Ανάπτυξη & περιβάλλον Μιχαήλ Ζουμπουλάκης Καθηγητής Οικονομικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
1
Ανάπτυξη. Μια πρόσφατη έννοια 95 αιώνες οικονομικής στασιμότητας: από τη «γεωργική επανάσταση» (8000 π.Χ.) μέχρι την Αναγέννηση 1.
Αγροτικές κοινωνίες παραγωγής για επιβίωση
2.
Σταθερή αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού: από 10 εκ./8000 π.Χ. σε 230 εκ. το έτος Χ, σε 500 εκ. κατοίκους το 1500 μ.Χ.
3.
Σταδιακή βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης-υγιεινής σε ένα μικρό γεωγραφικά τμήμα
4.
Θεσμικές, πολιτιστικές, τεχνικές και οικονομικές προϋποθέσεις της «εξόδου των Ευρωπαίων» 2
Ενας νέος τρόπος παραγωγής συγκλονίζει τον κόσμο μετά το 1750 1.
Τεχνολογική μεταβολή (παραγωγή- μεταφορές)
2.
Εξειδίκευση (κοινωνική + τεχνική)
3.
Νέα μορφή εργασίας (μισθωτή εργασία μετά το 1750)
4.
Αστικοποίηση: στις πόλεις από 2%→ 50%
5.
Αύξηση πληθυσμού: από 1 δις το 1800→ 7 δις σήμερα
6.
Αύξηση αγοραστικής δύναμης: νέα ποιότητα ζωής
7.
Αλλαγές στους πολιτικούς θεσμούς: καπιταλισμός και κοινοβουλευτική δημοκρατία
8.
Αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον 3
Η «Πρόοδος» (Τζων Γκαστ 1872)… ως ιδανικό 4
Η άλλη όψη της προόδου Υψικάμινοι στο Pittsburgh 1890 Η αλλιώς… «Η Κόλαση με ανοιχτό καπάκι»
5
Αλλαγές στο περιβάλλον από την παραγωγή: ο κύκλος του άνθρακα
6
Αλλαγές στο περιβάλλον: ατμοσφαιρική ρύπανση με διοξείδιο του άνθρακα
7
Αλλαγές στο περιβάλλον από τη γεωργική παραγωγή: ο κύκλος του αζώτου
8
Τα όρια της ανάπτυξης και η εξέλιξη της οικονομικής σκέψης • Α’ περίοδος (μέχρι το 1870): τα όρια τα θέτει η
παραγωγική ικανότητα της φύσης (φθίνουσες αποδόσεις Ricardo 1815)
• Β’ περίοδος (μέχρι το 1970): τα όρια τα θέτει η
τεχνολογία. (Αύξουσες αποδόσεις κλιμ. Marshall 1907)
• Γ’ περίοδος (μετά το 1973): τα όρια τα θέτει ο ρυθμός
ανανέωσης των φυσικών πόρων = βιώσιμη ανάπτυξη (δημόσια ελεγχόμενες αποδόσεις, Boulding 1966 ή κατανομή ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων Coase 1960, Demsetz & Alchian 1972) 9
Οι πλέον ανεπτυγμένες οικονομίες επιβαρύνουν λιγότερο;
10
11
Ανάπτυξη ή Βιώσιμη Ανάπτυξη; • Η αειφόρος (ή βιώσιμη ή πράσινη) ανάπτυξη αναφέρεται
στην οικονομική ανάπτυξη που επιτυγχάνεται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος.
• Βιώσιμη ανάπτυξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της ζωής
μέσα στα πλαίσια της φέρουσας ικανότητας των υποστηρικτικών οικοσυστημάτων (IUCN, UNEP και WWF)
• Η βιωσιμότητα σημαίνει ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται
εκμετάλλευση με ρυθμό μικρότερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται, διαφορετικά λαμβάνει χώρα περιβαλλοντική υποβάθμιση.
• Η «τραγωδία των κοινών» και η νέα Σχολή σκέψης: ούτε
12 κρατικοποίηση ούτε ιδιωτικοποίηση, αλλά κοινοτικοποίηση
Κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας στον κόσμο
1997 2006: 22%
Για την Κίνα 1997 2006: 77% 2005 2006: 8,4%
Εξέλιξη της παγκόσμιας κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας σε εκατομμύρια ΤΙΠ κατά την περίοδο 1965-2006. Δεν συμπεριλαμβάνονται τα μη-εμπορεύσιμα καύσιμα, όπως βιομάζα, απόβλητα ζώων, τύρφη κά. (Πηγή: Ν.Ανδρίτσος, Τμ. Μηχανολόγων Μηχ. ΠΘ) ΤΙΠ-Τόνος Ισοδύναμου Πετρελαίου (Tonne of Oil Equivalent): 1 TOE ≈ 42 GJ 13
14
Κατανομή της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στον Ν. Μαγνησίας το 1993 και το 2006 (σε GWh)
Ο εμπορικός τομέας παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση στο ποσοστό κατανάλωσης, ενώ ο γεωργικός τομέας παρέμεινε βασικά στάσιμος (Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία) Από Ν. Ανδρίτσος, Τμ. Μηχανολόγων Μηχ. ΠΘ
15
Αιολικό Δυναμικό Μαγνησίας
ΚΑΠΕ, 2005 (http://www.cres.gr/kape/dat ainfo/maps.htm)
Το εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει το 13,6% του συνόλου των ενεργειακών αναγκών της χώρας.
16
Κοινωνία-Οικονομία-Περιβάλλον: Μια 3διάστατη προοπτική
17