Φυσικό περιβάλλον και Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών την εποχή της «κρίσης» Γιώργος Κατσαδωράκης
Δρ Βιολόγος-Ορνιθολόγος, Ειδικός Διαχείρισης & Ερμηνείας Περιβάλλοντος, Επιστημονικός Συνεργάτης WWF Ελλάς & ΕΠΠ
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
1
Γαλάζιο: Συμβαλλόμενο μέρος Πορτοκαλί: Μη συμβαλλόμενο μέρος εντός ορίων συμφωνίας Βαθύ μπλε: Υπέγραψαν αλλά δεν κατακύρωσαν
AEWA
Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
2
ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ
ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (Βιοποικιλότητα) : Γονίδια, είδη, οικότοποι, τοπία, οικοσυστήματα
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (ΠΠ): Θεσμοθετημένες περιοχές στις οποίες, ανάμεσα σε άλλες αξίες, έχει προτεραιότητα η προστασία και διατήρηση ορισμένων καθορισμένων πολύτιμων στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος. 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
3
ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ
ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ
Τα ζητήματα του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα είναι πολύ ευρύτερα από όσα αφορούν τους ΦΔ και τις περιοχές «δικαιοδοσίας» τους.
Από τις περίπου 450 ΠΠ στην Ελλάδα οι 28 έχουν ΦΔ . Στην πράξη: ≈ 70% παραμένουν εκτός συζήτησης.
Θα μιλήσω μόνο για τους ΦΔ και τις ΠΠ Δύσκολο να πει κανείς σε λίγο χρόνο κάτι καινούργιο ή κάτι πλήρες ή κάτι πολύ διαφωτιστικό. Έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά. Τίποτα δεν έχει αντιμετωπιστεί σοβαρά. «Οι απαισιόδοξοι είναι αυτοί που έχουν δίκιο. Οι αισιόδοξοι είναι αυτοί που αλλάζουν τον κόσμο». Στις πΜΚΟ όπου εργάζομαι το μέτρο επιτυχίας μας είναι το πόσο βοηθάμε στην επίλυση των προβλημάτων. 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
4
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
5 ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΥΠΟΨΗ ΜΑΣ
1) ΧΩΡΑ ΑΡΡΩΣΤΗ ΓΕΝΙΚΩΣ, ΑΦΡΑΓΚΗ,
Ɇ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, Ɇ ΧΡΟΝΟΣ
2) ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ= 1992/43, 2009/147 , ΤΙΠΟΤΑ ΓΙΑ ΤΟΠΙΟ 3) ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΠΠ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 4) Ɇ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ↔ Ɇ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΙΕΣΗ/ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ / Ε ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ 5) ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ = «ΜΠΑΧΑΛΟ» & ΕΥΤΕΛΙΣΜΟΣ 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
5
ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Το ζητούμενο από την όλη ιστορία Φορείς Διαχείρισης ΠΠ; ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ, ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΙΟ ΠΟΛΥΤΙΜΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ...
...ΑΛΛΑ ΚΑΙ Η ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΝ ΔΕΣΜΕΥΣΕΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (ΔΙΕΘΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ, ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ, ΚΛΠ)
06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
6
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Διαχείριση για προστασία / διατήρηση σε κατοικημένες περιοχές = • • •
Πολύ δύσκολη παντού. Λεπτές ισορροπίες, σύγκρουση αξιών –αναγκών, λίγος χρόνος Και περιβαλλοντική προστασία και κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη Πρωταρχικό εμπόδιο η μη εφαρμογή των άλλων νόμων και δευτερευόντως των περιβαλλοντικών
Τι χρειάζεται;
1) Σχεδιασμός – Γνώση, ρεαλισμός, προσγείωση, προτεραιότητες / διαπραγμάτευσησυμβιβασμός 2) Θεσμοί & νόμοι – Ένταξη ΔΣ στο υπόλοιπο σώμα νόμων, υπηρεσιών, φορέων, λειτουργίας του κράτους / διαπραγμάτευση-συμβιβασμός 3) Εφαρμογή – κατάλληλος μηχανισμός, αποφασιστικότητα / διαπραγμάτευση-συμβιβασμός 4) Έλεγχος – επαρκής φύλαξη & παρακολούθηση αποτελεσματικότητας / διαπραγμάτευσησυμβιβασμός
Μηχανισμός εξασφάλισης όλων αυτών σε κεντρικό & τοπικό επίπεδο; 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
7
ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
Μια καλή ιδέα-σύλληψη που ποτέ δεν εφαρμόστηκε αξιοπρεπώς στην πράξη
do the right things and do the things right 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
8
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Η αρχική ιδέα: όχι δημόσια υπηρεσία, αλλά ΝΠΙΔ, τραπέζι διαβούλευσης (αλληλοενημέρωση-διαπραγμάτευση-συμβιβασμός-συντονισμός). Χρηματοδότηση: μερικώς από κρατικό προϋπολογισμό -μερικώς μόνοι τους. Συντονισμός από κεντρική υπηρεσία. Ο Νόμος 2742/99, αρκετά διαφορετικός: οι τρόποι χρηματοδότησης και άλλα ζητήματα έμειναν τουλάχιστον θολά Η πράξη, εντελώς διαφορετική: κοινοτικοί πόροι μόνο– ελλειμματική & αποτυχημένη στήριξη
Μ. Δεκλερής (2008, 20η Συνάντηση ΠΑΝΔΟΙΚΟ): «Στην Ελλάδα είμαστε πρωταθλητές στον ευτελισμό των θεσμών» 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
9
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 12 ΕΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΛΗΡΩΣ, ΠΟΛΛΑΚΙΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΑ ΑΝΑΛΥΜΕΝΗ & ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ... (βλέπε π.χ. Αξιολόγηση Επιτροπής ΦΥΣΗ 2000) • • • • • • • • • •
Υπερφίαλος, αναντίστοιχος τίτλος. Θεσμικός ρόλος αδιευκρίνιστος. Θεσμοθέτηση ΠΠ εκκρεμεί μετά από 12 χρόνια... Πολιτική στήριξη ανύπαρκτη Εκπροσώπηση μη λειτουργική Η γραφειοκρατία τεράστια και μη αποδοτική. Λάθη και τεράστιες καθυστερήσεις Ελλιπέστατη & αντιφατική καθοδήγηση. Ασυνεννοησία μεταξύ εμπλεκόμενων υπηρεσιών Ροή πόρων εντελώς ασυνεπής, εργαζόμενοι για μήνες απλήρωτοι. Αδυναμία έγκαιρης και σωστής εφαρμογής προγραμματισμένων έργων Μόνο «ελαφριές» αρμοδιότητες. Ελάχιστο κύρος ανάμεσα στις δημόσιες υπηρεσίες και αιρετές αρχές Σύστημα φύλαξης πλήρως ανύπαρκτο λόγω αδυναμίας ανακριτικών καθηκόντων Τύπος πολύς, ουσία λίγη. Συχνά δυνατότητα κάλυψης απίστευτων εξόδων και αδυναμία κάλυψης ουσιαστικών και απλών Γενικώς όλα τα κακά του δημόσιου και όλα τα κακά του ιδιωτικού τομέα
ΑΡΑ ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΧΡΗΣΤΟΙ; 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
10
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Πέραν των γενικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η άρρωστη αυτή χώρα, πέρα από την πίεση των συμφερόντων και τις αδυναμίες, υπάρχει
ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΑΓΝΟΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΚΑΙ ΤΙ ΑΠΑΙΤΕΙ Πως μπορεί να τους φερθεί κανείς; Τι πρέπει να γίνει θεσμικά, πρακτικά, διοικητικά; Πως μπορεί να έχει ευχαριστημένους και τις τοπικές κοινωνίες , τους πολιτικούς, τα ταμεία; Πως μπορούν οι ΠΠ να ειναι ωφέλιμες για τη χώρα; ΑΣ ΜΗ ΓΕΛΙΟΜΑΣΤΕ ΟΜΩΣ ... ΟΠΩΣ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ, ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΩΦΡΟΝΙΣΜΟΥ, ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ, ΚΛΠ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΠΟΥ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Η ΓΥΜΝΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΓΝΩΣΗ, ΒΟΥΛΗΣΗ, ΣΧΕΔΙΟ, ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ... ΚΟΤΣΙΑ ΑΓΝΟΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ
06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
11
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Φυσικό περιβάλλον και Φορείς Διαχείρισης. Προβλήματα την εποχή της κρίσης. Με άλλα λόγια, αν τέλειωνε η οικονομική κρίση αύριο, θα λυνόταν το πρόβλημα; Όχι, δεν είναι ζήτημα που σχετίζεται με την ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ! Τα αναγκαία «ψίχουλα» (25 εκατ. /έτος) για να λειτουργήσουν ικανοποιητικά οι ΦΔ υπάρχουν. Ακόμη και αν επιβαρυνθεί ο κρατικός προϋπολογισμός! Φυσικά όλα κοστίζουν. Αντιθέτως, το μέλλον των ΦΔ σχετίζεται απόλυτα με τις μεταρρυθμίσεις, την αλλαγή νοοτροπίας και τις ξεκάθαρες αποφάσεις που χρειάζεται η χώρα. Θα είναι τραγικό λάθος να πέσουν θύμα οι ΦΔ στις εύκολες λύσεις και στην υποκριτική δικαιολογία της έλλειψης πόρων. Η διατήρηση των ΠΠ της χώρας είναι πολύ σοβαρό θέμα. (Κρίση= καταστροφή ή ευκαιρία) Ο χρόνος δυστυχώς πιέζει πολύ και αυτό είναι δημιουργός πολλών δεινών Φυσικά, η οικονομική κρίση το πρώτο που θυσιάζει είναι το περιβάλλον
Άρα: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ = ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟ ΚΡΙΣΗΣ + ΤΟΣΟ ΔΑ ΑΚΟΜΗ... 06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
12
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κλείνοντας : 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11)
Σύστημα που να εξασφαλίζει τη διατήρηση των ΠΠ εξακολουθούμε να μην έχουμε Δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ως πολιτεία-κοινωνία πολιτών ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΠ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΟΥΜΕ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΜΠΕΡΔΕΥΟΥΝ / ΕΠΙΔΕΙΝΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΙΕΙΣ ΦΔ ΠΠ μπορούν να υπάρξουν ΣΕ ΜΙΑ ΥΓΙΗ ΧΩΡΑ ΟΙ ΦΔ ΕΙΝΑΙ Α-ΠΑ-ΡΑΙ-ΤΗ-ΤΟΙ. Όχι όμως με το καθεστώς υπό το οποίο λειτουργούν σήμερα. Οι ΦΔ υπό κακές συνθήκες έκαναν χρήσιμο έργο και συγκέντρωσαν πολύτιμη εμπειρία. Οι ΦΔ μπορούν και πρέπει να αποδώσουν πολύ ουσιαστικότερο για τη διατήρηση των ΠΠ έργο ΛΕΦΤΑ για τους ΦΔ ΥΠΑΡΧΟΥΝ. ΒΟΥΛΗΣΗ, ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΑ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΥΣΠΡΑΓΙΑ δυσκολεύει αρκετά τα πράγματα ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ Ας μη γίνει η κρίση και η καταπολέμηση της ανεργίας δικαιολογία για να μην αλλάξουμε τίποτα Υπάρχουν ΓΝΩΣΗ, ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΑΔΥΝΑΜΙΩΝ ΚΑΙ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
13
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!
06/11/2015
25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΝΔΟΙΚΟ, ΒΟΛΟΣ 7-8/11/2015
14