PEDM Covalima

Page 35

1.3""Estabelesimentu"Administrasaun"Konsellu"Covalima! Antes""Portugés"sira"estabelese"ka"introduz""sira"nia"autoridade"iha"rai""Covalima,"autoridade" tradisionál"ne’ebé"ukun"rai"ne’e,"fahe"ona"domíniu"ba"reinu"ka"reguladu"ne’ebé""“liurai”"mak"nu’udar" autoridade"másimu"tau"ukun"ba"nia"reinu"sira."Liurai"iha"parte"foho,"iha"rai"sira"ne’ebé"ko’alia"lian"tetun" terik," iha" títulu" hanaran" “Usi”," ho" lian" portugés" dehan" “Dom”;" Embora" liurai" sira" mak" nu’udar" autoridade" másimu," maibe" sira" la" ezerse" sira" nia" autoridade" komun" ba" domíniu" Munisípiu" Covalima" laran"tomak."" Presiza" hatene" katak," Munisípiu" ne’e" rasik" kompostu" hosi" liurai" barak," ne’ebé" liurai" idaVidak," ukun" iha" idaVidak" nia" área," no" estabelese" baliza" ba" malu," sein" halo" intervensaun" ba" idaVidak" nia" área" jurisdisaun"hanesan,"liurai"ka"reinu"Fohoren"(Nutetuk),"reinu"Tialai"Taroman"(Fatululik),"reinu"Fatumea," reinu"Wehali,"no"Loro"Suai,"sira"idakVidak"independente"no"sira"subordina"ka"submete"diretamente"ba" 2

Impériu" Belu" iha" Wehali," parte" osidente ;" " Depois," kuandu" Governu" Portugés" introduz" sira" nia" autoridade," liu" hosi" Governador" António" Coelho" Guerreiro," iha" tinan" 1698," sira" komesa" halo" intervensaun" ba" autoridade" tradisional" sira" iha" rai" Covalima," sira" halo" mudansa" ba" autoridade" tradisionál" hirak" ne’e," liu" hosi" karta" patente," fo" atribuisaun" títulu" hanesan," diviza" militar," ho" naran" hanesan":"Major,"TenenteVKoronel,"Koronel,"Brigadeiru"nsst…"ba"liurai"sira,"no"mos"sira"balu"bele"hetan" títulu"onorífiku"aas"liu,"hanesan,"“Dom”"konforme"kompeténsia"ka"kbiit"ne’ebé"liurai"sira"iha,"ida"ne’e" akontese"kuandu"Timor"hola""parte"hanesan"Estadu"Rejiaun"Índia"Portugeza.""

1. Iha"loron"20"fulan"Abril"1859,"liu"hosi"Governadór"Afonso"de"Castro"estabelese"ka"kria""Munisípiu"11," iha"altura"ne’ebá,"Covalima"ka"Camenassa"no"Raimean"sai"hanesan"reinu"ne’ebé"hola"parte"iha""6 "

o"

3

(sestu) Munisípiu"Dotik"nian"ho"ninia"sede"iha"Alas ;"""

2. Iha"tinan"1916"liu"hosi"Governadór"Celestino"da"Silva,"akontese"troka"rai"Noe"Muti"ho"rai"Maucatar." Noe" Muti" pertense" ba" kolonial" Holanda" no" Maucatar" pertense" ba" kolonial" Portugés." Iha" tinan" ida" ne’e" duni," reinu" Maucatar" hola" parte" ona" iha" reinu" Covalima." Nune’e," iha" altura" ne’eba," Covalima" kria"ona"Divizaun"Administrativa"ho"forma"Komandu"Militar"ho"baze"iha"Maucatar"ne’ebé"pertense" Konsellu"Bobonaro."

3. Liu" tiha" segunda" Gerra" mundial," Governadór" Óscar" Ruas" " muda" no" " transforma" fali" Covalima" ba" sirkunskrisaun" sivil" ho" nia" sede" iha" Fohorem," no" Maucátar" hela" deit" ho" Dilijénsia" Militar," maibé" tamba"ekonomia"la"permite,"tinan"hira"liu"tiha,"Covalima"tama"hamutuk"fali"ho"Konsellu"Babonaro."

4. Liu" hosi" “Boletim" Oficial" de" Timor”" No." 52," data" 13" de" Dezembro" de" 1963," ofisialmente" Covalima" transforma" sai" hanesan" administrasaun" konsellu" “Administração" do" Concelho" de" Covalima”" no" haketakVan"hosi"Konsellu"Bobonaro.""""

"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 2 "DOM"CARLOS"FILIPE"XIMENES"BELO,."Os"Antigos"Reinos"de"Timor"Leste."Edicao"Tipografia"Diocese"Baucau"2011"" " 3 "Idem"4.Idem"5.Idem"6.Idem"7.Idem"

2" "


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.