αφιέρωμα του θαναςη βαλτινου Μια μέρα έφτασε ο Καββαδίας με το πλοίο στην Αλεξάνδρεια. Πή γε βρήκε τον Τσίρκα, τον πήρε και τον πήγε σε κάτι στενά, σε κάτι καταγώγια, να κάνει τα
τουάζ στο μπράτσο του, μια γοργόνα νομίζω ή κάτι τέτοιο. Την ιστορία την ξέρω από τον ί διο τον Τσίρκα, που βεβαίως δεν έκατσε, δε δέχτηκε. Είναι όμως αυτό το πράγμα με τον Καββαδία, λίγο να ζει, λίγο να σκηνοθετεί κάθε του στιγμή. ...Στη δεκαετία του '3 0 το να μιλήσει κανείς για ντρόγκα, για πυρετούς περίεργους, για α φροδίσια, για την «προστυχιά» των λιμανιών ήταν μάλλον ασυνήθιστο. Οι μούτσοι, οι νέ γροι, όλοι αυτοί παλεύουν όχι μόνο για ένα κομμάτι ψωμί αλλά και για ένα κομμάτι ψυχής. Ένα πάνθεον ταπεινών, φτωχών, καταδικασμένων, απόβλητων. Κι αυτούς ποιητικά τους καταξιώνει ο Καββαδίας, κάτι που είναι πιο μπροστά από την εποχή του.
«Αχ! Αυτά τα μάτια!» Αυτή η αμεσότητα, η βιωματική αίσθηση που αφήνει ο Καββαδίας στα ποιήματά του, πη γαίνει και στα πεζά του. Ο Καββαδίας έχει γράψει ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, τη Βάρδια. Ένα άρτιο, πολύ δυνατό πεζογραφικό έργο που ανατρέπει το γνωστό «Οι ποιητές είναι κακοί πεζονράφοι» και το ανάποδο. Οι χαρακτήρες του πάλλονται, η γλώσσα του λει
τουργεί. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μισέλ Πολάκ, «πάπας» της γαλλικής κριτικής, ξεχώρισε από τα βιβλία που είχαν κυκλοφορήσει μια χρονιά οτη Γαλλία, δύο ελληνικά: το ένα ήταν η Βάρδια. Αυτό δε μ' εκπλήσσει καθόλου.
0 Καββαδίας δεν ήταν πολιτικοποιημένος με τη στενή έννοια. Ένα άλλο κομμάτι της ποιη τικής του ιδιοφυίας ήταν ότι δεν τη ρητόρευσε ποτέ τη σχέση του με όλα αυτά τα θέματα που τον απασχολούοαν. Δεν το έκανε ποτέ με το βαρύγδουπο τρόπο που το έκαναν άλλοι, ταλανίζοντας τη λογοτεχνία μας. Υπάρχει τόσο πολλή σαβούρα, που πρέπει να πεταχτεί α πό πάνω μας. Όλο αυτό το σπουδαίο υλικό (πόλεμος, κατοχή, χούντα κ.τ.λ.) κακόπαθε πσ λύ. Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις των ανθρώπων που ούτε μεταχειρίστηκαν ούτε εκμεταλ λεύτηκαν ευκαιριακά αβανταδόρικα τέτοια θέματα. 0 Καββαδίας αποτελεί εξαίρεση. Εξέφρασε έναν καίριο προβληματισμό χωρίς όμως αυτός ο προβληματισμός να είναι ορατός, θυμάμαι με πόσο ιδιαίτερο τρόπο αντιμετώπιζε τις γυναίκες. Πηγαίναμε μαζί σε ταβέρνες, με τον Τσίρκα, και συναντούσαμε φίλες μου. Συναρπαζόταν με τις κοπέλες αυτές. «Αχ! Αυ τά τα μάτια!» τους έλεγε, «θα σου φέρω απ' το επόμενο ταξίδι μου ομαράγδια». Ποτέ δεν τα 'φερνε. Η γυναίκα για τον Καββαδία ήταν ένα ζητούμενο. Πάντα. Υπήρχε ένα στοιχείο μοναξιάς στον τρόπο που τις έβλεπε. Η έλλειψη και η ανάγκη της παρουσίας της γυναί κας. Μοναξιά στα ταξίδια του και μοναξιά όταν ήταν εδώ. Μια μοναξιά με σωματικό, υλικό βάρος. Όχι μόνο αισθηματικό ή διανοητικό. Μια εποχή ήμαστε γείτονες, μέναμε στη Δεινοκράτους. Βλεπόμαστε σχεδόν κάθε βράδυ. Τρώναμε μαζί με τον Τσίρκα στην κυρά Ζωή, στο Μαύρο Γάτο και αλλού. Το 1972-74. Εί χα τότε στο σπίτι μου μια αφίσα από μια έκθεση ζωγραφικής του Δεκουλάκου. Δε ζει πια. Απεικόνιζε το γυμνό κορμό μιας γυναίκας. Ένας όλμος. Όλμος: το από αυχένος έως ι σχύων σύμπαν. Ποιητικότατος ορισμός. Την αφίσα την είχα απλωμένη πάνω σε μια κασέ λα. 0 Καββαδίας μόλις την είδε προσκύνησε ευλαβικά και τη φίλησε σαν να ήταν εικόνι σμα. Στα στήθη και στον αφαλό. Όπως κάνουν στην εκκλησία. 0 Τσίρκας πολύ τον πείρα ζε γι' αυτά του τα καμώματα, m
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2003
ΔΙΑΒΑΖΩ 83