes. kegâÚ keânves keâer Deehekeâes Ùee efkeâmeer keâes keâesF& efnccele veneR ceQ Yeer Deheves ceve ceW keâF& Skeâ efJeÛeej ueskeâj Jeneb mes nesleer!’’ Flevee yeesue keâj iebiee ves Skeâ ienjer meebme ueer Deewj Ûeue heÌ[e. efHeâj yeesuee, ‘‘ceQves lees Deehemes henues ner keâne Lee efkeâ pees ceQ peye Yeer Jeneb mes ieg]pejlee lees cesje OÙeeve DeveeÙeeme cegveeefmeye ueies mecePe keâj os oerefpeS, hej Deeheves ner keâne efkeâ ner Gmekeâer lej]Heâ ]pe¤j ner efKebÛe peelee, Gmekeâe Yeer OÙeeve Dehevee jsš yeleueeDees, Deye nce keäÙee keânW,’’ iebiee Fleveer meejer Deiej cesjer Deesj heÌ[lee lees Skeâ neLe G"ekeâj meueece keâer yeeleW yeÌ[er menpelee mes keân keâj Ûeghe nes ieÙee. cegõe ceW cesje DeefYeJeeove DeJeMÙe keâjlee. ceQ Yeer Dehevee neLe iebiee keâer yeeleeW ceW oce Lee, efHeâj Gve meppeve ves Deheves G"ekeâj Gmekeâe DeefYeJeeove mJeerkeâej keâj ueslee Lee, hej cegPes pesye mes hebõn ®heÙes efvekeâeues Deewj iebiee keâer nLesueer hej jKe ueielee efkeâ keâneR Deheveer keâelej DeebKeeW mes Jen cegPemes kegâÚ efoÙes Deewj yeesues efkeâ jKe uees, yengle nQ. keânvee Ûeen jne nes, hej ceQ ®keâ veneR heelee Deewj Deeies iebiee ves hewmeeW keâes lees jKe efueÙee hej Ùen yeesueves mes veneR efvekeâue peelee. Ûetkeâe efkeâ meenye heebÛe ®hewÙes Deeheves efHeâj Yeer yeÛee ner efueÙes keâeHeâer efoveeW kesâ yeeo Skeâ efove ceQves meesÛee efkeâ veneR nce ]iejeryeve keâe hesš keâeškeâj, ÛeefueS "erkeâ ner nw, Fmemes Deepe iebiee kesâ heeme LeesÌ[e yew" uetb, Ùen meesÛe keâj ceQ Gmekesâ Deehekesâ yeÛÛeeW keâe Skeâ DeeOee Ûeekeâuesš lees efvekeâue ner heeme ieÙee Deewj yeesuee, ‘‘kewâmes nes iebiee?’’ DeeÙesiee.’’ 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 20 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

iebiee ves Deheveer ve]pej G"e keâj cesjer Deesj osKee Deewj nceejer Gcej Yeer ceguegkesâ efpeleveer nes ieÙee. ueielee nw, Oeerjs Oeerjs yengle ]KegMe neskeâj yeesuee, ‘‘meenye DeÛÚe ntb, Deehe kewâmes Thej peeves keâe Je]keäle Dee ieÙee nw, hej meenye DeYeer osn ÚesÌ[ves nQ?’’ keâes ceve veneR keâjlee, DeYeer lees ceQ Deheves heesles, heesefleÙeeW keâer ‘‘ceQ Yeer "erkeâ-"ekeâ ntb’’, ceQves nbmeles ngS keâne. Meeoer keâ¤biee leye Deuueen efceÙeeb kesâ heeme peeTbiee, peevee lees ‘‘meenye Ssmes keäÙeeW yeesueles nQ, Deuueen Deehekeâes meye keâes heÌ[lee nw. yejkeâle oW, nce lees jes]pe ner Deehekeâer meueeceleer keâer ogDee ceenewue LeesÌ[e Yeejer Deewj yeesefPeue neslee pee jne Lee, hej keâjles nQ,’’ Ùen yeesue keâj LeesÌ[er osj kesâ efueS Jen Ûeghe nes iebiee Deepe kegâÚ Deewj ner cet[ ceW Lee. yeesuee, ‘‘Deepe Skeâ ieevee ieÙee. Ùeeo Dee jne nw meenye, keäÙee jepe keâhetj ves ieeÙee Lee? ceQves yeeleÛeerle keâe efmeueefmeuee Deeies yeÌ{eves kesâ efueS efyeukegâue ner yewueieeÌ[er keâe ieeÌ[erJeeve ueielee Lee. keäÙee lees veece Gmemes hetÚe, ‘‘DeÛÚe iebiee legcnejer Gceü efkeâleveer nes ieÙeer?’’ Lee Gmekeâe, Dejs neb Ùeeo Dee ieÙee. nerjeceve; T efHeâefuece ceW Jen kegâÚ osj lekeâ lees meesÛeves ueiee, efHeâj yeesuee, pees veewšbkeâer keâer yeeF& yeveer Leer. Gmekeâe veece Yeer nerjeyeeF& Lee, ‘‘meenye keäÙee nw efkeâ ncekeâes lees helee veneR efkeâ efkeâme meve ceW Jees yeÌ[s hÙeej mes Gmekeâes efHeâefueceJee ceW ‘ceerle’ keân kesâ yegueeleer cesje pevce ngDee, Jewmes Yeer keäÙee Heâjkeâ heÌ[lee nw efkeâ keâye nce Leer. Flevee keân keâj iebiee MeeÙeo keâneR Kees ieÙee LeesÌ[er osj kesâ peveceW, efHeâj Yeer Deehe hetÚles nQ lees MeeÙeo cesje pevece efueS. ueiee pewmes Jen ceve ner ceve Gme ef]Heâuce keâe Deevebo ues Dee]peeoer kesâ meeue ngDee Lee, efHeâj yeÌ[s ieJe& mes yeesuee efkeâ jne nes, hej SkeâeSkeâ yeesue G"e — ‘‘Deiej meenye Deehe keânW meenye keâce mes keâce nce Dee]peeo ceguegkeâ ceW lees pevece efueÙes. lees ceQ Deehekeâes efHeâefueceJee keâe Jees ieerle mepeve js Jeeuee ieekeâj efHeâj Gmeves Deheves oesveeW neLe G"ekeâj Thej DeekeâeMe keâer megveeTb, DeÛÚe ueiesiee megvekesâ meenye!’’ Deesj osKekeâj hejveece efkeâÙee. ‘‘megveeDees Yeer megveeDees,’’ cegPes Gmekeâer Yeesueer yeeleeW ceW ‘‘Ùen legce Thej efkeâmekeâes ØeCeece keâj jns Les?’’ Deevebo keâe jme pees efceue jne Lee. ‘‘meenye, nce Deheves cewÙee Deewj yeeyetpeer keâes hejveece efHeâj lees Jees Ûeeuet nes ieÙee — ‘‘mepeve js Pet" cele keâj jns Les Deewj OevÙeyeeo os jns Les efkeâ keâce mes keâce Deehe yeesuees, Kegoe kesâ heeme peevee nw, vee neLeer nw vee IeesÌ[e nw, Jeneb ueesieeW ves cegPes Dee]peeo ceguegkeâ ceW hewoe efkeâÙee.’’ lees hewoue ner peevee nw, mepeve js Pet" cele yeesuees.’’ ceQ Gmekesâ Yeesuesheve hej ceve ner ceve cegmkeâje jne Lee. efHeâj Jen ceve ner ceve iegveiegveeles ngDee yeesuee, ‘‘meenye ‘‘meenye Deehe peesÌ[ keâj cegPes yeleueeFS efkeâ DeYeer Skeâ yeele lees nw Fme ieeves ceW yeÌ[e oce nw, jepe keâhetj ves Yeer cesjer keäÙee Gcej nes ieÙeer nesieer?’’ yeÌ[er cemleer ceW ieeÙee nw, Deewj Skeâ yeele nw meenye, meÛe ner ‘‘ceQves ceve ner ceve efnmeeye ueiee keâj Gmes yeleueeÙee lees nw, meye kegâÚ lees ÙeneR Oeje jn peeÙesiee, efHeâj keâens keâer efkeâ legce DeYeer eflejme" meeue kesâ nes ieÙes nes. hej Gmes eflejme" Fleveer Yeeiece-oewÌ[ Deewj neÙe neÙe. meenye Ùener yeele cegPes meeue mecePe ceW MeeÙeo veneR DeeÙee. Ùen ceQ Yeebhe ieÙee, mecePe ceW veneR Deeleer nw,’’ Flevee yeesuekeâj iebiee Ûeghe nes ieÙee. keäÙeeWefkeâ Jen Deheveer ce]peotjer heebÛe, ome, yeerme ®heÙes lekeâ ner yeeleÛeerle keâe Ùen oewj pewmes oeMe&efvekeâ neslee pee jne peevelee Lee, FmeefueS ceQves Gmes mecePeeles ngS keâne, ‘‘keânves Lee. ceQ Yeer MeeÙeo Gmekeâer yeeleeW ceW keâneR Kees ieÙee Lee. efkeâmeer keâe celeueye nw efkeâ legce leerve yeerme, pecee leerve kesâ nes ieÙes keâes Yeer lees helee veneR efkeâ keäÙeeW Fbmeeve meejer ef]peboieer Yeeielee ner nes.’’ jnlee nw. LeesÌ[er osj Gmeves Deheveer GbieefueÙeeW hej kegâÚ efnmeeye cegPes Deheveer ner efueKeer Skeâ keâefJelee ‘leueeMe’ keâer kegâÚ ueieeÙee efHeâj MeeÙeo Gmes eflejme" keâe celeueye mecePe ceW Dee hebefòeâÙeeb pesnve ceW Dee jner LeeR... ieÙee Lee, FmeefueS yeesuee efkeâ leye lees, ceguegkeâ keâes Dee]peeo ‘‘ef]peboieer nw Skeâ ÚueeJee, Skeâ OegbOe Skeâ YegueeJee, ngS Yeer Flevee Gcej nes ieÙee, hej nce ueesieve lees Deepe Yeer ef]peboieer nw meejer keâer meejer Skeâ Yeškeâve, JeneR heÌ[s nQ peneb keâue Les. keâesF& Heâjkesâ cenmetme veneR neslee keâYeer vee ]Kelce nesvesJeeueer Skeâ leueeMe!’’ nw. Ùen helee Yeer veneR Ûeuee keâye ceguegkeâ kesâ meeLe-meeLe ceve LeesÌ[e Yeejer nes jne Lee. ceQves meesÛee efkeâ Deye Ûeuetb, 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 21 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

iebiee kesâ Yeer keâece keâjves keâe šeFce nw, ceQves iebiee mes keâne, meenye, nce ueesie lees jesšer Deewj efheÙeepe Kee keâj ceieve jnles ‘‘DeÛÚe iebiee, DeYeer legcnejs keâece keâjves keâe šeFce nw, cegPes nQ. efHeâj meòet pees nw, heeveer ceW Ieesuekeâj vetve kesâ meeLe heer Yeer kegâÚ keâece Ùeeo Dee ieÙee, DeYeer ceQ Ûeuelee ntb.’’ efueÙee, yeme iejceer mes Úgóer. meenye Skeâ yeele yeleueeÙeW, Ùen Ùen keânkeâj ceQ peeves keâer cegõe ceW KeÌ[e neskeâj osn neLe meòet pees nw vee, meceefPeS, nce ]iejeryeve keâe peeve nw. Ùen meòet meerOee keâjves ueiee. veneR jnlee lees meenye helee veneR F& ]iejeryeve meye keäÙee Kee keâj ‘‘DeÛÚe jece jece meenye, yeÌ[e DeÛÚe ueiee Deepe,’’ hesš Yejles Deewj ef]peboe jnles. efyenej, Ùet.heer. ceW meenye Ùener Ùen keânkeâj Jen Jeneb heÌ[s Heâšs petles keâer efmeueeF& ceW ueie ieÙee. hetje Keevee nes peelee nw. Ùen keânkeâj Jen LeesÌ[er osj Ûeghe nes Ssmee ueiee Gmes Fme yeele keâe Snmeeme Yeer veneR nw efkeâ ieÙee, hej meenye Deepe heeveer veneR nw nceejs heeme. heeveer uesvee ceQ DeYeer JeneR hej ntb. hej iebiee lees Ssmee ner Lee, Jen efyeukegâue nce Yetue ieÙes.’’ efyeboeme Jeeuee Deboepe, Deewj Ùener yeele cegPes Gmekeâer meyemes ‘‘keâesF& yeele veneR iebiee, cesjs meeLe Ûeuees, cesje Iej DeÛÚer ueieleer Leer. ceQ Oeerjs–Oeerjs Jeneb mes efKemekeâ Ûeuee. {sj heeme ceW ner nw, Jeneb mes heeveer ues uesvee.’’ meejs efJeÛeej ceve ceW Dee jns Les. ceQ iebiee kesâ ner yeejs ceW meesÛelee ‘‘ÛeefueS meenye ÛeueW, yengle efheÙeeme ueieer ngF& nw.’’ ngDee Jeneb mes efvekeâue heÌ[e. ceQ iebiee keâes meeLe efueÙes Iej keâer Deesj Ûeue heÌ[e. Iej meceÙe Fmeer lejn yeerlelee jne, petve keâer leheleer oghenjer henbgÛeles ner ceQves Gmekeâes eføeâpe mes Skeâ "b[er yeesleue efvekeâeue ceW keâneR Yeer yeenj efvekeâueves keâe ceve veneR keâjlee Lee, hej Skeâ keâj heeveer heerves kesâ efueS oer Deewj keâne efkeâ efpelevee heeveer nw efove cegPes yeQkeâ ceW kegâÚ ]pe¤jer keâece efveheševes Les. Pekeâ ceejkeâj heer uees Deewj efHeâj nce yeesleue Yej osles nQ. meeLe ues peeDees. Iej mes yeenj efvekeâuee. ceesÌ[ hej ve]pej oewÌ[eÙeer lees osKee iebiee Deepe iejceer Yeer lees yengle nw. Jewmes, Ùen yeesleue Yeer legce ner TbIe jne nw. MeeÙeo Gmekesâ heeme keâece veneR Lee, Ùee efHeâj jKe uesvee, peye keâYeer Yeer "b[s heeveer keâer ]pe¤jle nes lees yesleheleer oghenjer keâe cepee G"e jne Lee. ]Kewj, ceQ yeQkeâ keâer Deesj efnÛekeâ Ùeneb Ûeues Deevee. Ûeue heÌ[e. yeQkeâ keâe keâece ]Kelce keâjves kesâ yeeo Jeeheme Iej keâer iebiee keâes meÛe ceW yengle hÙeeme ueieer ngF& Leer. Jen Deesj Dee jne Lee efkeâ Skeâ peeveer henÛeeveer meer DeeJee]pe keâeveeW iešeieš hetjer keâer hetjer yeesleue Keeueer keâj ieÙee. efHeâj yeÌ[s ner ceW ietbpeer. ke=âle%e YeeJe mes mej Pegkeâe keâj yeesuee, ‘‘meenye Deepe F& ‘‘jece jece meenye,’’ ve]pej G"eÙeer lees osKee iebiee Deheves ceMeerve keâe "b[e heeveer heerkeâj nce efleefjhle nes ieÙes, yengle oesveeW neLe peesÌ[keâj yew"e Lee, MeeÙeo Jen uebÛe ues jne Lee, megveles Les efkeâ ceMeerve heeveer "b[e keâj oslee nw, hej helee Ûeuee ceve ceW Skeâ keâewlegnue mee peeiee, osKeW iebiee pewmes ueesie keäÙee efkeâ F& ceMeerveJee lees meÛÛes ceW yengles ner "b[e keâj oslee nw, Keevee Keeles neWies, Ùen meesÛekeâj ceQ Gmekesâ heeme Ûeuee ieÙee meenye kewâmes nce Deehekeâer F& jerveyee ÛegkeâeÙeWies?’’ Deewj Deheves efÛej-heefjefÛele helLej hej yew" ieÙee. Jen pees yeesue jne Lee, Gmekeâer DeebKeeW ceW mee]Heâ-mee]Heâ ‘‘Keevee Kee jns nes iebiee!’’ Jener YeeJe Peuekeâ jne Lee. menmee cegPes jepe keâhetj keâer ‘‘peer meenye.’’ ef]Heâuce ‘peeieles jnes’ keâe Jees Dee]Kejer ÂMÙe Ùeeo Dee ieÙee ‘‘keäÙee nw Keeves ceW Deepe.’’ peye vejefieme Deheves neLeeW mes jepe keâhetj keâes heeveer efheuee jner ‘‘meenye jespes Skeâ ner Ûeer]pe jnlee nw, Jener jesšer, vetve, Leer. Gme meerve ceW heeveer heerles-heerles jepe keâhetj keâer DeebKeeW mes efheÙeepe Deewj meòet.’’ pees YeeJe šhekeâ jne Lee, ueieYeie Jewmee ner YeeJe iebiee keâer ‘‘mey]peer-Gyepeer meeLe ceW veneR nQ?’’ ceQves yeÌ[er ner DeebKeeW ceW efoKe jne Lee, hej iebiee Fme meyemes yes]Keyej heeveer Glmegkeâlee mes hetÚe. heerves ceW ceieve Lee. ‘‘keâneb meenye, meyepeer Gyepeer keâneb nw ncejs vemeerye ceW, iebiee ves heeveer heerkeâj Skeâ Deewj yeesleue ceebie keâj nce lees meyepeer keâe mJeeo Yeer keâye ÛeKes, Ùen Yeer Ùeeo veneR Deheves neLe ceW ueer Deewj yeesuee, ‘‘DeÛÚe meenye Deye ceQ peelee jnlee, neb Jees nceejer yesšs keâer cesnje¤ keâYeer-keâYeer meyepeer Ùee ntb, yeÛee KegÛee keâece ]Kelce keâj uetb efHeâj Iej Ûeuee peeTbiee. meeueve cenerves oes cenerves ceW Skeâ oes1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 yeej yevee uesleer nw. yeme Deepe peje ]peuoer peevee nw, Iej hej Yeer kegâÚ keâece nQ,’’ 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 22 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

DeÛÚe meenye, ‘‘jece jece meenye,’’ Ùen keânkeâj iebiee Jeneb hej yesue yepeeÙes pee jne Lee. ojJee]pee Keesuee lees osKee iebiee mes efvekeâue heÌ[e. KeÌ[e nw. ceQves Yeer meesÛee efkeâ Ûeuees Ûeue keâj LeesÌ[e Deejece keâj ceQ LeesÌ[e DeÛebefYele ngDee Deewj hetÚe, ‘‘iebiee legce! DeYeer efueÙee peeÙes, Ùen meesÛe keâj ceQ Yeer Deheves yes[¤ce ceW efyemlej Fme leheleer oghenefjÙee ceW, keâye DeeÙes? yengle efoveeW yeeo hej uesš ieÙee. DeebKeW yebo keâj meesves keâer Ûes°e keâjves ueiee, efoKeueeF& heÌ[s nes? keâneb Ûeues ieÙes Les? meye ]KewefjÙele lees nw? hej veeRo veneR DeeÙeer. jn-jn keâj DeebKeeW kesâ meeceves iebiee keâe Iej hej meye "erkeâ-"ekeâ lees nw?’’ Jener Yeesuee-Yeeuee ceemetce Ûesnje Ietce peelee Deewj Gmekeâer ceQves Skeâ meeLe keâF& meJeeue iebiee kesâ Thej oeie efoÙes keâner-Devekeâner yeeleW Ùeeo Deeves ueieleeR. efHeâj ceve ceW keâneR Les, efpememes Jen mekeâles ceW Dee ieÙee. Ùen Yeebhe keâj ceQves keâne, Skeâ ]KÙeeue Ùen Yeer Deelee efkeâ Deeef]Kej iebiee keâer yeeleW cegPes ‘‘Deboj Dee peeDees. yeenj yengle iejceer nw.’’ iebiee Deboj Dee keäÙeeW ØeYeeefJele keâj peeleer nQ, Jen lees heÌ{e efueKee Yeer veneR ieÙee. Lee. "s" Yee<ee ceW keânW lees ueesie Gmekeâes DeveheÌ{ Deewj iebiee Deboj Dee Ûegkeâe Lee, ‘‘jece jece ceueefkeâveer’’, Ùen peeefnue keân keâj ner hegkeâejWies. MeeÙeo Gmekeâe Yeesueeheve Deewj keân keâj iebiee JeneR HeâMe& hej heeueLeer ceej keâj yew" ieÙee. efve§eue ceve keâneR cesjs Deblece&ve keâes Út peelee nesiee! Fmeer ‘‘meenye osMe ieÙes Les, Deepe ner ueewšs nQ.’’ lejn kesâ efJeÛeej ceve ceW Deeles jns. ceQves helveer mes keâne efkeâ Fmekesâ keânves keâe celeueye Deheves hej keâneR cegPes iebiee mes F&<Ùee& lees cenmetme veneR nes jner ieebJe mes nw pees Fmekeâe vesefšJe huesme nw. cesjer helveer ves neceer Yejer Leer? Jen DeveheÌ{, peeefnue, vebies yeoveJeeuee Fbmeeve efpemes oes Deewj Dehevee mej efnueekeâj keâne efkeâ neb, ceQ mecePe ieÙeer Leer. Je]keäle keâer jesšer Yeer "erkeâ mes vemeerye veneR Leer, Jees cegPemes ‘‘meenye Demeue ceW yeele F& nw efkeâ nce yeerceej heÌ[ ieÙes ]pÙeeoe ]KegMe kewâmes jn mekeâlee nw? Gmes keâesF& Yeer šWMeve veneR Les, Gmeer Fueepe Gueepe kesâ ÛekeäkeâjJee ceW šeFce ueie ieÙee,’’ Lee. Jen Deejece mes peye Ûeens pewmeer Yeer efmLeefle nes mees ueslee iebiee ves keâne. Lee. peye efkeâ cegPes, ueieYeie meYeer megefJeOeeSb GheueyOe LeeR, ‘‘neb lees Deye "erkeâ nes vee?’’ efHeâj Yeer nj Je]keäle keâesF& vee keâesF& šWMeve ueiee ner jnlee Lee. ‘‘[eie[j kesâ heeme peeles nQ, keâesF& megF& os oslee nw Deewj keâYeer "erkeâ mes šWMeve øeâer veeRo Yeer lees cenerveeW mes veneR DeeÙeer kegâÚ ieesueer, yeesuee lees nw efkeâ KeeDees, meye "erkeâ nes peeÙesiee. Deewj Ùen vebiee Heâkeâerj šeFhe keâe Deeoceer efyevee efkeâmeer šWMeve efÛevelee keâe keâewveeW yeele veneR nw meenye, meYns "erkeâ nes kesâ kewâmes jn heelee nw? peeÙesiee.’’ Ùen keân keâj iebiee Ûeghe nes ieÙee. keâneR vee keâneR cesjs ceve ceW Ùen yeele Keue jner Leer iebiee keâe Mejerj Thej mes vebiee Lee, Jen kesâJeue Skeâ Deewj cegPes efkeâmeer ceneheg®<e keâer keâner Ùes yeeleW Ùeeo Dee jner Oeesleer uehesšs Lee Deewj kebâOes hej Skeâ cewueer meer ieceÚer ueškeâ LeeR, ‘‘efpemekesâ heeme kegâÚ Yeer veneR, Gmekesâ heeme meye kegâÚ jner Leer, hej Fme meye mes yes]Keyej Jen yeesuee, ‘‘meenye Skeâ neslee nw, Deewj efpemekesâ heeme meye kegâÚ nw, Gmekesâ heeme kegâÚ yeele yeesueW? meenye, meenye, yegje cele ceeefveÙesiee, Deye ncejs Yeer veneR neslee nw?’’ efoue ceW Ùen yeele Dee ieÙeer nw lees efyevee yeesues kewâmee lees ceve ceW Fmeer lejn kesâ efJeÛeej Deeles-peeles jns Deewj ueiesiee?’’ keâye veeRo ueie ieÙeer Ùen helee Yeer veneR Ûeuee. ‘‘yeesuees yeesuees, keäÙee keânvee Ûeenles nes?’’ meceÙe Oeerj-s Oeerjs Fmeer lejn yeerlelee jne. yeerÛe-yeerÛe ceW ‘‘ceueefkeâveer lees yengles megboj ueieleer nQ, efyeuekegâue ceQ keâYeer-keâYeer iebiee mes nwuees, neÙe keâj ueslee. Jen Yeer Deheves efHeâuece keâer efnjesFve keâer lejn. FvnW osKekeâj lees T ]peceeves keâer keâece ceW ceieve jnlee. oerve ogevf eÙee mes yesK] eyej. efHeâj Jen kegâÚ ceervee kegâceejer, ceOegyeeuee keâer Ùeeo lee]pee nes ieÙeer. meenye efoveeW lekeâ ueieeleej efoKeueeF& veneR heÌ[e. ceQ Yeer Gmekeâes Yetueves Fvekeâes lees Deehe yegjer ve]pej mes yeÛeekeâj ner jefKeÙesiee. keâneR ueiee Lee, cegPes Yeer Gmekeâer Ùeeo keâce ner Deeleer Leer. keâYeer Yeer efkeâmeer efkeâ ve]pej vee ueie peeÙes. DeYeer Fleveer megboj Skeâ yeej peye efove ceW helveer Keevee ueiee ner jner Leer efoKeleer nQ lees jece peeves Deheves ]peceeves ceW Deewj efkeâleveer megboj efkeâ ojJee]pes keâer Iebšer megveeF& heÌ[er.1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâesF& yeÌ[er yesmeyeÇer mes yesue jner neWieer. meekeâÚele, ueÚceer cewF&Ùee pewmeer efoKeleer nQ, 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 23 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

ueIegkeâLee

DeÛÚer peien

" [e@. ØeÅegcve Yeuuee

ceQ jsueieeÌ[er ceW meskebâ[ keäueeme kesâ ef[yyes ceW yew"e efmeiejsš Hetbâkeâ jne Lee. De]Keyeej cesjs heeme Lee ceiej ceQ heÌ{ves ceW ®efÛe veneR ues jne Lee. cesjs meeceves keâer meerš hej Skeâ megboj IegbIejeues yeeueeW Jeeuee veewpeJeeve yew"e ngDee Lee. Jen yeÌ[e Goeme Deewj yegPee-yegPee-mee ueie jne Lee. ‘‘Deehe MeeÙeo efouueer pee jns nQ?’’ ceQves henuee ØeMve efkeâÙee. ‘‘peer neb.’’ keânkeâj Jen efHeâj Skeâ Deesj osKeves ueiee. ceiej ceQ heerÚs nšves Jeeuee veneR Lee. ‘‘Deehe efouueer ceW ner jnles nQ?’’ ‘‘peer veneR.’’ keânkeâj Jen Ûeghe nes ieÙee. ‘‘efškeâš hueer]pe.’’ efškeâš Ûeskeâj keâes efškeâš efoKeekeâj ceQ leermeje ØeMve oeieves keâer lewÙeejer keâjves ueiee, ceiej Fleveer osj ceW efškeâš Ûeskeâj Gme lekeâ henbgÛe Ûegkeâe Lee. ‘‘efškeâš hueer]pe.’’ efškeâš Ûeskeâj ves veewpeJeeve mes hetÚe. ‘‘cesjs heeme efškeâš veneR nw.’’ Jen meheeš mJej ceW yeesuee. ‘‘Deeheves efškeâš lees efueÙee nesiee?’’ efškeâš Ûeskeâj yeesuee. ‘‘ceQves efškeâš veneR efueÙee nw Deewj ve ner ceQ uesvee Ûeenlee ntb.’’ Jen yeesuee. ‘‘Dejs YeeF&, Deehekeâes efškeâš uesvee ÛeeefnS Lee. Ùen Skeâ DehejeOe nw. Deehe peeveles nQ efkeâ Deehekeâes pesue Yeer nes mekeâleer nw. keäÙee Deehe pesue peevee Ûeenles nQ?’’ efškeâš Ûeskeâj ves efJeveceülee mes mecePeeles ngS keâne. ‘‘peer neb.’’ Jen oneÌ[e. ceQ pesue peevee Ûeenlee ntb. ceQ Iej veneR peevee Ûeenlee. Gmekeâer DeebKeeW mes Debieejs yejmeves ueies Deewj Gmekeâe mJej Yeje& ieÙee. ‘‘ceiej keäÙeeW?’’ efškeâš Ûeskeâj ves hetÚe lees Deemeheeme kesâ ueesie Yeer Gmekeâer Deesj osKeves ueies Les. ‘‘pesue ceW oes Je]keäle keâer jesšer lees efceuesieer, keâjves keâes keâece lees efceuesiee. pesue mes DeÛÚer peien cesjs efueS keâewvemeer nes mekeâleer nw?’’ Jen yeesuee. efškeâš Ûeskeâj ]KeeceesMe Lee. ceQ efmej PegkeâeÙes De]Keyeej heÌ{ves ueiee Lee, ]Keyej Leer. ‘yesjespeieejeW kesâ efueS veÙeer ÙeespeveeSb’’ — ØeOeeveceb$eer jes]peieej mkeâerce. 508, meskeäšj-20, Menjer mebheoe, kewâLeue (nefj.)-136027 "b[keâ henbgÛeleer nw. FmeefueS nce efyevee keâceer]pe kesâ ner jnles efkeâlevee les]pe nw ÛesnjeJee hes, nw efkeâ veneR meenye?’’ nQ?’’ iebiee cegPemes Deheveer keâner yeeleeW keâer hegef° keâjJeevee ‘‘Skeâ yeele yeesueW ceueefkeâveer, ieebOeer yeeyee Deewj efJeveesyee Ûeenlee Lee, ceQves Yeer Dehevee mej efnueeles ngS Oeerjs mes keâne, yeeyee Yeer ceueefkeâveer efyevee keâceer]pes heefnves ef]peboieer ieg]peej efoÙes. ‘‘neb Jees yeele lees nw iebiee.’’ Gvekeâe ner osKee-osKeer DeYeer pees Skeâ jeceosJe yeeyee nQ, pees GOej cesjer helveer Deheveer Fleveer leejer]Heâ megvekeâj ceve ner nj Je]keäle meebmeW uesles Deewj HeWâkeâles jnles nQ, Jees Yeer ceueefkeâveer ceve MeeÙeo uepee jner Leer. cesjer Deesj osKekeâj cegmkeâje oer. efyevee keâceer]pes kesâ jnles nQ. ceueefkeâveer peye Flevee yeÌ[ yeÌ[ MeeÙeo Ùen keânvee Ûeenleer nes efkeâ Fleveer leejer]Heâ lees ceQves keâYeer ueesieve efyevee keâceer]pe kesâ jn efueÙes lees nceW efyevee keâceer]pe kesâ keâer ner veneR nes? jnves ceW kewâmee Mejce? Keguee osn ceW jnves keâe Deueies Deevebo cesjer helveer ves SkeâeSkeâ iebiee mes hetÚe, ‘‘iebiee legce nw,’’ Ùen keân keâj iebiee Ûeghe nes ieÙee. keâceer]pe keäÙeeW veneR henveles nes?’’ iebiee keâer yeeleeW ceW leke&â Lee, cesjer helveer ves Fleveer uebyeer ‘‘keäÙee nw ceueefkeâveer efkeâ peneb hej nce yew"les nQ, meenye oueer u e megve keâj Ûeghe ner jn peevee yesnlej mecePee. osefKeve nQ T peien, Jeneb iejceer yengle ueieleer nw, hemeervee pees ‘‘DeÛÚe iebiee legcneje heeslee meye yeefÌ{Ùee mes efueKeosn hej jnlee nw vee, Gme hej peye nJee ueieleer nw lees osn keâes 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 24 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

heÌ{ jne nw vee?’’ ceQves hetÚe. Deesnoe hee ieÙee nw, Gve ueesieve keâes Hewâmeerequešer nw. Jes Deheves ‘‘"erkesâ "ekeâ nw meenye. cegveeefmeheeefuešer keâe Fmketâue ueÌ[keâve keâes Deb«es]peer Fmketâue ceW [eue efoÙes nQ. Deye pees Fve ceW [eue efoÙes nQ. nce lees "njs iebJeej Deeoceer, Deye keäÙee Deb«es]peer Fmketâue mes heÌ{ keâj efvekeâuelee nw vee meenye, Jener heÌ{lee-efueKelee nw Ùen lees cegPes mecePe ceW Deelee nw veneR? keâeceefhešermeve ceW keâe@efcheš keâjlee nw. mejkeâej keâes ÛeeefnS efkeâ keäÙee nw meenye, LeesÌ[e yengle heÌ{ efueKe uesiee, efHeâj lees Ùener Skeâ yeej efpemekeâe Hewâefceueer ceW keâewveeW keâe@efcheš keâj ieÙee Gmekesâ keâece keâjvee nw hesš Yejves kesâ efueS. Jewmes nceej yesše keâe yeeo T He@âefceueer ceW F& Hewâmeerefuešer yebo keâj os. Fmemes Ùen yengle ceve Lee efkeâ Debiejspeer Fmketâue ceW heÌ{eles, hej nceeR yeesues ]HeâeÙeoe nesiee meenye efkeâ DeewjeW Hewâefceueer ceW ueesieve kesâ ueÌ[keâve keâer osKe uees Deheves heÌ[esme kesâ [^eF&Jej keâer neuele. oes-oes keâes mejkeâejer veewkeâjer ceW Iegmeves keâe ceewkeâe efceuesiee.’’ ueÌ[keâe nw meenye Gmekeâes, oesveeW keâes Debiejspeer FMkegâueJee ceW iebiee keâer yeeleeW mes mee]Heâ-mee]Heâ mejkeâej kesâ efJe®æ [eue efoÙee nw. Gmekeâer cesnje¤ Yeer Iej-Iej peekeâj keâece Gmekeâe Dee›eâesMe efoKeueeÙeer heÌ[ jne Lee. yeesuee, ‘‘meenye keâjleer nw. yelee jne Lee efkeâ meye efceueekeâj Dee"-ome n]peej Deehekeâes ceewkeâe efceues lees mejkeâej lekeâ cesjer yeele henbgÛeeFÙesiee keâcee ueslee nw, hej DeeOee hewmee lees heÌ{eves ner ceW KejÛe nes ]pe¤j.’’ peelee nw.’’ ceQves neceer ceW Dehevee mej efnuee efoÙee, ceve ceW meesÛee efkeâ ‘‘Skeâ efove yeesue jne Lee efkeâ ÛeÛÛee — Jees ncekeâes mejkeâej keâes keäÙee Ùen meye helee veneR nw? efHeâj Yeer... ÛeÛÛee ner yeesuelee nw, nce yengle šsvemeve ceW jnles nQ, F& ‘‘ceueefkeâveer, LeesÌ[e heeveer efceue peelee lees nce meòet heÌ{eF& ceW keâcej štš ieÙeer. ÛeÛÛee, DeYeer mes F& yeue[ hesjsmej Ieesuekeâj heer uesles, keäÙee nw efkeâ Deepe nce ]peuoer ceW Iej mes Deewj Ûeerveer keâe yeerceejer nes ieÙee, nce Gmekeâes yeesues efkeâ lees efvekeâue heÌ[s. jesšer Yeer ues veneR mekesâ,’’ Ùen keân keâj iebiee Ûeghe keâens vee ueÌ[keâJeve keâes cegveeefmeheeefuešer keâe Fmketâue ceW [eue nes ieÙee. osles nes; T yeesuee efkeâ Deye keäÙee keânW ÛeÛÛee, vee Gieueles ‘‘"njes iebiee, ceQ DeYeer heeveer ueeleer ntb.’’ cesjer helveer yevelee nw, vee efveieueles.’’ efkeâÛesve ceW ieÙeer Deewj LeesÌ[er osj yeeo Skeâ hewkesâš Deewj Skeâ ‘‘Deye Deehe ner yeleueeFS meenye pees Ûeer]pe peer keâe yeesleue heeveer ueekeâj iebiee kesâ neLeeW ceW osles ngS yeesueer, ‘‘iebiee pebpeeue yeves, Jewmeve keâece keâjves mes keäÙee ]HeâeÙeoe, meenye nce Ùen LeesÌ[e Keevee nw, Kee uesvee.’’ lees keânle nQ efkeâ meye Debiejspeer Fmketâue keâes yebo keâj oes. meye ‘‘ceueefkeâveer, Deehe keâens keâes lekeâueerHeâ efkeâÙes? Dejs nce PebPešs ]Kelce nes peeÙesiee.’’ ueesieve lees meòet heer efueÙes yeme mecePees efkeâ hetje Keevee nes ieÙee. iebiee LeesÌ[er osj kesâ efueS Ûeghe nes ieÙee. Skeâ meVeeše efHeâj Yeer Deehe os jner nQ lees F& nce kewâmes Fvekeâej keâj mekeâles mee Úe ieÙee Lee, hej efHeâj SkeâeSkeâ iebiee yeesue G"e, nQ.’’ ‘‘meenye yeme Skeâ Dee]Kejer yeele. Skeâ keâneJele Ùeeo Dee iebiee ves ÛegheÛeehe Keeves keâe hewkesâš Deewj yeesleue ues ueer ieÙeer. Jewmes Deehe Yeer megvener neWies, keäÙee keânles nQ efkeâ, Deewj yeesuee, ‘‘ceueefkeâveer F& efove nce meejer ef]peboieer ceW vee ‘Debiesj]pe Ûeues ieÙes Deewj Deewueeo ÚesÌ[ ieÙes,’ nce meYeer yeme YetueWies. meenye lees DeÛÚs nQ ner, hej Deehe lees yengle ner DeÛÚer Jener Deewueeo nQ.’’ nes, meenyees mes Yeer DeÛÚer.’’ iebiee keâer yeeleeW ceW yengle oce Lee, ceve ceW keâneR Ùen MeeÙeo Ùen iebiee keâe Gme hewkesâš kesâ efueS keâchueerceWš efJeÛeej DeeÙee efkeâ Ùen efyevee heÌ{e-efueKee Deeoceer Fleveer mee]Heâ Lee. keäÙee helee efkeâ Jees efoue mes meÛÛeer yeele keân ieÙee nes, cesjer yeeleW kewâmes meesÛelee nw Deewj keânlee nw. efHeâj Yeer ceQves keâne efkeâ, helveer keâer DeebKeW vece nes ieÙeer LeeR. iebiee kesâ Ùes Goieej megvekeâj, ‘‘iebiee, mejkeâej lees legce ueesieeW keâes yengle Hewâmeerequešer efoÙes hej Gmeves yeÌ[er Deemeeveer mes meye Úghee efueÙee. nQ. efjpeJexMeve nw, yeefÌ{Ùee mes heÌ{eDees, heÌ{-efueKe uesiee lees ‘‘DeÛÚe ceueefkeâveer jece-jece, DeÛÚe meenye jece-jece, yeÌ[e meenye yeve peeÙesiee.’’ Deye nce Ûeueles nQ,’’ Ùen keân keâj iebiee Jeneb mes yeenj peeves ‘‘meenye keäÙee nw efkeâ F& efjpeJexmeveJee Gve ueesieve kesâ keâes efvekeâue heÌ[e. efueS nw efpevekesâ Iej mes henues ner keâes1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 F& vee keâesF& mejkeâejer heo, ‘‘"erkeâ nw iebiee, efHeâj Deevee, legcnejs Deeves mes DeÛÚe 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 25 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

ueielee nw. cesje ceve Yeejer nes jne Lee, Jewmes Yeer iebiee pewmes ueesieeW cesjer helveer ves Yeer ]peesj oskeâj keâne, ‘‘jece-jece iebiee mes Fme meYÙe meesmeeÙešer keâes keäÙee ]Heâke&â heÌ[lee nw? iebiee pewmes efHeâj Deevee. yengles ceve ueiee legcemes yeeleW keâjkesâ,’’ cesjer helveer efkeâleves ueesie keâye Deeles nQ Deewj keâye Ûeues peeles nQ, efkeâmeer iebiee kesâ ner keânves kesâ Deboe]pe ceW yeesueer. keâes keâesF& ]Heâke&â veneR heÌ[lee? ceve ceW keâF& efJeÛeej Dee–pee jns iebiee Ûeuee ieÙee. nce ueesie Yeer Keevee Keekeâj LeesÌ[er osj Les, Deiej iebiee Gme jes]pe veneR DeeÙee lees Gme efove nceejs Iej Gmeer kesâ yeejs ceW yeeleW keâjves ueies. Deepe iebiee yeeleeW-yeeleeW ceW hej Jen keâewve Lee? keäÙee Jen iebiee veneR Lee, lees efHeâj keäÙee {sj meejer yeeleW keân ieÙee Lee. ceQ Gmeer keâes ueskeâj ceveve Deewj Jen Gmekeâer Deelcee Leer? efÛebleve keâj jne Lee. otj vesheLÙe ceW keâneR mheerkeâj hej Skeâ DeeJee]pe ietbpe ceQ jes]pe ner GOej ceesÌ[ mes ieg]pejlee Lee, hej iebiee jner Leer, ‘‘iebiee DeeÙes keâneb mes, iebiee peeÙes keâneb js.’’ efoKeueeF& veneR heÌ[lee. Skeâ efove ceQves keâewleguenue JeMe Deemeheeme Dejs Ùen keäÙee Heâeuelet efJeÛeej cesjs ceve ceW Dee jns Les, keâer ogkeâeve JeeueeW mes hetÚe, ‘‘Fme keâesves hej iebiee veece keâe Skeâ ceQves Deheves Deehekeâes mecePeeÙee — veneR, veneR Jen iebiee ner Deeoceer yew"lee Lee Jen Deepe keâue efoKeeF& veneR heÌ[lee nw. Lee, Fleveer osj lekeâ Gme efove ncemes yeeleW ngF&, Jen ]pe¤j Deehekeâes Gmekesâ yeejs ceW lees peevekeâejer nesieer?’’ iebiee ner Lee. nes mekeâlee nw Fve ueesieeW keâes efoKeeF& veneR heÌ[e ‘‘keâewve iebiee? Ùeneb hej lees keâesF& iebiee veneR yew"lee nw, nes? Ùee, legjble cesjs Iej mes efvekeâue kesâ Ûeuee ieÙee nes? Ùeneb nce lees efkeâmeer iebiee-Gbiee keâes veneR peeveles. neb hej Skeâ yew"e ner veneR nes? ceesefÛeÙee yew"lee Lee, hej Deepe keâue meeuee ve]pej veneR Deelee hej cegPes keäÙee helee Lee efkeâ Gme efove Debeflece cegueekeâele nw, ]peceevee mes ]ieeÙeye nw. keäÙee yeele nw meenye, keâesF& petlee, Leer iebiee kesâ meeLe. iebiee Dee]Kejer yeej nceejs heeme DeeÙee Lee. Ûehheue štš ieÙee nw lees GOej T ceesÌ[ hej Ûeues peeFS. Jeneb Gme efove kesâ yeeo iebiee efHeâj keâYeer veneR efoKee. helee veneR keäÙee hej Yeer Skeâ ceesefÛeÙee yew"lee nw. Deehekeâe keâece nes peeÙesiee. ceQ ngDee iebiee keâe? cesjs heeme lees Gmekeâe helee ef"keâevee Yeer veneR nwjeve Lee Gme ogkeâeve Jeeues keâer yeeleW megvekeâj. keäÙee Fme lejn Lee efkeâ Gmekeâer Keespe ]Keyej Yeer ueslee. mes Yeer keâesF& efkeâmeer kesâ yeejs ceW meesÛe Deewj yeesue Yeer mekeâlee nw. iebiee keâer Ùeeo keâYeer efcešer veneR. Gmekeâe Jen Yeesuee keäÙee iebiee Fbmeeve veneR Lee? keäÙee iebiee kesâJeue Skeâ ceesÛeer Lee ceve, efve§eue ceve Deewj yeele keâjves keâe Dehevee Deueie Deboe]pe Deewj kegâÚ veneR? hej FvnW keäÙee ceeuetce efkeâ iebiee Skeâ meble Lee. YegueeÙes veneR Yetuelee. Gvekesâ efueS lees pees kesâmeefjÙee jbie kesâ JeŒe Deewj ceeLes hej uebyee Deepe Yeer nce Fme Deeme ceW nQ efkeâ efkeâmeer efove ueeue efleuekeâ ueiee efueÙee Jener meble Deewj ceneheg®<e nes ieÙee. DeÛeevekeâ keâneR mes iebiee šhekeâ peeÙesiee Deewj efHeâj Jener efÛejHeâše Ûeerše, vebies yeove jnvesJeeuee iebiee lees Skeâ ceesefÛeÙee kesâ heefjefÛele cegmkeâeve kesâ meeLe Jen peeveer henÛeeveer meer ceer"er DeueeJee kegâÚ Yeer lees veneR Lee. DeeJee]pe ietbpesieer. efHeâj Yeer Deheveer lemeuueer kesâ efueS ceQves oesyeeje otmejs ‘‘jece-jece meenye, nce iebiee, nce iebiee?’’ 201/SHeâ-1, ef›eâmšue Sheeš&ceWš, ogkeâeve Jeeues mes hetÚe, ‘‘YeeF& mee’ye Ùeneb Skeâ ceesÛeer yew"lee Lee, Deiej Deehekeâes Gmekesâ yeejs ceW keâesF& peevekeâejer nes lees megbojJeve keâe@chueskeäme, ueesKeb[Jeeuee, ke=âheÙee cegPes yeleeves keâe keâ° keâjW.’’ DebOesjer (he.), cegbyeF& 400053 Gme ogkeâeve Jeeues ves keâne, ‘‘neb, neb Skeâ ceesÛeer lees cees. 9930107002 yew"lee Lee, hej Gmeves lees yengle efoveeW mes Deevee-peevee ÚesÌ[ ef v eJes o ve efoÙee nw.’’ Fme Debkeâ kesâ meeLe efpeve «eenkeâeW keâe Megukeâ ‘‘hej DeYeer lees LeesÌ[s efove henues Jen cesjs Iej hej DeeÙee meceehle nes jne nw Gvemes efveJesove nw efkeâ MeerIeÇ ner Lee.’’ ceQves keâne. Deheves «eenkeâ Megukeâ keâe veJeerveerkeâjCe keâje ueW. ‘‘meenye nceW lees veneR helee, nce lees cenerveeWs mes Gme -mebheeokeâ ceesÛeer keâes veneR osKes nQ.’’ ogkeâeve Jeeues ves keâne. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 26 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

123456789 123456789 123456789 123456789 123456789 123456789

keâneveer 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901 12345678901234567890123456789012123456789012345678901

Úesšs ueesie, yeÌ[s ueesie megceve meejmJele

yejmeele keâer Jepen mes ueeskeâue š^sve 15 efceveš osjer mes Ûeue jner Leer. DebOesjer mšsMeve kesâ HuesšHeâe@ce& Hej KeÌ[s-KeÌ[s DeeOee Iebše yeerle Ûegkeâe Lee ceiej ÛeÛe&iesš peevesJeeueer š^sve DeYeer lekeâ DeeÙeer venerb Leer. Ùeeef$eÙeesb kesâ ÛesnjeW Hej HejsMeeveer kesâ YeeJe yeÌ{les pee jns Les. vewvee keâer Yeer yesÛewveer yeÌ{leer pee jner Leer. Deepe mes Gmekeâer oesHenj keâer efMe]Heäš Leer. Deewj Henues ner efove Gmes uesš nes peeÙesiee. Hej Jen keâj keäÙee mekeâleer Leer? leye lekeâ š^sve keâer Deenš megveeÙeer oer. HuesšHeâe@ce& Hej nueÛeue yeÌ{ ieÙeer. š^sve kesâ ®keâves mes Henues ner kegâÚ Heg®<e Ùee$eer Hegâleer& mes ÛeÌ{ ieÙes. ues[er]pe Hewmesbpej Yeer keâce veneR LeeR. Oekeäkeâecegkeäkeâer Ûeeuet nes ieÙeer. vewvee ves Yeer Hetjer efnccele pegšeÙeer š^sve cesb meJeej nesves keâer. Ssmeer De]Heâje-le]Heâjer ceÛeer ngF& Leer pewmes efkeâ Ùen ogefveÙee keâer Deeef]Kejer š^sve nes. efpeleves Glejves Jeeues Gmemes keâF& iegvee ÛeÌ{ves Jeeues. ‘LeQkeâ iee@[...’ vewvee ves jenle keâer uebyeer meebme ueer. Deeef]Kejkeâej Jen Yeer ÛeÌ{ ner ieÙeer. keâbHeeš&cesbš cesb Fleveer YeerÌ[ Leer... Fleveer YeerÌ[ Leer efkeâ pewmes efkeâmeer ves iesntb kesâ yeesjs keâes "tbme-"tbme keâj Yej efoÙee nes. vewvee efnue-[gue venerb mekeâleer Leer. keâceesyesme meYeer DeewjleeW keâe Ùener neue Lee. meye Skeâotmejs Hej Keerpe jner LeeR. Fmeer yeerÛe š^sve cesb meeceeve yesÛevesJeeues yeÛÛes, Deewjlesb Yeer Ùeeef$eÙeesb keâes ueebIe-ueebIe keâj DeHevee OebOee keâjves cesb ueies Les. Gvekeâer DeeJee-peener mes Deewjleesb keâe ]iegmmee yeÌ{ peelee. kegâÚ YegveYegveeves ueieleeR, ceiej pees les]pe-leje&j nesleeR Jees Gvekeâes DeHeves Heeme mes peeves veneR osleeR. Hetjs ef[yyes cesb efÛeuueHeesb ceÛeer ngF& Leer. LeesÌ[er osj Henueer meerš Hej kegâÚ yenme ngF& Leer. yeerÛe Jeeues efnmmes cesb Yeer let-leÌ[ekeâ ceÛeer ngF& Leer. Ssmee ueie jne Lee efkeâ Deepe meejer Deewjlesb PeieÌ[s kesâ cet[ ceW nQ. meyekesâ Deboj efÛeveieejer OeOekeâ jner Leer, yeme ÚsÌ[ves Yej keâer osj Leer. oes-leerve mšsMeve ieg]pej ieÙes. yeeboÇe mšsMeve Hej YeerÌ[ kegâÚ keâce ngF&. ceiej ef[yyee Deye Yeer "bmee ngDee Lee. vewvee keâes iesš keâer oerJeej keâe meneje efceue ieÙee. LeesÌ[e Deejece efceuee Gmes. Mejerj keâes Deejece efceuee lees efoceeie oewÌ[ves ueiee. Deepe

Deiej MesÙej šwkeämeer ]peuoer mes efceue peeÙes lees Jen šeF&ce mes Dee@ef]Heâme HengbÛe ner peeÙesieer. ‘‘YeieJeeve Hueer]pe.... Hueer]pe... Deepe šeF&ce mes ]peuoer HengbÛee oes.’’ Jen YeieJeeve mes efceVelebs keâjves ueieer. pewmes YeieJeeve Gmekesâ efueS ketâue kewâye ueskeâj Dee peeÙesbies Deewj Yejs š^wefHeâkeâ cesb Gmes GÌÌ[e keâj Dee@ef]Heâme HengbÛee osbies. Deieues ner Heue Gmekesâ efoceeie ves Gmes šeskeâe ‘ceebievee nw lees kegâÚ Deewj ceebie, cetKe& kegâÚ DeÛÚe ceebie, kegâÚ yeÌÌ[e ceebie ... pewmes....pewmes... legPes Dee@ef]Heâme peevee ner ve HeÌ[Ìs .. .Ùee efHeâj efpeme Dee@ef]Heâme cesb let keâece keâjleer nw Gmeer keâer ceeueefkeâve yeve peeÙes...’ Gmekeâe efoceeie ]KegjeHeâele Hej Glej DeeÙee. vewvee keâer DeebKeesb cesb DeHeveer ceeueefkeâve keâer lemJeerj Ietce ieÙeer. DeHeveer ceeueefkeâve keâer Jen lees ]Hewâve nw. Skeâ ner yeej Gmeves DeHeveer ceeueefkeâve keâes osKee Lee—keäÙee efoKeleer nw! keäÙee ueieleer nw! Skeâoce mee@efHeâefmškesâšs[, Sueeriesbš....! vewvee ceve ner ceve DeHeveer ceeueefkeâve keâer leejer]Heâ keâjves ueieer. keâbHeveer keâer cewvesefpebie [eÙejskeäšj nQ Jees. Hetjer keâbHeveer Hej Gvnerb keâe nesu[ nw. Flevee yeÌÌ[e efyepevesme SbHeeÙej nw. keâF& yeej lees Jen efyepevesme vÙet]pe Ûewveue Hej Yeer efoKeleer nQ. Gvekesâ nmeyeQ[ Yeer efye]pevesme šeÙeketâve nQ. keâF& Menjesb cesb Gvekesâ HeâeF&Je mšej nesšsume nQ. vewvee keâes ieJe& neslee nw efkeâ Jen Fleves yeÌ[s «eghe cesb keâece keâjleer nw. keâYeer-keâYeer lees Jen DeHeveer cew[ce keâer mšeFue keâer keâe@Heer keâjves ueieleer nw. cew[ce keâe OÙeeve Deeles ner Jen Gvnerb keâer cegoÇe cesb leve keâj KeÌÌ[er nes ieÙeer. leYeer Gmekesâ efmej mes kegâÚ škeâjeÙee. Jen Keerpe G"er. ‘kegâ$eer.....KeÌÌ[er Yeer veneR nesves osleer.’ ceve ner ceve Gmeves keâesmee. leYeer Gmes OÙeeve DeeÙee efkeâ Gmeves ‘‘kegâ$eer’’ ieeueer oer. vewvee keâes ieeefueÙeesb mes efÛeÌÌ{ nw. efHeâj Yeer keâYeer-keâYeer Keerpe cesb Ùee ]iegmmes keâer DeefOekeâlee cesb Gmekesâ ceve cesb ieeefueÙeeb Dee ner peeleer nQ. vewvee ves HeÇeÙeef§ele mJe¤He oebleesb leues DeHeveer peerYe oyee ueer. Gmeves osKee yeepet cesb Skeâ Deewjle efmej Hej ieªj ueeos KeÌÌ[er Leer Gmeer keâe Oekeäkeâe ueiee Lee Gmes. vewvee ves DeebKeW lejsjles ngS Gmes [Heše, ‘keäÙee js, HelLej Yejsueer nw keäÙee?’

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

27

Sce. S., yeer. keâe@ce. jsef[Ùees, otjoMe&ve Deewj He$e-Heef$ekeâeDeeW kesâ efueS efueKeles-efueKeles He$ekeâeefjlee ceW ef[Hueescee keâj DeeHeves pevemeòee (cegbyeF&) ceW GHemebHeeokeâ keâer veewkeâjer keâer. 2002 ceW pevemeòee keâe cegbyeF& mebmkeâjCe peye yebo ngDee lees mkesÛÚe meskeeefveke=efòe kesâ yeeo mes jÛeveelcekeâ uesKeve kesâ meeLe-meeLe efnboer meeHleeefnkeâ ‘keeiOeeje’ keâe mebHeeove Skeb HeÇyebOeve keâj jner nQ. ‘ceeoe,’ ‘legce ueewš Deevee meeje,’ ‘meewYeeiÙekeleer,’ ‘[eWš šsue št Deebõs,’ ‘ogefveÙee keâer meyemes ]Ketyemetjle Deewjle’ DeeHekeâer kegâÚ ÛeefÛe&le keâneefveÙeeb nQ. keâneveer ‘yeeuet IeÌ[er’ keâes meke&ßes<" Hegjmkeâej efceuee.

megceve meejmJele

Jeeueer ves oes ieeueer Deewj oeie oeR. ‘veF& js cew[ce, [^sme Heerme nw...’ Gme Deewjle ves me]HeâeF& ‘let uegÛÛeer, keâceerveer, lesjer ceeb uegÛÛeer, lesje DekeäKee oer. [^sme Heerme keâe veece megveles ner vewvee ]Kego keâes jeskeâ venerb Keeveoeve....’ Henueer Jeeueer keâneb ÛegHe yew"ves Jeeueer Leer. Gmeves HeeÙeer— ‘efoKee lees kewâmee nw? uesšsmš ]HewâMeve keâe nw keäÙee?’ ieeefueÙeesb keâe yeÇÿeeŒe efvekeâeuee — .... ceeb keâer ieeueer oer. ‘nw vee... yeesle cemle-cemle [^sme nw...’ Jen yeeF& yeesueer Jener ieeueer pees Deeoceer ueesie yeele-yeele cesb Skeâ otmejs keâes Deewj DeHevee ieªj Keesueves kesâ efueS peien yeveeves ueieer. leye osles jnles nQ. lekeâ š^sve HuesšHeâe@ce& Hej ueie Ûegkeâer Leer. oeoj mšsMeve Lee. Gve oesveesb keâe ieeefueÙeesb keâe ceneÙegæ Meg¤ nes Ûegkeâe DeeOee ef[yyee Keeueer nes ieÙee. Jen yeeF& vewvee keâes Skeâ kesâ yeeo Lee. vewvee LeesÌ[er mence ieÙeer. keâeveesb mes Gvekeâer ieeefueÙeeb megveSkeâ [^sme cešsefjÙeue efoKeeves ueieer. oes-leerve Deewj ceefnueeSb megvekeâj Gmekeâe cegbn keâmewuee nes jne Lee. Gmekeâe peer Ûeene Yeer Gmekeâe ceeue osKeves ueieeR. efkeâ Jen oesveesb keâes Ûeebše ceejkeâj Gvekeâe cegbn yebo keâj os. leye lekeâ ef[yyes kesâ yeerÛe mes Skeâ Deewj yeeF& Dee Oecekeâer pewmee Gmekeâer ceeb ves Skeâ yeej Gmekesâ meeLe efkeâÙee Lee. vewvee Jen Yeer [^sme yesÛe jner Leer. otmejer yeeF& ves peye Fme yeeF& keâes leye ome-yeejn meeue keâer Leer. Gmekeâer Ûeeue cesb jnves Jeeueer DeHevee Hemeeje HewâueeÙes osKee lees Jen Deeie-yeyetuee nes ieÙeer. oes HeÌÌ[esefmeveesb cesb yeÛÛeesb kesâ HeerÚs PeieÌÌ[e ngDee. Gueenves mes ‘S keäÙee js ... Ùes cesjer ieeÌÌ[er nw let keâeÙe keâes DeeÙeer...?’ yeele ieeueer-ieueewpe lekeâ HengbÛe ieÙeer. oesveesb Deewjlesb Skeâ otmejs otmejer yeeF& YeÌÌ[keâ G"er. keâes Hekeäkeâer-Hekeäkeâer ieeefueÙeeb osves ueieeR. vewvee ves Henueer yeej ‘ceQ lees yeme Glejves ner Jeeueer Leer. cew[ce ves efoKeeves Fleves keâjerye mes ieeefueÙeeb megveer LeeR. leYeer ceeb ves vewvee keâes keâes yeesuee keâjkesâ ceQ efoKeeÙeer.’ Fme yeeF& ves me]HeâeF& oer. KeeRÛekeâj keâcejs kesâ Deboj keâjkesâ ojJee]pee yebo keâj efoÙee. ceiej otmejer kegâÚ Yeer megveves keâes lewÙeej venerb Leer. Gmeves yeeue-megueYe efpe%eemeeJeMe vewvee ves Gve ieeefueÙeesb keâes oesnjeÙee kegâleke&â efkeâÙee -‘keâesF& kegâÚ Yeer efoKeeves keâes yeesuesiee lees let Deewj ceeb mes DeLe& HetÚe. leYeer leeyeÌÌ[-leesÌ[ oes PeVeešsoej efoKee osieer!’ leceeÛes Gmekesâ ieeue Hej HeÌ[s. ceeb ves oeble Heermeles ngS ‘osKe peemleer yeesueves keâe veF&. efIejekeâ meeceves mes keâne— ‘DeeFboe Ùes Meyo legcnejs cegbn mes efvekeâueves veneR (ieÇenkeâ) yeesuesiee lees ceQ ceeue veneR efoKeeTb?’ ÛeeefnS, Jejvee peerYe keâeškeâj jKe otbieer.’ .... leye mes Deepe Henueer Jeeueer DekeâÌÌ[keâj yeesueer? lekeâ vewvee kesâ cegbn mes keâYeer keâesF& ieeueer veneR efvekeâueer. Ùeneb ‘cesjs keâes ceeuetce nw yeÌÌ[er DeeÙeer nue keâš... kegâ$eer.’ lekeâ efkeâ keâesF& ieeueer os jne nes lees -- peer keâjlee nw efkeâ Jen otmejer keâer peyeeve mes ieeueer efHeâmeueer. Gmekeâer peyeeve KeerbÛe ues. Henueer Jeeueer efyeHeâj HeÌÌ[er, ‘S ieeb[er, pees ceves ieeueer yeeo cesb ceeb ves HegÛekeâej keâj vewvee keâes mecePeeÙee Lee — veF& DeeHeleer.’ Jen iegpejeleer cesb yeesueer. ieeueer os vee HeeHe nw. iebos ueesie ieeueer yekeâles nQ. veerÛe yegefæ ‘let Met keâjer ues mes? uegÛ1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 Ûeer... keâceerveer...’ otmejer 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 28 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

kesâ ueesie ieeueer osles nQ. yeÌ[s ueesie, DeÛÚs ueesie ieeueer venerb ‘yeeHe js ! ...’ ceve ner ceve Jen Flevee ner yeesue HeeÙeer. osles. ...Deewjlesb lees keâYeer veneR let lees cesjer jeveer yesšer nw vee....’ Gmekeâe ceve ]Kejeye nes Ûegkeâe Lee Deewj efoceeie HejsMeeve. Fme ceeb ves HÙeej mes vewvee keâes meerves mes ueiee efueÙee. meyekeâes Yegueekeâj vewvee ves DeHeves keâes Meeble keâjves keâer keâesefMeMe ‘Ûeue yeesue-jece-jece.’ keâer keäÙeesbefkeâ Dee@ef]Heâme HengbÛekeâj Gmes keâeHeâer keâece keâjvee Lee. vewvee Yeer yegoyegoeÙeer—‘jece-jece’. Devepeeves cesb peyeeve Gmekeâe mšsMeve ieÇebš jes[ Dee Ûegkeâe Lee. mšsMeve mes yeenj mes efvekeâueer ieeueer keâe HeÇeÙeef§ele Fme lejn keâjJeevee Lee ceeb efvekeâuekeâj Gmeves Dee@eq]Heâme kesâ efueS šwkeämeer ueer. ves. ‘keâeMe! Fvekeâes Yeer Fvekeâer ceebDeesb ves LeHHeÌÌ[ ceeje neslee lees ketâue kewâye cesb yew"les ner efoceeie Yeer "b[e nes ieÙee. Gmekeâe Deepe Fvekeâer pegyeeve Ssmeer veneR nesleer. š^sve cesb KeÌÌ[er-KeÌÌ[er ceve Yeer keâceue keâer lejn lejes-lee]pee nes ieÙee. ceenewue yeoueles vewvee Deeoleve jece-jece yegoyegoeves ueieer. ner ceve Yeer Ûenkeâ G"e. otj mes ner Gmes DeHeves Dee@ef]Heâme keâer uesefkeâve vewvee kesâ jece-jece yegoyegoeves mes keäÙee neslee? efyeefu[bie efoKeeÙeer osves ueieer. FOej oesveesb Deewjlesb peyeeve-ojepeer ÚesÌ[keâj Skeâ otmejs ]efkeâleveer TbÛeer efyeefu[bie, Deboj mes Gleveer ner YeJÙe. keâF& mes ieglLece-ieglLee nes Ûegkeâer LeeR. pewmes oes pebieueer efyeefuueÙeeb ceušervesMeveue keâbHeefveÙeesb kesâ keâe@Hees&jsš Dee@eq]Heâme Gmekeâer efyeefu[bie iegje&-iegje&keâj Skeâ otmejs keâes veesbÛe jner nesb. Deye yeele efyeieÌÌ[ ceW nQ. Ùeneb keâe mšeHeâ efkeâlevee meYÙe Deewj meueerkesâoej. THej jner Leer. ceefnuee Ùeeef$eÙeesb keâes DeÛÚe veneR ueie jne Lee. mes veerÛes lekeâ meejs keâce&Ûeejer HesMesJej Deewj DevegMeeefmele nQ. kegâÚ ceefnueeDeesb ves Gvekeâes [ebše Yeer Hej Jes oesveesb keâneb mJeerHej mes ueskeâj cewvespej lekeâ meyekeâe efyenwefJeÙej meceÙe-meceÙe ®keâves Jeeueer Leerb. iesš kesâ Heeme KeÌÌ[er ceefnueeSb yeerÛe-yeÛeeJe Hej DeHe[sš efkeâÙee peelee nw. keâjves ueieeR. efyeefu[bie kesâ Deboj oeeq]Keue nesles ner vewvee megketâve mes Yej ‘Ùes ve, PeesHeÌÌ[Heóer keâer yeeF& ueesie SsmeerFÛe nesleer nQ. G"er efkeâ Ûeuees Gme ieueerpe ceenewue mes Úgškeâeje efceuee. Ùes ueesie F]p]pele mes jnvee peeveleer ner veneR...’ Skeâ ceefnuee Gmekeâe Dee@ef]Heâme GVeermeJesb ]Heäueesj Hej Lee. Jen efue]Heäš keâer Deesj ves efšHHeCeer keâer. yeÌÌ{er. ‘....osKee kewâmes DeHeveer ner peele keâes ieeueer os jner nQ oesHenj kesâ oes yepe Ûegkesâ Les. Hetje efHeÇceeFmesme ueieYeie oesveeW....’ keâneR mes DeeJee]pe DeeÙeer. Keeueer Lee. efue]Heäš kesâ Heeme Gmes oes ceefnuee Deeke=âefleÙeeb efoKeeR. ‘Fvekeâes Mejce venerb Deeleer ieeueer yekeâles ngS? yeÌÌ[s Iej vewvee ves otj mes ner HenÛeeve efueÙee. Gvecesb Skeâ Gmekeâer ceeueefkeâve keâer Deewjlesb keâYeer Ssmee veneR keâjleeR. keâewve Fvekesâ cegbn ueies...’ LeeR Deewj otmejer Yeer peeveer-HenÛeeveer ner ueie jner LeeR. neb, Ùeeo Skeâ otmejer ceefnuee ves cegbn efyeÛekeâe keâj keâne. DeeÙee Jes LeeR efcemespe YeevegMeeueer. Gvnsb Hes]pe LeÇer cesb keâF& yeej osKe Deye š^sve ®keâer. Ùen cegbyeF& mesbš^ue Lee. jsuJes Hegefueme Ûegkeâer nw. Fvekesâ efjšsue Mee@He keâer Ûesve Hetjs osMe cesb nwb. ....lees Heâesme& keâer oes ceefnuee Hegefueme ef[yyes cesb ÛeÌ{eR. pewmes Gvekeâes Deepe oes yeÌÌ[er nefmleÙeesb kesâ oMe&ve Skeâ meeLe nes ieÙes vewvee keâes. ieeÌÌ[er ®keâves mes Henues ner Yevekeâ ueie ieÙeer Leer. oesveesb ves Gve yeÌÌ[er cegefMkeâue mes Ssmeer Meef]KmeÙele keâes ¤ye¤ osKeves keâe ceewkeâe yeeFÙeesb keâes HekeâÌÌ[e, Gvekesâ ieªj keâes HuesšHeâe@ce& Hej Oekeäkeâe efceuelee nw. vewvee OevÙe ngF& pee jner Leer. oskeâj efieje efoÙee. oesveesb yeeFÙeeb DeHevee vegkeâmeeve nesles osKe vewvee ves ve]pejW yeÛeekeâj Gve oesveeW keâe oeroej keâjvee Ûeene. efieÌ[Ì efieÌ[Ì eÙeeR — ‘cew[ce Hueerp] e vegkeâmeeve nes peeÙesiee, cew[ce....’ ceiej Ùes keäÙee? oesveesb kesâ lesJej yeÌ[sÌ KebtKeej ve]pej Dee jns Les. ceiej Jees oesveesb ues[er Hegefueme keâneb efHeIeueves Jeeueer LeeR. pewmes DeebKeesb ner DeebKeesb cesb oesveesb Skeâ-otmejs keâes efveieue peeÙesbieer. Gvnesbves DeHeves ceoe&ves Hebpeesb mes oesveesb keâes HeerÚs mes ieues keâes Gvekeâer yeelesb megveves kesâ efueS vewvee Gvemes Skeâ otjer yeveekeâj Fme oyeesÛee Deewj š^sve mes yeenj "sueles ngS ieeefueÙeesb keâer yeewÚej lejn KeÌÌ[er nes ieÙeer efkeâ pewmes efue]Heäš keâe Fble]peej keâj jner nes. keâj oer — ‘Keeueer Glej...YeesmeÌÌ[er keâer’ Gve HegefuemeJeeefueÙeesb ceiej Gmekeâer mecemle FbefoÇÙeeb peeie=le neskeâj Gmekesâ oeÙesb Yeeie keâes ieeueer yekeâles osKe Hetje ef[yyee meVe! cesb DeJeefmLele nes ieÙeeR efpeme lej]Heâ oesveesb cew[ce PeieÌ[s Hej vewvee mekeâHekeâe ieÙeer. Gvekesâ meyemes ]keâjerye Jener KeÌÌ[er Glee¤ LeeR. Leer. ‘‘neT [sÙej Ùet št keâce DeesJej efnÙej?’’ Ùen Gmekeâer 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 29 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

12345678901234567890123 12345678901234567890123 12345678901234567890123 12345678901234567890123 12345678901234567890123 12345678901234567890123 12345678901234567890123 12345678901234567890123 12345678901234567890123

] i e] ] p eueW

Deeie ve]Heâjle keâer yegPeeves keâe ngvej peeveles nQ, efoue keâes nce, efoue mes efceueeves keâe ngvej peeveles nQ~ oesmlees! jen kesâ keâebšeW mes nceW keäÙee uesvee. nce lees yeme Hetâue efKeueeves keâe ngvej peeveles nQ~ Deepe Yeer efoue ceW efÛeje]ieeW keâes mepee jKee nw, jesMeveer nce Yeer uegševes keâe ngvej peeveles nQ~ ieg]Heäleiet nesleer nw DeebKeeW mes ]peyeeb-yeboer ceW, meeefnyees! nce Yeer ]peceeves keâe ngvej peeveles nQ~ Gve keâes iej, DeebKe Ûegjeves keâer Deoe Deeleer nw, nce Yeer nj efoue ceW meceeves keâe ngvej peeveles nQ~ mebie keâes ceesce yeveevee Yeer nceW Deelee nw, otye helLej hes Gieeves keâe ngvej peeveles nQ~

" ceveeef ] p ej nmeve ‘Meener v e’

leyeen keâesF& nes, nce efoue keâe Ûewve Keesles nQ, Ùes neomeele Yeer efkeâleves Depeerye nesles nQ~ leceece jele nceW jewMeveer uegševee nw, keâneR efÛejeie Yeer leejerefkeâÙeeW ceW meesles nQ~ Ùeneb k] eäÙeeceles-megi] eje iegp] ej ieÙeer uesekf eâve, Depeerye neue nw nbmeles nQ nce, ve jesles nQ~ ]peceevee-mee]pees! nceW Deewj kegâÚ veneR Deelee, ]Heâ]keâle efoueeW ceW ‘cegnyyele kesâ yeerpe’ yeesles nQ~ ]Kejero mekeâles veneR veeRo uebyeer jeleeW keâer, Ùes hewmes Jeeues Yeer efkeâleves ]iejerye nesles nQ~ nceeje ieebJe GpeeueeW keâe Skeâ cebyee nw, nce Deheves KesleeW ceW ‘Meener’ efÛejeie yeesles nQ~

efceef[ue mketâue ue#ceerhegj, JeeÙee : Ûeekebâo, ef]peuee : ieÙee-804404 ceeueefkeâve keâer DeeJee]pe Leer. keâer DeeJee]pe efvekeâueves ueieer - ‘let jb[er, efÚveeue keâneR keâer...’ ‘‘DeeF& Sce JeeefveËie Ùet....cesjs nmeyeQ[ keâe HeerÚe ÚesÌ[ Deye lees oesveesb efyeefuueÙeesb keâer lejn Hebpes yeÌÌ{e-yeÌÌ{ekeâj oes.’’ efcemespe YeevegMeeueer iegje&Ùeer. Skeâ otmejs keâes veesbÛeves ueieeR. ‘‘cegPes keâesF& Meewkeâ veneR nw št iesš efyeneFb[ Ùeesj keâe@jer[esj cesb Fme yeerÛe HeebÛe-Ún ueesie Deewj Dee Ûegkesâ nmeyeQ[. Jener cesjs HeerÚs Deelee nw. Ssmee nw lees yeebOe kesâ jKe Les ceiej efkeâmeer cesb Fleveer efnccele veneR Leer efkeâ Fve efyeefuueÙeesb vee DeHeves Heuuet cesb.’’ ceeueefkeâve ves efÛeÌÌ{keâj keâne. keâes jeskesâ. Deeef]Kej Ûetne Yeuee efyeuueer kesâ ieues cesb Iebšer yeebOeves ‘‘[t vee@š šerÛe ceer Jee@š DeeF& Meg[ [g. Fleveer ner ieceer& keâe ogmmeenme keâj mekeâlee nw? ÛeÌÌ{er nw lees yeguee ues vee DeHeves Heefle keâes ogyeF& mes. Jees lees legPes ... Deewj vewvee efHeâj mekeâles cesb Leer. Gmekeâer meesÛe keâes ÚesÌ[ kesâ Jeneb yew"e nw.’’ efcemes]pe YeevegMeeueer ves Jeej efkeâÙee. oes PeVeešsoej LeHHeÌÌ[ ueies efkeâ yeÌ[s Iej keâer Deewjlesb DeHeveer ‘‘ns ceeFb[ Ùeesj šbie! pewmes ceQ veneR peeveleer efkeâ lesje peyeeve Hej ieeueer veneR ueeleeR. Heefle lesjer efkeâleveer Hetpee keâjlee nw? DeeF& vees efJeo ntce Ùet nw[ ‘jb[er. ...efÚveeue ....' Ùes Jener ieeueer Leer efpemekesâ muesHš.’’ ceeueefkeâve ves efcemes]pe YeevegMeeueer keâer Heesue Keesue oer. efueS Gmekeâer ceeb ves Gmes LeHHeÌÌ[ ceejs Les. vewvee meesÛe jner Leer ‘‘Deewj let lees pewmes efkeâmeer kesâ meeLe meesÙeer ner veneR. Ùet — ‘keâeMe! Gvekeâer ceeb Yeer cesjer ceeb pewmeer nesleer!’ Deej meÛe S efyeÛe!’’ efcemes]pe YeevegMeeueer efyeHeâj HeÌÌ[er. S-504, efkebâimešve, neF& mš^erš, ‘‘Ùet Deej S efyeÛe! legPes lees jes]pe Skeâ veÙee ceo& nerjeveboeveer iee[&vme, heJeF&, ÛeeefnS. jb[er keâneR keâer!’’ ceeueefkeâve iegje&Ùeer. cegbyeF&-400076. ‘jb[er’ Meyo megveles ner efcemes]pe YeevegMeeueer DeeHee Kees ]Heâesve : 9869260163 yew"er. ]iegmmes kesâ ceejs Gmekesâ cegbn mes 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 efyeuueer keâer lejn IejIejeves 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 30 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

12345678 12345678 12345678 12345678 12345678 12345678 12345678

keâneveer

1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234

ceeb, legce keâneb nes! Decej mvesn

ef$eJesCeer leš ueesieesb mes Deše HeÌ[e nw. ceeveJeerÙe mewueeye Leceves keâe veece ner venerb ueslee. peneb lekeâ o=ef<š peeleer nw Úepeve, iegceefšÙeeb, lebyet, Heb[eue, uenjeles Peb[s-Pebef[Ùeeb, Oece& HeleekeâeSb. nj lej]Heâ Oecee&Ûeejer, Yeebie, Ûejme, megueHesâ cesb ueerve. keâneR Yeer Hewj jKeves lekeâ keâer peien veneR. oeveerOeceer&, efvejbkeâejer, mes"-meentkeâej, efYeKeejer, Ùeesieer, veeiee, meeOeg-mebvÙeemeer, ie=nmLe, HeâkeäkeâÌ[, yeeue-Je=æ, vej-veejer keâer DeeJeepeener, jsueceHesue. mveeve-OÙeeve, keâerle&ve-Deejleer, nJeveÙe%e, HeÇJeÛeve-Yeb[ejs, Iebšs-IeefÌ[Ùeeue, PeebPe-cebpeerjs, OeeQmes[Heâ-[ce¤-{esue, efyeiegue-MebKe-keâjleeueesb keâer OJeefve, peÙekeâej keâjlee pevemecetn Deewj veoer keâe keâesueenue. kegâue efceueekeâj Flevee Meesj efkeâ DeHeveer Yeer DeeJee]pe megveeF& veneR osleer. Ssmes cesb Skeâ yetÌ{er Deewjle YeerÌ[ kesâ yeerÛe Skeâ šerues Hej KeÌ[er otj lekeâ Heeme mes ieg]pejles Skeâ-Skeâ Ûesnjs keâes ]ieewj mes osKeleer nw Deewj efvejeMe neskeâj Hegkeâejvee Meg¤ keâj osleer nw. peye Jen Lekeâ peeleer nw lees JeneR yew" peeleer nw Deewj efHeâj Jener ›eâce oesnjeves ueieleer nw. Gmes osKe keâj ueielee nw pewmes yeebme kesâ yeernÌ[ pebieue cesb keâesF& He#eer Heâbmekeâj ÛeerKe-efÛeuuee jne nes. ceQ Gmes keâeHeâer otj mes osKelee Dee jne Lee. Skeâ #eCe ®keâe lees YeerÌ[ keâe Ssmee jsuee DeeÙee efkeâ ceQves kegâÚ osj yeeo ]Kego keâes Skeâ Ieeš Hej HeeÙee. ]keâjerye oes Iebšs yeeo peye ceQ efHeâj GOej ueewše lees Gme yetÌ{er keâes Gmeer lejn Hegkeâejles osKee. Jen yengle Lekeâer ngF& ueie jner Leer. keâYeer-keâYeer Jen jes Yeer HeÌ[leer Leer. ceQ pewmes-lewmes YeerÌ[ cesb mes Gme šerues lekeâ HengbÛee. oes-leerve yeej ‘ceeb’ kesâ mebyeesOeve kesâ yeeo Jen peeve ÚesÌ[keâj cesjer lej]Heâ ueHekeâer Deewj efiejles-efiejles yeÛeer. ceQves Gmes mebYeeue efueÙee. Gmeves oesveesb neLeesb cesb cesje Ûesnje ueskeâj ]ieewj mes osKee, MeeÙeo Gmes keâce ve]pej Deelee Lee, ‘‘yesše nce HeefnÛeevee veneR...keâewve nw let?’’ Gmeves HÙeej keâer efpeme efMeöle mes oesveesb neLeesb cebs cesje Ûesnje efueÙee ngDee Lee Gmemes ueiee efkeâ Jen cesjer ner ceeb nw, ‘‘ceeb cegPes DeHevee ner yesše mecePe... keäÙee keâesF& Kees ieÙee nw?’’

‘‘neb, neb keâue megyen cesje yesše Deewj yent cegPes Ùeneb efye"ekeâj cebefoj ieÙes Les. Gvnesbves cegPemes keâne, Decceeb let Fneb yew". keâens efkeâ YeerÌ[-YeÌ[keäkeâe nw, nce ueesie cebefoj ojmeve keâjkesâ Deeles nQ...... efHeâj Jees ueesie ogyeeje DeeÙes ner veneR.'' ‘‘Kewj ceeb Jees efceue peeÙesbies.’’ - ceQves lemeuueer osles ngS Gmes DeHeveer yeesleue mes Heeveer efoÙee lees Gmeves kegâÚ Ietbš Heeveer efHeÙee. Lece&me mes ÛeeÙe osves ueiee lees mebkeâesÛe keâjves ueieer uesefkeâve cesjs DeeieÇn Hej Gmeves ÛeeÙe ues ueer Deewj cesjs efmej Hej neLe Hesâjles ngS {sjeW DeeMeeerJee&o efoÙes. kegâÚ osj ®keâ keâj efmemekeâves ueieer. Fmeer yeerÛe efkeâmeer meble-cenelcee keâer meJeejer Dee ieÙeer. yeÌ[er cegefMkeâue mes ceQ Gme yetÌ{er ceeb keâes YeerÌ[ mes yeÛeeles-yeÛeeles otmejer lej]Heâ efvekeâeue ueeÙee Deewj Skeâ cebefoj kesâ Heeme efye"eÙee. meoer& ]pÙeeoe Leer. ceQves yewie mes Meeue efvekeâeuekeâj Gmes GÌ{eÙee lees Jen efyeueKekeâj jes HeÌ[er. mebÙele nesles ngS Meeue Gleejkeâj JeeefHeme osves ueieer, ‘’ve yesše leesnkesâ meoer& HekeâÌ[ uesF&..... ceeb lees meye men peele nw...... mettKee cesb Deeskesâ megueeÙee, ieeruee cesb ]Kego meesÙeer, keâe-keâe vener efkeâÙee Gmekeâer Keeeflej......’’ cewbves Gmes lemeuueer oer, ‘‘let efÛeblee ve keâj ceeb. ceQ kewâmes Yeer Gvnsb {tbÌ{ efvekeâeuetbiee. neb, keäÙee veece nw yesšs keâe?’’ ‘‘mejJeve kegâceej (ßeJeCe kegâceej). nce peeefvele nQ yesše, T ve efceueer efHeâj Yeer ceeb kesâ cecelee nej peele nw DeebKe {btÌ{s ueeiele nw, ceve veneR ceevele. ceve kesâ Peg"uee kesâ cecelee Hegkeâejs ueeiele nw. neb yesše Dees ueesie ceeb kesâ ÚesÌ[ kesâ Ûeues ieÙes. ..... keâue yent iebiee veneÙe ues ieÙeer jner, ]Kego meebKeue HekeâÌ[ kesâ ncekeâe Deeies {kesâues ueeieer leYeer Skeâ ueÌ[keâe neLe HekeâÌ[ efueefnme Deewj ncekeâe mecneue kesâ yeenj ues DeeÙee.... nceej mejJeve Heefnues Ssmee veneR jne. GveerJemšer (ÙetefveJeefme&šer) ceeb HeÌ{lee jne, peyyew keâYeer ieebJe Deelee lees nceejer ieeso ceW mej jKekesâ keânlee, ‘‘ceeb YeieJeeve Deiej keâns efkeâ leesnkesâ Hetjer ogefveÙee kesâ oewuele osyes let ceeb kesâ ÚesÌ[ os lees nce YeieJeeve mes keânyes efkeâ keâe let ncekeâe cetjKe mecePes nw? ceeb kesâ ieeso cesb megjie (mJeie&) yemelee nw, ceeb keâer cecelee kesâ Deeies Hetjer ogefveÙee keâer oewuele efceóer nw, Deewj Deepe.... ncekeâe ÚesÌ[ kesâ Ûeuee ieÙee.

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

31

yesše Ùeneb DeeÙes mes Ûeej-HeebÛe jes]pe Henues DeeOeer jele kesâ ncejs meesles cesb yentjeveer mejkeâejer mšece keâe]ie]pe (mšQhe HesHej) ceW Deeefnmlee mes nceejs Debiet"e cesb mÙeener ueieekesâ, keâeieo Hes Debiet"e ueiee efueÙee — peye nce peeieer lees Yeeie kesâ yeenj efvekeâue ieÙeer. nce DeHeveer DeebKe mes osKee mejJeve yeenj efKeÌ[keâer kesâ Heeme KeÌ[e jneÙe Deewj efHeâj oesveeW ]peuoer mes DeHevee keâceje cesb Ûeues ieÙes. leesnjs yeeyetpeer keâes Ûeej cenervee ngDee megJeie&Jeemeer ngS. yeerceej jns...... Ss ueesie nce oesveesb kesâ ieebJe mes ueekesâ yeenj kesâ yebieuee kesâ Skeâ keâceje cesb [eue efoÙes nce oesveeW Hejeveer kesâ. nce peye Yeer keânsb, ‘‘yeeyetpeer kesâ DemHeleeue keâLeeefyebye kesâ efnlew<eer SJeb efveÙeefcele uesKekeâ ues Ûeuees, lees yentjeveer keânleer efkeâ keâe DemHeleeue ues peeÙes mes ceeb ves cesje DevegjesOe mJeerkeâej veneR efkeâÙee MeeÙeo Gmeves Je]keäle Dees peJeeve ngF& peFnW. yegÌ{eHee ceW lees efyeceejer-Fceejer ueieer ner keâer ›etâjlee keâes menves keâe mebkeâuHe keâj efueÙee Lee. ceQves yeejjnleer nw DeewTj efHeâve (efHeâj) jes]pe-jes]pe DemHeleeue kesâ Ûekeäkeâj yeej Gmekesâ Iej keâe Helee HetÚe uesefkeâve Jen ieebJe Deewj Menj keâešs keâe šeFce keâneb nw? F& meye osKe-megve kesâ yeeyetpeer ncemes peeveleer ner veneR Leer. Deiej peeveleer Yeer nesieer lees MeeÙeo Jen keâns efkeâ yeÌ[keâer peeÙe os, nce mecePe efueÙee efkeâ Fvekesâ FÛÚe yeleevee veneR Ûeenleer nesieer keäÙeesbefkeâ yeej-yeej Jen Ùener keânleer keâe yee? efyevee [ekeâšj-oJee kesâ yeeyetpeer Ûeues ieÙes..... yesše, efkeâ Deiej yesšs-yent keâer ]KegMeer Fmeer ceW nw lees Jees ]KegMe jnW. oes meew yeerIee ]peceerve jneÙe. yeeyet peer HeÛeeme yeerIee yesÛe kesâ menj Deye cesjs meeceves Ùener Skeâ efJekeâuHe jn ieÙee Lee. ceQ cee Fvekeâer Keeeflej yebieuee yeveJee kesâ efoÙes, ceesšjieeÌ[er ues kesâ Gmes Skeâ Je=æ Deeßece ceW ues ieÙee. Gmes kegâÚ keâHeÌ[s Deewj efoÙes. Flevee ]peceerve peeÙeoeo ... Ún ogkeâeve, Skeâ Deece kesâ ]pe¤jer meeceeve ueekeâj os efoÙes Deewj Deeßece Jeeueesb kesâ Heeme yeeie ÚesÌ[ kesâ Ûeues ieÙes yeeyet peer...... Dejs meye FvneR keâe lees kegâÚ Oeve Yeer pecee keâje efoÙee. ceQves yeej-yeej Gvemes HeÇeLe&vee jne, ceQ keâe Úeleer Hej ues peeleer? ceeb keâer Sskesâ meeOe jnleer keâer efkeâ Jen ceeb keâe Hetje KeÙeeue jKesb. ceQ Gmemes efJeoe ueskeâj efkeâ yesše meeceves nes peye HeÇeCe peeÙes.’’ oes ner ]keâoce Ûeuee nesTbiee efkeâ Gmeves cegPes yesše keânkeâj Gmekeâer keâneveer megve kesâ ceQ Hetjer lejn mes Deboj mes efnue Hegkeâeje Deewj cesjs Heeme Deekeâj yeesueer, ‘‘let ceeb keâns nw ve, lees ieÙee Lee. ceQves Gmekeâe Helee peevevee Ûeene lees Jen MetvÙe o=ef<š ncekeâe ÛeejeW Oeece keâe megKe efceue ieÙee. efÛeblee ve keâjvee. neb, mes Deemeceeve efvenejves ueieer efHeâj Deeefnmlee mes yeesueer, ‘‘nceje ceeb kesâ Heeme mes Keeueer neLe peeFkeâe?’’ — Gmeves DeebÛeue Helee? yesše Deye ÙeneR nw. Ùenerb yeekeâer ef]peboieer uesefkeâve peer kesâ keâes HeâeÌ[ kesâ cegPes os efoÙee, ‘‘yeme yesše Ùener Hetbpeer nw nceejs keâe keâjye? kesâ kesâ (efkeâmekesâ efueS) Keeeflej efpeÙeye?’’ uesKes. ceeb ef]peboieer Yej keâe megKe-ogKe Ùener ceW mecesšleer jnleer ceQves mebÙele nesles ngS yetÌ{er ceeb mes keâne, ‘‘ceeb Gvnesbves nw — ceeb keâe DeeMeerJee&o ncesMee lesjs meeLe nw — pee Hetâueesb Ùen DeÛÚe veneR efkeâÙee. let GvnW #ecee keâj os. Ûeue, ceQ Heâuees yesše....’’ mecePetbiee efkeâ cesjer ceeb efHeâj mes cegPes efceue ieÙeer nw.’’ Jen keâeHeâer ceeb keâe DeebÛeue cesjs efueS Skeâ Ssmeer HeÇsjCee yeve ieÙee osj lekeâ ceewve jner efHeâj Deebmet Heuuet cesb mecesškeâj cegPes ieues efkeâ cegPecesb peerJeve kesâ ogKeesb keâes Deelcemeele keâjves keâer #ecelee mes ueiee efueÙee. DeHevee Heuuet cesjs efmej Hej jKekeâj yeesueer, Dee ieÙeer. peye Yeer keâYeer Ssmes #eCe Deeles ceQ ceeb kesâ DeebÛeue ‘‘yesše HÙeej keâe yeerpee (yeerpe) legjblew Heâj (Heâue) peele nwÙe let keâes DeebKeesb mes mHeMe& keâj ueslee Deewj ceeLes mes ueiee ueslee. ceeb kesâ HÙeej efoÙes lees ncejer Úeleer cee ceeb kesâ cecelee kesâ efyejyee Fme yeerÛe ceQ efJeosMe Ûeuee ieÙee, Skeâ Je<e& mes DeefOekeâ Giekesâ Heâj Hetâue ieÙee. F ogefKeÙee kesâ meeje ogKe Sskesâ Úve cee meceÙe yeerle ieÙee Lee. peye ceQ ueewše lees ceQves Deeveve-Heâeveve megKe yeveeÙes efoÙes let......pegie-pegie efpeÙees yesše. let ncekeâe, ceW Fueeneyeeo peeves keâe keâeÙe&›eâce yevee efueÙee. Deeles meceÙe DeHeveer ceeb kesâ, yesše kesâ meejs megKe os efoÙes.’’ ceQves ceeb kesâ efueS yengle meer Ûeer]peW KejeroeR. meoer& kesâ efove Les ceQves Gmemes DeHeves meeLe Ûeueves kesâ efueS keâne, uesefkeâve 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 32 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

kegâÚ iejce keâHeÌ[s Yeer ues efueÙes Deewj meerOee mebiece HengbÛe ieÙee FvnW Yetle yevee efoÙee. ueesie FvnW osKeles lees HelLej ceejles. lebie — Ùeneb lees meye-kegâÚ yeouee ngDee efceuee, Jees peien keâneR Deekeâj FvneWves Ùeneb MejCe ues ueer. Fme osMe cesb mebHevve Deewj Kees ieÙeer Leer - Ùes Jees peien nw ner veneR ....... ceQ keâneR yeÌ[e yeveves Deewj yeves jnves keâe Ùen MeeÕele Heâe@cet&uee nw, keâce]peesj ]ieuele peien lees veneR Dee ieÙee? keâF& efoveesb lekeâ ceQves efpeleves keâe Mees<eCe, uetš-Heeš, OeesKee, Pet"-Heâjsye, yesF&ceeveer..... ceQ Yeer Deeßece Deewj jwve-yemesjs Les meye Úeve [eues uesefkeâve cegPes Hetjer lejn mes og:Keer Deewj efvejeMe nes Ûegkeâe Lee. meesÛee ueewš yetÌ{er ceeb keâe keâneR Helee venerb Ûeue jne Lee. jes]pe ceQ ceeb keâes peeTb. ceQves meesÛee ceeb MeeÙeo JeeefHeme Ûeueer ieÙeer nesieer Ùee {tÌb{les-{btÌ{les ve peeves efkeâleves efve:meneÙe Deewj yesmeneje ueesieeW Gmekeâe yesše Gmes ues ieÙee nesiee. pÙeesbefn ceQ cewoeve keâer lej]Heâ mes efceue ueslee Deewj Gvekeâer oemleeb megvekeâj yeesefPeue ceve efueÙes cegÌ[e lees HeerÚs mes efkeâmeer ves DeeJee]pe oer. cegÌ[keâj osKee lees Skeâ nesšue JeeefHeme Dee peelee — Fvecesb kegâÚ ueesie otj-otj kesâ efYeKeeefjve HetÚves ueieer, ‘‘yeeyetpeer DeeHekeâer ceeb efceue ieÙeer?’’ HeÇebleesb kesâ Les efpevekesâ meies-mebyeOeer Gvnsb OeesKes mes Ùeneb ÚesÌ[ ceQves vekeâejelcekeâ YeeJe mes Gmes osKee lees Jees meÌ[keâ Hej Hegve: ieÙes Les. Gvekeâer lees Yee<ee Yeer mecePe veneR Deeleer Leer uesefkeâve DeHeves yeÛÛes kesâ Heeme Deekeâj yew" ieÙeer- efpemekeâes Gmeves Skeâ meyekesâ HeerÚs ]peceerve-peeÙeoeo nÌ[Heves Ùee efHeâj Gve efve:meneÙe iebos keâHeÌ[s Hej efuešeÙee ngDee Lee Deewj YeerKe ceebie jner Leer. yetÌ{esb keâer Gvekesâ ve]peoerkeâer mebyeefOeÙeesb Éeje ef]peccesoejer ve G"eves Fmemes ceQ oes efove Henues Skeâ jwve yemesjs ceW efceuee Lee. yesÛeejer keâer keâneefveÙeeb LeeR. FveceW kegâÚ Ssmes Yeer Les pees DeHeveer kesâ meeLe ieebJe ceW TbÛeer peele kesâ kegâÚ ueesieesb ves yeueelkeâej Deewueeoesb kesâ DeHeceeve ve men mekesâ Les Deewj nej keâj Iej ÚesÌ[ efkeâÙee Lee Deewj peye Gmeves Ùen yeele ueesieesb keâes yeleeÙeer lees TbÛes DeeÙes Les. Deepe nesšue Jeeues ves cegPes Skeâ Deeßece keâe Helee ueesieesb ves Gmes jb[er keâjej oskeâj Gmekeâe keâeuee cegbn keâjkesâ ieebJe efoÙee Deewj megyen ]peuoer HengbÛeves keâer efnoeÙele oer keäÙeesbefkeâ ceW IegceeÙee Lee. otmejs efove Gmekesâ yeÌ[s YeeF& ves veoer ceW ketâokeâj ]pÙeeoelej Jeneb "njs ueesie megyen ner YeerKe ceebieves Ùee DeelcenlÙee keâj ueer Leer. MeeÙeo DeHeceeefvele neskeâj peerves mes ce]peotjer keâjves efvekeâue peeles nQ. ceQ megyen ner Jeneb HengbÛe Gmekesâ YeeF& ves cej peevee yesnlej mecePee. DeHeceeve Deewj ieÙee. ueesieesb keâes ceeb kesâ yeejs cesb yeleeÙee uesefkeâve Jees veneR HeÇleeÌ[vee mes yeÛeves kesâ efueS Ùen Skeâ Depeveyeer kesâ meeLe yeveejme efceueer. nebb Fmeer yeerÛe kegâÚ ueesieebs keâer ooer&ueer keâneefveÙeeb megveeR Dee ieÙeer lees Skeâ Deeßece cesb mee]Heâ-me]HeâeF& keâe keâece efceuee lees ueiee efkeâ Oece& keâe {esue HeeršvesJeeuee nceeje Ùen meceepe uesefkeâve Ùeneb Yeer yeÇ¢eÛeejer cegmšb[s Fmekesâ meeLe Jener meye keâjves efkeâlevee efveo&Ùeer, ›etâj, mebJesovenerve, DemeYÙe Deewj mJeeLeer& nw. ueies. Skeâ efove yeÌ[s cenejepe ves yeoveeceer kesâ [j mes Gmes Skeâ yetÌ{s ves DeHeveer Ún mebleeveeW keâes Heeue-Heesme, HeÌ{eefvekeâeue efoÙee. Jen cegbn efÚHeekeâj Fueeneyeeo Dee ieÙeer Deewj efueKeekeâj yeÌ[e efkeâÙee Lee. meYeer yeÌ[s-yeÌ[s Deesnoesb Hej HenbgÛe Deye YeerKe ceebiekeâj mebvÙeeefmeÙeeW kesâ yeÛÛeeW keâes Heeue jner nw. ieÙes. yeÌ[e ueÌ[keâe Gvekesâ ner Iej cesb jnlee Lee uesefkeâve Gvnsb — ceQ kegâÚ otj Ûeuee Deewj kegâÚ meesÛekeâj JeeHeme Dee ieÙee Jeneb jKeves keâes lewÙeej veneR Lee. Jen Gvnsb efkeâmeer yeneves otmejs Deewj pees keâHeÌ[s ceQves ceeb kesâ efueS ]Kejeros Les Jen Gme efYeKeeefjve YeeF& kesâ Heeme Yespe oslee Deewj otmeje, leermejs kesâ Heeme Yespe keâes os efoÙes. oslee. Deble cesb yeÌ[s ves GvnW Heeieue keâjej oskeâj HeeieueKeeves keâe]Heâer osj lekeâ Keeueer ceve efueÙes mebiece Hej Ietcelee cesb Yeleer& keâje efoÙee. Jeneb mes Yeeie keâj Ùes Ùeneb Dee ieÙes Deewj jne. meoer& keâe]Heâer yeÌ{ ieÙeer Leer. ceQ Skeâ ÛeeÙe keâer šHeÌ[er Hej Úesšer-meer š^ebmeHeesš& kebâHeveer cesb cewvespej nes ieÙes. Fmeer oewjeve yew"keâj peye megmleeves ueiee lees efkeâmeer ves yeÛÛeesb keâer lejn cesjer Gvns Hewjeuesefmeme Dešwkeâ HeÌ[e Deewj DeHeeefnpe nes ieÙes. Deye DeebKeesb keâes nLesefueÙeesb mes yebo keâj efueÙee. Jes cesjs meeLe šer. Jeer. meÌ[keâ Hej YeerKe ceebieles nQ. FvneR kesâ meeLe Skeâ Deewj yetÌ{e Hej DeefYeveÙe keâjves Jeeues Skeâ Hegjeves efce$e Les. kegâÚ DeewHeÛeeefjkeâ nw pees G"eves-efye"eves ceW Fvekeâer ceoo keâjlee nw. Fme yetÌ{s kesâ yeeleesb kesâ yeeo yeleeves ueies efkeâ Jen Skeâ [ekeäÙetcesbš^er yevee jns ueÌ[keâesb ves peeÙeoeo nÌ[Heves kesâ efueS yegKeej ceW Fvnsb veeRo keâer nQ. kewâceje šerce Gvekesâ meeLe ner Leer. yeÌ[e Fbš^sefmšbie meypeskeäš oJee keâe nwJeer [es]pe os efoÙee Lee Deewj Hewmee oskeâj [e@keäšj mes nw. efjÙeue ueeF]Heâ Skeäšme& — efpe%eemee JeMe ceQves HetÚe, ‘‘YeeF& Fvnsb ce=le Ieesef<ele keâjJee keâj legjble MeceMeeve ues ieÙes. efÛelee Ùes keäÙee nQ?’’ lees Gvnesbves øeWâÛekeâš oeÌ{er keâes Kegpeueeles ngS Hej jKeles ner Fvecesb Ûeslevee Dee ieÙeer efHeâj FvneR kesâ yesšesb ves keâne, ‘‘nceejs osMe cesb YeerKe ceebievee Skeâ HesMee nw. efYeKeejer 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 33 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

nce-legce HeÇes]HesâMeveume mes DeÛÚe DeefYeveÙe keâjles nQ. Fvnsb Skeâ kesâ THej Skeâ yeebOe efueÙee nesiee. Fmeves meoer& mes yeÛeves meeceves Jeeues keâer meeFkeâuee@peer keâe Hetje %eeve neslee nQ Deewj jeskesâ efueS Ssmee efkeâÙee nesiee ve efkeâ efJeMes<e leewj mes ef[]peeFve jeskeâj, efieÌ[efieÌ[ekeâj, ieekeâj Ssmeer keâueekeâejer keâj ieg]pejles nwb keâjkesâ keâesF& keâemšdÙetce Henveer ngF& nw. Ùen Kesue Gmekesâ mJeÙeb efkeâ meecevesJeeues keâes pesye mes Hewmee efvekeâeuevee ner HeÌ[lee nw. keâer peerJeve Ùee$ee keâer $eemeoer ve]pej Dee jner nw. peerJeve meboYeeX efoÙee lees "erkeâ, veneR lees DebeKe yeÛeekeâj pesye me]HeâeF&. efove cesb keâes Ùeeo keâjles-keâjles Fmekesâ ceeveme ceW keâesF& jš keâeÙece nes IejeW ceW peekeâj meye osKe-HejKe uesles nQ Deewj jele keâes Ûeesjer. ieÙeer nw. Jees yeÛÛes keâes kewâmes Heeueleer-Heesmeleer nw Gvekesâ ceve Ûeueles-Ûeueles Yeer neLe me]HeâeF& keâj peeles nQ — DeYeer DeelesceW ienjer Hew" yeveeÙes ngS nwb — Fmekesâ leLeekeâefLele Kesuee cesb Deeles Skeâ keâJejspe keâer. meÌ[keâ Hej yeÛÛes keâes efuešekeâj Jen Gmekeâer Ùeeosb Meeefceue nQ. ceQ Hetjer lejn mes Gmekesâ ceve ceW Glej efYeKeeefjve jesves ueieer, ‘`yeÛÛes keâes otOe efHeueevee nw, YetKee nw keâj KeesÙee ngDee Lee... efkeâ DeÛeevekeâ Jen YeeJeeJesMe ceW Yeeieer yeeyetpeer.’’ DeÛeevekeâ cesjer ve]pej Skeâ Hewkesâš Hej ieÙeer lees HetÚe Ùen Deewj Heeme kesâ efMeueeKeb[ mes škeâje ieÙeer. cesjs ceggbn mes keâneb mes ues DeeÙeer? lees Jen yeesueer Skeâ yeeyetpeer os ieÙes nQ. DeveeÙeeme ner ‘‘ceeb’’ efvekeâue ieÙee Deewj ceQves Yeeiekeâj Gmes ‘‘keäÙee veÙes-veÙes keâHeÌ[s Les Gmecebs?’’ mebYeeue efueÙee. Gme efMeueeKeb[ keâes osKekeâj cesjs efoceeie ceW ‘‘nceves Hegefueme keâe veece efueÙee lees Skeâ meskeâb[ ceW efyepeueer keâeQOeer. MeeÙeo Ùen Jener šeruee nw peneb ceeb mes Henueer jHetâÛekeäkeâj nes ieÙeer meenye. Fve meceepe efJejesOeer lelJeesb mes yeej efceuee Lee. oo& mes Deenle Jen yegoyegoeÙeer, ‘‘mejJeve yesše meceepe keâes peeie¤keâ keâjves kesâ efueS Ùen ef]Heâuce yevee jne letves ceeb keâes {tbÌ{ ner efueÙee.’’ ntb.’’ neb, mejJeve Gmeer kesâ yesšs keâe veece nw, cegPes Ùeeo ceQves meesÛee Ùen lees Jeneb yeÛÛeeW Jeeueer efYeKeeefjve nw DeeÙee. uesefkeâve og:Keesb keâes Pesueles-Pesueles ceeb Fleveer yeoue efpemekesâ yeejs ceW Ùen yelee jns nQ. ceQves yesÛeejer keâes veenkeâ ner veÙes peeÙesieer cegPes efJeÕeeme veneR nes jne Lee. Gmeves cesjs Ûesnjs keâes keâHeÌ[s oskeâj cegefMkeâue ceW [eue efoÙee Gmes. Jen lees veÙes keâHeÌ[s oesveesb neLeesb mes ueskeâj Ûetcee Deewj cegPes Útkeâj yegoyegoeves ueieer, Henvekeâj YeerKe Yeer veneR cebeie mekesâieer uesefkeâve Fve ef]HeâuceJeeueeW ‘`yesše ceQ legPes {btÌ{les-{btÌ{les DebOeer nes ieÙeer.... lesjer ceeb lesjs keâer meesÛe Deewj mecePe Yeer efkeâleveer DeesÚer Deewj yeewveer nw? cesjs efueS ner ef]peboe nw. ceeb keâe ceve Deboj mes nj #eCe yeesuelee efce$e ves DeHeveer yeele peejer jKeer, ‘‘ÙeneR Heeme cesb Skeâ DebOeer nw. jne efkeâ yesše ]pe¤j DeeÙeer.....’’ Jen kegâÚ osj Meeble jner megyen mes Meece lekeâ Gmekeâe Skeâue DeefYeveÙe Ûeuelee jnlee nw. efHeâj G"er Deewj efiejleer-HeÌ[leer Heeme ceW HeÌ[er ie"jer G"e Deepe Gmeer keâer Metefšbie keâjves keâer Ùeespevee yeveekeâj DeeÙee ntb. ueeÙeer. ceQves pees Meeue efoÙee Lee Gmeer keâer Gmeves ie"jer yeveeÙeer DeÛÚe ngDee legce mes cegueekeâele nes ieÙeer. yeÌ[s ceewkesâ Hej efceues, ngF& Leer. Jen ie"jer cegPes osles ngS yeesueer, ‘‘yesše, ceeb keâe meye kegâÚ Metefšbie keâer efšHme uetbiee legcemes.’’ lesje nw YeerKe ceebie-ceebiekeâj pecee efkeâÙee nw... meye Ùener ceWb neueebefkeâ Metefšbie cesb cesjer keâesF& efoueÛemHeer venerb Leer nw.’’ Ùen keânles-keânles Jen HÙeej mes ieues ueieekeâj cesje efmej uesefkeâve efce$e nesves kesâ veeles ceQ Ûeuee ieÙee. menueeves ueieer Deewj efHeâj cesjs keâbOes Hej efmej jKe efoÙee pewmes nce peye HengbÛes lees DebOeer keâe Kesuee Ûeeuet Lee. meesÛee efkeâmeer Demeerce megKe ceW Jees Kees ieÙeer nes. ceQves Gmekeâer Ûeesšesb ieÙee peye Ùes otmeje DeeJele&ve keâjsieer lees Meg¤ mes Metš keâj keâes menueeÙee lees Jen cesjs Debemet HeesbÚves ueieer Deewj cesjs keâbOes efueÙee peeÙesiee. Fme yeerÛe kewâcejs Deewj efj]Heâueskeäšme& Deeefo keâe Hej efmej jKekeâj ]KeeceesMe nes ieÙeer. ceQves keâF& yeej Gmes Hegkeâeje mener-mener mLeeveeW hej ueieeves keâe keâece peejer jne. ceQves DebOeer uesefkeâve ceeb DeHeves yesšs mes efceuekeâj Ûeueer ieÙeer Leer. Gmekeâer kesâ ef›eâÙee-keâueeHeesb Hej ]ieewj efkeâÙee lees ueiee efkeâ efpemes Ùen ueesie DeebKe ceW "njs Dee]Kejer yetbo Heeveer ves {ueles-{ueles keâne — keâueekeâej mecePe jns nQ. Jen ceeveefmekeâ ¤He mes yeerceej keâesF& Fmekesâ efmeJee ceeb kesâ Heeme kegâÚ Yeer veneR nw. ieÌce]peoe nw. Fmekesâ Hetjs Mejerj Hej ÛeesšW ueieer ngF& nwb. ]Keemeleewj mvesn ef]Heâuce FbmšeršdÙetš, mes efmej Hej pees jbie-efyejbieer HeefóÙeeb yebOeer ngF& nQ Jes efmej Hej Hees : ieesnj, ienjer Ûeesš ueieves kesâ keâejCe yeebOeer nesbieer, ve efkeâ DeefYeveÙe efpeuee ceb[er- 175029(efnceeÛeue) keâjves kesâ efueS. pees Yeer keâHeÌ[e keâneR1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 mes efceue ieÙee nesiee Fmeves ]Heâesve : 931 8604999 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 34 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

ÎÍ

Deeceves-meeceves ‘peeieles jnvee nw legcekeâes, meesvee veneR!’ cegkesâMe Mecee& yengle yeej neslee nw efkeâ hee"keâeW mes uesKekeâ kesâJeue Deheveer jÛeveeDeeW kesâ ceeOÙece mes ner yeele veneR keâjvee Ûeenlee yeefukeâ meerOes hee"keâ kesâ meeceves Deheves ceve keâer ieeb" Keesuevee Ûeenlee nw, uesKekeâ Deewj hee"keâ kesâ yeerÛe keâer oerJeej K ] elce keâjves keâe ØeÙeeme nw Ùen mlebYe, ‘Deecevesmeeceves‘. Deye lekeâ efceefLeuesÕej, yeuejece, (mJe.) Øees. ke=â<Ce keâceuesMe, ke=â<Ce kegâceej ÛebÛeue, mebpeerJe, (mJe.) megveerue keâeweMf eMe, [e@. yešjesner, jepesMe pewve, [e@. Deyogue efyeefmceuueen, kegâb ove efmebn heefjnej, DeJeOesMe ßeerJeemleJe, ßeerveeLe, jece megjMs e, efJepeÙe, efJekesâMe efvePeeJeve, vejWõ efveceexner, hegVeer efmebn, MÙeece ieesefJebo, ØeyeesOe kegâceej ieesefJeue, mJeÙeb ØekeâeMe, ceefCekeâe ceesefnveer, jepekegâceej ieewlece, [e@. jcesMe GheeOÙeeÙe, efmeæsMe, [e@. nefjceesnve, [e@. oeceesoj KeÌ[mes, jcesMe veeruekeâceue, Ûebõceesnve ØeOeeve, [e@. DejefJebo, (mJe.) megceve mejerve, [e@. HetâueÛebo ceeveJe, cew$esÙeer heg<hee, lespeWõ Mecee&, njerMe hee"keâ, efpelesve "ekegâj, DeMeeskeâ ‘Debpegce‘, jepeWõ Deengefle, Deeueeskeâ YeóeÛeeÙe&, [e@. ¤heefmebn Ûebous e, efovesMe Ûebõ ogyes, [e@. ke=â<Cee Deefie>nes$eer, peÙevebove, melÙeØekeâeMe, meblees<e ßeerJeemleJe, G<ee Yešveeiej, Øeefceuee Jecee&, [e@. efiejerMe Ûebõ ßeerJeemleJe, Øees. ce=lÙegpb eÙe GheeOÙeeÙe, megOee Dejes[Ì e, heb. efkeâjCe efceße, [e@. lespe efmebn, [e@. osJeWõ efmebn, jekesâMe kegâceej efmebn, jcesMe keâhetj, [e@. Gefce&uee efMejer<e, jeceveeLe efMeJeWõ, Deuekeâe De«eJeeue efmeieefleÙee, mebpeerJe efveiece, metjpe ØekeâeMe, jeceosJe efmebn, cebieuee jeceÛebõve, ØekeâeMe ßeerJeemleJe, meueece efyeve jpeekeâ, ceove ceesnve ‘GheWõ‘, Yeesuee hebef[le ‘ØeCeÙeer‘, ceneJeerj jJeebuše, ieesJeOe&ve ÙeeoJe, [e@. efJeÅeeYet<eCe, vetj cegncceo ‘vetj‘, [e@. leeefjkeâ Demeuece ‘lemveerce‘, megjõW jIegJebMeer, jepeWõ Jecee&, [e@. mesjepe Keeve ‘yeeefleMe‘, [e@. efMeJe Deesce ‘Debyej‘, ke=â<Ce megkegâceej, megYee<e veerjJe, nmleerceue ‘nmleer‘, keâefheue kegâceej, vejWõ keâewj ÚeyeÌ[Ì e, DeeÛeeÙe& Deesce ØekeâeMe efceße ‘kebâÛeve’, kegâb Jej Øesecf eue, [e@. efovesMe hee"keâ ‘MeefMe’, [e@. mJeeefle efleJeejer Deewj [e@. efkeâMeesj keâeyeje mes Deehekeâe Deecevee-meecevee nes Ûegkeâe nw. Fme Debkeâ ceW Øemlegle nw cegkesâMe Mecee& keâer DeelcejÛevee.

‘efkeâmeves keân efoÙee efkeâ Jen DeveeLe nw, Deheveer mebJesoveeDeeW kesâ Jen meeLe nw, yeerle ner peeÙesieer Deye Ùen jele keâeueer, peye leuekeâ Ùes pegievet, Deheves meeLe nw.’ ceQ keâYeer Dekesâuee veneR jne, peye jne Deheveer mebJesoveeDeeW keâer mebieefle ceW jne, efveÙebef$ele jne. efkeâme meceÙe keâebÛe hej kebâkeâj ueiee, Ùen keâYeer efkeâmeer keâes helee veneR ueieves efoÙee. YeeJeveeDeeW keâe vekeâoerkeâjCe veneR nesves efoÙee Deewj keâeueer jele keâes pegievet kesâ meeLe efyelee efoÙee, uesefkeâve efkeâmeer mes GOeej keâer jesMeveer veneR ceebieer. efJeÉeveeW kesâ mecceeve ceW cemlekeâ Pegkeâe efoÙee, efkebâleg yeÌ[er mes yeÌ[er leekeâle kesâ meeceves Iegšves šskeâvee veneR meerKee. Úesšer Gceü ceW ner Ùen yeele mecePe ceW Dee ieÙeer Leer efkeâ Øeke=âefle Éeje efoÙes ieÙes Skeâ meerefcele, hetJe& efveOee&efjle meceÙe keâes JÙeleerle keâjves kesâ efueS nce Fme he=LJeer hej DeeÙes nQ Deewj Fme DeJeefOe kesâ oewjeve ef]peboieer keâes mener lejn mes peervee Skeâ keâuee nw SJeb Ùen keâuee meYeer keâes veneR Deeleer. efheleepeer ßeer jepeheeue Mecee& mejkeâejer veewkeâjer ceW jns, efpeme keâejCe nefjÙeeCee kesâ iegÌ[ieebJe, jsJeeÌ[er, heueJeue Deeefo Deveskeâ MenjeW ceW jnves keâe DeJemej efceuee. Je<e& 1979 ceW

peye efhelee peer kesâ meeLe nce jsJeeÌ[er mLeeveebleefjle ngS, leye ceQ Ú"er keâ#ee ceW heÌ{lee Lee. cegPes jsJeeÌ[er kesâ efmeefJeue Demheleeue kesâ meeceves efmLele pewve neF&mketâue ceW Ú"er keâ#ee ceW oeef]Keuee efouee efoÙee ieÙee. Ú"er, meeleJeeR, Dee"JeeR leerveeW keâ#eeDeeW lekeâ ceQ ÙeneR heÌ{e. Gve efoveeW MeefveJeej keâes keâ#ee mlej hej Skeâ heerefjÙe[ ‘yeeue meYee’ keâe neslee Lee Deewj ceen kesâ Deeef]Kejer MeefveJeej keâes hetjs efJeÅeeueÙe mlej keâer ‘yeeue meYee’ nesleer Leer, efpemeceW efJeÅeeLeea veeÛe, ieevee, veeškeâ Deeefo Øemlegle keâjles Les. Fve ]keâmyeeW kesâ efJeÅeeueÙeeW keâer yeeue-meYeeDeeW mes pees yeÛÛes Øeeslmeeefnle ngS, GveceW mes ceQ Yeer Skeâ ntb. Ùeneb efceues ceemšj ÛegVeer ueeue pewve. ceesšs, leieÌ[s, Keeles-heerles heefjJeej kesâ ueieves Jeeues. Gvekeâer ve]pej peye cesjer yeeue megueYe ÛebÛeue njkeâleeW hej ieÙeer lees GvneWves keâne—‘‘Ûeue, yeeue-meYee ceW ieevee megvee.’’ ceQves keâne- ‘‘ieg¤peer, Ùeefo meeLe ceW [ebme Yeer keâj otb lees Ûeuesiee.’’ ieg¤peer nbmeves ueies—‘‘ne! Ketye Ûeuesiee!’’ DebOee keäÙee Ûeens, oes DeebKeW. DeefceleeYe yeÛÛeve DeefYeefvele efHeâuce ‘[e@ve’ keâe ieerle - ‘Dees KeeÙeer kesâ heeve yeveejme Jeeuee, Kegue peeÙes yebo Dekeäue keâe leeuee....’ ]Kego ner ieelee Lee Deewj 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 35 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

]Kego ner Gme hej [ebme keâj oslee Lee. Ùeneb mes mketâue ceW Dehevee efmekeäkeâe Ûeue efvekeâuee. Deye Yeuee keâ#ee Ùee efJeÅeeueÙe mlej keâer yeeue-meYee nes Deewj GmeceW ‘cegkesâMe Mecee& Sb[ heešea’ kesâ jbieejbie keâeÙe&›eâce ve neW, Ùen Yeuee kewâmes nes mekeâlee nw? ÛegVeer ueeue pewve, DeesceØekeâeMe Mecee& pewmes ieg®DeeW keâes heekeâj ceQ OevÙe Lee. JeemleJe ceW efMe#ekeâ efkeâmes keânles nQ, Ùen Yeuee keâesF& Gvemes meerKes. pewve meenye Éeje efveoxefMele Skeâ veeškeâ keâe cebÛeve ueieYeie yeerme yeej ngDee nesiee, efpemeceW ceQ Yeer ØecegKe keâueekeâejeW 20 HeâjJejer, 1969, iegÌ[ieebJe (nefjÙeeCee) ceW Lee. Fme lejn mes efJeÅeeueÙe mlej mes ner cebÛe hej yeesueves keâer efPePekeâ otj nes ieÙeer. efMe#ee : Sce. S., Sue. Sue. yeer., he$ekeâeefjlee SJeb pevemebÛeej ef[hueescee. Je<eeX yeeo meved 2008 ceW cesjer efveÙegefòeâ efpeuee keâv]pÙetcej uesKeve : meeefneflÙekeâ-heefjÛeÙe kesâ veece hej nbme, mee. ]Heâesjce, jsJeeÌ[er ceW ‘meomÙe’ kesâ ¤he ceW ngF&. keânves keâes Fme efnbogmleeve, veJeYeejle šeFcme, ow. efnbogmleeve heesmš keâe veece ‘meomÙe’ neslee nw, efkebâleg FmeceW Skeâ pepe Deeefo ØecegKe he$e, heef$ekeâeDeeW ceW keâneefveÙeeb, Jeeueer [Ÿetšer keâe efveJee&n keâjvee heÌ[lee nw. jsJeeÌ[er kesâ pÙete[f efMeÙeue ueIegkeâLeeSb ØekeâeefMele, Devegefole. otjoMe&ve keâe@chueskeäme ceW otmejer cebefpeue hej Ùen keâesš& nesleer Leer. ceQ Deheves keWâõ, DeekeâeMeJeeCeer keWâõeW Éeje Øemeeefjle. Skeâ efce$e kesâ meeLe ieg¤peer ÛegVeerueeue pewve meenye (pees Fme nefjÙeeCee meeefnlÙe Dekeâeoceer, nefjÙeeCee meceÙe efJeÅeeueÙe kesâ ns[ ceemšj Les) mes efceueves pee henbgÛee. ceQves ØeeosefMekeâ efnboer meeefnlÙe meccesueve, efš^yÙetve yeÌ[er ßeæe mes ieg¤peer kesâ heebJe ÚgÙes Deewj ieg¤peer ÛeMcee mee]Heâ meceeÛeej-he$e mecetn Deeefo Éeje mecceeefvele, keâj-keâjkesâ cegPes henÛeeveves keâer keâesefMeMe keâjles jns. GvnW hegjmke=âle. keâneveer-meb«en hej MeesOeeLeea Éeje MeeÙeo Depeerye ueie jne nes efkeâ Fleves uebyes meceÙe kesâ yeeo keâesF& Sce. ef]Heâue. Deeefo. Yeuee Deheves efMe#ekeâ mes efceueves kewâmes Dee mekeâlee nw? hej pees ØekeâeMeve : ‘DeebKeW yeesueleer nQ’ (keâneveer meb«en), ‘ueIegkeâLee Yeer nes, cegPes yengle DeÛÚe ueiee. :‘meceer#ee’, ‘ueIegkeâLee : jÛevee Deewj meceer#ee Jeeefheme Ûeueles nQ pewve mketâue keâer Ú"er, meeleJeeR, Âef°’. Dee"JeeR keäueeme ceW. Gve efoveeW Iej-Iej ceW šsueerefJepeve veneR nesles mebØeefle : uesKekeâer SJeb Jekeâeuele kesâ meeLe ‘vebyejoejer’ Les. efmevescee ne@ue peeves kesâ veece hej ceelee-efhelee LehheÌ[ mes keâe Meewkeâ. Deveskeâ mejkeâejer ceeveo heoeW hej yeÛÛeeW keâe mJeeiele keâjles Les. ieueer, ceesnuueeW ceW Ketue-ketâo keâeÙe&. meÛe kesâ efueS ueÌ[les jnves keâer keâeseMf eMe keâjves kesâ Deefleefjòeâ DevÙe keâesF& ceveesjbpeve kesâ efJeMes<e meeOeve keâjves JeeueeW keâe Deewj vÙeeÙe kesâ efueS leb$e veneR nesles Les. lees Meece keâes cegPe pewmes yeÛÛes Ûeues peeles Les pewve keâe meecevee keâjves JeeueeW keâe meeLe osves Jeeuee ueeFyeÇsjer Ùee De«eJeeue ueeFyeÇsjer. efHeâj ceQ mevekeâer, ceQves ]Kego yevee Jekeâerue Deewj mejkeâej Éeje ieef"le efpeuee ueer Iej ceW ueeFyeÇsjer. heÌ{ves kesâ mebmkeâej, DeÛÚs meeefnlÙe kesâ keâv]pÙetcej ]Heâesjce keâe meomÙe. Øeefle ueieeJe MeeÙeo ÙeneR mes Meg¤ nes ieÙee. meeefneflÙekeâ ØecegKe efJeÅeeLeea kesâ ¤he ceW jne. jÛeveeSb heÌ{keâj hetjer lejn mecePe ceW veneR Deeleer LeeR, efkebâleg GvnW veJeeR keâ#ee ceW heÌ{les ngS cegPes ueIeg-heef$ekeâe ØekeâeefMele heÌ{keâj Skeâ megKeo DevegYetefle DeJeMÙe nesleer Leer. leye ceQves keâjves keâer mevekeâ meJeej nes ieÙeer. leye Je<e& 1983 ceW ‘Gcebie Deheveer lej]Heâ mes keâneveer efueKeves keâer keâesefMeMe keâer Leer. Yeejleer’ Meer<e&keâ mes Skeâ ueIeg-heef$ekeâe keâe Debkeâ efvekeâeuee, ]Kewj efheleepeer keâe leyeeouee Jeeheme iegÌ[ieebJe nes ieÙee. efpemeceW cesjer Skeâ ueIegkeâLee ‘efceueeJeš’ ØekeâeefMele ngF&. jsJeeÌ[er ÚesÌ[keâj nce iegÌ[ieebJe Dee ieÙes. leye veJeeR, omeJeeR, Øewhe MeeÙeo Ùener cesjer henueer ØekeâeefMele jÛevee nw. Je<e& 1983 (Deepekeâue keâer hueme Jeve SJeb št) keâer efMe#ee iegÌ[ieebJe ceW ner ceW ner ‘efHeâuceer keâefueÙeeb’, ‘yeeuekeâ heef$ekeâe’ (1984), ow. ueer Deewj Ùeneb Yeer ceQ mketâue keâer meeb1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 mke=âeflekeâ ieefleefJeefOeÙeeW ceW 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 36 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

hebpeeye kesâmejer (1984), meefjlee (1984) Deeefo ceW Øesce kesâ Meg®Deeleer efoveeW ceW jepesMe Deewj jbpevee SkeâjÛeveeSb ]Heâesšes Deeefo ØekeâeefMele ngS, efpememes cegPes Skeâ efoMee otmejs mes efJeJeen keâjvee Ûeenles Les. efkebâleg heefjefmLeefleÙeeb kegâÚ efceueleer Ûeueer ieÙeer. Ssmeer yeve ieÙeeR efkeâ Ùen mebYeJe veneR nes mekeâe. yeeo ceW efJeJeen Øewhe ceW keâe@uespe keâer nJee ueieer Deewj ceQ hebKe Hewâueekeâj keâjves kesâ veece hej jepesMe keâe ceve yeoue ieÙee. jepesMe keâe Thej GÌ[lee Ûeuee ieÙee. Ùeneb nJee ceW GÌ[les-GÌ[les cegueekeâele efJeJeen keâneR Deewj nes ieÙee Deewj efvejeMe jbpevee keâe efJeJeen Yeer ngF& cesjs yesmš øeWâ[ jepesMe mes (ceeve ueerefpeS Gmekeâe veece keâneR Deewj nes ieÙee. efJeJeen kesâ kegâÚ Je<eeX yeeo jepesMe efkeâmeer jepesMe Lee), Jen cegPemes henues ner GÌ[eve hej Lee. Øewhe ceW Skeâ iebYeerj yeerceejer mes heerefÌ[le nes ieÙee Deewj ÙegJeeJemLee ceW ner nceW yeej Hesâue nesves kesâ yeeo Jen oesyeeje Øewhe ceW Lee, uesefkeâve Oejleer ÚesÌ[keâj Ûeuee ieÙee. Deheves peerJeve kesâ Debeflece efoveeW ceW (leye mes Skeâoce yes]Keyej. jepesMe kesâ heehee otmejs ØeosMe ceW mejkeâejer lekeâ Jen Ietce-efHeâj mekeâlee Lee) jepesMe ceesšj meeFefkeâue ceW veewkeâjer ceW Les Deewj heefjJeej kesâ DevÙe meomÙe Gvekesâ meeLe Gme hesš^esue [ueJeeves pee jne Lee Deewj jemles ceW jbpevee keâe Iej ØeosMe ceW ner jnles Les. iegÌ[ieebJe ceW Iej keâe cekeâeve Lee, peneb (ceeÙekesâJeeuee) Deelee Lee. jbpevee iesš hej KeÌ[er Leer. jepesMe ves hej efkeâjeÙesoej kesâ Deefleefjòeâ Dekesâues jepesMe peer efJejepeceeve ceesšj meeFefkeâue KeÌ[er keâer Deewj cegmkeâjelee ngDee Gmekesâ meeceves Les. pee henbgÛee. jbpevee Gmes Yeerlej ues ieÙeer Deewj Gmes Deheves keâcejs jepesMe keâes efkeâmeer Yeer megboj ueÌ[keâer mes ]peuoer ner ceW yew"eÙee. hÙeej nes peelee Lee Deewj Jen yee]keâeÙeoe Gmekesâ efueS jesvee, yeeleÛeerle ceW jbpevee keâe heeje iece& nes ieÙee Deewj Jen Gmes heeršvee Meg¤ keâj oslee Lee. jepesMe nce meye oesmleeW kesâ meeLe Yeuee-yegje keânves ueieer. jepesMe yeenj DeeÙee Deewj ceesšj meeFefkeâue oesmleer ceW hetje F&ceeveoej Lee, efkebâleg ueÌ[efkeâÙeeW Jeeues ceeceueeW mšeš& keâjkesâ legjble Jeneb mes Ûeuee ieÙee. Ùen MeeÙeo Gvekeâer keâes ÚesÌ[keâj. Fve ceeceueeW ceW Jen leye lekeâ nceW nJee Yeer veneR Deeef]Kejer cegueekeâele Leer. kegâÚ cenerveeW kesâ yeeo jepesMe keâe efveOeve ueieves oslee Lee, peye lekeâ keâesF& ieÌ[yeÌ[ ve nes peeÙes. Gmekesâ nes ieÙee Deewj Ssmee megveves ceW DeeÙee efkeâ Deheves efJeJeen kesâ kegâÚ Ssmes meceÙe kesâ keâ° kesâ meeLeer nce Les. Gmekesâ meeLe jnles ngS Je<eeX yeeo jbpevee keâe efocee]ieer meblegueve kegâÚ efnue Ûegkeâe Lee. ceQves Gmekeâer Deveskeâ Øesce-keâneefveÙeeW keâes osKee Deewj meÛe hetÚW nbmeer-nbmeer ceW oes peerJeve ve° nes ieÙes. ceQves Dehevee ‘yesmš-øeWâ[’ lees cesjs Éeje efueKeer ieÙeer Deveskeâ Øesce keâneefveÙeeW kesâ keWâõ ceW Kees efoÙee. Fme peerJeve ceW Fleveer ve]peoerkeâer oesmle Deye efceueves Jener Lee. Jeeuee veneR. Je<e& 1984 ceW ceQves Gmes Skeâ MeerMes kesâ øesâce ceQ mketâue, keâe@uespe ceW ueeskeâefØeÙe jne, efpeme keâejCe Jeeueer efie]Heäš Gmekesâ pevceefove hej oer Leer, efpeme hej efueKee ceQ mJeÙeb keâes ‘efJeMes<e’ mecePelee Lee Deewj Deheveer efjmheskeäš kesâ Lee—‘legce efpeÙees n]peejeW meeue, meeue kesâ efove neW heÛeeme Øeefle meÛesle jnlee Lee. uesefkeâve jepesMe kesâ Yeerlej Skeâ n]peej.’ ‘meÛÛee’ DeeefMekeâ efÚhee Lee, pees ceesnyyele keâes hetjs GHeâeve hej ueskeâj peelee Lee Deewj meceepe, megcegpe keâer keâesF& ]Keeme hejJeen Jeeheme Ûeueles nQ iÙeejnJeeR keäueeme ceW, hueer]pe. Je<e& veneR keâjlee Lee. Gmekesâ meeLe efyeleeÙes YeeJegkeâlee kesâ efoveeW keâes 1986 ceW nce oesyeeje jsJeeÌ[er mLeeveebleefjle nes ieÙes. leye lekeâ YegueeÙee veneR pee mekeâlee. GvneR efoveeW jepesMe Deewj Skeâ meeefnlÙe kesâ yeerpe cegPe ceW Hetâš Ûegkesâ Les. Ùeneb ceQ mebheke&â ceW DeeÙee ueÌ[keâer (ceeve ueerefpeS Gmekeâe veece jbpevee Lee, hueer]pe... vees Gme meceÙe kesâ meef›eâÙe ueIegkeâLeekeâej le®Ce pewve kesâ. Jes efjÙeue vesce) kesâ yeerÛe ienje Øesce nes ieÙee. ÙeÅeefhe Gmeer oewjeve ‘Deeieceve’ veece mes Skeâ ueIeg-heef$ekeâe efvekeâeueles Les. Gvekesâ ceQ iegÌ[ieebJe mes Jeeheme jsJeeÌ[er mLeeveebleefjle nes Ûegkeâe Lee. keâeÙee&ueÙe ceW ueIeg-heef$ekeâeSb heÌ{les-heÌ{les cegPes ueiee efkeâ cegPes efkebâleg meceÙe-meceÙe hej Gvekesâ mebheke&â ceW jnlee Lee. Gve efoveeW Yeer Skeâ ueIeg-heef$ekeâe efvekeâeueveer ÛeeefnS. ve meeOeve Les Deewj ve Iej-Iej ceW šsueer]Heâesve veneR nesles Les Deewj ceesyeeFue ]Heâesve lees mebheke&â. ]Kewj, efkeâmeer lejn keâesefMeMe keâjkesâ DeefveÙelekeâeefuekeâ ØeÛeueve ceW Les ner veneR. efuenepee he$e-JÙeJenej ner Skeâcee$e heef$ekeâe ‘jener’ Meg¤ keâer, efpemekesâ leerve Debkeâ ØekeâeefMele ngS. memlee meeOeve Lee, efpememes Skeâ-otmejs kesâ meceeÛeej efceueles Je<e& 1987 ceW ‘jener’ keâe ueIegkeâLee kesâ meceer#ee he#e Les. hej keWâefõle DeeuesKeeW keâe efJeMes<eebkeâ ØekeâeefMele efkeâÙee ieÙee. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 37 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

DeÛÚe efjmheebme efceuee. meeOeveeW kesâ DeueeJee Deewj meejer JÙeJemLee keâefJeÙeeW, yegefæpeerefJeÙeeW keâes Fme keâefJe-iees‰er ceW GheefmLele yeveleer Ûeueer ieÙeer. Je<e& 1987 ceW cesjs Éeje mebkeâefuele henueer keâje efoÙee. Jes Menj kesâ hegjeves veeceer JÙeefòeâ Les Deewj Gvekeâe hegmlekeâ ‘ueIegkeâLee-meceer#ee’ ØekeâeefMele ngF&, efpemeceW Mebkeâj ØeYeeJe cegPemes DeefOekeâ Lee. Fme keâefJe-iees‰er keâer cegPes Yevekeâ hegCeleebyeskeâj, YeieerjLe, efJe›eâce meesveer, meleerMejepe heg<keâjCee, lekeâ veneR ueieves oer ieÙeer Leer. efuenepee ueIegkeâLee-mebiees‰er [e@. Meceerce Mecee&, cegkesâMe Mecee& Deeefo kesâ ueIegkeâLee kesâ ceW GheefmLeefle keâce nes ieÙeer. peye cesjs MegYe-efÛeblekeâeW ves cegPes meceer#ee he#e hej keWâefõle DeeuesKe Les Deewj efJe<Ceg ØeYeekeâj, cegõe Fme ‘keâefJe-iees‰er’ keâer metÛevee oer lees cegPes efJeÕeeme veneR je#eme, jepeWõ ÙeeoJe, ceVet Yeb[ejer, Meeveer, vejWõ keâesnueer ngDee. ceQ peeÙe]pee uesves kesâ efueS Gme keâefJe-iees‰er mLeue hej Deeefo keâer ueIegkeâLee hej DeeOeeefjle efšhheefCeÙeeb LeeR. Fme hegmlekeâ ieÙee Deewj nwjeve nes ieÙee efkeâ mJeÙeb keâes cesje yeÌ[e YeeF& yeleeves ceW Ùen oeJee efkeâÙee ieÙee Lee efkeâ Ùen ueIegkeâLee kesâ meceer#ee he#e Jeeuee efce$e ner Gme iees‰er keâe cebÛe-mebÛeeueve keâj jne Lee. hej keWâefõle henuee mebkeâueve nw. Ùen oeJee efkeâlevee mener nw Deewj cegPes ueiee efkeâ Ùen cesjs meeLe Skeâ <eÌ[Ùeb$e Lee, pees cegPes efkeâlevee ]ieuele, Ùen yeele MeesOeeLeea peeveW. YeefJe<Ùe kesâ efueS yengle kegâÚ efmeKeekeâj ieÙee. keâjveeue mes Gve efoveeW yuewkeâ Sb[ JneFš šer. Jeer. hej Meece keâes peeves-ceeves ueIegkeâLeekeâej DeMeeskeâ YeeefšÙee peye ueIegkeâLeemeeefnlÙe hej DeeOeeefjle Skeâ keâeÙe&›eâce Øemeeefjle neslee Lee. Ssmes mebiees‰er mLeue {tÌb{les ngS Dee jns Les lees keâefJe-iees‰er kesâ ceW Skeâ keâeÙe&›eâce ceW Øeefmeæ meeefnlÙekeâej ßeer efJe<Ceg ØeYeekeâj DeeÙeespekeâ GvnW Yeer Deheves meeLe ues ieÙes. Jeneb YeeefšÙee peer ves Skeâ mee#eelkeâej ceW Fme hegmlekeâ ‘ueIegkeâLee-meceer#ee’ keâer ves hetÚe efkeâ cegkesâMe Mecee& keâneb nw? leye GvnW yeleeÙee ieÙee Deewj cesjer ÛeÛee& keâjles ngS keâne efkeâ GvnW veÙes uesKekeâeW mes efkeâ cegkesâMe Mecee& keâer iees‰er otmejs mLeue hej nw Deewj Jeneb keâe]Heâer DeeMeeSb nQ. Ùen cesjs efueS yeÌ[e Øeeslmeenve Lee. neueebefkeâ efieves-Ûegves ueesie ner ceew]peto nQ. leye DeMeeskeâ YeeefšÙee Jeneb mes ceQ keâe]Heâer meceÙe kesâ iewhe kesâ yeeo efJe<Ceg ØeYeekeâj peer mes efceuelee Ùen keânkeâj G" ieÙes efkeâ cegPes cegkesâMe Mecee& ves yegueeÙee nw, jne Lee, efkebâleg Ùen Gvekeâe yeÌ[hheve Lee efkeâ Jes legjble cegPes ceQ JeneR hej peeTbiee, Yeues ner Jeneb hej efieveleer kesâ Ûeej ueesie ‘efjke@âie>eF]pe’ keâjles Les. ner ceew]peto neW. Ssmeer IešveeDeeW ves cegPes YeefJe<Ùe kesâ efueS hÙeeme kesâ ceejs Jen ceÚueer ÚšhešeÙeer nw, meÛesle keâj efoÙee Lee. leeueeye ceW Yeer Ùeejes jepeveerefle DeeÙeer nw, oerJeej ceW mes jemles lewÙeej keâerefpeS, Deye keâceue kesâ Hetâue keâes Gieves ve oWies, Fmekesâ efueS ØeÙeeme yeej-yeej keâerefpeS. keâeF& Deewj keâerÛeÌ[ ves efceue kesâ Ùen keâmece KeeÙeer nw. heebJeeW leues oyeer ngF& ceešer ves hegkeâeje, pewmes petles hej yeÇMe ceejves mes petlee Ûecekeâlee nw, Fmeer Deevee lees nw ÙeneR, ve eflejmkeâej keâerefpeS. lejn Fme oewjeve cegPes Yeer jieÌ[s ueie-ueiekeâj Ùen mecePe ceW nbme, mee. efnob mg leeve, veJeYeejle šeFcme, ow. efnob mg leeve, Deeves ueiee Lee efkeâ Fve yegefæpeerJeer ueesieeW keâe JeemleefJekeâ Ûeefj$e ow. efš^yÙetve, keâLeeefyebye Deeefo he$e-heef$ekeâeDeeW ceW cesjer keâneefveÙeeb, keäÙee nw? MeeÙeo Je<e& 1988 keâer yeele nes. ]ie]peuekeâej ueIegkeâLeeSb Deeefo ØekeâeefMele ngFË. Devegefole ngFË, jsef[Ùees, šer. melÙeheeue mekeämesvee (Deye efoJebiele) kesâ meeLe efceuekeâj jsJeeÌ[er Jeer. mes Øemeeefjle ngFË. Fme oewjeve DeekeâeMeJeeCeer, jesnlekeâ keâer ceW Skeâ ‘ueIegkeâLee-mebiees‰er’ keâe keâeÙe&›eâce yeveeÙee ieÙee, DeeMee Megkeäuee, ow. efš^yÙetve kesâ Jeso ØekeâeMe yebmeue, ow. efpemeceW mekeämesvee peer efouueer kesâ kegâÚ Øeefmeæ uesKekeâeW keâes meeLe efnbogmleeve kesâ efJepeÙe efkeâMeesj ceeveJe ves cegPes Øemeeefjle, ueskeâj Deeves Jeeues Les. mekeämesvee peer iegÌ[ieebJe jnles Les Deewj ceQ ØekeâeefMele keâjkesâ efJeMes<e Øeeslmeeefnle efkeâÙee. ceneefJeÅeeueÙeeW jsJeeÌ[er. kesâ ]peesveue ÙetLe HesâefmšJeue ceW ueieeleej oes Je<eeX mes ceQ ‘meskebâ[ efpeme efove, efpeme meceÙe hej Ùen mebiees‰er DeeÙeesefpele yesmš Skeäšj’ hegjmkeâej mes hegjmke=âle ngDee, peyeefkeâ cenef<e& keâer peeveer Leer, efyeukegâue Gmeer efove, Gmeer meceÙe nceejs iees‰er oÙeevebo efJeÕeefJeÅeeueÙe, jesnlekeâ keâe ØeefleefveefOelJe keâjles ngS mLeue kesâ efvekeâš efmLele otmejs mLeue hej cesjs Skeâ Jeefj‰ Gòej Yeejle ÙegJee meceejesn (DeueerieÌ{ ceW) leLee DeefKeue meeefnlÙekeâej ‘efce$e’ ves Skeâ keâefJe-iees‰er keâe DeeÙeespeve keâje YeejleerÙe ÙegJee meceejesn (Dekeâesuee, ceneje°^ ceW) lekeâ henbgÛee. efoÙee Deewj nceejer mebiees‰er ceW Meeef1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 ceue nesves Jeeues mLeeveerÙe ØeceeCe-he$eeW Deewj cew[ume keâe {sj ueie ieÙee, efpememes ceQ Fme 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 38 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

]ieuele-Heânceer keâe efMekeâej nes ieÙee efkeâ veewkeâjer kesâ efueS HeâjceeÙee, peyeefkeâ Fve oesveeW efJeÉeveeW kesâ mee#eelkeâej hej ner ÛeÙeve kesâ meceÙe cegPes neLeeW-neLe efueÙee peeÙesiee, efkebâleg iebYeerj iees‰er keâe DeeÙeespeve efkeâÙee pee mekeâlee nw. ]peuoer ner cesjer Ùen ]ieuele-Heânceer otj nes ieÙeer. Fmekesâ Deefleefjòeâ Fme mebkeâueve ceW jcesMe yeòeje, ceneJeerj peeieles jnvee nw legcekeâes, meesvee veneR, Øemeeo pewve, peieoerMe keâMÙehe, he=LJeerjepe DejesÌ[e, keâceuesMe Ûeens efceues efHeâj jsle, efyeÚewvee veneR. YeejleerÙe, DeMeeskeâ YeeefšÙee, efmecej, meoes<e, DeMeeskeâ ueJe, Ûeueves keâer keâesefMeMe ceW keâebše ueiee, censMe ohe&Ce, cegkesâMe Mecee& keâer Ûeej-Ûeej, heebÛe-heebÛe ueIegkeâLeeSb osKees jesvee veneR, osKees jesvee veneR. nQ. Je<e& 1993 ceW ner cesje henuee Skeâue keâneveer meb«en Je<e& 1989 ceW efHeâj iegÌ[ieebJe Jeehemeer. ‘veJeYeejle ‘DeebKeW yeesueleer nQ’ melmeeefnlÙe Yeb[ej, efouueer Éeje ØekeâeefMele šeFcme’ ceW mebJeeooelee kesâ ¤he ceW keâeÙe& Meg¤ efkeâÙee. Gve efkeâÙee ieÙee. Fme meb«en keâe efJeceesÛeve Øeefmeæ meeefnlÙekeâej SJeb efoveeW jepeWõ YeejÉepe ‘nefjÙeeCee [smkeâ’ kesâ ØeYeejer nesles Les. veJeYeejle šeFcme kesâ lelkeâeueerve ØeOeeve mebheeokeâ [e@. efJeÅeeefveJeeme mener ceeÙeves ceW meÛÛee he$ekeâej efkeâmes keânles nQ Ùen ceQves jepeWõ efceße Éeje efkeâÙee ieÙee. YeejÉepe peer mes ner meerKee. Ùeefo ceQ Gvekesâ mebheke&â ceW ve neslee lees MeeÙeo he$ekeâeefjlee ceW Yeškeâ ieÙee neslee. Gve efoveeW Deye LeesÌ[er meer yeele keâceuesÕej peer keâer. 7 Deiemle meesnvee ceW ‘ef[p] veerueQ[ Deeboesueve’ Ûeue jne Lee. hetJe& ØeOeeveceb$eer 1993 keâes kegâ®#es$e efJeÕeefJeÅeeueÙe, kegâ®#es$e kesâ meervesš ne@ue ÛebõMesKej ves iegÌ[ieebJe kesâ efvekeâš YeeQ[meer ieebJe ceW ‘Yeejle ceW ow. efš^yÙetve keâneveer ØeefleÙeesefielee Je<e& 1993 ceW hegjmkeâej Ùee$ee keWâõ’ ceW jnvee Meg¤ keâj efoÙee Lee DeLee&le Ùen #es$e Øeehle keâjves Jeeues keâneefveÙeeW kesâ ÙegJee keâLeekeâejeW keâes hegjmke=âle jepeveerefle keâe keWâõ yevevee Meg¤ nes ieÙee Lee. Fme oewjeve ceoj efkeâÙee peevee Lee. efpeveceW cegKÙele: ÙegJee keâLeekeâej ØeefleYee Deewj šsjsmee, hetJe& ØeOeeveceb$eer ÛebõMesKej, lelkeâeueerve je°^heefle [e@. cegkesâMe Mecee& Les. keâceuesÕej peer keâeÙe&›eâce kesâ DeOÙe#e Les Deewj MebkeâjoÙeeue Mecee&, keâeb«esme DeOÙe#ee meesefveÙee ieebOeer, leeT lelkeâeueerve jepÙeheeue cegKÙe DeefleefLe Les. jepÙeheeue keâe Yee<eCe osJeerueeue, mJeeceer Deefie>JesMe, ef]Heâuce DeefYeveslee oeje efmebn, keâceuesÕej peer mes henues Lee. DecejerMe hegjer, ßeerosJeer Deeefo Deveskeâ Meef]KmeÙeleeW mes efceueves jepÙeheeue cenesoÙe ves Deheves Yee<eCe ceW keâne efkeâ cegPes keâe, meeLe jnves keâe DeJemej efceuee. yeeo ceW ow. pevemebosMe, yengle ]KegMeer ngF& efkeâ Fme keâeÙe&›eâce ceW cegbMeer ØesceÛebo kesâ heg$e je°^erÙe meneje ceW Ghe-mebheeokeâer keâer Deewj kegâÚ Je<eeX ceW cegPes keâceuesÕej DeeÙes ngS nQ. meye nwjeve. uesefkeâve meenye, jepÙeheeue Ùen DeeYeeme nes ieÙee efkeâ he$ekeâeefjlee keâe #es$e cesjs efueS vener keâe Yee<eCe Lee, keâewve yeerÛe ceW yeesues. keâceuesÕej peer ves Fme yeele nw. Fme oewjeve ceQ efJeefOe-mveelekeâ nes Ûegkeâe Lee, efuenepee keâes ye]Ketyeer mebYeeuee. keâceuesÕej peer ves Deheves JeòeâJÙe ceW keâne ‘je°^erÙe meneje’ mes ceQ Gme meceÙe kesâ mecceevepevekeâ Jesleve efkeâ jepÙeheeue cenesoÙe keânles nQ efkeâ ceQ cegbMeer ØesceÛebo keâe heg$e keâes ÚesÌ[keâj Jekeâeuele ceW Dee ieÙee. ntb. Skeâ Øekeâej mes Jes "erkeâ ner keânles nQ. ceQ GvnW yeleevee Je<e& 1993 ceW cesjer otmejer hegmlekeâ ‘ueIegkeâLee : Ûeentbiee efkeâ ceQ cegbMeer ØesceÛebo keâe heg$e veneR, yeefukeâ ceeveme heg$e jÛevee Deewj meceer#ee Âef°’ DeÙeve ØekeâeMeve, efouueer Éeje ntb. Ùen Deueie yeele nw efkeâ meceepe ceW heg$eeW keâer ÛeÛee& DeefOekeâ ØekeâeefMele keâer ieÙeer. Fme mebkeâueve ceW nefjMebkeâj hejmeeF&, nesleer nw Deewj ceeveme heg$eeW keâer keâce. keâceuesÕej peer ves jepÙeheeue efJe<Ceg ØeYeekeâj, jeceveejeÙeCe GheeOÙeeÙe, [e@. keâceue efkeâMeesj keâer yeele keâes lees mebYeeuee ner, meeLe-meeLe Gvekesâ Demejoej ieesÙevekeâe, [e@. nefj§ebõ Jecee& kesâ cegkesâMe Mecee& Éeje efueÙes ieÙes JeòeâJÙe mes ne@ue ceW ‘efheve [^e@he’ meeFueWme nes ieÙee Lee. ueIegkeâLee hej keWâefõle mee#eelkeâej nQ. cesjs meerefcele %eeve kesâ Gvekeâer neefpej-peJeeyeer keâer Ssmeer ner otmejer Iešvee iegÌ[ieebJe Devegmeej ßeer nefjMebkeâj hejmeeF& keâe ueIegkeâLee hej keWâefõle keâesF& ceW ngF&. ‘keâneveer’ hej iees‰er Leer. keâceuesÕej peer cegKÙe DeefleefLe Yeer otmeje ØekeâeefMele mee#eelkeâej GheueyOe veneR nw. Dee§eÙe& nw Les. keâceuesÕej peer ves DeeÙeespekeâeW keâes keâne efkeâ Deheves Menj kesâ efkeâ ueIegkeâLee Deewj Fmekeâer meceer#ee keâes heg° keâjves keâer ogneF& efkeâmeer jÛeveekeâej mes Yeer yegueJeeÙeW. Deye Ùen keâesF& keâefJe-iees‰er osves Jeeues ueIegkeâLeekeâejeW ves nefjMebkeâj hejmeeF& Deewj efJe<Ceg lees Leer veneR, Yeuee keâneveer hej keâewve yeesues? yenjneue DeeÙeespekeâeW ØeYeekeâj Éeje oer ieÙeer mešerkeâ efšhheef CeÙeeW hej keâesF& ]ieewj veneR ves cegPes yeesueves kesâ efueS Deecebef$ele keâj efoÙee. ceQves keâneveer hej 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 39 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

yeesueles ngS keâne efkeâ Deepekeâue keâer keâneefveÙeeW ceW keâeuepeÙeer nesleer Leer. hee$eeW keâe DeYeeJe nw. MejleÛebõ keâe ‘osJeoeme’, ke=â<Ce-Ûeboj ceQ F&ceeveoejer mes Fme yeele keâes mJeerkeâej keâjvee Ûeentbiee keâer ‘meesveesje’, cegbMeer ØesceÛebo kesâ ‘nesjer’ pewmes hee$e Deye efkeâ efJeJeen kesâ he§eele cesjs DeÛÚs-yegjs meceÙe ceW pewmee meeLe GhevÙeeme Ùee keâneveer ceW veneR nQ, efpevnW Ùeeo jKee peeÙes. cesjer Oece&helveer megceve Mecee& ves efoÙee, Jen DeefJemcejCeerÙe nw. Deye keâceuesÕej peer keâes yeesuevee Lee. GvneWves keâne efkeâ cesjer ceeleepeer ßeerceleer Mecee osJeer keQâmej jesie mes heerefÌ[le LeeR cegkesâMe Mecee& keânles nQ efkeâ Deepe osJeoeme veneR nw, ceQ GvnW Deewj uebyeer yeerceejer kesâ yeeo 28 efmelebyej 2009 keâes Gvekeâe yeleevee Ûeentbiee efkeâ JeemleJe ceW Deepe heejes ner veneR nw. Ùeefo osneble nes ieÙee. nce efyevee ceeb kesâ nes ieÙes. Fme keâ° kesâ meceÙe mener ceeÙeves ceW heejes nesieer lees osJeoeme Deehekeâes Deepe Yeer efceue ceW pees mesJee megceve ves cesjer ceelee peer keâer, Ssmeer mesJee ve lees peeÙesiee. GvneWves keâne efkeâ heejes osJeoeme keâes osJe oe keânleer ceQ heg$e nesles ngS keâj mekeâlee Lee Deewj ve ner cesjer meieer yenve Leer. yebieeue ceW Deheves mes yeÌ[s kesâ efueS mecceevehetJe&keâ ‘oeoe’ Ssmeer mesJee keâj mekeâleer Leer. Ùee ‘oe’ Meyo keâe ØeÙeesie efkeâÙee peelee nw. osJeoeme keâes Deheves peye cesje efJeJeen ngDee lees cesjer Skeâ Deebšer ßeerceleer mes yeÌ[e ceeveles ngS ner heejes osJeoeme keâes ‘oe’ keânleer Leer. jepe jeveer Ûeewneve (Heâjeroeyeeo) ves keâne efkeâ yesše! ceQ legPes keâceuesÕej peer Deheves yegefæceleehetCe& lekeâeX mes ßeesleeDeeW keâes Skeâ efkeâleeye otbieer, Gmekeâe veece nw— ‘Œeer megyeesefOeveer’, Jen Ûecelke=âle keâj osles Les. Deheveer yent keâes heÌ{Jeevee. peye GvnW helee Ûeuee efkeâ megceve ves Úhevee-Úheevee, mecceeefvele, hegjmke=âle nesvee, hegmlekeâeW cesjer ceelee peer keâer mesJee ceW efove-jele Skeâ keâj efoÙee lees keâer YetefcekeâeSb efueKevee Ùee hegmlekeâeW hej Sce. ef]Heâue nes peevee GvneWves keâne efkeâ yesše, lesjer yent keâes keâesF& ‘Œeer-megyeesefOeveer’ pewmeer Ûeer]peW cesjs meeLe Yeer jner nQ. efkebâleg ve peeves keäÙetb ceQ Fve heÌ{Jeeves keâer ]pe¤jle veneR nw, Ùen lees ]Kego ner ‘Œeermeye yeeleeW mes ØeYeeefJele veneR neslee ntb. cegPes ueielee nw efkeâ megyeesefOeveer’ efueKe mekeâleer nw! cegPes ueiee efkeâ Fmes keânles nQ— uesKekeâ Deeies Ûeueles nQ Deewj hegjmkeâej Gvekesâ heerÚs Ûeueles nQ. Demeueer hegjmkeâej. Ssmes DeeMeerJee&o kesâ meeceves Ú©e hegjmkeâejeW Ùeefo keâesF& ØeefleYeeMeeueer Úe$e Deehekeâer hegmlekeâeW hej Sce. keâe keâesF& ceesue veneR. efHeâue. Ùee heerSÛe. [er. keâjs lees Jen uesKekeâ keâes Yeer jemlee osMe keâer Dee]peeoer kesâ efueS kegâyee&efveÙeeb osves Jeeues Deheves efoKee mekeâlee nw, DevÙeLee ueskeäÛejj Yeleea nesves kesâ efueS keâer hetJe&peeW keâes kewâmes Yetue peeTb? cesjs hejoeoe DeeÛeeÙe& oerheÛebo peeves Jeeueer Sce. ef]Heâue Deeefo keâe uesKekeâ keâes keâesF& ueeYe veneR Deewj oeoe heb. ietievejece ceneve mJeleb$elee mesveeveer Les Deewj nesves Jeeuee. jÛevee ceW oce nesiee lees uesKekeâ keâes Ùeeo efkeâÙee pÙeesefle<e, mebmke=âle kesâ Øekeâeb[ efJeÉeve. meved 1876 ceW «eece peeÙesiee, DevÙeLee hegjmkeâejeW keâer Jepen mes keâewve, efkeâmes Ùeeo efyejOeevee (PepPej) ceW pevces DeeÛeeÙe& oerheÛebo ves meved 1928 jKelee nw. leguemeeroeme, metjoeme Ùee keâyeerjoeme keâes keâewve meer ceW mebmke=âle Yee<ee ceW pÙeesefle<e hej DeeOeeefjle Skeâ heeb[gefueefhe Dekeâeoceer keâe DeJee[& efceue ieÙee Lee? Ùes keâesF& Sce. S., lewÙeej keâer Leer. Deheves peerJeve kesâ Debeflece efoveeW ceW cesjs oeoe heerSÛe. [er. Yeer veneR Les. jÛevee henues nw, yeekeâer Ûeer]peW yeeo peer ves cegPes PepPej yegueJeekeâj Fme mebkeâueve keâes ØekeâeefMele keâer nQ. keâjves keâer FÛÚe Øekeâš keâer. Fmes efnboer ceW Devegefole keâjeves MeesOe keâeÙeeX kesâ veece hej Skeâ Úe$ee keâe veece Ùeeo Deewj ØekeâeefMele keâjeves kesâ efueS cegPes keâe]Heâer heeheÌ[ yesueves Deelee nw. Ùes LeeR pece&veer keâer Fje mejcee. Ùes ueIegkeâLeekeâej heÌ[s. Deblele: meved 2005 ceW Ùen ‘cegntle& oerheÛebefõkeâe’ jepekegâceej efvepeele (efmejmee) kesâ meeLe cesjs keâeÙee&ueÙe hej DeeÙeer Meer<e&keâ mes hegmlekeâ ¤he ceW meeceves DeeÙeer. LeeR Deewj cesjs efueS Ùen ÛeeQkeâe osves Jeeueer yeele Leer efkeâ pece&veer Je<e& 2000 ceW šwkeäme keâevetve hej cesjer Skeâ hegmlekeâ kesâ Skeâ efJeÕeefJeÅeeueÙe Éeje ueIegkeâLee hej heerSÛe. [er. keâjeÙeer Deb«es]peer ceW ØekeâeefMele ngF&. Øeieefle cewoeve, veÙeer efouueer ceW pee jner Leer Deewj Jen Yeer efnboer ueIegkeâLee hej. MeesOe keâeÙeeX kesâ DeeÙeesefpele efJeÕe hegmlekeâ cesues ceW Fmekeâe efJeceesÛeve šeFcme Øeefle Gmekeâer iebYeerjlee keâes osKekeâj cegPes Dee§eÙe& ngDee, keäÙeeWefkeâ Dee@Heâ Fbef[Ùee ØekeâeMeve mecetn kesâ lelkeâeueerve efveosMekeâ meent MeesOe keâeÙeeX kesâ efueS pees YeejleerÙe Úe$e nce ueesieeW mes mebheke&â jcesMe Ûebõ pewve Éeje efkeâÙee ieÙee Lee. pewve meenye Ûeenles Les keâjles Les, Gvekeâer ceebie ØeeÙe: ‘jsef[1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 ces[ meece«eer’ kesâ efueS ner efkeâ keâevetve hej DeeOeeefjle hegmlekeWâ Yeer efnboer Yee<ee ceW ØekeâeefMele 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 40 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

nesveer ÛeeefnS. Fvekeâes mebYeeuees Ùes Deheveer ner nQ, Deebmet keâes DeebKeeW mes Keesvee veneR. Ùes legcnejs jnWies meoe kesâ efueS, Fve ]peKceeW keâes Deye legcekeâes Oeesvee veneR. Deebmet DeebKeeW kesâ Yeerlej ner DeÛÚs ueieles nQ. mebJesoveMeerue JÙeefòeâ kesâ efueS Ùen mecePe uesvee ]pe¤jer nw efkeâ Skeâ ogefveÙee Gmekesâ ceve kesâ Yeerlej nw, pees ceemetce nw. Skeâ ogefveÙee,

meeceeefpekeâ ogefveÙee nw Deewj Fmekesâ leb$e kesâ yeerÛe Jen keâece keâj jne nw. Fve oesveeW kesâ yeerÛe ceW mener meblegueve yeveevee yengle ]pe¤jer nw. FmeefueS Deheves ceve ceW efÚhes Deheves cetue JÙeefòeâ keâes peerefJele jKeW Deewj JÙeeJeneefjkeâ ogefveÙee mes JÙeeJeneefjkeâlee keâer ner Dehes#ee jKeW. keâce efueKeW, uesefkeâve DeÛÚe efueKeW. ce. ve. 1445, meskeäšj Ûeej, Deye&ve Smšsš, iegÌ[ieebJe (nefj.)-122006. Heâesve : 9810022312 F&cesue- mukeshsharma69@gmail.com

1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234 1234567890123456789012345678901212345678901234

: Øeeefhle-mJeerkeâej :

Heejes (GHevÙeeme) : Heb. vejsMe kegâceej Mecee&, meer-803, mesšsueeFš Heeke&â, iegHeâe ceeie&, peesiesëJejer (Het.), cegbyeF&-60. cet. 50 ®. keâceuesëJej keâer Ùeeoieejer keâneefveÙeeb (keâneveer meb.) : meb. lespeHeeue efmebn Oeecee, efnob Hee@kesâš yegkeäme, peesjyeeie uesve, veÙeer efouueer-3. DeYeer Gcceero yeekeâer nw (keâneveer meb.) : [e@.meboerHe DekemLeer, keâMÙeHe HeefyuekesâMevme, efoueMeeo SkeämešWMeve-2, ieeefpeÙeeyeeo-5. cet. 200 ®. DeveekejCe (keâneveer meb.) : kegbâkej efkeâMeesj šb[ve, Henues Henue HeÇkeâeMeve, YeesHeeue. cet. 250 ®. ieueer keeuee Deece keâe ke=#e (keâneveer meb.) : kegbâkej efkeâMeesj šb[ve, Henues Henue HeÇkeâeMeve, YeesHeeue. cet. 175 ®. ÛeewHeej (keâneveer meb.) : [e@. metÙe&oerve Ùeeoke, veerjpe yegkeâ meWšj, meer-32, DeeÙe&veiej meesmeeÙešer, efouueer-110092. cet. 250 ®. meceeblej jsKeeDeeW kesâ yeerÛe (keâneveer meb.) : ÛebõHeÇkeâeMe Heeb[Ùs e, HejbleHe HeÇkeâeMeve, yeer-505, kewâueeMe efkenej, keâeveHegj-17. cet. 200 ®. 21 ßes<" keâneefveÙeeb (keâneveer meb.) : Hetpeeßeer, [eÙeceb[ Hee@kesâš yegkeäme, Skeäme-30, DeesKeuee Fb[. SefjÙee, veÙeer efouueer-110020cet. veejer Ùeefo Ûeens lees (keâneveer meb.) : Hetpeeßeer, ceveespe yegkeäme, 100/[er-5, ieesjeF& Heeš&-1, yeesefjkeueer (He.), cegbyeF&-400092. cet. 150 ®. ojkee]pee keâewve Keesuesiee (keâneveer meb.) : keâceuesMe YeejleerÙe, meeefnlÙe HeÇkeâeMeve, 10 HeÇLece leue, peeš Oece&Meeuee, efnmeej (nefjÙeeCee). cet. 75 ®. yetbo mes mecegõ lekeâ (ue. meb) : [e@. meleerMe ogyes, meeefnlÙe mebmLeeve, F&-10/663, GòejebÛeue keâe@ueesveer, ieeefpeÙeeyeeo-201102. cet. 495 ®. cejerve [^eFke kesâ ieºs (kÙebiÙe) : [e@. meleerMe Megkeäue, mebÙeesie HeÇkeâeMeve, 204-S, efÛebleeceefCe, Deej Sve Heer Heeke&â, YeeÙeboj, "eCes. cet. 100 ®. mkeHve veneR cejles... (keâekÙe mebieÇn) : jpeveer veÙÙej ceunes$ee, efMekevee HeÇkeâeMeve, meceÇeš keâe@cHueskeäme yesmeceWš, meernesj-466001. cet. 125 ®. Gpeuee Deemeceeb (keâe. meb.) : mebieerlee mke¤He ieerle, efMekevee HeÇkeâeMeve, meceÇeš keâe@cHueskeäme yesmeceWš, meernesj-466001. cet. 125 ®. HeebÛekeeb ceewmece (keâe. meb.) : efMeuHee meesveškeäkesâ, efMekeeveer efHeÇbšme&, 34 vÙet ceeleepeer efyeefu[bie, ceguegb[ (He.), cegbyeF&-400081. cet. 150 ®. nuoer efueHešs neLe (ieerle meb.) : [e@. keâefHeue kegâceej, jÛevee meeefnlÙe HeÇkeâeMeve, keâeueyee oskeer jes[, cegyb eF&-400 002. cet. 150 ®. metjpe mes meerKeW ... (ieerle meb.) : peieVeeLe efkeëJe, ieefjcee HeÇkeâeMeve, ceveesyeue, nvegceeve veiej, veeieoe-456 335. cet. 150 ®. Kegues leermejer DeebKe (]ie]peue meb.) : Ûebõmesve efkeješ, meceeblej HeefyuekesâMevme, lejevee, Gppewve (ce. HeÇ.). cet. 250 ®. GceÌ[e meeiej HeÇsce keâe (oesne meb.) : [e@. HeÇÅegce Yeuuee, HeÇsce meeefnlÙe HeÇkeâeMeve, meskeäšj 20, Menjer mebHeoe, keâwLeue-136027. cet. 50 ®. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

41

7 meeiej/meerheer

‘ØeJeemeer meeefnlÙe cegKÙeOeeje keâe ner Debie nw!’ – [e@. keâceue efkeâMeesj ieesÙevekeâe

([e@. keâceue efkeâMeesj ieesÙevekeâe osMe-efJeosMe ceW ‘ØesceÛebo mkeâe@uej’ Deewj ‘ØesceÛebõ efJeMes<e%e’ kesâ ¤he ceW efJeKÙeele nQ. ØesceÛebo hej 25 hegmlekeWâ, DevÙe efJe<eÙeeW hej 24 hegmlekeWâ, ØesceÛebo efJeÕekeâesMe kesâ oes Keb[, ØesceÛebo keâneveer jÛeveeJeueer 6 Keb[, ØesceÛebo hej 1400 he=‰eW kesâ De%eele SJeb DeØeehÙe meeefnlÙe keâer Keespe leLee ØekeâeMeve keâjves Jeeues, ueieYeie 3000 cetue omleeJes]peeW, he$eeW, heeb[gefueefheÙeeW, ]Heâesšes«eeHeâeW keâe meb«en keâjves Jeeues, efnboer kesâ ØeJeemeer meeefnlÙe kesâ cetuÙeebkeâve kesâ efueS leerve oMekeâeW mes keâeÙe&jle nQ. [e@. keâceue efkeâMeesj ieesÙevekeâe kesâ meeLe ‘keâLeeefyebye’ kesâ efueS [e@. megOee Deesce {eRieje keâer efJeMes<e yeeleÛeerle.) kesâ equeS MeesOe efJe<eÙe kesâ ÛeÙeve keâer mecemÙee mes petPe jne ieesÙevekeâe peer, Deehekeâe pevce lees Skeâ ceejJeeÌ[er Lee. Gme meceÙe [e@. veieWõ efnboer-efJeYeeie kesâ DeOÙe#e Les Deewj heefjJeej ceW ngDee, efHeâj meeefnlÙe keâer lejHeâ Deehekeâe Gvemes yeeleÛeerle keâjves ceW efJeÅeeLeea [jles Les. cesjs Øeefle Jes kegâÚ ®Peeve kewâmes ngDee? Jes keâewve mes DeejbefYekeâ ØesjCee œeesle Goej Les, keäÙeeWefkeâ ceQ ØeLece ßesCeer ceW GòeerCe& ngDee Lee. ceQves Les efpevneWves Deehekeâes meeefnlÙe-heLe keâe heefLekeâ yeveeÙee. Deehekeâes yeleeÙee nw efkeâ ceQ peÙeMebkeâj Øemeeo megOee peer, Deehe "erkeâ keânleer nQ, cesje pevce keâe Øesceer Lee Deewj ceQves yeeleÛeerle ceW Gvemes Skeâ ceejJeeÌ[er heefjJeej ceW ngDee pees JÙeeheejer Lee peÙeMebkeâj Øemeeo hej keâeÙe& keâjves keâe ØemleeJe Deewj hegMlewveer ]peceeRoejer Leer, hejbleg yeer. S. kesâ efkeâÙee. efkebâleg Jes lewÙeej veneR ngS. Fme hej ceQves efMe#eCe keâeue mes ner cegPeceW meeefnlÙe kesâ mebmkeâej Gvemes ØesceÛebo hej keâeÙe& keâjves keâer FÛÚe GlheVe nesves ueies. cesjs efhelee peer keâe yeÌ[e hegmlekeâeueÙe JÙeòeâ keâer lees GvneWves cegPemes kegâÚ efJe<eÙe Lee Deewj cesjs ceelee-efhelee keâes mJeeOÙeeÙe keâe yeÌ[e efueKekeâj ueeves keâes keâne lees ceQves ØesceÛebo hej Meewkeâ Lee. ceQves Fme hegmlekeâeueÙe mes Oeeefce&keâ Deewj GvnW meesuen efJe<eÙe efueKe keâj efoÙes Deewj meeceeefpekeâ meeefnlÙe heÌ{e Deewj ‘ceÙee&oe’, ‘ØeYee’, GvneWves ‘ØesceÛebo kesâ GhevÙeemeeW keâe efMeuhe ‘Ûeebo’, ‘ceeOegjer’, ‘nbme’ Deeefo Deveskeâ he$e-heef$ekeâeSb efJeOeeve’ efJe<eÙe hej Deheveer mJeerke=âefle Øeoeve lees heÌ{er neR. keâer. [e@. veieWõ kesâ Fme efveCe&Ùe ves cesje YeefJe<Ùe ceQ mecePelee ntb, meeefnlÙe keâer Deesj Deeves keâer leÙe keâj efoÙee, efkebâleg ceQ heerSÛe. [er. keâjves kesâ yeeo DevÙe ØeJe=efòe F&Õej ves ner Øeoeve keâer, efkebâleg Fme heeefjJeeefjkeâ heefjJesMe MeesOeeefLe&ÙeeW keâer lejn Ûeghe yew"ves keâes lewÙeej veneR Lee. ves Gmes cepeyetle yeveeÙee. yeer.S. keâjles meceÙe Skeâ keâefJe-iees‰er lees Deeheves DevÙe MeesOeeefLe&ÙeeW mes Deueie keäÙee ceW peÙe Mebkeâj Øemeeo yevee Lee Deewj ‘Deebmet’ kesâ kegâÚ heoeW keâe ceQves hee" efkeâÙee Lee. yeme meeefnlÙe Øesce ner efouueer ues DeeÙee efkeâÙee? Deewj efnboer meeefnlÙe mes Sce. S. keâer hejer#ee ØeLece ßesCeer ceW cegPes meve 1972 ceW heerSÛe. [er keâer GheeefOe efceueer heeme keâer. Fmekesâ Ghejeble Je<e& 1962 ceW ceQ efouueer keâe Deewj kegâÚ meceÙe yeeo ner ‘ØesceÛebo : efJeÕekeâesMe’ (heebÛe Keb[) ØeeOÙeehekeâ yevee Deewj efHeâj meeefnlÙe ner cesje peerJeve yeve ieÙee. keâer Ùeespevee keâer heefjkeâuhevee keâer Deewj ØesceÛebo kesâ yeÌ[s heg$e ßeerhelejeÙe keâe menÙeesie efueÙee Deewj ØesceÛebo keâer De%eele Deeheves Deheves meeefnlÙe Øesce keâes henÛeevee, DeØeehÙe jÛeveeDeeW, he$eeW, heeb[gefueefheÙeeW, omleeJes]peeW keâer Keespe Deewj meeefnlÙe Deehekeâe peerJeve yeve ieÙee, hejbleg DeOÙeÙeve ceW ueie ieÙee. Fmekesâ DeejbYe ceW iebieeØemeeo efJeceue Yeer cesjs Deewj DevegmebOeeve keâe efJe<eÙe ‘ØesceÛebo’ ner keäÙeeW Ûegvee? meeLe Les, hejbleg Jes ØeieefleMeerue Les Deewj Gme meceÙe veÙes-veÙes megOee peer, cegPes Deye ueielee nw efkeâ efveÙeefle ves ner cegPes yeves ØeieefleMeerue [e@. megOeerMe heÛeewjer ves ‘ØeieefleMeerue uesKekeâ Fmekesâ efueS Ûegvee Lee. ceQ Sce. S. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâjves kesâ yeeo heerSÛe.[er. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 42 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

mebIe’ kesâ Skeâ DeefOeJesMeve ceW cegPe pewmes ‘ieeÙe Úehe’ leLee efnbot YeüebefleÙeeW keâe meJeeue nw, Ssmee DeefOekeâebMe yeÌ[s uesKekeâeW kesâ meeLe kesâ meeLe menÙeesie keâjves hej Gvekeâer Yelme&vee keâer Deewj keâne neslee nw. FOej De%esÙe keâer pevce Meleeyoer Ûeue jner nw. efnboer efkeâ efJeceue keâes Gme DehejeOe ceW ‘ØeieefleMeerue uesKekeâ mebIe’ kesâ ØeieefleMeerue uesKekeâ GvnW JÙeefòeâJeeoer leLee Decesefjkeâve mes efvekeâeue yeenj keâjvee ÛeeefnS. Fme hej efJeceue Fleves SpeWš keânles jns nQ, efkebâleg [e@. veeceJej efmebn pewmes ØeieefleMeerue YeÙeYeerle ngS efkeâ GvneWves cesje meeLe ÚesÌ[ efoÙee. Ùen Skeâ Yeer GvnW yeÌ[e uesKekeâ ceeve jns nQ. ØesceÛebo hej oefuele uesKekeâ Øekeâej mes DeÛÚe ner ngDee. Ùeefo efJeceue cesjs meeLe jnles lees keâF& Øekeâej kesâ Deejeshe ueiee jns nQ. GvneWves ‘jbieYetefce’ GhevÙeeme Gvekeâer leLeekeâefLele ØeieefleMeeruelee yeeOekeâ ner yeveleer. ceQ Deye keâes peueeÙee Yeer, efkebâleg ØesceÛebo keâer cenevelee Deewj keâeuepeÙeerlJe hetjer leewj hej ØesceÛebo kesâ Øeefle meceefhe&le nes ieÙee Deewj cesjs ceve De#egCCe jnsiee. Gve pewmee keâesF& otmeje uesKekeâ efnboer ceW keäÙee, ceW ØesceÛebo keâes ueskeâj lejn-lejn keâer keâuheveeSb pevce uesves efkeâmeer YeejleerÙe Yee<ee ceW veneR nw. ueieeR. Fmekesâ yeeo ‘ØesceÛebo : efJeÕekeâesMe’ (oes Keb[) meve Deehekesâ ØesceÛebo mebyebOeer MeesOe keâeÙeeX mes osMe1981 ceW Úhes Deewj efpelevee JÙeehekeâ Gmekeâe mJeeiele ngDee, efJeosMe ceW Deehekeâes ]Ketye Øeefle‰e efceueer, efkebâleg Yeejle kesâ Gmeves lees cegPes ncesMee kesâ efueS ØesceÛebo keâe yevee efoÙee. kegâÚ ØeieefleMeerue uesKekeâeW ves Deehekesâ keâeÙe& keâer Ùee lees ÛeefueS, DevegmebOeeve kesâ efueS ØesceÛebo peer keâes Ghes#ee keâer nw Ùee Gmekeâer leke&ânerve DeeueesÛevee keâer nw. Fve Ûegve efueÙee hej Deeheves lees peerJeve keâer nj $e+leg ØesceÛebo ØeieefleMeerueeW keâe Deehekesâ Øeefle Ssmes Dee›eâesMe leLee Ghes#ee meeefnlÙe keâes os oer. Ssmee keäÙee nw ØesceÛebo meeefnlÙe ceW? keâe keäÙee keâejCe nw? Deepe keâue lees Fme hej yengle mes Dee#eshe ueieeÙes pee megOee peer, Deehe "erkeâ keânleer nQ efkeâ cesjs ØesceÛebo mebyebOeer jns nQ Deewj keâF& lejn keâer YeüebefleÙeeb HewâueeÙeer pee jner keâeÙeeX keâer osMe-efJeosMe ceW ]Ketye ØeMebmee ngF& nw. Yeejle ceW pewveWõ, nQ. Oece&Jeerj Yeejleer, ØeYeekeâj ceeÛeJes, Ûebõkeâeble JeebefoJe[skeâj, efJe<Ceg keâeble MeeŒeer, keâuÙeeCeceue ueesÌ{e, Dece=lejeÙe, Dece=leueeue Deehekesâ Fme ØeMve keâe keäÙee Gòej otb? ceQves ØesceÛebo hej keâece keâjles meceÙe Ùen keâYeer veneR meesÛee efkeâ cesjs peerJeve keâer veeiej, FbõveeLe ceoeve, jcesMe kegbâleue cesIe, ieesheeue jeÙe, osJesMe "ekegâj, heg<heheeue efmebn, efJeveÙe, ce=Ceeue heeb[s Deewj ve peeves efkeâleveer $e+legSb, efkeâleves Jemeble JÙeleerle nes ieÙes. Oegve Leer lees efkeâleves uesKekeâeW ves cesjs keâeÙeeX hej efueKee nw Deewj efJeosMe ceW Ùener efkeâ Ùen keâece hetje nesvee ÛeeefnS efpememes otmejs keâece hej Fbe[f Ùee Dee@eH]f eâme ueeFyeÇjs er ves Deheveer ‘ØesceÛebo’ hegemf lekeâe (1980) ueietb. Deye peye ceQ 72 Je<e& keâe nes ieÙee ntb lees meceÙe keâe, $e+leg keâe yeesOe DeJeMÙe jnlee nw efkeâ meceÙe Deye keâce nw Deewj ceW, Øees. ieesefJebo veejeÙeCe ves Deheveer Deb«es]peer hegmlekeâ ‘cegbMeer keâece yengle nw. efkeâmeer Yeer yeÌ[s keâece ceW Deehekeâes Deheveeheve, ØesceÛebo’ (1978) ceW pees Decesefjkeâe (yeesmšve) efmLele ØekeâeMeve Dehevee DeefmlelJe SJeb keâeue-yeesOe efJemce=le keâjvee neslee nw. peer. kesâ. ne@ue Sb[ kebâheveer ves ØekeâeefMele keâer Leer ØesceÛebo kesâ mebYeJele: Fmes ner meceeefOe keâer oMee keâne ieÙee nw. FmeceW efJeMes<e%e kesâ ¤he ceW cesje GuuesKe efkeâÙee nw. OÙeeve jns, leye pevce-ce=lÙeg, jele-efove Deeefo keâer Ûeslevee efJeueghle nes peeleer lekeâ cesje ‘ØesceÛebo : efJeÕekeâesMe’ (1981) Úhee veneR Lee. pece&veer kesâ Øees. ueesLeej ueglmes kesâ Dee«en hej cesjer Skeâ hegmlekeâ nw Deewj yeme keâece ner keâece Deewj ue#Ùe ner OÙeeve ceW jnlee ‘ØesceÛebo : Melejbpe kesâ efKeueeÌ[er’ kesâ Jes men-uesKekeâ yeves pees nw. Ùen efmLeefle FmeefueS yeveer efkeâ ØesceÛebo-meeefnlÙe Deehekeâes ØesceÛebo Meleeyoer Je<e& 1980 ceW hetJeexoÙe ØekeâeMeve veÙeer Deheves ceW ueerve keâj ueslee nw. Deehe ØesceÛeboceÙe nes peeles nQ. ØesceÛebo keâes peye Deehe Gvekeâer Âef° mes osKeles nQ Deewj Deheves efouueer mes Úheer Leer. megOee peer, [e@. ueglmes mes cesjer YeWš efJeÛeejeW keâe Gve hej DeejesheCe veneR keâjles lees ØesceÛebo Deheves keâesuekeâòee ceW ngF& Leer 1979 ceW Deewj Jes cesjs ØesceÛebo mebyebOeer meejs ojJee]pes Keesuekeâj Deehekesâ ceve ceW yew" peeles nQ efHeâj keâeÙeeX kesâ ØeMebmekeâ yeve Ûegkesâ Les. pece&veer ceW efnboer Øees]Hesâmej Deehe ØelÙeskeâ Jemleg ceW Gvekeâer ner ÚefJe osKeles nQ. keâeefueoeme, leeefleÙeevee Deesjve mkesâFÙee ves meve 2004 ceW cegPe hej Skeâ leguemeeroeme Deewj ØesceÛebo keâe meeefnlÙe Ssmee ner nw efpemeceW uesKe efueKee Lee pees pece&ve heef$ekeâe ceW Úhee Lee. Fšueer kesâ ienjs Glej keâj ner ceesleer leueeMe efkeâÙes pee mekeâles nQ. peneb Øees]Hesâmej Deceyešex vejosuee (vesheume, Fšueer) ves ‘keâHeâve’ keâneveer lekeâ ØesceÛebo hej ueies Dee#esheeW Deew j Hew â ueeÙeer peeves Jeeueer kesâ Deb«es]peer DevegJeeoeW hej Skeâ hegmlekeâ FšsefueÙeve Yee<ee ceW 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 43 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâece keâjlee jntbiee. Gmekesâ yeeo ceQ Deepe lekeâ cee@efjMeme, efueKeer. Fmekeâe ØekeâeMeve vesheume mes 1998 ceW ngDee Deewj Decesefjkeâe, FbiueQ[, metjerveece, Deeefo osMeeW ceW YeejleJebefMeÙeeW 287 he=‰ keâer Ùen MeesOe-hegmlekeâ cesjs Éeje Øeoòe meece«eer kesâ Éeje efnboer ceW jÛes meeefnlÙe kesâ ØeÛeej-Øemeej leLee Øeefle‰e kesâ DeeOeej hej efueKeer ieÙeer. cee@efjMeme ceW DeefYecevÙeg Devele ves Jeneb efueS efvejblej keâece keâjlee jne ntb. efnboer kesâ ØeJeemeer meeefnlÙe kesâ Deb«espeer-efnboer De]KeyeejeW SJeb heef$ekeâeDeeW ceW cesjs meeefneflÙekeâ mes cegPes ØesceÛebo pewmee ner Øesce nes ieÙee nw. keâeÙeeX hej uesKe efueKes. Ùen ceQves Deehekeâes Skeâ mebef#ehle-mee mebYeJele: Deehe Dekesâues Ssmes DeeueesÛekeâ Deewj efJeJejCe efoÙee nw. ØeieefleMeerueeW kesâ Dee›eâesMe keâe Skeâ yeÌ[e keâejCe Ùen Yeer nw efkeâ GvneWves ØesceÛebo hej pees ceekeäme&Jeeoer MeesOekeâceea nQ pees efJeosMeeW ceW jÛes pee jns efnboer meeefnlÙe SkeâeefOekeâej yeveeÙee Lee, pees leLÙenerve SJeb leke&ânerve efceLekeâ keâes Fleveer iebYeerjlee mes uesles nQ. efJeosMeeW ceW jÛes pee jns ieÌ{s Les, cesjs MeesOe efve<keâ<eeX mes efÚVe-efYeVe nes ieÙes. efJeiele keâF& efnob er meeefnlÙe keâes ØeJeemeer meeefnlÙe keân keâj cegKÙe Oeeje oMekeâeW mes ØelÙeskeâ ØeieefleMeerue Skeâ ner Øekeâej keâer JÙeeKÙee mes otj efkeâÙee pee jne nw. efJeosMeeW ceW efnob er kesâ yengle mes keâjlee Lee, keâesF& veÙeer yeele keânves keâer mebYeeJevee ner meceehle uesKekeâ ØeJeemeer meeefnlÙekeâej keânueJeevee hemebo veneR keâj oer Leer. Ùes veneR Ûeenles Les efkeâ ØesceÛebo hej keâesF& DeØeieefleMeerue keâjles. meeefnlÙe keâYeer ØeJeemeer veneR neslee, Fbmeeve ØeJeeme keâece keâjs Deewj Gvekesâ Yeüecekeâ efve<keâ<eeX leLee ØesceÛebo keâes ceW jnlee nw. YeejleJebMeer meesÛeles nQ efkeâ ØeJeemeer meeefnlÙekeâej Fmlesceeue keâjves keâer jepeveereflekeâ meeefpeMe keâes efvejeJe=òe keâjs. keân keâj GvnW neefMeÙes hej [euee pee jne nw, Gvekeâe ØeieefleMeerueeW ves cesjs meeLe kegâÚ veÙee veneR efkeâÙee. FvneWves efnboer mener cetuÙeebkeâve veneR nes jne. Deeheves ØesceÛebo Deewj kesâ Deveskeâ uesKekeâeW keâe Ssmee ner Ûeefj$e nveve leLee Deheceeve ØeJeemeer meeeefnlÙe hej Dehevee peerJeve nesce keâj efoÙee. efkeâÙee nw. Ùeneb lekeâ efkeâ GvneWves [e@. jeceefJeueeme Mecee&, Deehe Gvekeâer Fme Jesovee keâes keâneb lekeâ cenmetme keâjles ef$eueesÛeve MeeŒeer lekeâ keâes Deheceeefvele efkeâÙee Deewj Gvekeâer efveboe nQ? keâer. Ùen mener nw efkeâ ØesceÛebo kesâ yeeo ceQves ØeJeemeer meeefnlÙe hej efJeMes<e keâeÙe& efkeâÙee nw. efnboer ceW ceQ henuee uesKekeâ ntb ØesceÛebo kesâ yeeo Deeheves ØeJeemeer meeefnlÙe hej efpemekeâer 6 hegmlekeWâ efnboer kesâ ØeJeemeer meeefnlÙe hej ØekeâeefMele keâece efkeâÙee nw. ØeJeemeer meeefnlÙe hej keâF& hegmlekeWâ Deewj ngF& nQ—‘DeefYecevÙeg Devele : Skeâ yeeleÛeerle’ (1985), ‘efnboer keâe ØeJeemeer meeefnlÙe’ «ebLe Yeer efueKee nw. efpe%eemee ‘DeefYecevÙeg Devele : mece«e keâefJeleeSb’ (1998), ‘DeefYecevÙeg nw efkeâ Deehekeâe ®Peeve Deewj ueieeJe efnboer kesâ ØeJeemeer Devele : ØeefleefveefOe jÛeveeSb’ (1999), ‘cee@efjMeme keâer efnboer meeefnlÙe kesâ Øeefle kewâmes ngDee? keâneefveÙeeb’ (2000), cee@efjMeme kesâ je°^-keâefJe yeÇpeWõ kegâceej ngDee Ùen efkeâ Je<e& 1980 ceW ØesceÛebo pevce-Meleeyoer Yeiele ‘ceOegkeâj’ keâeJÙe-jÛeveeJeueer (2003) leLee ‘efnboer hej ceQves efouueer ceW ‘hesÇceÛebo pevce-Meleeyoer je°^erÙe meefceefle’ keâe ØeJeemeer meeefnlÙe’ (2011). Fve Ú: hegmlekeâeW kesâ keâe ie"ve efkeâÙee. pewveWõ kegâceej Fmekesâ DeOÙe#e Deewj ceQ ceneceb$eer Deefleefjòeâ ceQves efnboer kesâ ØeJeemeer uesKekeâeW keâer ueieYeie leerme leLee lelkeâeueerve ØeOeeveceb$eer ßeerceleer Fbefoje ieebOeer Fmekeâer mebj#ekeâ hegmlekeâeW keâer YetefcekeâeSb, Deveskeâ uesKekeâeW hej uesKe SJeb Gvekeâer LeeR. cesjer ØesjCee mes cee@efjMeme ceW ØesceÛebo pevce-Meleeyoer keâe hegmlekeâeW keâer meceer#eeSb efueKeer nQ. ceQves Yeejle mes efvekeâueves meceejesn DeeÙeesefpele ngDee Deewj Yeejle mejkeâej ves cegPes Deewj Jeeueer heef$ekeâeDeeW — ‘mee#eelkeâej’, ‘Meyo Ùeesie’, ‘jepeYee<ee pewveWõ keâes Dehevee ØeefleefveefOe yevee keâj Yespee. ceQves cee@efjMeme ceW cebpet<ee’, ‘yeguebo-ØeYee’ Deeefo kesâ ØeJeemeer meeefnlÙe efJeMes<eebkeâ ØesceÛebo kesâ cetue omleeJes]peeW, he$eeW, heeb[gefueefheÙeeW, ]Heâesšes«ee]HeâeW efvekeâueJeeÙes nQ Deewj kegâÚ DevÙe heef$ekeâeSb Yeer cesjer ØesjCee hej keâer Skeâ ØeoMe&veer ueieeÙeer efpemekeâe GodIeešve ØeOeeveceb$eer [e@. Ssmes efJeMes<eebkeâ efvekeâeue jner nQ. Ùen yeele mhe° keâjvee efMeJemeeiej jece iegueece ves efkeâÙee. Fmeer meceÙe cesjer YeWš Ûeenlee ntb efkeâ pees efJeJejCe ceQves Deehekeâes yeleeÙee nw Deelce DeefYecevÙeg Devele leLee DevÙe Øeefleef‰le uesKekeâeW mes ngF&. Jeneb ØeMebmee kesâ efueS veneR nw, yeefukeâ Ùen yeleeves kesâ efueS nw efkeâ ceQ efnboer uesKekeâeW kesâ Øesce mes Flevee DeefYeYetle ngDee efkeâ ueewšles efkeâleveer efoMeeDeeW ceW ØeJeemeer meeefnlÙe kesâ efJekeâeme Deewj meceÙe ceQves mebkeâuhe efkeâÙee efkeâ cee@efjMeme kesâ efnboer meeefnlÙe kesâ Gmekeâer Øeefle‰e kesâ efueS keâece nes jne nw. Yeejle ceW ØeÛeej-Øemeej leLee Øeefle‰e kesâ efueS peerJeve-heÙeËle 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 44 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

ieesÙevekeâe peer efpeme efJe<eÙe hej nce yeele

ueIegkeâLee

keâj jns nQ Gmekeâer peevekeâejer nceejs efueS yengle cenlJehetCe& nw Deehekesâ efJeJejCe keâes keâesF& DevÙeLee veneR uesiee.... " veerlee ßeerJeemleJe Deye ceQ Deehekesâ ØeJeemeer meeefnlÙe kesâ veecekeâjCe leLee nce meyeves Deheves yeÛeheve ceW oeoer-veeveer kesâ cegbn mes Gme hej kegâÚ ØeJeemeer uesKekeâeW keâer Deeheefòe kesâ ØeMve keâes ueslee mebYeJele: ogefveÙee keâer meJe&ØeLece ueIegkeâLee megveer nw... Ùekeâerveve ntb. cegPes ceeuetce nw efkeâ kegâÚ uesKekeâeW ves Ùen Deeheefòe G"eÙeer ogefveÙee keâer henueer ueIegkeâLee—‘‘Skeâ Lee jepee-Skeâ Leer nw efkeâ meeefnlÙe ØeJeemeer veneR neslee Deewj ØeJeemeer keânkeâj jeveer, Deej#eCe ceebievee DevegeÛf ele nw. ceQ keâF& Ssmes ØeJeemeer meeefnlÙekeâejeW oesveeW cej ieÙes ]Kelce keâneveer.’’ keâes peevelee ntb pees ØeJeemeer mebkeâueveeW ceW Úheles nQ, Úhevee Deepe Jen ueIegkeâLee Ùeeo Deeleer nw lees meesÛeleer ntb... Ûeenles nQ hej ØeJeemeer meeefnlÙekeâej keânueevee hemebo veneR jepee-jeveer Les Deeef]Kej, lees ceewle Yeer ceecetueer veneR ngF& keâjles, Fmekesâ efueS yeÌ[s-yeÌ[s JeòeâJÙe osles nQ, hej Ùen oesnjer nesieer. oesveeW Meener ceewle cej ieÙes neWies Skeâ yeej ceW ner. veerefle keäÙeeW? FmeerefueS jepee-jeveer keâer keâneveer Yeer ]Kelce nes ieÙeer. Ùen "erkeâ nw, meeefnlÙe ØeJeemeer veneR neslee, efkebâleg ceiej Deece Deeoceer jesp] e Lees[Ì e-Lees[Ì e cejlee nw Deheveer Gmekeâe uesKekeâ ØeJeemeer nw Deewj ØeJeemeer uesKekeâ kesâ jÛes leceece $eemeefoÙeeW kesâ meeLe, FmeerefueS Deepe Yeer ef]peboe nw meeefnlÙe keâes ØeJeemeer keânvee keäÙeeW DevegefÛele nesvee ÛeeefnS? Deece Deeoceer mewkeâÌ[eW ueIegkeâLeeDeeW ceW. Demeue ceW efJeosMeeW ceW YeejleJebefMeÙeeW Éeje jÛes meeefnlÙe kesâ 294, osJehegjer keâe@ueesveer, hees. ietpejKesÌ[e-cent (ce. Øe.) efueS ØeJeemeer meeefnlÙe Flevee ØeÛeefuele leLee ueeskeâefØeÙe nes ieÙee nw efkeâ Deye Gmekeâe ØeÙeesie yebo keâjvee keâef"ve nw. Jewmes keânueJeeÙes peeles nQ. efnob er meeefnlÙe ceW Ssmee keäÙeeW nw...? ner ‘ØeJeemeer’ Meyo Fme meeefnlÙe keâes neefMeÙes hej [eueves leLee megOee peer, ceQ Deehekeâer yeele mes mencele ntb efkeâ efJeosMeer Deej#eCe keâer megefJeOee osves kesâ efueS veneR nw. Ùen lees Fme Yee<eeDeeW kesâ ØeJeemeer uesKekeâeW kesâ meeefnlÙe keâes Gve osMeeW ceW meeefnlÙe keâer henÛeeve Deewj efJeefMe°lee kesâ efueS nw. ‘ØeJeemeer’ ØeJeemeer-meeefnlÙe veneR keâne peelee nw. cesje %eeve meerefcele nw, Meyo uesKekeâeW kesâ Deheceeve kesâ efueS veneR Gvekesâ mecceeve kesâ hejbleg ¤me, Ûeerve, peeheeve keâer keäÙee efmLeefle nw keân veneR efueS nw. Gvekeâer Deueie henÛeeve kesâ efueS nw Deewj Gvekesâ mekeâlee, efkebâleg efnboer ceW ØeJeemeer uesKekeâeW kesâ meeefnlÙe keâes Ùeefo mJeleb$e cetuÙeebkeâve keâer hejbheje keâes DeejbYe keâjves kesâ efueS nw. ØeJeemeer-meeefnlÙe keâne peelee nw lees Ùen efnboer keâe leLee meeefnlÙe efnboer kesâ DeefOekeâebMe ØeJeemeer uesKekeâeW keâes Gme ØeJeemeer Meyo keâe Deheceeve kewâmes nes ieÙee? efnboer keâe ØeJeemeer meeefnlÙe Deheveer hej Deeheefòe veneR nw. Jes Deheveer efJeefMe°lee kesâ meeLe efnboer keâer Deueie henÛeeve Ûeenlee nw Deewj efnboer meeefnlÙe keâer cegKÙe Oeeje cegKÙe Oeeje kesâ Debie yeves jnles nQ. Ssmes efmLeefle ceW Jes keäÙeeW keâe Yeer Debie yeves jnvee Ûeenlee nw. Ùen Ssmes ner nw, pewmes Deheveer henÛeeve, Dehevee DeefmlelJe cegKÙe Oeeje ceW efJeueerve ÚeÙeeJeeo, ØeieefleJeeo, veÙeer keâefJelee leLee keâLee meeefnlÙe ceW keâjvee ÛeenWies? DeebÛeefuekeâ GhevÙeeme, veÙeer keâneveer, meÛesleve keâneveer, meceeblej Ùeneb ceQ Deehemes mencele veneR... efnboer kesâ keâneveer Deeefo, Deheveer mJeleb$e meòee kesâ meeLe efnboer meeefnlÙe keâe DeefOekeâebMe YeejleJebMeer uesKekeâeW keâes ØeJeemeer Meyo hej efnmmee yeveer jneR. ØeJeemeer meeefnlÙe kesâ jÛeveekeâej Yeejle kesâ Deeheefòe nw. efJeosMeer Yee<eeDeeW ceW ‘ØeJeemeer’ Meyo meeefnlÙe efnboer jÛeveekeâejeW keâer leguevee ceW efYeVe heefjefmLeefleÙeeW, efYeVe kesâ efueS ØeÙeesie veneR efkeâÙee peelee. Deb«esp] eer ceW efkeâmeer Yeer heefjJesMe leLee efYeVe mebJesoveelcekeâ mebmeej ceW peerles nQ. Gvekesâ osMe ceW yew" keâj efueKee ieÙee meeefnlÙe Deb«esp] eer meeefnlÙe meccegKe jÛeveelcekeâ oyeeye leLee jÛeveelcekeâ mejeskeâej Yeer efYeVeneslee nw. ceQ Ssmes yengle mes øeWâÛe uesKekeâeW keâes peeveleer ntb efYeVe nQ. pees Decesejf keâe ceW yew" keâj øeâebmeermeer Yee<ee ceW efueKeles nQ cee@efjMeme kesâ efnboer uesKekeâeW keâer heerÌ{er lees Gmeer osMe ceW hej Jes ØeJeemeer øeâebmeermeer uesKekeâ1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 veneR efme]He&â øeWâÛe uesKekeâ 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 45 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

ueIegMeesOe

pevceer nw, Dele: Jes Deheves hetJe&peeW kesâ osMe keâer Dehes#ee Deheves keâne peelee nw lees kegâÚ ØeJeemeer uesKekeâeW keâes keäÙeeW Deeheefòe osMe keâer mecemÙeeDeeW Deewj leveeJeeW ceW DeefOekeâ GuePes ngS nQ nesleer nw. kegâÚ ØeJeemeer uesKekeâ Fme efJeefMe°lee keâes, Fme Deewj Gvekeâer jÛeveeDeeW ceW Gvekeâe osMe DeefOekeâ yeesuelee nw. Jes veecekeâjCe keâes Deej#eCe osvee ceeveles nQ efkebâleg cegPes %eele veneR efnboer ceW efueKe jns nQ, FmeefueS Jes efnboer kesâ meeefneflÙekeâ meceepe nw efkeâ efkeâmeer ØeJeemeer uesKekeâ ves Deej#eCe keâer ceebie keâer nes. kesâ nQ, uesefkeâve ØeJeemeer meeefnlÙe keâer Gvekeâer Deueie henÛeeve keâes pees mJeÙeb keâes keâce]peesj ceevelee nes Ùee JeemleJe ceW keâce]peesj nce efceše veneR mekeâles. Decesefjkeâe, FbiueQ[ Deeefo osMeeW kesâ nes, ogye&ue nes, DeefJekeâefmele nes, Jen mJeÙeb kesâ efueS Deej#eCe ØeJeemeer efnboer uesKekeâeW keâer henueer heerÌ{er ner jÛevee-keâce& ceW ceebielee nw. ØeJeemeer efnboer uesKekeâ Ùen lees Ûeenlee nw efkeâ Gmes mebueie> nw. Ùes Jes YeejleerÙe nQ pees GÛÛe-efMe#ee DeLeJee DeÛÚer heÌ{e peeÙes, Gmekeâer henÛeeve keâer peeÙes, efkebâleg Gmeves keâYeer veewkeâjer kesâ efueS Fve osMeeW ceW ieÙes nQ. Jeneb DeepeerefJekeâe leLee mJeÙeb keâes keâce]peesj SJeb ogye&ue keânkeâj DeeueesÛekeâeW mes meeceeefpekeâ peerJeve Deb«ess]peer Yee<ee mes Ûeuelee nw Deewj Ùes jÛevee Deej#eCe keâer ceebie veneR keâer. keâjles nQ Deheveer ceele=Yee<ee efnboer ceW. Ùen efmLeefle GvnW Yeejle kesâ ieesÙevekeâe peer efJeosMeeW ceW jÛes pee jns meeefnlÙe efnboer uesKekeâeW mes efveleeble Deueie yeveeleer nw. Ùes Ûeenles lees hej Skeâ ceesnj meer ueiee oer ieÙeer nw efkeâ Jen ‘vee@mšseuf p] ekeâ’ Deb«es]peer Yee<ee ceW jÛevee keâj mekeâles Les, uesefkeâve Yee<ee leLee meeefnlÙe nw. Deeheves Yeer keâne efkeâ ‘Fme ØeJeemeer meeefnlÙe osMe-Øesce GvnW efnboer Yee<ee keâer Deesj ues peelee nw Deewj Jes ceW efve§eÙe ner vee@mšsefu]peÙee nw.’ keäÙee meeefnlÙe me=peve kesâ mJeosMe-hejosMe kesâ ÉbÉ ceW Deheves jÛeveelcekeâ #eCeeW keâes peerles efueS efJe<eÙeeW keâer keâesF& keâmeewšer nw? ‘vee@mšsefu]peÙee’ nQ ceveesYetefce Deewj mebJesoveelcekeâ mebmeej keâer me=ef° keâjles nQ. meeefnlÙe ceW Jeefpe&le nw? Deiej nce efnboer meeefnlÙe hej ieesÙevekeâe peer, DeYeer Deeheves keâne cee@efjMeme efJenbiece Âef° [eueW lees yengle mee meeefnlÙe Gmeer mLeeve, kesâ efnboer uesKekeâ lees keäÙee ØeJeemeer uesKekeâeW keâes Decesefjkeâe heefjJesMe Deewj ueesieeW keâes ueskeâj efueKee ieÙee nw peneb kesâ efnboer uesKekeâ, FbiueQ[ kesâ efnboer uesKekeâ, Deemš^sefueÙee mes uesKekeâ DeeÙee neslee nw, peneb mes uesKekeâ ‘efyeuee@vie’ kesâ efnboer uesKekeâ veneR keâne pee mekeâlee. YeejleJebMeer Yeer keâjlee nw. Ûeens Jen ieebJe ÚesÌ[keâj veiej ceW Dee peeÙes Deheves osMe Deewj ceele=Yetefce mes Gmeer lejn pegÌ[s ngS nQ pewmes Ùee veiej ÚesÌ[ keâj ceneveiej ceW Ûeuee peeÙes. ceQ meeefnlÙe keâes pees LeesÌ[e yengle peeve heeÙeer ntb efkeâ meeefnlÙe YeejleJeemeer... osMe ÚesÌ[ osves mes veelee Deewj ceesn lees veneR mebJesoveeDeeW keâer DeefYeJÙeefòeâ nw Deewj mebJesoveeDeeW keâer Útš peelee ! keâesF& meercee efveOee&efjle veneR keâer pee mekeâleer nw, neb, Fme ØeJeemeer meeefnlÙe ceW efve§eÙe ner vee@mšsefu]peÙee nw. Gvekeâes š^erš kewâmes efkeâÙee ieÙee nw Deewj uesKekeâ kesâ Deheves osMe kesâ peerJeve Deewj heefjJesMe mes štškeâj otmejs Devepeeve efMeuhe Deewj efkeâme kegâMeuelee mes Gvekeâer DeefYeJÙeefòeâ osMe ceW peekeâj jnves ceW Deheveer ceele=Yetefce, heefjJeej, Iej Deewj ngF& nw Gmekeâer hejKe nesveer ÛeeefnS. meeefLeÙeeW keâer Ùeeo Deevee mJeeYeeefJekeâ nw. megOee peer Fme yeele keâes ceQ cenmetme keâj mekeâlee ntb efkeâ Dehevee mJeosMe efkeâlevee Yeer megOee peer, ceQves YeejleJebefMeÙeeW kesâ Yeejleslej osMeeW ceW jÛes DeefYeMehle nes, uesefkeâve hejosMe ceW Jen Yeer efØeÙe ueieves ueielee meeefnlÙe keâes ‘vee@mšsefu]peÙee meeefnlÙe’ veneR keâne Deewj Gme hej ve ner Fmekeâer ceesnj ueieeÙeer nw. Ùen Deejeshe lees ØeieefleMeerue nw. Fme Øekeâej ØeJeemeer uesKekeâ kesâ Deblece&ve ceW mJeosMe jnlee uesKekeâ ueieekeâj Gmekeâer DeJeceevevee keâjvee Ûeenles nQ. cesje nw Deewj Gmekeâe Jele&ceeve hejosMe ceW peerlee nw. Ssmee uesKekeâ Ùen efJeÛeej nw efkeâ ØeJeemeer meeefnlÙe ceW ‘vee@mšsefu]peÙee’ Skeâ oesnje peerJeve peerlee nw Deewj Fve oesnjs leveeJeeW keâes, oesnjer ØeJe=efòe nw Deewj ØeJeemeer uesKekeâeW ceW efceueleer nw, hejbleg Ùen mebJesoveeDeeW keâes Deheveer uesKeveer mes Deheveer ceele=Yee<ee ceW DeefYeJÙeòeâ ØeJe=efòe lees Deehekeâes nj Yee<ee leLee nj osMe kesâ meeefnlÙe ceW keâjlee nw. Deheves osMe mes efve<keâemeve Deewj hejosMe keâer mJeerke=âefleefceuesieer. cee@efjMeme kesâ cenelcee iebeOeer FbmšeršdÙetš ceW efnboer DemJeerke=âefle ceW Deefve§eÙelee Gmes Deewj Yeer DebleÉËÉ leLee Deewj Yeer ceveesJew%eeefvekeâ oyeeJe ceW Iesj uesleer nw. Fme oesnjer ceeveefmekeâlee efJeYeeie keâer DeOÙe#ee [e@. jepejeveer ieesefJeve ves lees Dehevee keâe meeefnlÙe kesâJeue ØeJeemeer uesKekeâ ner efueKe mekeâlee nw Deewj MeesOe-ØeyebOe efnboer keâeJÙe ceW ‘vee@mšsefu]peÙee’ ceW ner efueKee nw Ùeefo Fme keâejCe Gmes ØeJeemeer-uesK1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 ekeâ leLee ØeJeemeer meeef n lÙe Deewj Jen efouueer efJeÕeefJeÅeeueÙe ceW heerSÛe.[er. kesâ efueS 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 46 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

mJeerke=âle ngDee. efnboer ceW pees DeeueesÛekeâ ‘vee@mšsefu]peÙee’ keâer ueIegkeâLee DeeueesÛevee keâjles nQ Jes ceveg<Ùe keâer Deheveer Yetefce, heefjJeej, DebÛeue, Øeke=âefle Deeefo mes pegÌ[s jnves keâer ØeJe=efòe mes DeveefYe%e ueieles nQ. Dele: cesje o=Ì{ cele nw efkeâ meeefnlÙe ceW ‘vee@mšsefu]peÙee’ " %eeveosJe cegkesâMe Jeefpe&le veneR nes mekeâlee nw. Ùen ceveg<Ùe keâer cetue ØeJe=efòe nw. ‘‘heeefkeâmleeve ceW efkeâme Ûeer]pe keâe meyemes DeefOekeâ Ùeefo keâesF& keâefJe Ùee uesKekeâ ‘vee@mšsefu]peÙee’ ceW peerefJele jnlee Glheeove neslee nw?’’ nw lees nce Fmeer keâejCe Gmekeâer DeeueesÛevee veneR keâj mekeâles. ‘‘DeelebkeâJeeo keâe.’’ uesKekeâ peye Deleerle peerJeer neslee nw leye Yeer Jen Jele&ceeve mes ‘‘heeefkeâmleeve keâes Fme keâeÙe& kesâ efueS Keeoner osKelee nw. FmeefueS meeefnlÙe ceW keâesF& efJe<eÙe Jeefpe&le veneR yeer p e keâneb mes efceuelee nw?’’ nw, Fmekeâe Éej lees ceveg<Ùe ner veneR peerJe-me=ef° Deewj yeÇÿeeb[ ‘‘Decesefjkeâe mes.’’ keâer meYeer efoMeeDeeW lekeâ Keguelee nw. Deye lees meeefnlÙe ceW ‘‘heeefkeâmleeve Deheves Fme Glheeove keâe meyemes Jepe&veeDeeW keâer pebpeerjW štš Ûegkeâer nQ. mebmke=âle DeeÛeeÙeeX ves DeefOekeâ efveÙee&le efkeâme osMe keâes keâjlee nw?’’ veeškeâ Deewj keâeJÙe ceW pees Jepe&veeSb mLeeefhele keâer LeeR Jes meye ‘‘Yeejle keâes.’’ štš Ûegkeâer nQ. ‘‘Yeejle Fme DeeÙeele keâe Yegieleeve efkeâme ceQ hetCe&le: Deehemes mencele ntb efkeâ uesKekeâ efpeme Øekeâej keâjlee nw?’’ heefjJesMe, Øeke=âefle Deewj meceepe kesâ yeerÛe jn keâj yeÌ[e ngDee ‘‘heeefkeâmleeve keâer lejHeâ oesmleer keâe neLe nw leLee uesKeveer hekeâÌ[er nw, Gmekeâe Øeefleefyebye Gmekesâ meeefnlÙe yeÌ { ekeâj.’’ ceW DeJeMÙe DeeÙesiee. efnboer ceW Deveskeâ uesKekeâ ieebJe mes Menj ßeer DeeF&. Sve. ceefuuekeâ keâe cekeâeve, ceW DeeÙes nQ Deewj Gvekesâ meeefnlÙe ceW ieebJe keâer megiebOe efceuesieer. mšsš yeQkeâ kesâ heeme, efMeJeepeer keâe@ueesveer, uesKekeâ Deheves heefjJesMe Deewj meceepe ceW peer keâj Gmes ner heteCf e&Ùee-(efyenej)854301 Deheveer mebJesoveeDeeW keâe DeeOeej yeveelee nw. Fme hej Yeer uesKekeâ mecePevee Ûeenles nQ Deewj mJeeYeeefJekeâ Yeer nw efkeâ Gvekesâ ceve ceW ieebJe mes Menj, Menj mes ieebJe, Yeejle mes Decesefjkeâe Deeefo efJeosMe kesâ Øeefle Glmegkeâlee, efpe%eemee Deewj ueuekeâ yeÌ{leer nw keâneR keâer Yeer mebJesoveeDeeW, keâLeeDeeW, hee$eeW Deewj mecemÙeeDeeW Deewj Jen mecePeves ueielee nw efkeâ efJeosMeeW ceW meye kegâÚ mJeie&keâes Deheves meeefnlÙe ceW mLeeve os mekeâlee nw. efve§eÙe ner leguÙe ner veneR nw. Jeneb keâe peerJeve-mebIe<e& keâ"esj, Skeâeble SJeb mebJesoveeDeeW keâer keâesF& meercee veneR, Jes meercee jefnle nQ, Gvekeâer keâeHeâer DevegMeeefmele nw leLee Jeneb [e@uej Ùee heeQ[ hesÌ[ hej veneR keâesF& heefjefOe veneR. Gve hej keâesF& yebOeve veneR. peneb lekeâ hejKe ueieles. GvnW peerJeve keâes Deefhe&le keâjkesâ ner heeÙee pee mekeâlee nw. keâe meJeeue nw, cetuÙeebkeâve ceW Gmekeâe keâLeebÛeue, heefjJesMe kesâ efnboer keâe ØeJeemeer meeefnlÙe YeejleerÙe hee"keâeW keâes ØeJeemeer peerJeve meeLe Gmekeâe cebleJÙe leLee DeefYeJÙeefòeâ kesâ mJe¤he Deeefo keâer keâ"esj leLee YeÙeeJen JeemleefJekeâleeDeeW mes heefjefÛele keâjelee meYeer keâes osKevee nesiee. DeeueesÛevee SJeb mener cetuÙeebkeâve ceW nw Deewj Fmekeâer Yeer DevegYetefle keâjelee nw efkeâ GheÙegòeâ %eeve Deewj mebJesovee kesâ meeLe Gmekesâ š^eršceWš oesveeW keâes ner osKevee nesiee. ÙeesiÙelee mes ner peerJeve keâer GÛÛelee lekeâ henbgÛee pee mekeâlee nw. ieesÙevekeâe peer, keâneR Ssmee lees veneR efkeâ Jeneb ØeJeemeer YeejleerÙe ceW heef§ece Deewj hetJe& keâe pees ÉbÉ nw leLee heef$ekeâeDeeW kesâ mebheeokeâ ØeJeemeer efJeMes<eCe keâe ØeÙeesie Skeâ meJe&Lee veÙeer mebmke=âefle ceW peerves keâer pees efJeJeMelee nw leLee hee"keâeW keâe OÙeeve Deekeâef<e&le keâjves kesâ efueS keâjles nQ? Deheveer Deefmcelee Deewj Deheveer henÛeeve Kees peeves keâe pees YeÙe Ùen melÙe nw efkeâ efJeosMeeW ceW jÛee meeefnlÙe peye efnboer nw, Jen Yeer efnboer hee"keâeW keâer DevegYetefle keâe Debie yevelee nw Deewj ceW ‘ØeJeemeer keâneveer’, ‘ØeJeemeer GhevÙeeme’ Ùee ‘ØeJeemeer keâefJelee’ Jen Deheves osMe Deewj mebmke=âefle kesâ Øeefle DeefOekeâ meceefhe&le leLee kesâ ¤he ceW Deelee nw lees Jen hee"keâeW keâe OÙeeve ]pÙeeoe mecceeve keâe YeeJe jKelee nw. Yeejle kesâ hee"keâeW kesâ efueS ØeJeemeer Deekeâef<e&le keâjlee nw. efnboer meceepe efJeosMeeW ceW jnves Jeeues meeefnlÙe keâe Ùen Ùeesieoeve keâce veneR nw Deewj Ùen leYeer mebYeJe Deheves osMeJeeefmeÙeeW kesâ peerJeve keâes1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 peevevee Ûeenles nQ, Gmes 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 47 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

DeveesKee JÙeeheej

kesâ Yeejle Deeieceve hej ÛelegJexoer Gvekesâ mebheke&â ceW DeeÙes Deewj nw peye efnboer kesâ ØeJeemeer meeefnlÙe keâes ØeJeemeer-meeefnlÙe kesâ ¤he GvneWves ieebOeer mes keâeb«esme keâe ‘ØeJeemeer efJeYeeie’ Keesueves keâe ceW heÌ{W Deewj mecePeW. Dee«en efkeâÙee. keâeb«esme kesâ meve 1922 kesâ DeefOeJesMeve ceW Ùen neb, Deehe meyekeâes.... Fme ØeJeemeer meeefnlÙe ceW pees ØemleeJe mJeerkeâej ngDee Deewj Fmekeâer keâcesšer ceW kesâJeue vesleeDeeW meeefnlÙe nw leLee pees ketâÌ[e-keâjkeâš nw, Gmekeâer ÚšeF& Gmeer keâes jKee ieÙee. mJeeYeeefJekeâ Lee, keâeb«esmeer vesleeDeeW keâer ØeJeemeerlejn mes keâjveer ÛeenefS pewmes nce Yeejle kesâ efnboer meeefnlÙe ceW mebmeej ceW keâesF& ®efÛe veneR Leer. ÛelegJexoer ves ieebOeer mes efMekeâeÙele keâjles nQ. keâer lees ieebOeer ves Gvemes keâne efkeâ keâeb«esme Jeeues mJeÙeb lees kegâÚ pees Meyo Fleveer ÛeÛee& ceW nw... Gmekeâe GodYeJe keâjWies veneR Deewj ve legcnW ner keâjves oWies. Deeies Ûeuekeâj Deewj GÆeJekeâ ]pe¤j peeveves keâer FÛÚe nw. Deeheves lees keâuekeâòee keâeb«esme ceW heb. peJeenjueeue vesn¤ kesâ ØemleeJe hej ØeJeemeer meeefnlÙe hej Deveefievele hegmlekeWâ efueKeer nQ. Fme ‘ØeJeemeer efJeYeeie’ keâe ie"ve ngDee, uesefkeâve Fme yeej Yeer kegâÚ Meyo hej MeesOe ]pe¤j efkeâÙee nesiee. keâece veneR ngDee Deewj ÛelegJexoer keâe ‘ØeJeemeer-YeJeve’ kesâ megOee peer, ceQves Fme efJe<eÙe ceW MeesOe lees veneR efkeâÙee nw, efvecee&Ce keâe mJehe> meekeâej veneR ngDee. efkebâleg cesjs heeme pees peevekeâejer nw Jen ceQ Deehekeâes yelee oslee ntb. Deehe Éeje oer ieÙeer peevekeâejer mes ceeuetce cenelcee ieebOeer Deewj Gme meceÙe Deveskeâ YeejleerÙe GÛÛeefMe#ee kesâ ngDee efkeâ mJeleb$elee mes hetJe& Yeer keâF& YeejleerÙe uesKekeâeW efueS FbiueQ[ ieÙes Les, leye ‘Fceer«esMeve’ kesâ DeLe& ceW ‘DeØeJeemeer’ ves efJeosMeeW ceW jÛes pee jns efnboer meeefnlÙe keâer Deesj SJeb ‘ØeJeemeer’ MeyoeW keâe ØeÙeesie Meg¤ ngDee. ieebOeer peye oef#eCe ueesieeW keâe OÙeeve Deekeâef<e&le efkeâÙee Lee. Deøeâerkeâe ieÙes Deewj Jeneb ueieYeie 14 Je<e& lekeâ jns lees GvneWves megOee peer, Ùen Jen meceÙe Lee, peye ‘Ûeebo’, ‘ceÙee&oe’, Jeneb kesâ ØeJeemeer YeejleerÙe kesâ mJeeefYeceeve Deewj mJeleb$elee kesâ ‘ceeOegjer’ Deeefo efnboer heef$ekeâeDeeW ceW cee@efjMeme, efHeâpeer Deeefo efueS mebIe<e& efkeâÙee Deewj leye meceeÛeej-he$eeW leLee jepeveerefle ceW osMeeW ceW ieÙes YeejleerÙe cepeotjeW kesâ peerJeve kesâ yeejs ceW Ùeoekeâoe ‘DeØeJeemeer’ leLee ‘ØeJeemeer’ MeyoeW keâe ØeÙeesie yeej-yeej nesves uesKe Úheles jnles Les. ‘Ûeebo’ ceeefmekeâ heef$ekeâe ves Dehevee ueiee Deewj yeermeJeeR Meleeyoer kesâ DeejbefYekeâ oMekeâeW ceW Ùes Meyo peveJejer, 1926 keâe Debkeâ ‘ØeJeemeer Debkeâ’ kesâ veece mes YeejleerÙe peveceeveme Deewj meceeÛeej-he$eeW ceW ØeÛeefuele nesves ØekeâeefMele efkeâÙee Deewj FmeceW cee@efjMeme kesâ ØeJeemeer YeejleerÙe ueies. [e@. keâeefceue yegukesâ ves Deheves Deb«es]peer-efnboer Meyokeâes<e ceW ce]peotjeW kesâ ÙeeleveeceÙe peerJeve hej ØesceÛebo keâer keâneveer ‘Metõe’ ‘Fceer«esMeve’ kesâ efueS DeeØeJeeme leLee ‘Fefcce«eWš’ keâes ‘DeØeJeemeer’ ØekeâeefMele ngF& pees Yeejle kesâ ØeJeeefmeÙeeW hej efueKeer ieÙeer efnboer keâne nw, uesefkeâve Deye efmLeefle Ùen nw efkeâ efnboer ceW ‘DeØeJeemeer’ keâer henueer keâneveer Leer. ‘Ûeebo’ kesâ Fme Debkeâ mes leLee ØesceÛebo Deewj ‘ØeJeemeer’ oesveeW keâe ner ØeÙeesie neslee nw Deewj oesveeW keâer pewmes efJeKÙeele keâneveerkeâej keâer keâneveer Úheves mes ØeJeeefmeÙeeW DeLe&-JÙebpevee ceW Yeer keâesF& Deblej veneR jn ieÙee nw. keâes cegKÙeOeeje ceW ueeves keâer Ûes°e keâer ieÙeer, efkebâleg Ssmee Øeleerle neb, Yeejle ceW Gme ØeJeemeer mebmeej kesâ Øeefle efpe%eemee Deewj neslee nw efkeâ osMe kesâ mJeeOeervelee meb«eece Deeboesueve, otmejs Gmekesâ og:Ke-oo& keâes pevelee lekeâ henbgÛeves kesâ efueS meeefnlÙe efJeÕe-Ùegæ, ieebOeer kesâ ‘keâjes Ùee cejes’ Deeboesueve, osMe kesâ keâe meneje meyemes henues Øeefmeæ uesKekeâ heb. yeveejmeer oeme efJeYeepeve Deeefo ceW ØeJeemeer-mebmeej keâneR Kees ieÙee Deewj keâeHeâer ÛelegJexoer ves efueÙee. kegâÚ mebÙeesie Ssmee ngDee efkeâ Gvekeâer YeWš meceÙe lekeâ DeÂMÙe yevee jne. meve 1968 ceW cee@efjMeme 15 petve 1914 keâes heb. leesleejece mes ngF& pees 21 Je<e& efHeâpeer mJeleb$e ngDee lees uesKekeâeW SJeb pevelee keâe Gmekesâ Øeefle ceW jnkeâj ueewšs Les. ÛelegJexoer peer ves 15 efove lekeâ Gvekesâ Deekeâ<e&Ce yeÌ{e Deewj peye kewâhšve YeieJeeve efmebn efHeâpeer ceW mebmcejCe efueKes pees meve 1914 ceW ner ‘efHeâpeer Éerhe ceW cesjs Yeejle kesâ jepeotle yeves lees efHeâpeer mes mebheke&â yeÌ{e. Fmeer Øekeâej Fkeäkeâerme Je<e&’ veece mes hegmlekeâ ¤he ceW ØekeâeefMele ngS. Fmekesâ FbiueQ[ ceW [e@. ue#ceerceuue efmebIeJeer kesâ GÛÛeeÙegòeâ yeveves hej Ghejeble heb. yeveejmeeroeme ÛelegJexoer ves ‘ØeJeemeer YeejleJeemeer’ Jeneb kesâ ØeJeemeer efnboer meeefnlÙe kesâ efJekeâeme keâe veÙee Ùegie (1918), ‘efHeâpeer ceW YeejleerÙe’ leLee ‘efHeâpeer keâer mecemÙee’ Meg¤ ngDee. Yeejle mejkeâej ves [e@. efmebIeJeer keâes ØeJeemeer hegmlekeWâ efueKeeR Deewj Jeneb kesâ ØeJeemeer YeejleerÙe ce]peotjeW keâer YeejleerÙeeW keâer mecemÙeeDeeW keâes nue keâjves kesâ efueS Skeâ GÛÛe mecemÙeeDeeW keâer Deesj osMe keâe OÙeeve1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 Deekeâef < e& l e ef k eâÙee. ieeb O eer 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 48 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

123456789012345678901234

123456789012345678901234 123456789012345678901234 mlejerÙe meefceefle keâe DeOÙe#e yeveeÙee Deewj GvneWves ‘[eÙemheesje 123456789012345678901234 123456789012345678901234 123456789012345678901234 123456789012345678901234 efjheesš&’ Øemlegle keâer. Fme efjheesš& keâes mejkeâej ves mJeerkeâej 123456789012345678901234 efkeâÙee Deewj 9-10 peveJejer, 2003 keâes henuee ‘ØeJeemeer " leejkesâÕej Mecee& YeejleerÙe efoJeme’ DeeÙeesefpele efkeâÙee Deewj Fme Øekeâej mJeleb$elee Yeeveg nw Deheveer ]ie]peue, cenleeye nw Deheveer ]ie]peue ~ kesâ 55 Je<e& kesâ yeeo YeejleerÙe ØeJeeefmeÙeeW kesâ meeLe ØeJeemeer ›eâesOe ceW Ùen leehe-meer, n"peele nw Deheveer ]ie]peue ~~ meeefnlÙe SJeb mebmke=âefle kesâ Øeefle osMe ceW veÙeer Ûeslevee, veÙeer Øeefleyeælee Deewj Skeâ veÙeer mebJesovee keâe GoÙe ngDee. nw keâneR cecelee yeveer lees nw keâneR peÌ[lee yeveer ~ efve<keâ<e& Ùen efvekeâuee efkeâ ‘ØeJeemeer-meeefnlÙe’ LejLejeles cesIe keâer DeeJee]pe nw Deheveer ]ie]peue ~~ kesâ GodYeJe Deewj efJekeâeme ceW ieebOeer peer, yeveejmeeroeme peeve Yeer nw, Meeve Yeer nw, keâeue keâer henÛeeve Yeer ~ ÛelegJexoer, ue#ceerceuue eEmeIeJeer pewmes ceneve JÙeefòeâ efoJÙe DeeYee Yeeveg keâer Dejceeve nw Deheveer ]ie]peue ~~ Deewj ‘Ûeebo’ heef$ekeâeSb Deeefo jns nQ. ceeOegjer nw, ceeefueveer nw, ceeefueÙee Deheveer ]ie]peue ~ Deewj cesjer yeele keâe Ùe]keâerve keâerefpeS... Fmekesâ heerÚs oerefhekeâe nj jen keâer henÛeeve nw Deheveer ]ie]peue ~~ keâesF& meeefpeMe, Úue-keâheš veneR. efkeâvneR uesKekeâeW keâes Øeefleef‰le yenj kesâ nj ®]keäve hej Ùen MeeÕele Ûeueleer jner ~ keâjves leLee kegâÚ keâes neefMeÙes hej [eueves kesâ efueS Ùen veneR Deepeceevee nw keâef"ve hej Dee]iee]pe nw Deheveer ]ie]peue ~~ ngDee Lee. ØeJeemeer efnboer meeefnlÙe meceÙe keâer DeeJeMÙekeâlee nw keâneR Ùen Meejoe lees nw keâneR Ùen keâeefuekeâe ~ Leer. ieebOeer ØeJeemeer YeejleerÙeeW kesâ og:Ke-oo& mes cegefòeâ keâer ueÌ[eF& ueÌ[ jns Les Deewj cee@efjMeme ceW metÙe&Øemeeo cebiej Yeiele, YeeieJele-ieerlee keâneR, kegâjDeeve nw Deheveer ]ie]peue ~~ efJe<Ceg oÙeeue, ceOegkeâj, yeKeesjer Deeefo keâer Skeâ hetjer heerÌ{er meeOJeer lees nw veneR, hej meeefOekeâe Deheveer ]ie]peue ~ efnboer ceW meeefnlÙe-jÛevee ceW ØeJe=òe nes jner Leer. DeefYecevÙeg jeefOekeâe nw, ®efkeäceCeer nw, DeeOeej nw Deheveer ]ie]peue ~~ Devele keâer DeewhevÙeeefmekeâ, keâefJelee, veeškeâ Deeefo keâer ke=âefleÙeeW ceb[ue jsue ØeyebOekeâ keâeÙee&ueÙe, kesâ efvejblej ØekeâeefMele nesves mes Yeejle ceW ØeJeeefmeÙeeW kesâ Øeefle oef#eCe hetJe& jsueJes, KeÌ[iehegj, Glmegkeâlee Deewj he"veerÙelee ceW leer›elee DeeÙeer Deewj efHeâj heesmš : KeÌ[iehegj-721301. Decesefjkeâe, FbiueQ[ kesâ efnboer uesKekeâeW keâer ke=âefleÙeeW Deewj heef$ekeâeDeeW kesâ ØekeâeMeve mes Fmekeâer ieefle ceW Je=efæ ngF& Deewj Jeeues efnboer kesâ meeefnlÙekeâej Deheves osMe kesâ Øeefle DeefOekeâ mepeie Deye ‘ØeJeemeer meeefnlÙe’ efnboer keâer Skeâ JeemleefJekeâlee yeve SJeb meceefhe&le nQ. Fme meeefnlÙe ceW Skeâ Ssmeer YeejleerÙelee nw pees ieÙee nw. mJeosMe-hejosMe kesâ ÉbÉ mes pevce uesleer nw Deewj Skeâ veÙee Deye 21JeeR meoer ceW cee@efjMeme kesâ meeLe Decesefjkeâe, heefjJesMe, Skeâ veÙeer peerJeve Âef° leLee peerJeve peerves keâe veÙee kewâves[e, FbiueQ[, veeJex, veerojueQ[, Deeyet Oeeyeer Deeefo osMe Yeer mejeskeâej osleer nw. Ùen meeefnlÙe efnboer keâer cegKÙe Oeeje keâe Debie meeefnlÙe keâer jÛevee ceW ØecegKe ¤he mes Meeefceue nes ieÙes nQ. nw Deewj Deheveer henÛeeve Yeer jKelee nw. efJeosMeeW ceW efueKes pee jns efnboer meeefnlÙe keâe efJemleej nes jne S-98, DeMeeskeâ efJenej, Hesâ]pe-1, nw. Fmekeâe Skeâ mebmeej yeve Ûegkeâe nw, yeme GmeceW Deye veÙeer efouueer-110052. heerÌ{er keâes ueeves keâer DeeJeMÙekeâlee nw. efnboer kesâ Fme meeefnlÙe ]Heâesve : 9811052469 keâe jbie¤he, Gmekeâer Ûeslevee, mebJesovee SJeb me=peve Øeef›eâÙee Yeejle kesâ efnboer hee"keâeW kesâ efueS Skeâ veÙeer Jemleg nw, Skeâ [e@. megOee Deesce {eRieje veÙes YeeJeyeesOe SJeb veÙes mejeskeâej keâe meeefnlÙe nw. Skeâ veÙeer 101, Guymon Ct., JÙeekegâuelee, yesÛewveer leLee Skeâ veÙes DeefmlelJe yeesOe Je DeelceyeesOe Morrisville, NC-27560 USA. (R)-919-678-9056, (M)-919-801-0672 keâe meeefnlÙe nw pees efnboer meeefnlÙe keâes Deheveer ceewefuekeâlee SJeb e-mail : sudhadrishti@gmail.com veÙes meeefnlÙe mebmeej mes mece=æ keâjlee nw. efJeosMeeW ceW jnves 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 49 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

] i e] ] p eue

yeeFmkeâeshe

12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678

Skeâ Yeesuee Yeeuee MeeÙej- mebJeeo uesKekeâ megoMe&ve ]Heâeefkeâj meefJelee yepeepe

(meeefnlÙe Deewj ef]Heâuce keâe Ûeesueer oeceve keâe meeLe nw. nceejs efJeMes<e DevegjesOe hej peeveer ceeveer ef]Heâuce, šer.Jeer., cebÛe keâueekeâeje Je he$ekeâej megßeer meefJelee yepeepe ‘keâLeeefyebye’ kesâ efueS ÛeueefÛe$e peiele mes mebyeæ meeefnlÙekeâejeW kesâ meeLe efyeleeÙes #eCeeW keâes mebmcejCe kesâ ¤he ceW Øemlegle keâj jner nQ. Deieues DebkeâeW ceW heefÌ{S vekeäMe ueeÙeuehegjer, ÛeeÛee ÛeewOejer Deeefo kesâ yeejs ceW.) jepenbme’ mes ngF&. Deukeâe keâe hee$e efveYeeÙee Lee Deewj ceesnve hee"keâeW ceQ Deheves iegÌpejs ngS ]peceeves keâer yeeleW keâj jner jekesâMe keâes peeveleer Leer. henueer ef]Heâuce ‘Gmekeâer jesšer’ Yeer ntb. Jen ]peceevee pees keâYeer ueewš keâj veneR Deelee. yeme ÙeeoW ner ceesnve jekesâMe ves efueKeer Leer. yeme Fmeer yeele hej nceejer lees jn peeleer nQ pees keâYeer šerme hewoe keâjleer nQ MeeÙeo FmeerefueS peevekeâejer Skeâ otmejs kesâ Øeefle yeÌ{leer ieÙeer. peiepeerle efmebn kesâ MeeÙej keâe Skeâ ieerle Ùeeo Deelee nw, ‘]iegpeje ngDee ]peceevee ]Heâesve Deeles lees ceQ oesveeW keâer yeeleW yeÌ[s ÛeeJe mes megveleer. Deelee veneR oesyeeje, neef]Heâ]pe Kegoe legcneje.’ megoMe&ve ves keâF& ef]HeâuceeW kesâ mebJeeo Yeer efueKes Les. ceQ yebyeF& ceW Deeves mes henues efouueer ceW yengle mes peiepeer l e efmebn kesâ meeLe Jen Dekeämej Øees«eece osves Ûeuee peelee meeefnlÙekeâejeW keâes peeveleer Leer pewmes jefpeboj efmebn yesoer, Dece=lee lees keânlee — yenvee, jefJe kesâ meeLe keâece mebYeeue uesvee. Øeerlece Je]iewjn. keâFÙeeW keâes lees efme]He&â heÌ{e Lee Deewj heÌ{les-heÌ{les yebyeF& Deewj peeuebOej kesâ oewjs ]pÙeeoe ueieles. keâYeer keânlee — Gvekeâer oerJeeveer nes ieÙeer. yebyeF& ceW Skeâ peJeeb ueÌ[keâer kesâ efueS yesiece De]Klej cesjer efueKeer ]ie]peueW ieeleer nQ lees ceQ ]Ketye nbmeleer ef]HeâuceeW ceW keâece heevee ueesns kesâ Ûeves Ûeyeeves pewmeer yeele Leer. neb — megoMe&ve legce yengle HeWâkeâles nes, yeme keâjes. lees keânlee oevee lees nj veÙeer cegieea kesâ meeceves ceo& ueesie HeWâkeâles ner nQ YeeF& ueesieeW mes hetÚ uees. Deiej efHeâj Yeer Ùe]keâerve ve nes lees SÛe. uesefkeâve ceQ oevee Ûegieves keâer yepeeÙe uesKeve (Oece&Ùegie, ceeOegjer Sce. Jeer. peeDees, efjkeâe@[& ]Kejeroes efpeme hej kegâòee yevee neslee Je]iewjn), jbiecebÛe, otjoMe&ve, jsef[Ùees, ef]Heâuce ef[Jeer]peve mes pegÌ[ nw, cesje veece efoKesiee. meÛecegÛe megoMe&ve ves "erkeâ keâne Lee. ieÙeer Deewj meeLe ner meeLe mesJeve Deešdme& Sb[ Spesvmeer pees Jeueea Oeerjs–Oeerjs megoMe&ve kesâ meeLe keâece keâjles-keâjles ceQ Skeâ YeeF& ceW Leer, kesâ meeLe Yeer pegÌ[keâj uesKeve keâjleer Deewj Deheveer keâes mecePeves ueieer Leer efkeâ keâneR kegâÚ yengle henues Ùee lees DeeJee]pe ceW efjkeâe@[& keâjleer. Jeneb cesjs oes meeLeer Deewj Yeer Les, jefJe efyeKej Ûegkeâe Lee, Ùee efHeâj štš Ûegkeâe Lee. FmeerefueS Ùen keâYeer ceefuekeâ (Sve. S]Heâ. [er. meer. Jeeuee) Deewj ceMentj MeeÙej, Meewnjle Deewj hewmes keâer yeele veneR keâjlee Lee. Gmes Fve yeeleeW mebJeeo, uesKekeâ megoMe&ve ]Heâeefkeâj. ceW keâesF& jme ve Lee. yes]iece De]Klej keâes Ùeeo keâjkesâ keâYeer keâYeer megoMe&ve kesâ yeejs ceW ceQves keâYeer veneR megvee Lee. Jen jes oslee — meefJelee, Jen Deewjle cesjer ceeb pewmeer Leer. Dekeämej cegPemes cesjs yeejs ceW peevekeâejer Ûeenlee uesefkeâve Deheves FbmeeefveÙele mes ueyeeueye. ceQ keâYeer-keâYeer Gmes lebie Yeer keâjleer. yeejs ceW kegâÚ veneR yeleelee Lee uesefkeâve ueesieeW mes helee Ûeuee megoMe&ve legce keâneR mes Yeer MeeÙej veneR ueieles. Dejs YeF& oeÌ{er megoMe&ve peeuebOej mes DeeÙee Lee. LesÙešj, jsef[Ùees, ef]HeâuceeW keâe cetÚ GieeDees, uebyee kegâlee& henvees, kebâOes hej Peesuee ueškeâeDees veeceer Got& MeeÙej Lee, meeblee›egâ]pe kesâ Skeâ iesmš neGme ceW jnlee lees peevetb. cesjer yeeleW megvekeâj ]Ketye nbmelee. keânlee — Lee. Jen keâYeer-keâYeer yeleelee efkeâ ceesnve jekesâMe kesâ veeškeâ cejpeeveer ncesMee cesjer efKebÛeeF& keâjleer nw, veneR jntbiee lees ‘Dee<eeÌ{ keâe Skeâ efove’ keâe efveoxMeve efkeâÙee Lee lees ceQ efkeâmemes ueÌ[sieer Deewj ceQ Gmekesâ cegbn hej neLe jKe keânleer — ÛeeQkeâer— Dejs YeeF& LesÙešj ceW cesjer henÛeeve Yeer ‘uenjeW kesâ 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 50 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

YeFÙee cesjs yeme, cejW lesjs ogMceve. Skeâ efove megoMe&ve yeÌ[e Ûeghe mee Lee, Goeme efmeiejsš Hetbâkesâ pee jne Lee. ceQ yeesueer — keäÙee ngDee, efkeâmeves keâeš " [e@. Jeer. heer. ogyes KeeÙee! meesÛelee ntb Skeâ yeesš ]Kejero GmeceW Skeâ Úso keâjkesâ Skeâ yeÌ[e mee helLej Deheves hesš hej yeebOe uetb. ]Ketye oe¤ efp] eboieer mes peye efceuee lees efp] eboieer DeÛÚer ueieer, heerkeâj GmeceW uegÌ{keâ peeTb. cegPes leeJe Dee ieÙee. megoMe&ve yeboieer efoue mes pees keâer lees yeboieer DeÛÚer ueieer ~ cejves ceejves keâer yeeleW ÚesÌ[es, kegâÚ keâece keâjes. yengle Deeuemeer Deye lees MenjeW ceW peJeeveer nes ieÙeer nw yesnÙee, nes. megyen mes oes yeej peiepeerle efmebn keâe ]Heâesve Dee Ûegkeâe nw, ieebJeeW kesâ heveIeš keâer Jen Mejefceboieer DeÛÚer ueieer ~ efjkeâe@ef[Ëie keâjJeeveer nw GvnW. meceÙe keâe heefnÙee Ietcee, ceQ ef]HeâuceeW ceW yengle efye]peer mJeÛÚ Pejves mee ceOegj efkeâjoej Lee DeeJee]pe ceW, nes ieÙeer, S[ Spesvmeer Útš ieÙeer. megoMe&ve mes efceuevee otj meeoieer keâes keäÙee keânW Jen meeoieer DeÛÚer ueieer ~ keâer yeele nes ieÙeer. neb, Skeâ yeej Jen cegPemes yeebõe mšsMeve efoKe jne Lee otj mes Jen pewmes DeeJeeje ]Heâ]keâerj, hej škeâjeÙee Lee. Deheves Úesšs mes yesšs keâer Gbieueer hekeâÌ[s peye ngDee heefjÛeÙe lees Jen DeeJeejieer DeÛÚer ueieer ~ yeerJeer kesâ meeLe keâneR pee jne Lee. heefjÛeÙe keâjJeeÙee helveer mes uesefkeâve megoMe&ve henues Jeeuee ve Lee. ceQ Gmes otj lekeâ efceue ieÙee Gvekeâes mejesJej pees ieÙes ienjeF& ceW, peeles osKeleer jner. Gmeves heerÚs cegÌ[keâj Yeer ve osKee. efleMveieer keâe Mege›f eâÙee Jen efleMveieer DeÛÚer ueieer ~ megvee, megoMe&ve yeerceej jnlee nw. iesmš neGme henbgÛeer Gvekeâer leueKeer Gvekesâ lesJej osKe ceQ mekeâles ceW Lee, uesefkeâve yeej-yeej Ûekeäkeâj ueieeves kesâ yeeJepeto YeFÙee mes Gvekeâer ve]pejeW ves pees oer hejJeeveieer DeÛÚer ueieer ~ efceuevee ve ngDee. efHeâj Skeâ efove megvee megoMe&ve veneR jne. nesšue mebiece kesâ meeceves, Ûeewjene, meÛecegÛe megoMe&ve Skeâ ve Yetueves Jeeueer oemleeb yevekeâj jn 5 efmeefJeue ueeFvme, ieÙee. {sjeW keâece keâjves kesâ yeeo Yeer ve Dehevee n]keâ ceebiee Deewj meeiej (ce. Øe.)-470001. ve cesnveleevee. ]Heâkeâerj keâer lejn ef]peboieer yemej keâj oer. Deheves hejeÙes meyeves Gmekeâe Mees<eCe efkeâÙee, Fme yeele keâe Yeer Gmes Lee — vener jntbiee, leye Fme efjMles keâes mecePesieer. meÛecegÛe ceueeue Lee. MeeÙeo FmeerefueS Jen oe¤ heerkeâj veeJe ceW cejves megoMe&ve ves cegPes yengle mvesn efoÙee. keâer yeele keâjlee Lee. Deepe yejmeeW yeeo efHeâj legcneje efueKee keâueece megve jner Deepe peye Yeer megoMe&ve keâe keâueece peiepeerle peer keâer ntb. peiepeerle efmebn keâer DeeJee]pe ceWDeeJee]pe ceW megveleer ntb lees yengle jesvee Deelee nw. ‘Jen keâe]ie]pe keâer keâMleer, ‘Jen keâe]ie]pe keâer keâMleer, Jen yeeefjMe keâe heeveer...’ Jen yeeefjMe keâe heeveer...’ YeFÙee cesjs legce keâneb nes? yengle ]peuoer meeLe ÚesÌ[ ieÙes. ceQ lees Gme Yeesues, Yeeues Fbmeeve keâer lees ]Ketye efKebÛeeF& legcnejs peeves kesâ yeeo mecePe ceW DeeÙee YeeF& keâe mvesn keäÙee keâjleer Leer Deewj Jen Yeer efÛeÌ{lee ve Lee, yeefukeâ cegPes Yeer ceeÙeves jKelee nw. keâeMe! ceQ legcnW jeKeer yeebOe osleer, keâeMe! Deheves mvesn mes ueyeeueye keâj keânlee — cejpeeveer, YeeF& keâer keâeMe! keâeMe! efKebÛeeF& keâjleer nw. Gmes Yeer Ùen meye DeÛÚe ueielee Lee. nce hees. yee@keäme-19743, oesveeW yenve-YeeF& kesâ hÙeej mes JebefÛele, Dehevesheve mes MeeÙeo peÙejepe veiej, JebefÛele Les. yeesefjJeueer (he.), cegbyeF&-400091 Skeâ efove yeesuee Yeer Lee — meefJelee, cegPes jeKeer veneR ]Heâesve : 9223206356 yeebOesieer. lees ceQ yeesueer Leer — veneR ceQ efkeâmeer keâes Fme efjMles ceW veneR yeebOeleer, efveYeevee cegefMkeâue1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 neslee nw. lees Jen yeesuee 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 51 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

]ie]peue

JeeleeÙeve

‘Yeejle jlve’ efkeâmes Deewj kewâmes? [e@. Jeer. jeceMes<e

‘‘Fkeâe@veefcekeâ šeFcme’’ HeâjJejer 2011 ceW Úhee Skeâ uesKe ‘vees pescme Fve efuešjsÛej keâes heÌ{keâj cegPes yengle og:Ke ngDee Deewj meeLe ceW Dee§eÙe& Yeer efkeâ meeefnlÙe keâer ogefveÙeeb kesâ nceejs osMe ceW Skeâ Yeer ÙeesiÙe JÙeefòeâ uesKekeâ Ùee keâefJe veneR ngDee? Deepekeâue keâesnjece ceÛee ngDee nw efkeâ meefÛeve leWoguekeâj keâes ‘Yeejle jlve’ osvee ÛeeefnS. Jewmes meefÛeve Yeejle kesâ ceneve ef›eâkesâš efKeueeÌ[er nQ. Gvekesâ veece yengle mes keâerefle&ceeve nQ. GvneWves ef›eâkesâš ceW Yeejle keâe mLeeve yengle TbÛee keâj efoÙee nw. meYeer Fme yeele mes efÛebeflele nQ efkeâ Fleves ceneve jlve keâes Yeejle jlve keäÙeeW veneR? uesefkeâve efkeâmeer keâes Fme yeele hej ogKe veneR ngDee nw efkeâ efkeâmeer Yeer meeefnlÙekeâej keâes DeYeer lekeâ Yeejle jlve veneR efceuee nw. efceueves keâer yeele lees otj efkeâmeer ves Fme yeejs ceW henue lekeâ veneR keâer. 1954 ceW peye Yeejle jlve keâe hegjmkeâej mLeeefhele efkeâÙee ieÙee Lee. Yeejle mejkeâej keâer DeefOemetÛevee Leer efkeâ Yeejle jlve Gvekeâes efoÙee peeÙesiee efpevneWves keâuee, meeefnlÙe, efJe%eeve kesâ #es$e ceW DelegueveerÙe keâeÙe& efkeâÙee nes Ùee pevemesJee mes osMe keâes ueeYe henbgÛeeÙee nes. hejbleg 1971 lekeâ efkeâmeer keâueekeâej keâes Ùen hegjmkeâej veneR efoÙee ieÙee. 1992 ceW ef]Heâuce peiele kesâ ceneve keâueekeâej ‘ßeer melÙepeerle jeÙe’ keâes Ùen hegjmkeâej efoÙee ieÙee cejCeeshejeble Deewj Jen Yeer mejkeâej keâes cepeyetjve Ùen ]keâoce G"evee heÌ[e peye Gvekeâes Dee@mkeâj hegjmkeâej efoÙee ieÙee. Fmekesâ 6 Je<e& yeeo 1998 ceW megØeefmeæ keâvee&škeâ ieeefÙekeâe Sce. Sme. megyyeg ue#ceer keâes efoÙee ieÙee Deewj efHeâj 2001 ceW ßeer Yeerce mesve peesMeer keâes efceuee. Deiej Yeejle jlve heeves JeeueeW keâer metÛeer keâes ienjeF& mes osKee peeÙes lees Skeâ yeele GYej keâj Deeleer nw efkeâ DeefOekeâlece hegjmkeâej jepeveerefle%eeW keâes efoÙee peelee jne nw. [e@. jeOeeke=â<Ceve keâes 1954 ceW pees Skeâ oeMe&efvekeâ Yeer Les Deewj Gmekesâ Ghejeble ßeer jepeieesheeueeÛeejer keâes pees Skeâ ceneve jepeveerefle%e Les leLee Oeeefce&keâ uesKekeâ Yeer. 1970 kesâ Ghejeble Yeejle jlve Depeerye heefjefmLeefleÙeeW ceW efoÙee peeves ueiee peye Ùen cejCeeshejeble ßeer kesâ. keâecekeâepe keâes efoÙee ieÙee. mebYeJele: leeefceue pevelee keâes ØemeVe keâjves kesâ efueS Fbefoje ieebOeer ves Ùen ]keâoce G"eÙee. Fmeer heefjheešer keâes Deeies yeÌ{eles ngS ßeer jepeerJe ieebOeer ves Ùen Ghenej FvneR keâejCeeW mes Sce. peer. jeceÛebõve keâes efoÙee. ßeer Jeer. heer. efmebn ves oefueleeW keâes peerleves kesâ efueS 34 Je<e& cejCeeshejeble Ùen hegjmkeâej ßeer yeeyeemeensye Debyes[keâj keâes efoÙee. ‘Yeejle jlve’ hegjmkeâej keâer Øeef›eâÙee ØeOeeveceb$eer Éeje je°^heefle keâes efmeHeâeefjMe hej keâer peeleer nw lees keäÙee heb. vesn¤ ves Deheveer efmeHeâeefjMe je°^heefle jepeWõ Øemeeo mes keâer? pees Yeer nes efkeâmeer keâueekeâej uesKekeâ/keâefJe keâe veece veneR Yespee efoKelee nw. uesKekeâeW keâer ogefveÙeeb osKeWies lees Yeejle ceW leceece Øeefmeæ uesKekeâeW ves osMe keâe veece jesMeve efkeâÙee nw. kegâÚ kesâ veece Fme Øekeâej nQ : metÙe&keâeble ef$ehee"er ‘efvejeuee’, megefce$eevebove heble, ceneosJeer Jecee&, cemleer JeWkeâšsMe DeÙebieej, lekeâ]peer efMeJeMebkeâj efheuuew, DeeMeehetCee& osJeer, pewveWõ kegâceej: Deueer mejoej pee]Heâjer FlÙeeefo. keäÙee GheÙeg&òeâ ceneve keâueekeâejeW ceW Skeâ Yeer Yeejle jlve hegjmkeâej heeves kesâ keâeefyeue veneR Lee? jepeveerefle%eeW keâes Gòeâ ØeMve keâe Gòej osvee ÛeeefnS. yeer.Sve.2/43, keWâõerÙe efJenej, meskeäšj-11, KeejIej, veJeer cegbyeF&-410210

hee"keâeW/«eenkeâeW mes efveJesove ke=âheÙee ‘keâLeeefyebye’ keâer meomÙelee jeefMe ceveer Dee@[&j mes Yespeles meceÙe, ceveer Dee@[&j Heâe@ce& hej ‘mebosMe kesâ mLeeve’ hej Dehevee veece, helee, efheve keâes[ meefnle meeHeâ-meeHeâ efueKeW. ceveerDee@[&j Yespeves kesâ yeeo heesmškeâe[& hej hetjs heles meefnle Fmekeâer metÛevee DeJeMÙe oW. Deehekeâer meomÙelee Deieues Debkeâ mes ueeiet nesieer. heles ceW heefjJele&ve keâer metÛevee Yespeles meceÙe ke=âheÙee veÙes heles kesâ meeLe hegjeves heles keâe GuuesKe keâjvee ve YetueW.

52

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

efJe®æ mebIe<e& keâer Deeie efvejblej ØeppeJeefuele jnvee ÛeeefnS. efvemebosn " [e@. meleerMe ogyes yeoueeJe kesâ efueS ]pe¤jer nw efkeâ meeceeefpekeâ efJemebieefle ¤heer ]Heâewueeo YetYeue (GhevÙeeme) : ceervee#eer mJeeceer keâes ceve cegleeefyekeâ Deekeâej osves kesâ ØekeâeMekeâ : meeceefÙekeâ ØekeâeMeve, efouueer-110006; efueS Ûeesš keâer peeleer jns. cet. 360/- ®. GhevÙeeme keâer keâLeeJemleg meJe&JÙeeheer nw efkebâleg uesefKekeâe ves Deheves efÛejheefjefÛele YetYeeie kesâ keWâõ ceW mebhetCe& leevee-yeevee yegvee ceervee#eer mJeeceer o#e jÛeveekeâej Deewj meceepeMeeŒeer nQ. nw. ceeueJee kesâ heefjJesMe ceW mecesšs ieÙes GhevÙeeme keâe efJemleej Gvekesâ GhevÙeeme ‘YetYeue’ ceW meceepe keâe keâÌ[Jee melÙe ceeueJeebÛeue kesâ veiejeW, ieebJeeW, ]keâmyeeW ceW ngDee nw. Fve Úesšskeâueelcekeâlee kesâ meeLe Gpeeiej ngDee nw. GhevÙeeme keâe cetue yeÌ[s MenjeW keâes keâLeevekeâ kesâ efueS Ûegveles ngS uesefKekeâe keâer keâLeevekeâ vÙeeÙe JÙeJemLee keâer Jes efJemebieefleÙeeb nQ efpevekesâ cebMee jner nes mekeâleer nw efkeâ veejer hej yeueele owefnkeâ DeveeÛeej Ûeueles efveoex<e mepee heelee nw Deewj oes<eer efmej TbÛee keâjkesâ keâe Ùen efmeueefmeuee ceneveiejeW ceW ner veneR ieebJe-KesÌ[eW lekeâ Ûeuelee nw. ceervee#eer ves mece«e heefjefmLeefleÙeeW keâe Deekeâueve Hewâuee ngDee nw. keâj, keâLeevekeâ keâes JÙeehekeâ DeeÙeece osles ngS Œeer Ûeslevee keâer GhevÙeeme keâer veeefÙekeâe kebâÛeve kesâ Ûeefj$e keâe efJekeâeme ueew keâes meeceeefpekeâ Ûeslevee keâer ueheš ceW kegâMeuelee mes Deheveer ner meesÛe kesâ iegueceesnj kesâ Debieej mes ueeue HetâueeW kesâ ¤heebleefjle keâjles ngS efJemebieefleÙeesb kesâ YeÙeeJen pebieue keâes Øeefle mJeeYeeefJekeâ PegkeâeJe, heefjJeej Je yeenjer JeeleeJejCe ceW Œeermeceehle keâjves keâe meHeâue ØeÙeeme efkeâÙee nw. heg®<e kesâ yeerÛe JÙeehle Demeceevelee Ùee efJeõthe efmLeefleÙeeW keâe efJeiele kegâÚ Je<eeX ceW veejer ves Deheves yegefæ ÛeelegÙe& keâe efJejesOe DeejbYe mes ner hee"keâeW kesâ Deekeâ<e&Ce keâe keWâõ yeve peelee heefjÛeÙe osles ngS efJeefYeVe #es$eeW ceW GheueefyOeÙeeW kesâ efMeKej nw. efMe#ee keâeue meceehle nesves hej Gmekesâ vÙeeÙeeOeerMe kesâ ¤he lekeâ henbgÛekeâj Ùen meeefyele keâj efoÙee nw efkeâ Jes heg®<eeW keâer ceW ÛeÙeve kesâ meeLe ner Gmekesâ peerJeve ceW ceesÌ[ Deelee nw. efJeMes<e leguevee ceW keâcelej veneR nQ. Fmes Depeerye efJejesOeeYeeme ner ceevee ceefnuee vÙeeÙeeueÙe keâe oeefÙelJe efceueves hej Gmes ueielee nw efkeâ peevee ÛeeefnS efkeâ Fmekesâ yeeJepeto veeefjÙeeb efJeefYeVe mlejeW hej kegâÚ keâj ieg]pejves keâe ceveÛeerlee #es$e efceue ieÙee nw. Gmekesâ ØeleeÌ[vee, Mees<eCe Deewj DelÙeeÛeej keâer efiej]Heäle ceW nQ. FveceW Fpeueeme ceW megotj ieebJeeW, ]keâmyeeW, veiej mes efJeefYeVe efkeâmce kesâ meJee&efOekeâ efIeveewvee ke=âlÙe nw Gmekeâer Deefmcelee hej nceues. Fmes yeueelkeâej mebyebOeer ØekeâjCe Deeles nQ. ceiej vÙeeÙeeOeerMe keâer kegâmeea ØeÛeefuele Yee<ee ceW yeueelkeâej keâer meb%ee oer peeleer nw. Ùen hej yew"keâj Yeer vÙeeÙe JÙeJemLeeDeeW keâer keâefceÙeeW, oes<eeW, efJejesOeeYeemeeW DeebKeW ÛeewÌ[er keâj osves Jeeuee keâšg melÙe nw efkeâ efJeiele kesâ Ûeueles Jen nj yeej ceele Keeleer nw. ‘‘Gmes ueielee nw Ùen heÛÛeerme-leerme Je<eeX mes veejer keâer osn keâes veesÛeves kesâ efueS pees efJeMes<e Deoeuele Yeer ceoeX keâer nw. hetje kesâme lees JekeâerueeW hej heg®ef<eÙee efieæ nceues nes jns nQ, GvneWves nceejer ‘Ùe$e veeÙe&mleg efveYe&j neslee nw Deewj keâevetve mes yebOes vÙeeÙeeOeerMe, efmemšce keâe hetpÙebles’ keâer mebmke=âefle keâes Mece&meej keâj ceefšÙeecesš keâj efoÙee Skeâ hegpee& yevekeâj jn peeles nQ, pees vÙeeÙe veneR efme]He&â efveCe&Ùe nw. osles nQ.’’ meceepe ceW JÙeehle heg®<e keâer Fmeer ›etâj leLee Œeer ueÛej vÙeeÙe JÙeJemLee nj yeej hee"keâ keâes PekeâPeesj keâj ØeleeÌ[veepevÙe ceeveefmekeâlee kesâ Fo&-efieo& keâLeekeâej ceervee#eer jKe osleer nw. vÙeeÙe kesâ efueS kebâÛeve keâes vÙeeÙeeueÙe mes yeenj mJeeceer ves GhevÙeeme ‘YetYeue’ keâer jÛevee nw. ‘YetYeue’ keâe DeLe& otmejer ueÌ[eF& ueÌ[vee heÌ[lee nw. Fme ueÌ[eF& ceW Dekesâueer Œeer veneR nw — ]iece& je]Ke efpemes efvejblej ØeppeJeefuele jKeves kesâ efueS mecetÛes meceepe keâes Jen Deheves meeLe peesÌ[leer nw. mecetÛes meceepe Gheuee oyee efoÙee peelee nw. Fmes nJee oskeâj keâYeer Yeer ueew ceW peve meeceevÙe kesâ meeLe efJeefYeVe meeceeefpekeâ mebie"ve Deeefo keâe yeveeÙee pee mekeâlee nw. Fme uee#eefCekeâ Meyo kesâ ceeOÙece mes menÙeesie neslee nw. Deewj Ùetb Úesšer meer efÛebieejer pJeeuee yevekeâj ceervee#eer Ùen mebkesâle osleer nQ efkeâ meceepe keâer efJeke=âle meesÛe kesâ hetjs osMe ceW Hewâue peeleer nw. 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 53 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

veejer osn hej nceueeW kesâ efJe®æ

hegmlekeâ meceer#ee

mece«elee ceW ‘YetYeue’ Skeâ Ssmee omleeJes]pe nw pees peveÛeslevee, peveMeefòeâ mes meeceeefpekeâ ›eâebefle keâe efJeÕeeme peieelee nw, MebKeveeo keâjlee nw. ‘‘keâesceue Deewj vevneR yetboW peye mebieef"le nesleer nQ lees ÛeóeveeW keâes Yeer keâeškeâj jKe osleer nQ.’’ ‘‘pevecele ves oebleeW leues Gbieueer oyee ueer. Fleveer leekeâle nw GmeceW Deewj Jener DeveefYe%e Lee Deheveer leekeâle mes.’’ ‘YetYeue’ meenefmekeâ, efJeÛeejesòespekeâ Deewj ceeefce&keâ GhevÙeeme nw. Fmekeâer efJe<eÙe Jemleg efyeukegâue veÙeer nw Deewj ØemlegleerkeâjCe DeoYegle. Yee<ee keâe ØeJeen Deewj keâLÙe kesâ Øeefle efpe%eemee hee"keâ keâes yeebOe uesleer nw. keâLeeJemleg keâer yegveeJeš Fleveer jesÛekeâ Deewj ØeJeenceÙe nw efkeâ hee"keâ Skeâ yeej DeejbYe keâjves kesâ yeeo hetje keâjkesâ ner efJeßeece keâj heelee nw. ceervee#eer mJeeceer ves Fmes yegveles ngS efpeme keâewMeue keâe heefjÛeÙe efoÙee nw, Jen ØeMebmeveerÙe nw. ]Keemekeâj iegueceesnj keâe efyebye GhevÙeeme kesâ keâuee he#e keâes veÙee DeeÙeece oslee nw. ‘yeueelkeâej’ pewmes efJe<eÙe hej ceefnuee jÛeveekeâej keâe efueKevee ceÙee&oeDeeW keâer Deefie>hejer#ee mes ieg]pejves pewmee peesef]Kece Yeje keâeÙe& nw. ceervee#eer mJeeceer Fme ]Kelejs keâe cegkeâeyeuee keâj GmeceW meHeâue ngF& nQ. GuuesKeveerÙe nw efkeâ GhevÙeeme ceW Œeer hej yeueelkeâej kesâ efkeâmmeeW keâe ØemebieJeMe efpe›eâ lees nw efkebâleg ÛešKeejs uesves Jeeuee DeMueerue JeCe&ve veneR. owefnkeâ mJeleb$elee, veejer Deefmcelee mes pegÌ[e Dence ØeMve nw. Fmekesâ Gòej ceervee#eer mJeeceer ves meceepe kesâ nj Jeie& Deewj JÙeJemLee mes Ûeens nQ. ]pe¤jer nw efkeâ Gvekesâ Gòej leueeMeves kesâ efueS GhevÙeeme ‘YetYeue’ keâes ]ieewj mes heÌ{e peeÙes. jÛeveekeâej keâe Oece& nw melÙe keâer Deesj mebkesâle keâjkesâ hee"keâ kesâ efJeÛeejeW keâes Gòesefpele keâjvee. Gmekesâ ceve ceW Dee›eâesMe hewoe keâjvee. leYeer meeceeefpekeâ efJemebieefleÙeeW Deewj efJeõtheleeDeeW keâer Deesj Gmekeâe OÙeeve Deekeâef<e&le nesiee. leYeer Jen G" KeÌ[e nesiee DelÙeeÛeejer, DevÙeeÙeer JÙeJemLee kesâ Øeeflekeâej kesâ efueS. Fme Âef° mes ceervee#eer mJeeceer ves Fme GhevÙeeme ceW Deheveer

jÛeveeOeefce&lee keâe efveJee&n F&ceeveoejer Deewj efJeÕemeveerÙelee mes efkeâÙee nw. Ùener keâejCe nw efkeâ heerefÌ[le Deewj yesyeme efŒeÙeeW keâer keâjenW ceve-ceefmle<keâ ceW Debefkeâle nes peeleer nQ. 766, megoecee veiej, Fboewj-452009

DeÛÚer leceVeeDeeW keâe ØeoMe&ve "

jepeWõ Deengefle

jesMeveer kewâo ngF& keâeefleueeW keâer cegªer ceW (]ie. meb.) : ØekeâeMe ßeerJeemleJe ØekeâeMekeâ : mebpeÙe yegkeâ meWšj, kesâ,38/6, ieesueIej, JeejeCemeer-221001. cet. 125/- ®. mece«e ¤he ceW ‘jesMeveer kewâo ngF& keâeefleueeW keâer cegªer ceW’ ]ie]peuekeâej ØekeâeMe ßeerJeemleJe keâe ØeLece ]ie]peue meb«en nw. ]ie]peue keâe DeLe& efme]He&â ceesnyyele veneR neslee nw. ]ie]peue Skeâ efJeÛeej nw, Ssmee efJeÛeej efpemekeâer Øeef›eâÙee efvejblej ]peejer jnleer nw. efkeâmeer Yeer efJe<eÙe Ùee cegös keâes Skeâ mebJesoveMeerue jÛeveekeâej ]Keeme vepeefjÙes mes osKelee nw, osKeles-osKeles mecePelee nw Deewj yeme ]ie]peue keân G"lee nw :legce nes Deiej meJeeue cegkeäkeâceue peJeeye ntb, legce nes Deiej ]Kejeye ceQ yengle ]Kejeye ntb. Ùes ‘he©eßeer’ yeÛeeÙes jKees keâece DeeÙesieer, ceQ Deeoceer ntb Deehe ner Dehevee ef]Keleeye ntb. Deepe Deeoceer yeves jnvee keâef"ve neslee pee jne nw. nce heo Deewj heoJeer kesâ efueS kegâÚ Yeer keâj ieg]pejves mes hetJe& leefvekeâ Yeer TbÛe-veerÛe keâe efJeÛeej veneR keâjles. kegâÚ Yeer mJeerkeâej keâj uesves keâer efJeJeMelee ceW ]ie]peuekeâej keân G"lee nw :‘Jees helLej keâes lees iebiee peue os jne nw, Deewj FbmeeefveÙele keâes kegâÛeue os jne nw.

Úheles-Úheles

2 Dekeäletyej 2011 keâes ‘‘keâLeeefyebye’’ keâer uesefKekeâe, ueyOe Øeefleef‰le keâLeekeâej [e@. mJeeefle efleJeejer keâes ceOÙe ØeosMe je°^Yee<ee ØeÛeej meefceefle kesâ Jeeef<e&keâ DeeÙeespeve ceW ßeerceleer ØekeâeMe kegâceejer njkeâeJele veejer uesKeve hegjmkeâej mes mecceeefvele efkeâÙee ieÙee. Fme mecceeve kesâ lenle jepÙeheeue ßeer jecevejsMe ÙeeoJe ves heebÛe n]peej ®. keâer jeefMe, mce=efle efÛevn Je mecceeve he$e YeWš efkeâÙee. Fmemes hetJe&, efnboer efoJeme kesâ DeJemej hej 14 efmelebyej 2011 keâes efouueer ceW [e@. efleJeejer keâes je°^erÙe ceeveJe DeefOekeâej DeeÙeesie Éeje efÉleerÙe hegjmkeâej mes mecceeefvele efkeâÙee ieÙee. 40 n]peej ®heÙes keâer hegjmkeâej jeefMe DeeÙeesie kesâ DeOÙe#e vÙeeÙecetefle& ßeer kesâ. peer. yeeueeke=â<Ceve õeje Øeoeve keâer ieÙeer. ‘‘keâLeeefyebye’’ heefjJeej keâer Deesj mes [e@. mJeeefle efleJeejer keâes yeOeeF&.

54

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

KeÌ[er jnleer nw. Deebmet heesÚves keâe keâece keâjleer nw Deewj nj neue DeceerjeW keâer šsyegue mepeeves keâer ]Keeeflej, ceW efkeâmeer mes Yeer veneR [jleer nw. keâefJe keâes keâneR Deewj Oece&ieeneW ]iejeryeeW keâes ceÚueer mee leue os jne nw. ceW Yeškeâves keâer ]pe¤jle veneR nw. ‘ØekeâeMe’ Gme hes kewâmes Yejesmee keâjs pees, ]ie]peue Skeâ iesÙe efJeOee nw ieerle keâer lejn. ieeÙes peeves hej megyen-Meece ceW oue yeoue os jne nw. ]ie]peue kesâ DeLe& Keguekeâj Deheves Deehe mecePe ceW Deeves ueieles nQ. lejmelee efceuee oeves-oeves keâes ueesieeW, efkeâmeer keâer Yeer ]ie]peue heÌ{les meceÙe DeÛÚer veneR ueieleer. ]ie]peue pees cesnvele mes meyekeâes Heâmeue os jne nw. keâes heÌ{ves kesâ ›eâce ceW Ùeefo nce Gmes Deheveer ueÙe ceW ieeÙeW Ùee Deepe efkeâmeeveeW keâer efmLeefle keäÙee nw? Jen Deheveer iegveiegveeÙeW lees Skeâ DeveesKee Deevebo Øeehle nesiee. ceiej nce Ssmee ]pe¤jleeW kesâ efueS keâpe&oej nes jne nw, ueeef"Ùeeb Kee jne nw. veneR keâj heeles peyeefkeâ keâjvee ÛeeefnS. Deehe Skeâ yeej Fme vegmKes DemeneÙelee keâe ner ®Ke ÛeejeW lej]Heâ osKe DeelcenlÙee keâj keâes Deepecee keâj osKeW. jne nw Deewj Deekeâe ueesie Ûewve keâer yeebmegjer yepee jns nQ, kegâmeea ]ie]peue ceW keâefJelee nesleer nw ef]peboieer keâer, ceOegjlee nesleer yeÛee jns nQ. Skeâ peien ØekeâeMe keânles nQ :nw. FmeceW Fleveer Meefòeâ nesleer nw, ve]peekeâle nesleer nw, lenpeerye peien-peien jepeveerefle Yee<eCe nw ef]peboieer, nesleer nw efkeâ Ùen Deheves ceW Deehekeâes [tyees mekeâleer nw. ]ie]peue keâesše Yej Peesues ceW jeMeve nw ef]peboieer. keâYeer [tye veneR mekeâleer nw. nj oce lewjleer jnsieer nceejer DeebKeeW DeheveeW ceW ooeX keâe ØelÙeeJele&ve efueÙes, ceW. yeMelex Gmes Deehe OÙeeve mes megveW, heÌ{W, ieeÙeW leYeer Ùen yeesefPeue meboYeeX keâe ojheve nw ef]peboieer. mebØes<eCeerÙe nesleer nw "erkeâ-"erkeâ. Skeâ DeÛÚer ]ie]peue ceW DeÛÚer Hetbâme keâer ceÌ[FÙeeW kesâ efueS efme]He&â helePej nw, veeRo keâer ]Kegjekeâ nesleer nw. cenueeW kesâ efueS efme]He&â meeJeve nw ef]peboieer. vej efheMeeÛeeW kesâ efueS ceeHeâer nw Deewj nw hÙeej keâer ef]peboieer meÛe ceW keäÙee nw? Fmekeâer mener heefjYee<ee veneR Glkebâ"e. jmeiebOe nw Fve hebefòeâÙeeW ceW — ‘keâesF& Heâke&â ve jn peeÙes nw. Deemeeve veneR nw yelee heevee. meYeer kesâ heeme ef]peboieer keâer nesueer Ùee efkeâ F&o ceves, DeeDees hÙeej kesâ jbieeW mes KesueW nce Deheveer heefjYee<ee nw. ceiej ØekeâeMe peer keânles nQ Ùen ]peceerve Keguuece-Keguuee. jece Yeer Gmekeâes ceeHeâ keâjs jye Yeer Gmekeâes efkeâme lejn yeveer nw, ]keâoce-]keâoce hej veeieHeâveer nw lees Skeâ ceeHeâ keâjs, keâjlee nw pees ueesnt keâe Debpegjer ceW Yejkeâj kegâuuee.’ ve]pej ceW Ùen meÛe nw. ceiej hetCe&le: meÛe veneR nw keäÙeeWefkeâ ]ie]peueeW keâer yegveeJeš ceW keâneR-keâneR efJe<eÙe mes YeškeâeJe FmeceW ]KegefMeÙeeb nQ, keânkeâns nQ, nbmeer nw Deewj nQ keâF& lejn Yeer osKeves keâes efceuelee nw. Fme Yeškeâve mes ner efJejesOeeYeeme Yeer kesâ Deevebo Yeer, Yeues ner Deevebo ueeKe og:KeeW kesâ yeeo keäÙeeW GlheVe neslee jnlee nw. ve DeeÙes. nj Deeoceer jesles ngS peerJeve ceW nbmelee Yeer nw. mecemle ]ie]peueeW keâes heÌ{ves kesâ yeeo ceQ Ùen keânves mes nceejer meyemes yeÌ[er keâce]peesjer Ùen nw efkeâ nceejer meesÛe Deheves keâes jeskeâ veneR mekeâe efkeâ ÛeejeW lejHeâ ØeMveeW keâer yeeefjMe nj meceÙe, nj efoMee ceW mekeâejelcekeâ keâer peien vekeâejelcekeâ nw. keâF& lejn kesâ ØeMveeW mes ceg"YesÌ[ keâjkesâ Deheveer ]ie]peue keâes ner nesleer DeeÙeer nw, leYeer lees ØekeâeMe peer keânles nQ — ‘jes Skeâ veÙeer TbÛeeF& osves ceW hetjer lejn mes keâeceÙeeyeer neefmeue keâjves jns nQ nce meYeer hej Deehe nbmeles pee jns, Jeen meenye! Deehe keâe meHeâue ØeÙeeme efkeâÙee nw ØekeâeMe ßeerJeemleJe ves. Fvekeâer Yeer efkeâleves yeÌ[s Heâvekeâej nQ.’ ßeer ieCesMe Øemeeo iebYeerj ves hetjs ]ie]peueeW ceW DeÛÚer leceVeeDeeW keâe ØeoMe&ve nw, hejbheje mes Øesce meb«en hej Deheves met#ce efvejer#eCe keâe heefjÛeÙe efoÙee nw. he=° jKeves keâer iegnej nw. meceÙe keâe meÛe nw, Yejhetj mebJesoveeSb nQ. 54 hej Úheer ]ie]peue keâer Debeflece hebefòeâ nw — ‘cesjer keâefJelee ienjer efÛebleve Oeeje nw, efJeveceülee keâer hejekeâe‰e nw. oyebielee keâe cesjer keâuee nw, cesjer hetpee nw. ‘ØekeâeMe’ efkeâmeefueS ceeqm]peo Ùee Yeer DeefYeceeve nw, veÙeer yeele nw, ieöejeW mes yeÛeves kesâ jemles nQ. efMeJeeuee peeÙes.’ Ùen hebefòeâ meskegâuej ceeveefmekeâlee keâer Ghepe mejuelee keâe DeodYegle Dee§eÙe& nw, heefjJesMe keâer meÛÛeeFÙeeb nQ. nw Deewj meJeeue Yeer nw efkeâ meyemes yeÌ[e Oece& keäÙee nw? meyemes hÙeej keâer yeeleW nQ, peerJeve keâer meewieeleW nQ Deewj Yeer nw yengle kegâÚ yeÌ[e Oece& nw keâefJelee, efpemekesâ efvecee&Ce kesâ jemles ceW osJelee lees keäÙeeW veneR ØekeâeMe ßeerJeemleJe keâe ]ie]peue meb«en—‘jesMeve Jeeme keâjles nQ. Ùes cebefoj Deewj ceefm]peo lees yeneves nQ OeceeX kesâ ]kewâo ngF& keâeefleueeW keâer cegªer ceW’ heÌ{keâj osKee peeÙes. Deewj jesšer nw efmeÙeeÙele keâer efpemes Deheveer YetKe kesâ efnmeeye mes kegâÚ yeeveieer keâe megKe Deehekesâ efueS hejesme jne ntb meWkeâer peeleer nw. keâefJelee keâe Skeâ DeLe& Ùen Yeer neslee nw efkeâ DevÙeLee ve ueWies– ‘metÙe& DeekeâeMe ceW ner {uelee nw, let Yeuee Jen meYeer keâe Yeuee Ûeenleer nw, nj1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 #eCe Ghekeâej kesâ he#e ceW 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 55 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

mes helee Ûeueleer nw. pewmes YeütCe nlÙee hej mebieerlee peer keâer keâefJelee keâer Ùes hebefòeâÙeeb ceve keâes Skeâyeejieer PekeâPeesj peeleer nQ— Fme yeej Yeer hejer#eCe ceW / keâvÙee-YetÇCe ner Dee ieÙee nw/FmeerefueS yeeyee ves cesjer ceewle hej/ nmlee#ej keâj efoÙee nw. Skeâ Deewj keâefJelee Fmeer Øekeâej keâer nw pees ienjs ØeMve ÚesÌ[leer ngF& Skeâ meVeešs keâes Yesoleer ngF& meceehle nesleer nw. hetjer keâefJelee ceevees Gme heerÌ[e kesâ jeie hej jÛeer ieÙeer nw pees heerÌ[e Deepe he=LJeer keâer Gme DeeOeer Deeyeeoer keâer heerÌ[e nw efpemes veejer keânles nQ. peye Ùen keâefJelee meceehle nesleer nw lees DeeOeer Deeyeeoer kesâ efueS Meeskeâ ieerle keâer ietbpe ceve ceW ÚesÌ[ peeleer nw— Skeâ veJepeele keâvÙee efMeMeg/pees keâÛejs kesâ ef[yyes ceW/ efveJe&Œe meoea mes ef""gj/oce leesÌ[ Ûegkeâe Lee. mebieerlee peer keâer Skeâ Deewj keâefJelee yengle ienjs DeOÙeÙeve Deheves meceÙe keâe mener Øeefleefyebye keâer ceebie keâjleer nw, Deewj Ùen keâefJelee nw ‘ieebOeejer’ Fme " jcesMe n"eruee keâefJelee ceW keâJeefÙe$eer Deheves meJe&ßes‰ keâes MeyoeW ceW Hetbâkeâves ceW meHeâue jner nQ. keâJeefÙe$eer ves ieebOeejer kesâ ceeOÙece mes pees ØeMve Gpeuee Deemeceeb (keâ. meb.) : mebieerlee mJe¤he ‘ieerle’ G"eÙes nQ Jes Deepe Yeer meeceefÙekeâ nQ. ieebOeejer kesâ Ûeefj$e keâes ØekeâeMekeâ : efMekevee HeÇkeâeMeve, meceÇeš keâe@cHueskeäme yesmeceWš, DeeOeej yevee keâj mebieerlee peer ves keâF& yengle DeÛÚs ØeÙeesie meernesj-466001. cet. 125 ®. keâefJelee ceW efkeâÙes nQ. Deewj Ùen keâefJelee ceevees Skeâ omleeJes]pe keâer lejn Deejeshe–he$e oeef]Keue keâjleer ngF& ieg]pejleer nw — mebieerlee peer keâer keâefJeleeDeeW kesâ ceeOÙece mes Gvekeâer peye ueÌ[KeÌ[eles Oe=leje°^ lees/ legce Gvekeâe mebyeue keâeJÙe Ùee$ee keâes peeveves keâe DeJemej efceuee. mebieerlee peer keâer Ùes yeveleeR/ hej legceves lees neskeâj efJecegKe / Deheves keâle&JÙeeW keâes keâefJeleeSb Gme veÙes Ùegie keâer keâefJeleeSb nQ peneb hej keâefJeleeDeeW lÙeeie efoÙee. keâes ØekeâeMeve kesâ efueS efkeâmeer mebheeokeâ keâer ke=âheeÂef° hej efveYe&j mebieerlee peer keâer keâefJeleeDeeW ceW veejer kesâ mJeeeqYeceeve kesâ veneR jnvee heÌ[lee nw. Ùen Fbšjvesš keâe Ùegie nw peneb meye kegâÚ Øeef l e Skeâ Øekeâej keâer Deefleefjòeâ Ûeslevee Yejer ngF& mee]Heâ efoKeeF& uesKekeâ kesâ neLe ceW Dee ieÙee nw. neueebefkeâ Fme meyekesâ og<heefjCeece osleer nw. Ùes keâefJeleeSb veejer keâe DeefOekeâej efkeâmeer mes ceebie veneR Yeer meeceves DeeÙes nQ leLee keâefJelee kesâ veece hej Fbšjvesš hej nj jner nQ yeefukeâ veejer keâes ner peiee keâj keân jner nQ— keâesF& kegâÚ Yeer efueKe keâj hejesme jne nw. Deewj Fmeer keâejCe Fme Deewj efHeâj Skeâ Ssmes meceepe keâer/jÛevee nesieer/efpemeceW uesKeve keâes iebYeerj meeefnlÙe keâer ßesCeer ceW veneR jKee pee jne nw. vej Deewj veejer keâer/ Deueie-Deueie veneR/ yeefukeâ meefcceefuele uesefkeâve Ssmes meceÙe ceW peye Fbšjvesš keâer keâefJeleeDeeW keâes yengle mebjÛevee/ efveKej keâj DeeÙesieer. cenlJe veneR efoÙee pee jne nw, Gme meceÙe ceW mebieerlee peer keâer mebieerlee peer keâer keâefJeleeDeeW ceW kegâÚ Ssmee efJeefMe° nw keâefJeleeSb meeefnlÙe kesâ ØeefleceeveeW hej Kejer Glejleer ngF& ceevees pees Gvekeâer keâefJeleeDeeW keâes Deece keâefJeleeDeeW mes Deueie keâjlee Fme yeele keâe cegKej efJejesOe keâj jner nQ efkeâ Fbšjvesš hej iebYeerj nw. Ùes keâefJeleeSb Deheves meceÙe keâe mener Øeefleefyebye Øemlegle meeefnlÙe veneR efueKee pee jne nw. Ùes meejer keâefJeleeSb efkeâmeer Yeer keâjleer nQ. Gvekesâ keâeJÙe meb«en keâe Meer<e&keâ ‘Gpeuee Deemeceeb’ meeefneflÙekeâ heef$ekeâe ceW ØekeâeefMele nesves Jeeueer keâefJeleeDeeW mes JeemleJe ceW Œeer kesâ YeefJe<Ùe keâer Deesj Fbefiele keâjlee nw. Deewj efkeâmeer Yeer ¤he ceW keâce veneR nw. Fmekesâ DeueeJee pees yeele Ùes keâefJeleeSb Gme DeekeâeMe keâes heeves keâer keâesefMeMe ceW mecetÛeer mebieerlee peer keâer keâefJeleeDeeW ceW ØecegKe ¤he mes efoKeeF& osleer nw veejer peeefle keâer Deesj mes Skeâ ]keâoce keâer lejn nQ. Ùen ]keâoce Jen nw mejeskeâejeW kesâ Øeefle mepeielee. Jes meeefnlÙe kesâ mejeskeâejeW meHeâue nes, cesjer MegYekeâeceveeSb. keâes efyeukegâue Yeer Yetueer veneR nw, Ùen yeele Gvekeâer keâefJeleeDeeW 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 56 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 efkeâmeefueS GÚuelee nw, yeesefšÙeeb lesjs efpemce ceW Yeer nQ, efkeâmeefueS ceÚefueÙeeW keâes leuelee nw.’ ‘kewâmes ieeTb ieerle ceveesnj, YeeJeeW keâer metKeer meefjlee nw, efueKelee peelee ntb nj heue ceQ, nj keâefJelee Debeflece keâefJelee nw.’ ‘Ketve Fbmeeve keâe peye Gyeuelee nw Je]keäle leye keâjJešW yeouelee nw, kegâefme&Ùeeb ueÌ[KeÌ[eves ueieleer nQ, Skeâ yeeieer Deiej šnuelee nw. peerJe keâye lekeâ Yeücesiee Yeuee me=ef° ceW, ef]peboieer kesâ efueS cejve ÛeeefnS, legcemes mebyebOe Ùetb peesÌ[lee ceQ veneR, ueeMe kesâ Jeemles Yeer keâ]Heâve ÛeeefnS.’ meYeer ]ie]peueW efnboer keâer ]ie]peue efJeOee ceW Deheveer Deueie henÛeeve keâer leueeMe ceW nQ. S-13/68, Yeielehegjer, ØeuneoIeeš, JeejeCemeer-221001

keâLeeefyebye /pegueeF&-efmelebyej 2011

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.