FORHISTORIA
Detteerforteljingaomfiregenerasjonarkvinner,Hilda,Greta,KathrineogBarbara,somalle opphavlegstammarfråSverige.Eitlandsom dengongen,forlengesidan,bestodavlandsdelaneSvealand,Götaland,NorrlandogFinland.Dessekvinnene skulleallekometilåforlatebygdasi,Österbotten,der Hildasforfarhaddeborestein,grøftaogryddajorda.Lagt henneunderplogen,sådd,harva,plantaoghausta.Der deitømrahusaogdyrkajordafornyehundreåroggenerasjonar.Detteerogsåforteljingaomnokreavdeiinnbyggaranesomsøktesegtilandrelandetterkrigenpåleit etterlevebrødogeitnytt,betreliv.
Innbyggaraneidetavsidesliggande,langstrekteFinland varsvenskaruansettkvaspråkdeisnakka.Deilyddesame øvrigheita,ogflaggetvaiaoverhovudetdeiraisamefargarsompåandresidaavhavet.Menneskavartilogmed likefattigeogundertryktesomdeipåandresidaavsundet.KongendeirabuddeiStockholm,somvarsentrum iriket.Riksdagenderstiftalovenesomgjaldtogsåfor åkerenogskogendeieigde,ogunderdeiratak.Deivart ringdeinntilhøgmesseomsøndaganeavdensamekyrkja, derdetsamepresteskapetsørgdeforåhaldeoppeguds-
9
fryktaogmoralen.Ogdeideltedeisameoppfinningane, maskineneogmoderneinnretningane,sometterkvart ogsåfannvegentilSorola-garden.
FamilienSorolavarfinskspråklegogprisaGudden dagenspråkforordningavartunderteiknaiTavastehus den30.juli1863.Ispråkforordningahaddekeisarenbefaltatdetfinskespråketiløpetavtjueårskulleblieit allmentundervisnings-,embets-ogrettsspråkvedsidaav svensk.Viktigedokumentskullekunneleverastinnpå finsktilmyndigheiterogdomstolarfråogmedpubliseringsdagen.DåAleksanderIIkallainnlanddagentileit møtedettejubelåret,vartogsåtalenhaldenpåfinsk.Den forløysandegråteneindåkunnehøyrebresteutilokala, gårdetgjetordomdendagidag,jamvelomhannoksvært sannsynlegstilnalikerasktsomhankom;detfinsktalande folkeslagetvisteikkjegjernestorekjensler.
Sorola-gardenvartverandeislektagjennomalledei ulikejordskiftelovene.Vedstorskifteti1781haddejorda likevelblittoppdelt,ogvåningshusethaddevaksefram omgittaveignejordeoghus.Påstartenav1900-taletvar detsøstreneIrma,Anni,EnniogSigneasomeigdehusa rundthovudgarden.Denfemteogyngstesøsterdeira, Tyyne,buddeframleisidetstørstehuset,ihovudbygningen,menhohaddemistavitetettereinfødsel.IdettestorhusetvardetfarViljosomherska,etteratdensjetteog eldstesøsterairekka,ViljoskoneSiiri,døyddeibarsel.
HerbuddeogsåSanna-täti,somhaddeblittverandepå legdetterdetsisteskiftet,nokosomgavhennerettar,men ogsåplikter.
Sanna-tätivartsettpåsomeiklokkvinne.Eisombar bådeFinlandogslektasihistorie.Sanna-tätivarikkje vondåbeomåforteljeomsvunnetider,ognårhogjorde
10
det,fortaldehoalltidogsåomkvinnene.Oghosnakka gamaldagsogkristeleg.
Sorola-slektastammafrå1500-talet.Pågamlekartser einframleisdenkurvasvingenogdenbekkensomrann inntilplassenforfedraneeingongvaldesombustad.BekkenheitteSorja,menpå1600-taletkomhantilåheite Sorjajoki,fordihanhaddeblittstørreogslåandevakker derhangleimajestetiskgjennomlandskapet.Evjaistryket synteståståidirektekontaktmeddenhimmelskefaderen. Dendagidaggårdeteinkjerrevegbakrya,tørkehuset, dervatnetidikahareibesynderlegluktavmudder.Det vakre,raudehuseteromringaavstall,løe,buogsnikkarverkstad,ogsomvernmotulvenogandrerovdyrvar hanblittbygdsomulvefelle.Medsteingard,innhegning ogtodeltgrind.
Sorola-slektavarinderlegmusikalskoggudfryktig. Stientilkyrkjavargodtnedtrakka.Vedmåltidabaddei bordbøn.Barnagjekkpåsøndagsskuleogvartkonfirmerte.Kvinnerogmennvartgifteikyrkja,ogslektavar overtyddomatGudgjennomsinandegavkraftoghåp. Gudvarmeddeiikvardagensglederogvanskar.Denheilageskriftasettelevereglane,ogdeilevdeetterdeitoviktigaste:Einskulleveresømelegogedru.
Underborgarkrigeni1917–1918komfamilienSorola tilåståpådeikvitesiside,dådeisommangeandresågpå krigensomeinfrigjeringskrig–sjølvomSanna-tätimeinte atingenavbondeætteigentlegkunneviteomdetvarsant atdeiraudevillestyrtelandetutiforderving,elleromdei berreønskteåkomesegutavfattigdomogfalskfridom. Lauri,svigersonenihuset,kjempapådeikvitesisidei dennekrigen.
FleireavsøneneiSorola-slektahaddefåttmedaljarfor
11
tapperinnsatsiulikekrigssituasjonar.ModigemenniSorola-slektahaddekjempamotrussaraneunderdenstore ufreden.MendetvarbondenSote-Simonsomvarden storestoltheitaislekta,hansomhaddedreperussarar medsverdi1808.DengongenhaddeRusslandryktfram medstoretropparmotdetFinlandsomdengongenvar svensk.Sote-SimonmeinteatdensvenskekongGustavIV Adolfvareinnaivlømmel,ogathanhaddetaptkrigen fordihantruddeatdeirussiskeframmarsjaneberrevar taktikkogpåtrykkidetstorpolitiskespelet.Ennoivårtid blirdetlagteinkranspågravatilSote-Simonkvartfemte år,nårSorola-slektamøtesttilslektstreff.
Sorola-slektamåttefleiregongerbyggeoppattbåde husogheimstadetteruårogdårlegeavlingar.Deihadde pånærthaldsettmangemøtesveltedøden,ogdeihadde settmangeoverlevandesomvarttvingatilågravedike forstaten.DetvarslikkanalenmellomSorjaogNitvik komtil.
Istoruåret1887mistaSorolaproduksjonenavmøllestein,selbørserogandrevåpen.Einfjerdedelavlandsbybuaranehaddedøydd,ogdaudinganehaddelegelangs bygata.Dethaddevoreflestkvinnerogbarn.Sanna-täti, somsjølvhaddevorenærdødendengongen,sågdetsom sioppgåveåopplyseomgivnadeneomdettefaktumetog andretingsområkakvinnfolk.Døvstumdøtrenehadde mistabeggeforeldrasine.Konatilmøllesteinhoggaren haddehamnasominnersthossineeignenaboar.Konatil bøssesmedenhaddevaktoverrugendagognattsådei sveltandeikkjeskullehaustefråeigedommen.Deihadde funnehennepåkneuteiåkerenmedeinspadeihanda.
UnderspontaketlevdefamilienSorolalivetsitt.Dagens aktivitetvartbestemdavtidapååretogvêrgudane.Og
12
ommånenstodrettogHerrenvilledeivel,gavåkeren deidenuunnverlegerugen,såfamilienkunneoverleveeit årtil.Utoverbarnefødslar,dødogbrannarforårsakaav lynnedslagfanstikkjeannanvariasjonennkrigenogårstidene.Akkuratkrigoguårsynteståavløysekvarandrei detteausterlandet.Dethendeatalledeiarbeidsføreinnbyggaraneilandsbyenmåtteteneihæren.Mannsarbeidetvartdåkvinnearbeid.Kvinnenetømdepisstønnerog hogdeogbarved,sjølvnårdeivarmedbarn.Pågrunnav dettungearbeidethaddedeimedtidautviklamannsliknandemusklarpåoverarmane.Deinølteikkjemedåkle segimannskledeformeirkomfort,ogdeikøyrdeærend medhestogvognlikesmidigsomkvamannfolksomhelst. Strengttattvardetikkjeéinaktivitetsomvarframandfor Sorola-kvinnene.
Sorola-kvinnenevarkjendeforåhastorebrystogkompliserteforløysingar.Særlegdøtrerhaddeeintendenstilåbli føddemedføteneførst,ellermedsetet.
GrendaSorjalågeindagsturfråbyenVasa,derdet tidlegfanstsåpe-,sukker-ogjernfabrikk.Bomullsfabrikkenmeddenhøgepipavaroverlegenalleandrefabrikkar.Familienvissteikkjemykjeomdesseindustriane,det varsjeldandeibesøkteannaennhandelstorget,derdei ogsåsjølvekunneseljerotfrukter,korgerogbondeost. Nyoppdagingarnåddedeiviaomreisandegardshandlarar somkomforbi,somseldetekstilar,reiskaparogmedisinarogfortaldeomdenstoreverda.Omskipasomdrog tilAmerikautansegl,somistadenhaddedampmaskiner medkreftenetilhundrehestar.Omlotteri,hattemakarar, konditori.Familienlaseieinasteavis,WasaTidende,som komuttredagarivekaogberrekunnefraktasttillandsbygdanårtanteSigneaskullepågrønsaktorget.Nyheitene
13
vartdålesnehøgtavtanteneogsomoftastdiskuterteståandevedbrønnen.
Sorola-slektakommedtidatilåblieivelbergaslekt. Slektskrønikavitnaromlegar,fleireprestar,einprost, tannlegar.Einkunnetilogmedfinnearkitektar,lærarar, handelsmennogulikeformerfortalsmennogformenn. EinstordelavslektninganeutvandratilAfrika,NewZealandogAmerika.KaarleKonradgjekktiljernbanenog arbeiddesomsignalist,ogMattsMikkovartforretningsstyrar.Mengjennomhundreåravardetalltidnokonsom vartbuandeimoderhuset.Sålengedetvarmogleg,dyrka deijorda.
I1905,dåhovudpersonenidenneforteljinga,Hilda, vartfødd,brautdetuteistreikerørsleiRusslandetter nederlagetidenrussisk-japanskekrigen.Storstreiken spreiddesegtilFinlandogvartefråtrettiandeoktobertil sjettenovemberoglamsloverksemdaifabrikkar,embetsverkogskularoverheilelandet.
Sanna-tätitullamedatdetvarHildasomhaddeendra denpolitiskesituasjonen.Atdetvarhosomhaddeførtleiaraneavdeiulikepolitiskeleiranesaman.Forkonstitusjonelleogsosialistarsamlasegnotilfellesforhandlingarfor førstegongnokosinne.OmdettevissteHildaingentingdå detgrøngulevatnetsaktesildrautmellombeinapåmor Tyyne.Hellerikkjevisstehoathoskulleblinøyddtilå forlatefamiliensin,simektigebondeslektogdenguddommelegebyenSorjaforåblidenførstefabrikkarbeidaren islekta,ihamnebyenVasa.Hokunnehellerikkjeviteat hoskullekometilåmistedetjordstykketsomforfedrane haddetenktåetterlatetilallekomandeætlingarislekta, ellerathoskulleendelivetsittieinamnlausgravieitanna landenndethovartføddi.
14
BOMULLA
Fabrikkenvaroransje.Hanvarstor.Pipalenteseg nedoverHilda.HovargaranterthøgareennTrefaldighetskyrkan,someinkunnesjåkyrkjetårna påfråfabrikken.Fabrikkrøykendampautavpipa,liksomveikunnaderoppepåhimmelenogsveiptemange milutovervatnet,motbyen,motkyrkja.Hildaklemde attestenihanda.Hellitokeitskrittfram.Detkomei heftigregnskur.HildaogHelliløftasjaletoverhovudet. Fabrikkvaktasaatjentenekomiretttid.Sjølvomdetvar hardetider,vardetalltidplasstilunge,vakrejenter.Då hansadet,knytteHildasjaletomhovudetogbrystet.Ho ryggainneitskrittbakHelli.Blikketvartsamtidigdratt motgutanesomslentrarundtutanforfabrikkområdet. Deisågutsomdeivarsyttenår.Fabrikkvaktasågikkje uttilåleggemerketildei.Dåformannenkom,gavhan beskjedomatdeikunnestartedagenetter.Detfanstrom, hanpeiktemotarbeidarbustadenetilfabrikkenpåandre sidaavvegen,derbuddemangeavbomullsjentene.
«Dekandelerom.»
«Takk.»
«Prøvetidpåtoveker.»
«Takk.»
207
«Akkuratnoerfabrikkenigangberreseksdagari veka.»
Hildatokeitskrittfram,rekteformannenattesten.
Hildaharvoreitenestehosmegsomhushalderskei1,5 år,13.mars1921tilnovember1923,ogernofristiltetter ønske.Hildaharidenneperiodenvistathoerarbeidsam, påliteleg,ærlegogsnill.Hoerogsåvanmedenklarematlaging(såkallafestmatharikkjeblittservert).Hildahar deltattislåttearbeid,vasking,mjølkingm.m.medutrøyttelegflid,ogvikantilråhennepådetsterkaste.
Hildaereinpåallemåtarsolidogsympatiskpersonog reinslegavseg.
Rikkola-garden
23.november1923
MariaRikkola
Formannensågpåattestenutanålese.
«Sånttrengviikkjeher.»
«Lønaereinmarkomdagen.» «Takk.»
208
Inneifabrikkenluktadetstøvogfukt.Skarpt,ekkelt. Hildasågsegstorøygdomkring,stoggamidtisteget,stira.Salenvarstørreennrugåkeren.Høgareenn eiketreet.HanhaddestørrevindaugeennTrefaldighetskyrkan.Tjuktstøvdekteruter,vegger,golv.Pårekkeog rad.Eitvirvaravmaskiner,røyr,hjul,skuldrerogforklede.Overaltstoddetesker.Garn,ull.Rullar.Filler.Oljekanner.Støyenhaddefleiretakter.Druknabådestemma tilformannenogtankanehennar.Herregud,tenkteho, herregud.Hildaheldtforøyra.Latikkjedetvondefå vinnaoverdeg,menvinnoverdetvondemeddetgode! Formannengjekkføre.Hansnakkaraskt,peikteogropte fabrikkord.Kontorbygningenbrannnedsåseintsomi vår,kortslutning,roptehan,kaputt.Hanropteatdet pendlaheftigpåbomullsbørsen.Hanropteatdetvar passéåkjøpeonthespotsomdeigjordei1870-åra,no vardetfuturemetoden.Herregud,hansnakkautanlandsk også.
Hildafekkvondtitinningane,letsegsøkkeneditjernet.Dervartordaviklainnisvartgrønebobler.Transportørar.Vegarar.Oppleggarenbyterfullespolarmottomme, ropteformannen.Buntarar,tøyleggersker,filtkantersker.
209
Formannenpeikte,smørjarenereintusenkunstnarmed maskinene.HildasøkteblikkettilHelli,menHellilytta taustogobserverte.Hokomsikkerttilåspørjeom arbeidsforholda,sjølvomdetikkjepassaseg.Virøyker ikkje,menkorrøykerarbeidarane,spurdeHelliisame augeblikk.Deterforbodeårøykeimaskinhallen,ropte formannen,oskatarlettfyrogflygomkring.Såingenrøyker,spurdeHelliogfekktilsvaratdetvarmoglegåtaseg einblåsutepåområdetifrukostpausenomsommaren.
Fabrikkordavarttileitstortstrykundervatnet.Spinnemaskiner,rullemaskiner.Limarar,skiftersker.Formannen peiktepågarnberaren.Garnberarenvegoppoghentar garnet,roptehan.Rekvirererdettilproduksjonendagen etter.Dådeikomtilfargeriet,formamunnentilformannenfargar.Rot,braun,grün.Blau,schwarz.Alltekstillitteraturenerpåtysk,roptehanogkastanoomseg medtyskeord.Baumwolle,wollene,weben.Stickerei, maschine.Stoffeundtextilien.Fargemeisterenhaddetatt kursikjemi,fysikk,matte,hankunnemåleoppfargarog kjemikaliarmeddetblotteauget,detskulleHildaogHelli vite.
Deigjekkvidare.Ogherharvislubbaren,ropteformannen.Slubbarenstrekteogtvinna,kunnelagebåde tynnetrådarogtjukkebomullsreip.Trådanevartsåsende tilspinneriavdelinga,derdeivartforvandlatildetfinaste bomullsgarnogsytråd.
HaddeHildaogHellivoregutar,haddedeifåttbegynne somløpargutar,ropteformannen.Ellerdeivarblittsette tilådrakjerrene,mendetskulledeiikkjesettetosøtejentersomdeitil.Deisomdrogkjerrene,varnedstpårangstigen,ogdetkunnevereekkeltådratungekjerrergjennom kaldekjellarar,mørkegrenderogovernattsvartegardar,
210
roptehan.Ellertilåvaske,heldthanframogsyntefram vaskinga,detvareittungt,skiteogvåttarbeid.Detville hanhellerikkjesettetosøtejentertil.
Hellinikka,lyttaogtokinn.Hildadykkadjuparened. Såmykje,såmange.Korleisskalhonokongonglære alt.Vatnetfråtjernetdempastøyen.Deifortsettegjennomlokala,tilkraftsentralen.Sprinkelhydrofon.Permutitfilter.Kondensatbehaldar.Detfresteogputra.Ogpå vegentilbake,detteertransportkassenevåre,likemange spolarikvar,roptehan.Altvartvege,garn,spolar,alt. Ogmontøraneskruddenedmaskinenevedvaktbytet.Og dåkomskiftejentenespringandeforåbytespolar.Skiftejente,HildaogHellikunnebegynnesomskiftejenteriforspinneriet,såkunnedeibegynneifinspinnerietetterkvart.
Omdeivarpåpasselegeogsyntesegflinkenok,kunne deikanskjebliververskeretterkvart.Ogja,arbeidarane haddeikkjeeigaklokke.Fløytakalladeiinnommorgonen,midtpådagenogvedstengetid.Ogdåmåtteallevere påplass,ellesvartdettrektfråløna.
FløytavardetsisteordetHildahøyrde.Dådeikomut pågarden,ristaHildabomullspelsenutavhåret,børsta detvekkfråaugevippene.Hellipeladetutavnasen.
«Sågdugolva,våte,hardeogdynkaiolje.»
«Støvoggrusoveralt.»
«Sågduskoapåføtenetilspinnerskene?»
«Sågdudeitungmagarottenesomiltelangsveggen?»
«Eindelarbeiddejoberrføtte.»
OmnattagrovHildautfeittetpåselenmedhendene, ladetigryta.Tusenomdreiingshjulvartvridneførsttil høgre,såtilvenstre.Detfreste,putra.Bobla,kokte,ulte ogplystra.
211
Dethaddelegeeintettfuruskogder.Vegane haddevoretrakkaoppavbådemenneskeføter ogbuskap.Bakkenhaddevoreujamn.Einsåg bergknausar,einsåghamna,derfabrikkbygninganevar prydelegbygdeogplanlagde.Detnyearbeidarområdet sopteikkjeberremedsegfuruskogen,menogsåiblant skjulogkoier,skur.Berreløvetann,kløverogdenviltveksandegeitramsenhaddeoverlevdspadarogvegskraparar. KvartaletBetlehemstodferdigi1913,Jerusalemi1922. I1923,sameåretsomHildaogHellisøktesegtilVasa, vartkvartaletKapernaumferdigstilt.Detvarhundreog førtieinrom,ellertohundreogfire,detkomanpåkven somrekna,ogkorleiseintolkaordetbustad.Uansett haddeområdeteitdårlegrykte,ogsærlegKapernaum,det størstekvartalet.Bygardsfestanevarvidakjende,forder buddeHullu-Jussi,ogFalske-Frans,somsjølvedruskrytte avathansomunghaddetattlivetaveinmannmed kniv.Detbuddeeinslegejenterder.Amerika-enker.Mange haddebarnutanåveregifte.VingluogVengla,sombudde ihusettilgamaljomfruene,slaskarundtipapirskoog prompaforkvartstegdeitok,oginnimellombranndet utanatnokonvisstegrunnen,ogallevarfattigareennfat-
212
tig.Detvarfyllogslagsmål.Detbuddefolkisameoppgangsomberresnakkamedkvarandregjennomåskrive lappar,ogideihusaderdetvarinnlagtvatn,komoggjekk detsomdamptoget.Detbuddesladrekjerringarder,lurendreiararogdrankarar.Gardsplassenvargrusete,steinete ognedsota.Omringaavløvetann,geitramsogkløver.Og trassiatmannfolk–somkjøtmat–varmangelvare,vart bygutanejagabortavBrändö-gutanemedsteinoglause skonårdeikomforåfri.
Menidettekvartalet,såuglesettavomgivnadene, hjelptedeifattigenaboanekvarandre,heldtaugemed kvarandreogbarna,ikkjeminstjentenemedfarlausesmårollingar,somslosegsamanifelleshushaldforåklare bådeomsorgaforbarnaogåtenetillivsopphaldet.Det varberreåtamedseghandarbeidetoghelsepå.Barna trongberregåutpågata,stillesegoppogsparkepåein stein,såkomdetandreleikelystnebarnfråallehaldforå skytemedsprettert,bankepåvindauga,leiketadenring, ellerberresparkeballogleikeengelskesjømennmedpipe ogtobakk.Ogkvaennryktetsa,såvardeiflesteinnbyggaraneikvartaletvanlege,heiderlegearbeidarar.Deikom oggjekktilarbeidetalledagariåretutanåklage.
KerttuKangasventapågardsplassen,velkomentil Kapernaum,sahooggjekkførstinn.Ihandaheldtho eifyrstikk.HildaogHellihaddehøyrtrykta.Kerttu haddearbeiddmedvarping,spinningogveving,hohadde arbeiddmedbleikingogstrekking,mennoarbeiddehoi vaskerietmeirellermindresomdirektør,oghenneskulle einikkjeleikemed.Sigarett,spurdeKerttuogrektefram einrøykpakke.Neitakk,saHildaogHelliimunnenpå kvarandreogryggaeitstegbakover.Herkanderøyke kordevil,menpåBomullagjelddetåtasegeinblåsnår
213
ingeniøraneogspinnmeistranesnurryggentil,saKerttu ogbeitsigarettenfastmellomtennene.
Vindaugetvendemotbakgardenogvarskitelangskantane,ogsleppteinnakkuratnoklystilatHildakunnesjå atsengavarsnikraavplankarfråeisukkerkasse.Blikket sveipteoverrommet.Ingenkommode.Sekkemattenevar kantamedraudtstoff,festaigolvetmedstiftar.Reisekista ihjørnetfungertesomskåp.Framforskåpethangeifilletestoffgardin.Kertturøykteogpirkaitennenemedfyrstikka.Innedofinstberreihusettilherrane,iSpetsvillaen, deringeniørAikkolabur,sahoogpeikteutmotgarden.
Gardsdassen,saho,erVasasstørste,brenneslenetrivstder somfiskenivatnet.Tusenvisavkattarspringrundther, endåharvimerkelegnokogsåtusenvisavrotter.Flugene fåreinpåkjøpet,oglusenelevervisamanmedsomgode naboar.Vaskeinnretninga,Kerttupeikteigjen.Klesrulla fungerer,menvaskerommeterstortsettopptatt.Dekan hengetiltørkantenuteellerpåloftet.Vedfinndeibua. Deterogsåbrønnpåområdet.
Hildakjendemedhandapåtapetet,einkunnesjåalle lagamedaviserunder.Flugeskitenskulleeinnokgreieå vaskevekk,menikkjefeittflekkene.Hodroghandaover høysekken,dethaddeheiltklartvorebetrepåRikkolagarden,menrommetskullenokblifint.Deikunnekjøpe eiflittiglise,ogdetvarsikkertringblominærleikensom deikunneplukkeogpyntemed.Hellikjendemedhanda vedvindauget.Detblesogtrektelangskarmen.
Ibakgardenkjærteiknabjørkarognaovergjerdet. Eilutandelappfurustodideteinehjørnet.Tokattar låglengeundersyrinbusken.Geitramsenblomstrahøgstammaoglillalangsmedsteingjerdet.KvartaletvarsmalareennHellihaddetrudd,smalareenndeiandrekvartala
214
ibyen.Hildasågkorleishomåltemedauga.Branngatene erbetydelegtynnareherennirikmannskvartala,kviskra ho.Oghusetvarnytt,menallereieskøyttpå,bygdpå, omstrukturert.Detlågeinfotballbaneheiltinntil.Kerttu peikte.DetvarberretokvartertilMetviken,ogPräntöö torglågrettrundthjørnet.Arbeidarsamvirkelagetlågpå Storalånggatan.Derfårdetakispadarogkremmarhuskaramellar,omdeskulletrengedet,saKerttuogstumpa sigarettenigrusen.
Kerttufortaldeateitteppekostafiremarkhostatarane pålillaFabrikktorget,somlågvedBomulla.Ogdetdei ikkjehaddeder,villedeifinnepåArbeidarsamvirkelaget, derdeiitilleggtilspadar,karamellarogmatvarerogså haddekortevarersomstrømperogspikarogfyrstikker.
«Fire?»
«Detgåranåkjøpedetpåavbetaling.»
«Av…betaling?»HildaogHellistirapåkvarandre.
«Dubetalareinmarkivekatilteppeterbetalt.»
«Hartorgtataranevekkarklokkerogså?»
«Tataraneharalt.»
«Matomnen,fungererhan?»
«Ja.»
«Følgerdetmednokongryter?»
«KaffikjelefinndeogsåbilligpåFabrikktorget.»
«Oppvaskbaljerogauser?»
«Tatarane,deiharbilligsåpeogså.»
Hildasågtanteneforseg.Tenkomdeikomogselde tingasinepåFabrikktorget.Tenkomhomøttepådei.
TenkomHellikunnedraogkjøpepotetogrotfrukterfrå Sorola-gardenmedfabrikkløna.
«DetermatstellpåBomulla,menmatenerbådedyrog dårleg.»
215
«KviforheiterområdetKapernaum?»
Kerttulorått.Lusaharaldritrivestisilkeunderbukser,saho.Dethandlarsomalltidomfintfolkogfillefransar.IKapernaumburvi,deiubotelegfattige,Jesufremste disiplar.Visomskallæreossålevegudfryktig.Hoknipsa fyrstikkafråsegmedpeikefingeren.Hugsdette,jenter, herrarerherrar,arbeidsfolkerarbeidsfolk.Viblandaross ikkje.Meneintingskaldevite,uansettkvasomblirsagt ogpåstått.HerranesomburiherrehusetiSpetsvillaen,dei somgårmedhattogkravattalttilfrukost.Kvaennfolk trurogseier.Deileverikkjesomdeilærer,deiheller.
