TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “XE ĐẠP” TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CƠ HỌC” – VẬT LÍ 8

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VẬT LÍ

vectorstock.com/10212086

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “XE ĐẠP” TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CƠ HỌC” – VẬT LÍ 8 WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ---------------------------------------

NGUYỄN THỊ THANH NHIÊN

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “XE ĐẠP” TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CƠ HỌC” – VẬT LÍ 8

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÝ LUẬN VÀ PPDH BỘ MÔN VẬT LÍ

Đà Nẵng – Năm 2020

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ---------------------------------------

NGUYỄN THỊ THANH NHIÊN

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “XE ĐẠP” TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CƠ HỌC” – VẬT LÍ 8

Ngành: Lý luận và PPDH Bộ môn Vật lí Mã số: 8.14.01.11

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. DƯƠNG XUÂN QUÝ

Đà Nẵng – Năm 2020

i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó.

Tôi xin chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Đà Nẵng, tháng 01 năm 2020 Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Nhiên

ii LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ này, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi còn nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình của quý Thầy, Cô cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ.

Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn Thầy giáo, TS. Dương Xuân Quý, người đã hết lòng giúp đỡ, chỉ bảo, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Nhờ thầy mà tôi đã có được nhiều kiến thức mới về tổ chức hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông ở cấp học THCS cũng như rèn luyện được nhiều phương pháp, kĩ thuật dạy học mới, nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ thông qua chủ đề dạy học.

Tôi xin trân trọng cảm ơn toàn thể quý Thầy, Cô trong Khoa Vật lí, Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu, tập thể cán bộ giáo viên, học sinh trường THCS Nguyễn Đình Chiểu, quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng đã không ngừng hỗ trợ, hợp tác và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh.

Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng, nhưng do còn hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên trong quá trình nghiên cứu luận văn sẽ không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp, chỉ bảo của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn! Đà Nẵng, ngày 01 tháng 01 năm 2020 Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Nhiên

iii

DANH MỤC VIẾT TẮT STT

Kí hiệu viết tắt

Nội dung viết tắt

1

GDPT

Giáo dục phổ thông

2

GQVĐTT

Giải quyết vấn đề thực tiễn

3

GV

Giáo viên

4

HĐTN

Hoạt động trải nghiệm

5

HĐTNST

Hoạt động trải nghiệm sáng tạo

6

HS

Học sinh

7

NXB

Nhà xuất bản

8

SGK

Sách giáo khoa

9

THCS

Trung học cơ sở

10

TS

Tiến sĩ

iv MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii DANH MỤC VIẾT TẮT ............................................................................................. iii MỤC LỤC .................................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... viii DANH MỤC HÌNH ẢNH ........................................................................................... ix MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................1 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ...............................................................................2 3. Mục tiêu nghiên cứu ..............................................................................................5 4. Giả thuyết khoa học ..............................................................................................5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................6 6. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................6 7. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................6 8. Cấu trúc luận văn ..................................................................................................7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH THCS .....................................................8 1.1. Hoạt động trải nghiệm ...........................................................................................8 1.1.1. Khái niệm tổ chức hoạt động trải nghiệm .....................................................8 1.1.1.1. Trải nghiệm ..................................................................................................8 1.1.1.2. Hoạt động giáo dục và hoạt động dạy học...................................................8 1.1.1.3. Hoạt động trải nghiệm .................................................................................9 1.1.2. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm .........................................................10 1.1.2.1. Nội dung của hoạt động trải nghiệm mang tính tích hợp và phân hóa cao .......................................................................................................................................10 1.1.2.2. Hoạt động trải nghiệm được thực hiện dưới nhiều hình thức đa dạng ......10 1.1.2.3. Hoạt động trải nghiệm mang tính sáng tạo................................................10

v 1.1.2.4. Hoạt động trải nghiệm đòi hỏi sự phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường ......................................................................................11 1.1.2.5. Hoạt động trải nghiệm giúp lĩnh hội những kinh nghiệm mà các hình thức học tập khác không thực hiện được ...............................................................................11 1.1.3. Nội dung của hoạt động trải nghiệm ...........................................................11 1.1.3.1. Chính trị - xã hội ........................................................................................12 1.1.3.2. Khoa học – kĩ thuật ....................................................................................12 1.1.3.3. Văn hóa – nghệ thuật..................................................................................12 1.1.3.4. Vui chơi – giải trí .......................................................................................13 1.1.3.5. Lao động công ích ......................................................................................13 1.1.3.6. Thể dục thể thao .........................................................................................13 1.1.3.7. Định hướng nghề nghiệp ............................................................................13 1.2. Dạy học theo định hướng trải nghiệm ................................................................14 1.2.1. Bản chất của dạy học qua hoạt động trải nghiệm ......................................14 1.2.2. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học Vật lí ..................14 1.2.2.1. Tham gia và suy ngẫm sự kiện mở đầu, phát hiện vấn đề ..........................14 1.2.2.2. Xây dựng kế hoạch về nhân lực, vật lực để giải quyết vấn đề ...................15 1.2.2.3. Thu thập, kiểm chứng và sắp xếp thông tin ................................................15 1.2.2.4. Xây dựng sản phẩm hoạt động ...................................................................16 1.2.2.5. Báo cáo sản phẩm, trao đổi, thảo luận ......................................................16 1.2.2.6. Đánh giá quá trình trải nghiệm .................................................................16 1.3. Việc dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn ..........................19 1.3.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn .........................................19 1.3.2. Các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn ..................19 1.3.3. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn trong dạy học Vật lí ..........20 1.4. Thực trạng dạy học các kiến thức chương “Cơ học” – Vật lí 8 ở một số trường THCS thành phố Đà Nẵng .............................................................................24 1.4.1. Mục đích điều tra..........................................................................................24 1.4.2. Phương pháp điều tra...................................................................................24 1.4.3. Đối tượng điều tra ........................................................................................24 1.4.4. Kết quả điều tra ............................................................................................24

vi 1.4.4.1. Tình hình giáo viên và phương pháp dạy của giáo viên ............................24 1.4.4.2. Tình hình học tập và phương pháp học tập của học sinh ..........................26 1.4.4.3. Tình hình cơ sở vật chất, trang thiết bị thí nghiệm ....................................27 Kết luận chương 1........................................................................................................28 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “XE ĐẠP” TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CƠ HỌC” VẬT LÍ 8 .......................................................................................................................29 2.1. Mục tiêu của chủ đề ..............................................................................................29 2.1.1. Kiến thức .......................................................................................................29 2.1.2. Kỹ năng .........................................................................................................29 2.1.3. Thái độ ..........................................................................................................29 2.1.4. Định hướng năng lực ...................................................................................30 2.2. Nội dung kiến thức vật lí liên quan đến chủ đề..................................................30 2.2.1. Bài 4: Biểu diễn lực ......................................................................................30 2.2.2. Bài 5: Sự cân bằng lực - Quán tính ............................................................30 2.2.3. Bài 6: Lực ma sát..........................................................................................31 2.2.4. Bài 14: Định luật về công - Hiệu suất của máy cơ .....................................31 2.2.5. Cấu tạo của xe đạp truyền thống .................................................................31 2.2.5.1. Hệ thống truyền lực ...................................................................................32 2.2.5.2. Hệ thống chuyển động ................................................................................33 2.2.5.3. Hệ thống lái ................................................................................................35 2.2.5.4. Hệ thống phanh ..........................................................................................35 2.2.5.5. Khung chịu lực ..........................................................................................35 2.2.5.6. Yên xe .........................................................................................................35 2.3. Thiết kế tiến trình tổ chức HĐTN chủ đề “Xe đạp” ứng dụng kiến thức chương “Cơ học” - Vật lí 8 .........................................................................................36 2.3.1. Mục tiêu cụ thể của HĐTN về chủ đề “Xe đạp” ứng dụng kiến thức chương “Cơ học” – Vật lí 8..........................................................................................36 2.3.2. Soạn thảo tiến trình tổ chức HĐTN về chủ đề “Xe đạp” ứng dụng kiến thức chương “Cơ học” - Vật lí 8 ..................................................................................36

vii 2.4. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn của HS trong dạy học qua trải nghiệm chủ đề “Xe đạp” .............................................................................................43 Kết luận chương 2........................................................................................................48 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..............................................................49 3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm .............................................49 3.1.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................49 3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm .................................................................................49 3.2. Đối tượng và nội dung của thực nghiệm sư phạm .............................................49 3.2.1. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................49 3.2.2. Nội dung thực nghiệm..................................................................................49 3.3. Phương pháp thực nghiệm...................................................................................49 3.4. Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .......................................50 3.4.1. Phân tích định tính .......................................................................................50 3.4.2. Phân tích định lượng ...................................................................................59 3.4.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm ....................................................................62 Kết luận chương 3........................................................................................................62 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .....................................................................................64 1. Kết luận ...............................................................................................................64 2. Kiến nghị .............................................................................................................64 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................66 PHỤ LỤC .................................................................................................................. PL1

viii DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu

Tên bảng

bảng 1.1.

Các giai đoạn hoạt động trong dạy học trải nghiệm Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn trong dạy học

Trang 16 20

1.2.

Vật lí

1.3.

Mức độ quan tâm của GV đến vấn đề tổ chức HĐTN cho HS

25

1.4.

Đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức HĐTN cho HS

26

Mức độ quan tâm của HS tới những ứng dụng của kiến thức 1.5.

học được sau ài học

1.6.

Mức độ thường xuyên được thao tác thực hành trên lớp của HS Rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn trong dạy

2.1.

học chủ đề “Xe đạp”

3.1.

Điểm số năng lực GQVĐ thực tiễn của HS.

26 26 43 60

ix DANH MỤC HÌNH ẢNH Số hiệu

Tên hình

hình

Trang

1.1.

Nội dung của hoạt động trải nghiệm

11

2.1.

Xe đạp truyền thống

32

2.2a.

Vành líp

32

2.2b.

Cốt líp

32

2.3.

Hướng chuyển động tịnh tiến của xe đạp

33

3.1.

HS tham gia trò chơi đua xe đạp chậm

51

3.2.

Các nhóm HS thảo luận phân công nhiệm vụ

51

3.3.

HS thảo luận lựa chọn, sắp xếp thông tin thu được

54

Các nhóm HS tìm hiểu và đưa ra đề xuất cải tiến xe đạp

55

Báo cáo kết quả đã thực hiện

59

3.4, 3.5, 3.6, 3.7.

3.8.

1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học. Để thực hiện được điều đó, nhất định phải chuyển từ phương pháp dạy học “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất của người học.

Một trong những cách học phát huy được vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh là học qua trải nghiệm. Chương trình GDPT mới coi trọng và tăng cường HĐTN là một đổi mới căn bản của giáo dục. Học thông qua trải nghiệm là một quan điểm dạy học tích cực, thích hợp cho mọi môn học đặc biệt là môn Vật lí nhằm phát triển cho HS những năng lực đặc thù của môn học.

Vật lí là môn khoa học thực nghiệm, nhưng lâu nay việc dạy học môn học này ở các trường phổ thông vẫn thường mang tính hàn lâm, nặng về trang bị kiến thức. HS chủ yếu học để phục vụ thi, ít đi sâu tìm hiểu bản chất của hiện tượng và sự gắn kết của kiến thức sách vở với thực tiễn đời sống. Để góp phần cải thiện vấn đề trên thì việc tổ chức HĐTN môn Vật lí là rất cần thiết. HĐTN giúp HS chiếm lĩnh, củng cố, đào sâu, mở rộng những tri thức đồng thời giúp HS vận dụng tri thức đó vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đời sống đặt ra, tạo điều kiện để học đi đôi với hành, lí thuyết đi đôi với thực tiễn. HĐTN góp phần rèn luyện năng lực tư duy cho HS như tư duy logic, tư duy trừu tượng và đặc biệt là tư duy sáng tạo.

Chương “Cơ học” – Vật lí 8 có nhiều ứng dụng trong lĩnh vực khoa học, đời sống và sản xuất. Kiến thức của chương với nhiều khái niệm trừu tượng nên HS thường gặp nhiều khó khăn trong việc chiếm lĩnh nội dung kiến thức. Đặc biệt là khả năng vận dụng kiến thức đã học vào đời sống thực tế hàng ngày của HS còn kém, chưa linh hoạt. Chúng tôi nghĩ rằng sử dụng HĐTN trong chương này, cụ thể là tổ chức dạy học chủ đề “Xe đạp” là phù hợp và đem lại nhiều lợi ích cho các em, giúp các em tiếp thu, lĩnh hội, và vận dụng dễ dàng, hiệu quả nội dung kiến thức của chương, đồng thời phát triển nhiều cảm xúc, kĩ năng, phẩm chất và năng lực.

2 Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “XE ĐẠP” TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG CƠ HỌC – VẬT LÍ 8” 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Vấn đề học tập theo định hướng trải nghiệm không phải là vấn đề mới với nhiều nước trên thế giới nhưng ở Việt Nam, vấn đề này còn khá mới mẻ. Đặc biệt, chưa có nhiều tài liệu nghiên cứu, luận văn, luận án nào trình bày cụ thể đến việc tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lí. Vì vậy, chúng tôi tìm hiểu và tham khảo các loại tài liệu đề cập đến những vấn đề chung của HĐTN như sau: 2.1. Nghiên cứu ngoài nước Đầu tiên phải kể đến Lý thuyết học qua trải nghiệm của David A.Kolb [16].

Trong Lý thuyết học từ trải nghiệm, Kolb cũng chỉ ra rằng "Học từ trải nghiệm là quá trình học theo đó kiến thức, năng lực được tạo ra thông qua việc chuyển hóa kinh nghiệm. Học từ trải nghiệm gần giống với học thông qua làm nhưng khác ở chỗ là nó gắn với kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân”. Lý thuyết “Học từ trải nghiệm” là cách tiếp cận về phương pháp học đối với các lĩnh vực nhận thức. Nếu như mục đích của việc dạy học chủ yếu là hình thành và phát triển hệ thống tri thức khoa học, năng lực và hành động khoa học cho mỗi cá nhân thì mục đích hoạt động giáo dục là hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, sự đam mê, các giá trị, kĩ năng sống và những năng lực chung khác cần có ở con người trong xã hội hiện đại. Để phát triển sự hiểu biết khoa học, chúng ta có thể tác động vào nhận thức của người học, nhưng để phát triển và hình thành phẩm chất thì người học phải được trải nghiệm. Như vậy, trong lý thuyết của Kolb, trải nghiệm sẽ làm cho việc học trở nên hiệu quả bởi trải nghiệm ở đây là sự trải nghiệm có định hướng, có dẫn dắt chứ không phải sự trải nghiệm tự do, thiếu định hướng.

Trong những năm 80 – 90 của thế kỉ XX, Lý thuyết Kiến tạo [17] ra đời và phát triển, các tác giả của Lý thuyết Kiến tạo quan niệm hoạt động học là quá trình người học tự kiến tạo, tự xây dựng tri thức cho chính mình. “Người học tự xây dựng những cấu trúc trí tuệ riêng về nội dung học, lựa chọn những thông tin phù hợp, giải nghĩa thông tin trên cơ sở vốn kinh nghiệm (tri thức đã có) và nhu cầu hiện tại, bổ sung những thông tin mới để tìm ra ý nghĩa của tài liệu mới”. Như vậy, hoạt động học là

3 quá trình người học tự kiến tạo tri thức cho chính mình chứ không phải giáo viên mang sẵn lời giải đến cho họ, Ngoài ra, Lý thuyết Kiến tạo còn cho rằng: hoạt động học được hiểu không phải là hoạt động nhận thức cá nhân thuần túy mà là hoạt động cá nhân trong sự tương tác, giao lưu với các cá nhân khác, chịu ảnh hưởng của hoàn cảnh cụ thể. Từ quan niệm trên về hoạt động học, Lý thuyết Kiến tạo quan niệm hoạt động dạy là hoạt động của giáo viên nhằm tổ chức và hướng dẫn hoạt động học người học.

Người học là chủ thể tích cực của hoạt động học.

Từ giữa thế kỉ XX, nhà khoa học giáo dục nổi tiếng người Mĩ, John Dewey, đã chỉ ra hạn chế của giáo dục nhà trường và đưa ra quan điểm về vai trò của kinh nghiệm trong giáo dục. Với triết lí giáo dục đề cao vai trò của kinh nghiệm, Dewey cũng chỉ ra rằng, những kinh nghiệm có ý nghĩa giáo dục giúp nâng cao hiệu quả giáo dục bằng cách kết nối người học và những kiến thức được học với thực tiễn. Theo ông học qua trải nghiệm xảy ra khi một người sau khi tham gia trải nghiệm nhìn lại và đánh giá, xác định cái gì là hữu ích hoặc quan trọng cần nhớ và sử dụng những điều này để thực hiện các hoạt động khác trong tương lai. [13] Như vậy, các lý thuyết trên đều khẳng định vai trò, tầm quan trọng của hoạt động, của sự tương tác, của kinh nghiệm đối với sự hình thành nhân cách con người.

Năng lực chỉ được hình thành khi chủ thể được hoạt động, được trải nghiệm. Những quan điểm này chính là cơ sở lý thuyết cho việc xây dựng hoạt động trải nghiệm trong giáo dục. Vận dụng quan điểm học tập trải nghiệm, rất nhiều các quốc gia trên thế giới đã đưa học tập trải nghiệm vào chương trình giáo dục từ rất sớm và đạt được hiệu quả cao trong giáo dục.

2.2. Nghiên cứu trong nước Ngày 26 tháng 12 năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể [4], đưa ra quan điểm xây dựng chương trình, mục tiêu chương trình GDPT và mục tiêu chương trình giáo dục của từng cấp học, yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực chung của HS cuối mỗi cấp học, các lĩnh vực giáo dục và hệ thống các môn học, thời lượng của từng môn học, định hướng nội dung giáo dục bắt buộc ở từng lĩnh vực giáo dục và phân chia vào các môn học ở từng cấp học đối với tất cả HS trên phạm vi toàn quốc, định hướng về phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục và cách thức đánh giá chất lượng giáo dục của từng môn học, điều

4 kiện tối thiểu của nhà trường để thực hiện được chương trình. Đặc biệt là coi trọng và tăng cường hoạt động TN trong chương trình GDPT Tác giả Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Thị Kim Dung với Quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo và một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh phổ thông [9]. Tác giả coi hoạt động TNST là hoạt động mang tính tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực giáo dục giúp phát triển sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Đây là những hoạt động giáo dục được tổ chức gắn liền với kinh nghiệm, cuộc sống để HS trải nghiệm và sáng tạo. Điều đó đòi hỏi các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động TNST phải đa dạng, linh hoạt, HS tự hoạt động, trải nghiệm là chính. Ở đây, tác giả cũng đưa một số phương pháp cơ bản mà GV cần được trang bị để tổ chức các hoạt động TNST cho HS: Phương pháp giải quyết vấn đề; Phương pháp sắm vai; Phương pháp làm việc nhóm; Phương pháp trò chơi. Tùy theo tính chất và mục đích của từng hoạt động cụ thể cũng như điều kiện, khả năng của các em mà GV có thể lựa chọn một hay nhiều phương pháp phù hợp. Điều quan trọng là phương pháp được lựa chọn cần phát huy cao độ vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo của HS và khai thác tối đa kinh nghiệm các em đã có.

Tác giả Bùi Ngọc Diệp trong Hình thức tổ chức các hoạt động TNST trong nhà trường Phổ thông [7], trình bày quan điểm về hoạt động TNST: Hoạt động TNST trong nhà trường phổ thông được thực hiện nhằm mục tiêu đào tạo ra những con người có chí hướng, có đạo đức, có định hướng tương lai, có năng lực sáng tạo, biết vận dụng một cách tích cực những kiến thức đã học vào thực tế, đồng thời biết chia sẻ và quan tâm tới mọi người xung quanh. Hoạt động TNST về cơ bản mang tính chất là các hoạt động tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực nhằm phát triển năng lực sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Và các hình thức tổ chức hoạt động TNST: Hoạt động câu lạc bộ; Tổ chức trò chơi; Tổ chức diễn đàn; Sân khấu tương tác; Tham quan dã ngoại, Hội thi/ Cuộc thi; Tổ chức sự kiện; Hoạt động giao lưu; Hoạt động chiến dịch; Hoạt động nhân đạo. Tùy thuộc vào đặc trưng về văn hóa, khí hậu, đặc điểm vùng miền, điều kiện kinh tế - xã hội của mỗi địa phương, nhà trường có thể lựa chọn nội dung và hình thức tổ chức sao cho phù hợp và hiệu quả.

Bài viết của tác giả Đinh Thị Kim Thoa, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo – Hoạt động quan trọng trong chương trình GDPT mới [15] có đề cập đến sự khác biệt giữa

5 học đi đôi với hành, học thông qua làm và học từ trải nghiệm: “Thực hành, trải nghiệm đều là những phương thức học hiệu quả, gắn với vận động, với thao tác vật chất, với đời sống thực tiễn. Việc học thông qua làm, học đi đôi với hành và học từ trải nghiệm đều giúp người học đạt được tri thức và kinh nghiệm nhưng theo các hướng tiếp cận không hoàn toàn như nhau, trong đó trải nghiệm có ý nghĩa giáo dục cao nhất và có phần bao hàm cả làm và thực hành”. Hoạt động TNST là hoạt động giáo dục thông qua sự trải nghiệm và sáng tạo của cá nhân trong việc kết nối kinh nghiệm học được trong nhà trường với thực tiễn cuộc sống, nhờ đó các kinh nghiệm được tích lũy thêm và dần chuyển hóa thành năng lực...

Nguyễn Thị Liên (chủ biên), sách Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo [10].

Tác giả đã trình bày tổng quan về hoạt động TNST, đặc biệt là định hướng đánh giá hoạt động TNST. Đánh giá kết quả hoạt động của HS được thể hiện ở hai cấp độ đánh giá cá nhân và đánh giá tập thể bằng cách hình thức đánh giá. Tác giả đã trình bày quy trình đánh giá hoạt động TNST của HS gồm ba bước đảm bảo yêu cầu về tính khách quan và tính hệ thống. Bên cạnh đó, tác giả đã đưa ra các tiêu chí đánh giá trải nghiệm và đánh giá sự sáng tạo của HS. Tác giả đã đề xuất cấu trúc chung của chủ đề hoạt động TNST có thể áp dụng thiết kế hoạt động TNST cho nhiều môn học.

Hiện đã có bộ sách Tài liệu HĐTNST trong các môn học lớp 6, 7, 8, 9 [8] do TS.Tưởng Duy Hải làm tổng chủ biên, trong đó mỗi khối lớp có một chủ đề Vật lí.

Như vậy số lượng chủ đề Trải nghiệm mới có rất ít, chưa đa dạng và phong phú, đòi hỏi các GV cần chủ động, sáng tạo, tổ chức các HĐTN cho HS THCS. Khi nghiên cứu chương trình sách giáo khoa Vật lí lớp 8 chúng tôi nhận thấy có thể tổ chức nhiều chủ đề trải nghiệm, trong đó tôi quan tâm đến việc thực hiện đề tài “Tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương Cơ học – Vật lí 8”.

3. Mục tiêu nghiên cứu Thiết kế tiến trình tổ chức HĐTN chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương “Cơ học” - Vật lí 8 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn của học sinh.

4. Giả thuyết khoa học Nếu thiết kế và tổ chức được HĐTN chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương “Cơ học” - Vật lí 8 đáp ứng các yêu cầu của quá trình dạy học ở trường THCS theo định

6 hướng phát triển năng lực và tổ chức HĐTN hợp lí thì sẽ góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn của học sinh.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu chương trình đổi mới giáo dục sau năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo - Nghiên cứu cơ sở lí luận về việc tổ chức HĐTN cho HS THCS - Nghiên cứu cơ sở lí luận về dạy học phát triển năng lực GQVĐTT - Nghiên cứu cấu trúc, nội dung chương "Cơ học" - Vật lí 8 - Tìm hiểu thực trạng của việc dạy và học các kiến thức chương “Cơ học” trong dạy học Vật lí 8 ở trường THCS - Nghiên cứu các kiến thức khoa học về nguyên tắc hoạt động của một số bộ phận quan trọng của xe đạp gắn với chương “Cơ học” – Vật lí 8.

- Thiết kế tiến trình tổ chức HĐTN chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương “Cơ học” - Vật lí 8 - Thực nghiệm sư phạm ở trường THCS để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của tiến trình đã xây dựng sau đó rút kinh nghiệm để hoàn thiện.

6. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 6.1. Đối tượng nghiên cứu - Hoạt động thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề “Xe đạp” chương “Cơ học” - Vật lí 8 theo định hướng trải nghiệm.

6.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Các kiến thức thuộc chương “Cơ học” trong chương trình Vật lí 8 và các kiến thức khoa học liên quan đến nguyên tắc hoạt động của một số bộ phận quan trọng của xe đạp gắn với chương “Cơ học” – Vật lí 8.

- Thời gian nghiên cứu: Tháng 8 năm 2018 đến tháng 12 năm 2019.

- Không gian nghiên cứu: Trường THCS Nguyễn Đình Chiểu – Đà Nẵng.

7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Nghiên cứu văn kiện của Đảng, chỉ thị của Bộ giáo dục và Đào tạo về hoạt động trải nghiệm.

- Nghiên cứu cơ sở lí luận hoạt động trải nghiệm trong dạy học Vật lí ở trường THCS

7 - Nghiên cứu cơ sở lí luận về dạy học phát triển năng lực GQVĐTT - Phân tích cấu trúc, nội dung chương trình Vật lí 8.

- Nghiên cứu các kiến thức khoa học về nguyên tắc hoạt động của một số bộ phận của xe đạp gắn với chương “Cơ học” – Vật lí 8.

7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Nghiên cứu thực tiễn HĐTN ở trường THCS - Tiến hành khảo sát bằng phương pháp điều tra, phương pháp phỏng vấn và đàm thoại với học sinh và giáo viên.

7.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm - Tiến hành thực nghiệm sư phạm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của tổ chức HĐTN của học sinh bao gồm nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học chủ đề “Xe đạp” chương “Cơ học” - Vật lí 8.

7.4. Phương pháp xử lý thống kê toán học - Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu, đưa ra những kết quả phân tích định tính, định lượng từ đó rút ra kết luận cho đề tài.

8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn gồm có ba chương chính: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn về việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh THCS Chương 2: Thiết kế tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm về chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương “Cơ học” - Vật lí 8 Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

8 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH THCS 1.1. Hoạt động trải nghiệm 1.1.1. Khái niệm tổ chức hoạt động trải nghiệm 1.1.1.1. Trải nghiệm Trong đời sống hàng ngày, chúng ta thường xuyên nhắc đến thuật ngữ trải nghiệm, chính vì mức độ phổ biến của thuật ngữ này nên cũng có nhiều quan niệm khác nhau về trải nghiệm. Từ điển tiếng Việt định nghĩa: Trải có nghĩa là “đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng”, còn nghiệm có nghĩa là “kinh qua thực tế nhận thấy điều đó đúng”. Như vậy, trải nghiệm có nghĩa là quá trình chủ thể được trực tiếp tham gia hoạt động và rút ra những kinh nghiệm cho bản thân. Theo nghĩa hẹp trải nghiệm “là những tín hiệu bên trong, nhờ đó các sự kiện đang diễn ra đối với cá nhân được ý thức chuyển thành ý kiến cá nhân, góp phần lựa chọn tự giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân”. Lịch sử của từ “trải nghiệm” gần nghĩa với khái niệm “thử nghiệm”. Thực tiễn cho thấy trải nghiệm đạt được thường thông qua thử nghiệm. Trải nghiệm thường đi đến một tri thức về sự hiểu biết đến sự vật, hiện tượng, sự kiện.

1.1.1.2. Hoạt động giáo dục và hoạt động dạy học Theo nghĩa rộng hoạt động giáo dục là “những hoạt động có chủ đích, có kế hoạch hoặc có sự định hướng của nhà giáo dục, được thực hiện thông qua những cách thức phù hợp để chuyển tải nội dung giáo dục tới người học nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục” Hoạt động giáo dục này bao gồm: hoạt động dạy học và hoạt động giáo dục theo nghĩa hẹp. Hoạt động giáo dục theo nghĩa hẹp được hiểu là những hoạt động có chủ đích, có kế hoạch, do nhà giáo dục định hướng, thiết kế, tổ chức trong và ngoài giờ học, trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục theo nghĩa hẹp, hình thành ý thức, phẩm chất, giá trị sống, hay các năng lực tâm lý xã hội…

Hoạt động dạy học là quá trình người dạy tổ chức và hướng dẫn hoạt động học của người học nhằm giúp người học lĩnh hội tri thức khoa học, kinh nghiệm của xã hội loài người để phát triển trí tuệ và hoàn thiện nhân cách người học.

9 Như vậy, hoạt động dạy học chủ yếu nhằm phát triển mặt trí tuệ, hoạt động giáo dục theo nghĩa hẹp chủ yếu nhằm phát triển mặt phẩm chất đạo đức, đời sống tình cảm. Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, hoạt động giáo dục (nghĩa hẹp) thực hiện các mục tiêu giáo dục thông qua một loạt các hoạt động như hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động tập thể…

1.1.1.3. Hoạt động trải nghiệm Theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới, hoạt động giáo dục (theo nghĩa rộng) bao gồm hoạt động dạy học và các mục tiêu của hoạt động giáo dục (nghĩa hẹp) nói trên sẽ được thực hiện chỉ trong một hoạt động có tên gọi là HĐTN. Như vậy, HĐTN sẽ thực hiện tất cả các mục tiêu và nhiệm vụ của các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động tập thể,... và thêm vào đó là những mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục của giai đoạn mới.

Vậy khái niệm HĐTN trong nhà trường phổ thông có thể được hiểu là “các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường. HĐTN là một bộ phận của quá trình giáo dục, được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học.

Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm cụ thể và các hành động của học sinh, HĐTN sẽ khai thác kinh nghiệm của mỗi cá nhân, tạo cơ hội cho các em vận dụng một cách tích cực những kiến thức đã học vào thực tế và đưa ra được những sáng kiến của mình, từ đó phát huy và nuôi dưỡng tính sáng tạo của mỗi cá nhân của học sinh” Ở đề tài nghiên cứu này, tôi đã sử dụng định nghĩa HĐTN theo Chương trình GDPT tổng thể [4] của Bộ Giáo dục và Đào tạo: “HĐTN trong chương trình GDPT là hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân HS được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực…, từ đó tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình”.

10 1.1.2. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm 1.1.2.1. Nội dung của hoạt động trải nghiệm mang tính tích hợp và phân hóa cao Nội dung của HĐTN rất đa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực hoạt động và giáo dục như: giáo dục đạo đức, giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị sống, giáo dục thẩm mĩ, nghệ thuật, giáo dục lao động, giáo dục an toàn giao thông,… Nội dung giáo dục HĐTN thiết thực và gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được nhu cầu hoạt động của học sinh, giúp các em vận dụng những hiểu biết của mình vào trong cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi. Các nội dung của hoạt động trải nghiệm thường thuộc 4 nhóm sau đây: + Nhóm các hoạt động xã hội + Nhóm các hoạt động học thuật + Nhóm các hoạt động nghệ thuật và thể thao + Nhóm các hoạt động định hướng nghề nghiệp (tìm hiểu thông tin về hướng phát triển tương lai, tìm hiểu bản thân).

1.1.2.2. Hoạt động trải nghiệm được thực hiện dưới nhiều hình thức đa dạng HĐTN được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như trò chơi, hội thi, diễn đàn, giao lưu, tham quan du lịch, sân khấu hóa (kịch, thơ, hát, múa rối, tiểu phẩm, ...), thể dục thể thao, câu lạc bộ, tổ chức các ngày hội, các công trình nghiên cứu khoa học kỹ thuật... Trong quá trình thiết kế, tổ chức, đánh giá các HĐTN, cả giáo viên lẫn học sinh đều có cơ hội thể hiện sự sáng tạo, chủ động, linh hoạt của mình, làm tăng thêm tính hấp dẫn, độc đáo của các hình thức tổ chức hoạt động.

1.1.2.3. Hoạt động trải nghiệm mang tính sáng tạo.

Học qua trải nghiệm là quá trình học tích cực, sáng tạo và hiệu quả bởi HĐTN sẽ tạo cơ hội cho học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân học sinh. Nó có khả năng huy động sự tham gia tích cực của học sinh vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động, tạo cơ hội cho các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý tưởng, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình và của bạn bè…Từ đó hình thành và phát triển cho các em những giá trị sống và các năng lực cần thiết.

11 1.1.2.4. Hoạt động trải nghiệm đòi hỏi sự phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường HĐTN tạo điều kiện cho học sinh được học tập, giao tiếp rộng rãi với nhiều lực lượng giáo dục; được lĩnh hội các nội dung giáo dục qua nhiều kênh khác nhau, với nhiều cách tiếp cận khác nhau. Điều đó làm tăng tính đa dạng, hấp dẫn và chất lượng, hiệu quả của HĐTN 1.1.2.5. Hoạt động trải nghiệm giúp lĩnh hội những kinh nghiệm mà các hình thức học tập khác không thực hiện được Học qua HĐTN giúp lĩnh hội kinh nghiệm đối với một số lĩnh vực tri thức mà không một hình thức nào thực hiện được. Dạy học trải nghiệm thiên về phương pháp, kĩ năng giúp học sinh phát triển được năng lực và thái độ tích cực để có thể tự mình tiếp nhận và xử lí những thông tin được học hay không được học trong chương trình.

Tóm lại, học từ trải nghiệm là một phương thức học hiệu quả, nó giúp hình thành năng lực cho người học. Học từ trải nghiệm có thể thực hiện với bất cứ lĩnh vực tri thức nào, khoa học hay đạo đức, kinh tế, xã hội…

1.1.3. Nội dung của hoạt động trải nghiệm Để xác định nội dung của HĐTN cho các cấp học và các vùng miền khác nhau cần căn cứ: Đặc điểm tâm - sinh lý lứa tuổi; đặc điểm hoạt động chủ đạo của lứa tuổi HS; mục tiêu giáo dục; đặc điểm vùng miền và nhiều yếu tố khách quan khác.

Có thể phân chia nội dung HĐTN tạo thành các nội dung chính (hình 1.1).

Hình 1.1. Nội dung của hoạt động trải nghiệm

12 1.1.3.1. Chính trị - xã hội Hoạt động thuộc lĩnh vực chính trị - xã hội là những hoạt động giúp HS tiếp cận với các vấn đề về chính trị, xã hội của cộng đồng, dân tộc, đất nước như: - Các ngày lễ lớn, các sự kiện về chính trị, xã hội trong nước và quốc té hoặc những sự kiện đáng chú ý ở địa phương.

- Nội quy nhà trường, những quy định về pháp luật như: luật giao thông, trật tự công cộng, những chính sách lớn của nhà nước như dân số, bảo vệ môi trường, phòng chống các tệ nạn xã hội, tiết kiệm năng lượng.

- Các hoạt động lễ hội, hoạt động văn hóa, truyền thống của nhà trường, của địa phương.

- Các hoạt động nhân đạo, đền ơn đáp nghĩa, hoạt động từ thiện khác như giúp đỡ các gia đình, các cá nhân có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt ở địa phương…

1.1.3.2. Khoa học – kĩ thuật Thông qua hoạt động thuộc lĩnh vực khoa học – kĩ thuật HS có thể tìm hiểu về khoa học theo các chuyên đề như: sinh vật biển, thiên văn, môi trường tự nhiên, sáng tạo rô-bốt, thế giới quanh ta. Các em có thể tham quan các cơ sở sản xuất – các công trình khoa học, xem triển lãm hoặc nghe nói chuyện về thành tựu khoa học kỹ thuật hay thực hiện các dự án nghiên cứu khoa học phù hợp lứa tuổi.

1.1.3.3. Văn hóa – nghệ thuật Các hoạt động thuộc lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật mà trường phổ thông có thể tổ chức cho HS tham gia như: - Sinh hoạt văn nghệ: thơ ca, múa hát, kịch ngán, kịch câm, kể chuyện, âm nhạc,… được thể hiện dưới các hình thức khác nhau - Đọc sách, báo, xem phim, xem biểu diễn văn nghệ, biểu diễn nghệ thuật. Thảo luận, trao đổi ý kiếm về những cuốn sách hay, những bộ phim, vở kịch có ý nghĩa, có giá trị về nhân văn, đạo đức.

- Tham quan các danh lam thắng cảnh, các di tích lịch sử.

- Thi khéo tay và trưng bày triển lãm những sản phẩm và thành tích nhân các ngày hội của trường hoặc trong một hoạt động tập thể theo các chủ đề của lớp.

- Tìm hiểu về nghệ thuật truyền thống, nghề truyền thống, Tết cổ truyền, phong tục tập quán, tranh dân gian, trò chơi dân gian,…

13 1.1.3.4. Vui chơi – giải trí Vui chơi – giải trí đáp ứng nhu cầu về việc nghỉ ngơi, thư giãn của HS đồng thời phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi HS phổ thông. Bên cạnh chức năng thư giãn, vui chơi – giải trí còn chuyển tải những bài học về đạo đức, nhân bản, giá trị...đến với HS một cách nhẹ nhàng, hấp dẫn. Vui chơi – giải trí giúp cho các em tiếp thu bài học một cách hiệu quả hơn.

1.1.3.5. Lao động công ích Trong nhà trường, lao động công ích được hiểu là sự đóng góp sức lao động của HS cho các công trình công cộng của nhà trường hoặc địa phương nơi của em sinh sống. Thông qua lao động công ích HS được rèn luyện các kỹ năng sống như kỹ năng hợp tác, kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin, kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn đề, kỹ năng xác định giá trị, kỹ năng đặt mục tiêu, kỹ năng lập kế hoạch.

1.1.3.6. Thể dục thể thao Các hoạt động thể dục thể thao thường được tổ chức ở trường như sau: - Thể dục giữa giờ chống mệt mỏi: tổ chức trog các giờ ra chơi hằng ngày theo khối lớp hoặc toàn trường với các nội dung và hình thức khác nhau như thể dục thư giãn, thể dục nhịp điệu, trò chơi tập thể…

- Tập và chơi thể thao: có thể thành lập các đội hoặc Câu lạc bộ thể thao theo lớp hoặc khối lớp như bóng đá, bóng bàn, điền kinh, cờ vua…có kế hoạch tập luyện, thi đấu…

- Tổ chức ngày hội vui khỏe, đại hội thể thao toàn trường: biểu diễn hoặc thi đấu…

1.1.3.7. Định hướng nghề nghiệp Các nội dung HĐTN về hướng nghiệp bao gồm: - Làm quen với các ngành nghề truyền thống địa phương và những nghề cơ bản trong xã hội.

- Tìm hiểu xu hướng phát triển các ngành nghề.

- Các yêu cầu của nghề đối với người lao động.

- Sử dụng các công cụ, phương tiện hỗ trợ để tìm hiểu các đặc điểm tâm sinh lí HS, đáp ứng yêu cầu của nghề.

- Tư vấn, tham vấn hướng nghiệp cho HS…

14 1.2. Dạy học theo định hướng trải nghiệm 1.2.1. Bản chất của dạy học qua hoạt động trải nghiệm Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, HĐTN là hoạt động giáo dục và dạy học có động cơ, đối tượng chiếm lĩnh, được tổ chức trong môi trường học tập bằng chính sự trải nghiệm của học sinh thông qua việc làm cụ thể thực hiện trong thực tế.

HS là người được tham gia trực tiếp vào hoạt động để phát huy năng lực sáng tạo nhằm giải quyết nhiệm vụ thực tiễn và thích ứng với bối cảnh xã hội hiện thực của mình dưới sự định hướng, hướng dẫn của nhà trường.

Trong chương trình THCS, HĐTN có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo của giáo dục, nhằm giúp HS duy trì và nâng cao các yêu cầu về phẩm chất, năng lực đã hình thành ở cấp tiểu học; tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực chung của xã hội; hình thành năng lực tự học, hoàn chỉnh tri thức phổ thông nền tảng để tiếp tục học lên THPT, học nghề hoặc bước vào cuộc sống lao động.

Theo chương trình giáo dục phổ thông mới đã nêu rõ bộ môn Vật lí coi trọng rèn luyện kĩ năng, vận dụng tri thức vật lí để tìm hiểu, giải quyết một số vấn đề thực tiễn, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của cuộc sống hiện đại. Đồng thời phát triển các năng lực chung và năng lực tìm hiểu thế giới tự nhiên giúp định hướng nghề nghiệp tương lai cho các em. Như vậy về bản chất chúng ta thấy HĐTN có rất nhiều điểm chung với mục đích, mục tiêu của bộ môn Vật lí tạo tiền đề quan trọng để thiết kế các tiến trình dạy học theo chủ đề HĐTN gắn với Vật lí học.

1.2.2. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học Vật lí Theo tác giả Dương Xuân Quý [12] và dựa theo đặc điểm của chương trình dạy học môn vật lí, thì HĐTN trong dạy học Vật lí cần được thực hiện theo quy trình sau: 1.2.2.1. Tham gia và suy ngẫm sự kiện mở đầu, phát hiện vấn đề HS tham gia vào các tình huống học tập do GV xây dựng: Giải bài tập mở đầu, mô tả các sự kiện trong đời sống có liên quan, tham gia trò chơi, làm thí nghiệm, quan sát và đánh giá về một sự kiện vật lí…Để từ đó phát hiện được vấn đề nghiên cứu và diễn đạt được vấn đề bằng câu hỏi hay một bài toán có đủ thông tin.

Có nhiều cách để đưa ra sự kiện mở đầu khiến cho HS tích cực nhận thức như sau: - Nói lên ý nghĩa lí thuyết và thực tiễn, tầm quan trọng của HĐTN

15 - Nội dung của sự kiện mở đầu mới nhưng không quá xa lạ với các em, liên hệ và phát triển trên nền tảng kiến thức cũ, phát triển từ kiến thức và kinh nghiệm mà các em đã có, gắn liền với đời sống hiện đại và phát triển tương lai.

- Kiến thức phải có tính thực tiễn, gần gũi với sinh hoạt, suy nghĩ hằng ngày, thỏa mãn nhu cầu giải quyết vấn đề trong thực tiễn.

1.2.2.2. Xây dựng kế hoạch về nhân lực, vật lực để giải quyết vấn đề Chia HS thành các nhóm theo quy luật nhất định (hỗ trợ nhau, hiểu nhau, có cả nam và nữ…), đề ra kế hoạch về mặt nội dung và thời gian…

1.2.2.3. Thu thập, kiểm chứng và sắp xếp thông tin Từ vấn đề đã xác định, HS thảo luận để đi đến xác định các từ khóa để tìm kiếm thông tin. Phân công các thành viên tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau: Sách, báo, Internet, người lớn hơn…

HS trình bày và thảo luận để lựa chọn được các thông tin có ý nghĩa với chủ đề; thực hiện kiểm chứng tính xác thực, sự đúng đắn của các thông tin dựa trên các bằng chứng từ các tài liệu hoặc từ thí nghiệm. Sau đó tiến hành sắp xếp chúng thành một hệ thống sử dụng được. Hệ thống này nên để dưới dạng sơ đồ hệ thống hay sơ đồ tư duy.

Với các môn Khoa học tự nhiên, các hành động có thể bao gồm: + Xây dựng phương án thí nghiệm; chế tạo dụng cụ thí nghiệm, tiến hành lắp ráp và thực hiện thí nghiệm, thu thập và phân tích các số liệu để rút ra các kết luận. + Thực hiện giải pháp và theo quá trình đó, đánh giá tính hợp lí của giải pháp. + Xây dựng mô hình (hình vẽ, biểu trưng trừu tượng, vật chất chức năng…), vận hành mô hình để đánh giá tính hợp thức của nó trong lí luận và thực tiễn. Từ đó kết luận về tính hợp thức của mô hình.

Với các môn Khoa học xã hội, các hành động có thể bao gồm: + Lựa chọn các bằng chứng là các tư liệu hợp thức, các tài liệu, dẫn chứng lịch sử đã được thừa nhận, các văn bản quy định… + Nêu ra các ý kiến, quan điểm của các nhân vật có uy tín về vấn đề đang xem xét. + Xác nhận những ý kiến được nhóm cho là phù hợp liên quan đến vấn đề nghiên cứu để chốt lại.

16 1.2.2.4. Xây dựng sản phẩm hoạt động Từ các thông tin và kết quả nghiên cứu đạt được, cần xây dựng một sản phẩm hoạt động của nhóm. Sản phẩm này sẽ thể hiện kết quả học tập có được từ hoạt động tìm kiếm thông tin khi vận dụng vào tình huống cụ thể gắn với thực tiễn.

Sản phẩm bao gồm: Hệ thống kiến thức - hệ thống vật chất và hệ thống tinh thần: + Một hệ thống kiến thức rõ ràng, mạch lạc theo một logic hợp lí ứng với nội dung kiến thức + Một số thiết bị, đồ dùng học tập, dụng cụ hỗ trợ dùng trong cuộc sống; cũng có thể là một bài viết, một vở kịch, một kịch bản “sân khấu hóa”… + Một bản hướng dẫn vận hành, sử dụng hợp lí, tối ưu các thiết bị hay hướng dẫn cách thức ứng xử, quy trình thực hiện trong tương tác xã hội….

Theo sự định hướng của GV, các HS xây dựng sản phẩm nhóm để báo cáo, trao đổi và thảo luận. Sản phẩm để báo cáo có thể là: Báo tường, Tập san bộ sưu tập ảnh, Poster, Sơ đồ tư duy, Video Clip, Báo cáo Power Point, Xây dựng thí nghiệm, giới thiệu và biểu diễn thí nghiệm, Đóng vai, một bản hướng dẫn vận hành hiệu quả một thiết bị hoặc một thao tác hoạt động cơ thể hợp lí.

1.2.2.5. Báo cáo sản phẩm, trao đổi, thảo luận Từng nhóm báo cáo sản phẩm của nhóm đã xây dựng trước cả lớp; trao đổi để làm rõ các nội dung trong báo cáo hoặc chỉ ra những chỗ sai sót cần điều chỉnh; chia sẻ những điều tâm đắc…

1.2.2.6. Đánh giá quá trình trải nghiệm + Các cá nhân nộp các phiếu tự đánh giá, đánh giá các bạn trong lớp + GV nêu các ý kiến đánh giá + Trao đổi và kết luận Dựa trên phân tích các giai đoạn hoạt động trên của HS, có thể tóm tắt các hành động cụ thể của GV và HS trong dạy học trải nghiệm như Bảng 1.1.

Bảng 1.1. Các giai đoạn hoạt động trong dạy học trải nghiệm Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Công cụ, phương tiện

1. Tổ chức sự kiện mở đầu tạo 1. Tham gia, suy ngẫm cho Sự vật, hiện hứng thú chuyện kể, TN, bài tập, sự kiện mở đầu để ở vào tượng thực hoặc

17 tham quan trải nghiệm…).tạo hứng tình huống có vấn đề; bàn các Video, câu thú cho HS. Biết khai thác những luận, trao đổi, chia sẻ để chuyện… gì HS đã từng trải nghiệm qua thực phát hiện vấn đề hay xác tế, từng biết, tạo một sự kiện chứa lập các mục tiêu hoạt động, đựng hiện tượng, quá trình vật lí nhiệm vụ cần thực hiện. cần khảo sát…

2. Xác định kế hoạch nội dung và 2. Thống nhất chia nhóm, Bản

ghi

chép

phương pháp, phương tiện, hình bầu nhóm trưởng và thư kí; nhiệm vụ được thức của hoạt động, hướng dẫn thu thu thập các kiến thức, phân công thập thông tin, xác định từ khóa, thông tin có liên quan đến cách thức tìm kiếm, cách thức báo vấn đề, nhiệm vụ cáo, thảo luận nhóm để giới thiệu, trình bày về các thông tin. Căn cứ vào từng chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện hoàn cảnh cụ thể của lớp, của nhà trường và khả năng của HS để xác định phương pháp, phương tiện và hình thức của hoạt động cho phù hợp.

3. Yêu cầu kiểm chứng, xác nhận 3. Kiểm chứng, xác nhận Giấy, vở, máy và sắp xếp thông tin để dễ sử dụng thông tin qua các nghiên tính; dụng cụ thí trong quá trình nghiên cứu

cứu; sắp xếp thông tin theo nghiệm,

Trong đó, tổ chức HS

cá nhân, trình bày tại nhóm tính, máy ảnh,

- Lựa chọn được cách thức giải để lựa chọn và sắp xếp máy ghi âm.. quyết vấn đề một cách tối ưu

thông tin hợp lí, lựa chọn

- Qua các phiếu hỏi, các lệnh, được phương án thí nghiệm hướng dẫn HS thực hiện nghiên tối ưu. cứu: Đưa ra các dự đoán hay giải Thiết kế chi tiết hoạt động pháp, thực hiện giải pháp hoặc xây trên bản giấy: Có bao nhiêu dựng phương án thí nghiệm để rút việc cần phải thực hiện? ra các kết luận.

Nội dung của mỗi việc đó

máy

18 - Lựa chọn được phương án thí ra sao? Tiến trình và thời nghiệm tối ưu.

gian thực hiện các việc đó

- Giải được bài tập sáng tạo.

như thế nào và yêu cầu cần đạt được của mỗi việc ra sao? Các công việc cụ thể cho các tổ, nhóm và các cá nhân. Lựa chọn được cách thức giải quyết vấn đề tối ưu. Thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu: suy luận, lựa chọn, chế tạo, thử nghiệm,

biện

luận

kết

quả…

4. Yêu cầu và hướng dẫn HS xây 4. Xây dựng sản phẩm hoạt Giấy, bút, máy dựng sản phẩm gồm kiến thức thu động: hệ thống hóa kiến tính, máy ảnh, được của HS và việc vận dụng hay thức, giới thiệu các ứng máy quay phim ứng dụng kiến thức vào thực tiễn dụng, các khuyến nghị, đề … với những cứ liệu thực nghiệm hợp xuất mới… lí (các kết quả thí nghiệm, sự kiện trải nghiệm mới).

5. Tổ chức báo cáo sản phẩm: thời 5. Báo cáo sản phẩm, trao Bảng, máy gian, địa điểm, phương tiện, khách đổi, thảo luận, các ứng chiếu, loa đài … mời…và thống nhất cách đánh giá, dụng hoặc mở rộng làm trọng tài hoặc/và cố vấn khi thảo luận 6. Đánh giá, điều chỉnh và hoàn 6. Đánh giá hoạt động qua Phiếu điểm của thiện chương trình hoạt động:

việc theo dõi sự đóng góp cá nhân và đánh của cá nhân với nhóm, sản giá phẩm nhóm, qua trình bày, nhóm thảo luận

chéo

của

19 1.3. Việc dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn 1.3.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn Theo quan niệm trong Chương trình giáo dục phổ thông của Quebec – Canada [11], ta hiểu định nghĩa: “Năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn là khả năng kết hợp một cách linh hoạt và có tổ chức kiến thức, kỹ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân,… nhằm đáp ứng hiệu quả một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định”.  Năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn biểu hiện thông qua: Phát hiện/ xác định rõ vấn đề cần giải quyết; Thực hiện giải pháp; đánh giá cách làm của mình, khám phá các giải pháp mới.

Phát hiện/ xác định rõ vấn đề cần giải quyết

Năng lực GQVĐ thực tiễn Đánh giá cách làm của mình, khám phá các giải pháp mới

Thực hiện giải pháp

1.3.2. Các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn - Thể hiện rõ ràng quan điểm phát triển năng lực GQVĐ thực tiễn trong xây dựng chương trình dạy học + Đưa vào mục tiêu giáo dục của môn học + Thể hiện trong cấu trúc và lựa chọn nội dung + Thể hiện trong tài liệu dạy học - Xây dựng và sử dụng các câu hỏi, bài tập, tình huống có nội dung thực tiễn trong các hoạt động dạy học khác nhau (nghiên cứu xây dựng kiến thức mới; củng cố, vận dụng kiến thức; ôn tập; hoặc kiểm tra - đánh giá).

20 - Sử dụng các hình thức, phương pháp dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh, tăng cường sự tham gia hiệu quả của học sinh trong giải quyết các vấn đề thực tiễn Sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, dạy học dựa trên sự tìm tòi, khám phá trong đó xuất phát từ kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm ban đầu của người học; các sự vật, hiện tượng cần tìm tòi, khám phá gắn kết với môi trường sống của HS và bản thân HS. Ví dụ: Dạy học giải quyết vấn đề; dạy học bằng phương pháp thực nghiệm, …

1.3.3. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn trong dạy học Vật lí Trong dạy học bộ môn Vật lí ở trường phổ thông; dựa trên cấu trúc 3 thành phần của năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn, dựa trên đặc điểm dạy học của môn Vật lí, chúng tôi cụ thể hóa các thành tố năng lực với các chỉ số hành vi và mức độ biểu hiện trong dạy học môn Vật lí như bảng 1.2.

Bảng 1.2. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn trong dạy học Vật lí Năng

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

lực

Thành tố

thành

năng lực

Chỉ số hành vi

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Mức 4

phần Xác định Mô tả được các Chỉ mô tả Ngôn ngữ Mô tả gần

Mô tả đầy

Phát

được khó sự kiện vật lí bằng ngôn mô tả lộn đầy đủ các

đủ, chính

hiện/

khăn,

trong tình huống

ngữ đời

sự kiện

xác các sự

xác

mâu

và khó khăn đặt

sống

bằng ngôn

kiện

định rõ thuẫn vấn đề

quyết

ra

ngữ Vật lí

trong các Trình bày được

cần giải sự

Không

kiện đặc điểm, biểu trình bày

thực tiễn hiện của vấn đề.

được

Trình bày lộn xộn, không đủ

Trình bày

Tự trình

gần đủ các bày đẩy đủ đặc điểm

các đặc

gắn với

các đặc điểm

điểm

thực tiễn

xộn

Mô

được

Mô tả,

Diễn đạt

Diễn đạt Diễn đạt đầy

điểm,

diễn đạt

còn thiếu,

tương đối

đủ, chuẩn

kiện biểu hiện, sự kiện

tùy tiện,

nhầm lẫn

đầy đủ

xác bằng

tả Diễn

được các các dữ

đạt đặc

21 Năng

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

lực

Thành tố

thành

năng lực

Chỉ số hành vi

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Mức 4

phần và đặt ra … theo ngôn ngữ không theo nhiều các bằng ngôn

ngôn ngữ

câu

khoa học

khoa học.

hỏi/bài toán ứng

các ngôn

thuật ngữ

ngữ khoa

ngữ khoa

khoa học

học

học

với

vấn Phát biểu được Nêu được

Phát biểu

Phát biểu

Phát biểu

đề

cần vấn đề cần giải khó khăn

được vấn

được vấn

rõ vấn đề

nhưng

đề nhưng

đề nhưng

bằng câu

không phát

còn khó

diễn đạt

hỏi hay bài

biểu rõ

khăn, chư

còn dài

toán hợp lí

vấn đề

rõ ý hỏi

dòng, lộn

giải quyết quyết theo ngôn theo ngôn ngữ khoa học. ngữ vật lí

xộn.

Thực

Năng lực Thu thập và sắp

Chưa

hiện

đề

xuất xếp các thông tin chọn, sắp

xếp được

giải

và

chọn liên quan đến vấn xếp được

một số

pháp

giải pháp đề

thông tin

Chọn, sắp Chọn được Chọn, sắp gần đủ

xếp hợp lí

thông tin và đủ thông

thông tin

tin cho việc giải quyết

Đề

xuất

(các) Không rõ

Các

Các

Chọn được

phương án giải phương án phương án phương án các phương quyết

còn chung

còn dài

chung

dòng

án hợp lí

Đánh giá tính khả

Không

Chưa biết Chọn được Chọn và lí

thi của phương án

chọn ra

đánh giá phương án

đưa

ra.

Chọn

được

phương án tối ưu phương án tối ưu

Xây

dựng

kế Chưa đề

tính khả thi của

nhưng

giải được tính tối ưu

chưa chỉ của phương

phương án rõ tính tối án dựa trên chọn

ưu

thực tiễn

Kế hoạch

Rõ nội

Rõ nhiệm

22 Năng

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

lực

Thành tố

thành

năng lực

Chỉ số hành vi

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Mức 4

dung thực

vụ thực

chưa rõ

hiện

hiện và thời

nhiệm vụ

nhưng

gian hoàn

chưa trật

thành

phần hoạch và thống ra được kế dài dòng, nhất kế hoạch

hoạch

tự thời gian Thực hiện Phân công nhiệm Làm việc

Làm việc

Có cố

Tự lực làm

giải pháp vụ, tiến hành thực

tùy tiện,

còn lúng

gắng

việc và đạt

đã nêu

chưa ra

túng, cần nhưng vẫn

được kết

kết quả,

hỗ trợ để

quả, sản

hiện

giải

pháp

theo kế hoạch

cần sự hỗ

sản phẩm ra kết quả, trợ mới đạt sản phẩm

phẩm.

kết quả

Rút ra kết quả Tự đưa ra Đưa ra kết Đưa ra kết

Ghi nhận

của giải pháp đã kết quả từ đưa

quả khi

quả khi

được kết

việc thực

được định

được

quả khi

hiện giải

hướng sơ hướng dẫn

pháp Đánh Đánh giá Đánh

giá

bộ

cách Không đưa Đưa ra ý

giá

giải pháp làm của mình và ra được ý

cách

đưa ra kết đề xuất những cải kiến cho

được chỉ

chi tiết

dẫn cụ thể

Bước đầu

Đưa ra ý

kiến bình có những ý kiến đánh luận không kiến bình

giá xác

luận, đánh

đáng cho

mình,

giá cho

kết quả, sản

khám

giải pháp

phẩm hoạt

làm của luận

phá các

tiến mong muốn.

việc làm

phù hợp

động

23 Năng

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

lực

Thành tố

thành

năng lực

Chỉ số hành vi

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Mức 4

Nhận ra

Nhận ra và

Đề xuất

phần Khám phá

giải

các Không đưa

pháp

giải pháp mới mà ra được ý

nhược

mới,

có thể thực hiện có ý nghĩa

điểm của

kiến cải

giải pháp

được

kết quả,

tiến, thay

hợp lí để

sản phẩm

đổi giải

thay đổi

đã thực

pháp

cách thức

hiện

tương đối

thực hiện

vấn đề

và

điều

kiến gì

chỉnh hành động

mới

của mình

có những ý được những

phù hợp Phát hiện Liên những vấn mới

hệ

được

Không

Nhận ra

Nêu được Nêu ra đầy

hiện tượng thực nhận ra sự một vài sự

đa số sự

đủ các sự

đề tế với kiến thức liên hệ của tương ứng

tương tự

kiện, yếu tố

liên kiến thức

giữa kết

giữa kết

cơ bản giẩ

với thực tế

quả, sản

quả toán

sản phẩm

phẩm với

học với

và ướt

thực tiễn

thực tiễn

Đưa ra

Đưa ra

Xác lập

vấn đề mới từ kết thấy được

được

được

được vấn đề

quả, sản phẩm đã vấn đề gì

những ý

vật

lí

có

quan.

Nhận ra những

thực hiện

Không

những vấn mới và diễn

kiến nhưng đề mới từ

đạt được

diễn đạt

kết quả,

gọn, đủ và

lòng vòng

sản phẩm

dễ hiểu

Bảng này với các quy định cụ thể này sẽ dùng để định hướng việc xây dựng các hoạt động dạy học ở chương 2, đồng thời đánh giá sự phát triển các thành tố năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn của HS trong thực nghiệm sư phạm ở chương 3.

24 1.4. Thực trạng dạy học các kiến thức chương “Cơ học” – Vật lí 8 ở một số trường THCS thành phố Đà Nẵng Để có thể nắm rõ được thực trạng của việc dạy học các kiến thức chương “Cơ học” – Vật lí 8 ở một số trường THCS hiện nay, chúng tôi đã tiến hành tìm kiếm,trao đổi thông tin và phát phiếu khảo sát cho GV và HS ở một số trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

1.4.1. Mục đích điều tra - Thấy rõ việc cần thiết tổ chức các HĐTN trong quá trình dạy học môn Vật lí ở trường THCS, mục đích, vai trò và ý nghĩa của việc tổ chức các HĐTN trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Đồng thời tìm hiểu những thuận lợi, khó khăn của GV và HS trong quá trình tổ chức và tham gia các HĐTN. Từ đó đề xuất ý kiến, đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc tổ chức các HĐTN trong chương trình dạy học Vật lí THCS. - Làm cơ sở thực tiễn để đối chiếu với lí luận, đưa ra những hình thức, phương pháp, kĩ thuật tổ chức học tập trải nghiệm trong chương trình dạy học Vật lí THCS nhằm đạt hiệu quả cao và đem lại những kiến thức, kĩ năng, phẩm chất, năng lực cho học sinh.

1.4.2. Phương pháp điều tra - Trao đổi trực tiếp và qua phiếu điều tra với giáo viên và học sinh ở trường THCS thuộc địa bàn quận Thanh Khê – thành phố Đà Nẵng.

1.4.3. Đối tượng điều tra - Trong phạm vi nghiên cứu đề tài, chúng tôi đã phát phiếu điều tra ý kiến cho 15 GV dạy Vật lí ở các trường THCS thuộc quận Thanh Khê và 130 HS ở trường THCS Nguyễn Đình Chiểu - quận Thanh Khê – thành phố Đà Nẵng.

1.4.4. Kết quả điều tra 1.4.4.1. Tình hình giáo viên và phương pháp dạy của giáo viên - Tình hình giáo viên: Tất cả GV Vật lí của trường đều được đào tạo chính quy tập trung tại các trường đại học sư phạm như: Đại học sư phạm Huế, Đại học sư phạm Đà Nẵng. Tất cả các GV Vật lí đều giảng dạy đúng chuyên môn, nhiệt tình với công việc, nhiều GV đạt danh hiệu GV giỏi của quận, của thành phố qua nhiều năm.

- Phương pháp dạy của giáo viên

25 Qua việc tổng hợp kết quả ở 15 phiếu điều tra, dự giờ, hỏi ý kiến trực tiếp, tham khảo giáo án của các GV vật lí của trường nói trên về tình hình dạy chương Cơ học ở lớp 8, chúng tôi nhận thấy: + Hầu hết các GV vẫn mang nặng phương pháp truyền thụ, thuyết trình, thông báo. Trong các tiết dạy, GV ít tiến hành thí nghiệm, cũng như không sử dụng thiết bị trực quan, HS chỉ được học những nội dung thuần túy lí thuyết. Do đó, HS khó có thể hiểu sâu được kiến thức, khả năng tư duy, sáng tạo, chế tạo, vận dụng lí thuyết vào thực tế là hạn chế. + Các giáo án của GV chủ yếu là tóm tắt lại kiến thức sách giáo khoa, không hoạch định hoặc hoạch định không rõ ràng các hoạt động của GV và HS trong mỗi giờ học, vai trò tổ chức, định hướng của GV chưa được thể hiện rõ. + Trong giờ dạy, cũng có một số GV đã tìm cách tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS với những câu hỏi phỏng vấn yêu cầu HS suy nghĩ giải quyết nhưng phần lớn những câu hỏi đó ít đòi hỏi ở HS sự suy luận, phân tích, tìm tòi mà chỉ chủ yếu yêu cầu ở HS sự tái hiện thông thường nên chưa phát huy được tính tích cực của HS cũng như ít có tác dụng đối với sự phát triển tư duy của HS trong quá trình học tập. + Phương pháp dạy học chưa phát triển được tính sáng tạo của HS. + Hầu hết các GV không chế tạo thêm dụng cụ thí nghiệm cũng như các thiết bị trực quan cho phần này. + Hầu hết GV chưa bao giờ tổ chức HĐTN về vật lí cho HS, do đó không nắm được phương pháp tổ chức thế nào cho hiệu quả.

Bảng 1.3. Mức độ quan tâm của GV đến vấn đề tổ chức HĐTN cho HS Mức độ quan tâm của GV

Tổng số phiếu

Tổng số phiếu

Phần trăm

điều tra

trả lời

(%)

Rất quan tâm

15

3

20

Quan tâm

15

7

46,67

Thi thoảng

15

4

26,67

Không quan tâm

15

1

6,66

đến vấn đề tổ chức HĐTN cho HS

26 Bảng 1.4. Đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức HĐTN cho HS Tầm quan trọng của việc tổ

Tổng số phiếu

Tổng số

Phần trăm

chức HĐTN cho HS

điều tra

phiếu trả lời

(%)

Rất quan trọng

15

4

26,67

Quan trọng

15

6

40

Bình thường

15

4

26,67

Không cần thiết

15

1

6,66

Qua hai bảng số liệu trên có thể thấy, GV vật lí ở các trường phổ thông khá quan tâm tới việc tổ chức HĐTN cho HS, đồng thời đánh giá cao tầm quan trọng của vấn đề này trong hoạt động dạy học vật lí. Đây là một dấu hiệu tốt, cho thấy sự nhận thức đúng đắn của GV ở các trường phổ thông về việc tổ chức HĐTN cho HS. 1.4.4.2. Tình hình học tập và phương pháp học tập của học sinh Về phía HS, chúng tôi tiến hành điều tra thực tế hoạt động học tập trên lớp và thu được kết quả Bảng 1.5. Mức độ quan tâm của HS tới những ứng dụng của kiến thức học được sau mỗi bài học Mức độ quan tâm tới ứng

Tổng số phiếu

Tổng số phiếu

Phần trăm

dụng của kiến thức được học

điều tra

trả lời

(%)

Rất thường xuyên

130

10

7,69

Thường xuyên

130

17

13,07

Rất ít khi

130

73

56,17

Không bao giờ

130

30

23,07

Bảng 1.6. Mức độ thường xuyên được thao tác thực hành trên lớp của HS Mức độ thường xuyên được

Tổng số phiếu

Tổng số phiếu

Phần trăm

điều tra

trả lời

(%)

Rất thường xuyên

130

5

3,85

Thường xuyên

130

15

11,54

Rất ít khi

130

100

76,92

Không bao giờ

130

10

7,69

thao tác thực hành trên lớp của HS

27 - Mặt đã đạt được: +Về cơ bản HS đã nắm được nội dung lí thuyết của chương. + Làm được một số bài tập. + Một số HS biết được và đã làm được một số ứng dụng kĩ thuật của chương.

- Mặt còn hạn chế: + Do giờ học trên lớp còn nặng nề, không gây được hứng thú học tập cho HS cho nên có nhiều HS thụ động trong việc tiếp thu kiến thức: Lười suy nghĩ, lười hoạt động, chỉ ngồi nghe thầy giảng rồi chép lại, ít hứng thú; rất ít HS mạnh dạn đặt câu hỏi cho GV về vấn đề đã được học, thậm chí cả vấn đề mà các em chưa hiểu. + Kĩ năng vận dụng kiến thức vật lí đã học vào giải thích các hiện tượng vật lí trong đời sống và ứng dụng kĩ thuật còn kém. + Hoạt động chủ yếu của HS là học thuộc lí thuyết, viết đúng công thức và luyện giải bài tập. HS không được quan sát thí nghiệm cũng như trực tiếp làm thí nghiệm.

Do đó, cơ hội để các em hiểu sâu kiến thức, rèn luyện kĩ năng cũng như phát triển năng lực sáng tạo là không nhiều. + HS chưa từng được GV giao nhiệm vụ làm dụng cụ thí nghiệm vật lí cũng như chưa bao giờ được tham gia các hoạt động mang tính chất vừa học vừa chơi về vật lí nên nhiều em thấy sợ học môn này, kiến thức mà các em đạt được còn hời hợt, không chắc chắn và còn lúng túng, rập khuôn khi áp dụng kiến thức. + Đa số các em không có khả năng vận dụng kiến thức một cách sáng tạo vào thực tiễn. + Khả năng làm việc tự lực, sinh hoạt nhóm, diễn đạt về một vấn đề của HS còn rất kém, thường lúng túng khi diễn đạt ý tưởng của mình hoặc điều muốn hỏi, do các em ít được trao đổi, tranh luận với bạn bè và thầy cô. + Tất cả HS được hỏi đều cho biết các em chưa từng được tham gia HĐTN về vật lí và đều muốn được tham gia HĐTN thiết kế, chế tạo các dụng cụ thí nghiệm và tiến hành thí nghiệm thuộc phần Cơ học 1.4.4.3. Tình hình cơ sở vật chất, trang thiết bị thí nghiệm - Về cơ sở vật chất:

28 + Nhìn chung các trường THCS đều có cơ sở trường lớp tương đối rộng, có khu lớp học, khu hiệu bộ, sân chơi, phòng thí nghiệm…tất cả đều được quy hoạch thống nhất trong khuôn viên khép kín rất thuận tiện cho nhiệm vụ dạy và học. + Các trường có đủ số phòng học, đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất trong phòng + Có phòng bộ môn riêng.

- Về phương tiện, thiết bị thí nghiệm phục vụ cho việc dạy học vật lí: Việc trang bị phương tiện, thiết bị thí nghiệm đã được quan tâm, đầu tư theo quy định tối thiểu của bộ Giáo dục và Đào tạo xong chưa đồng bộ, theo thời gian dụng cụ thí nghiệm bị han gỉ, hỏng hóc nhiều nên hiệu quả sử dụng không cao.

Kết luận Điều tra, khảo sát ý kiến của GV và HS không chỉ giúp cho việc đưa ra những nhận xét, đánh giá về thực trạng dạy học nói chung, vấn đề tổ chức HĐTN nói riêng mà còn là cơ sở nêu ra những đề xuất, phương pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn Vật lí ở trường THCS. Kết luận chương 1 Dạy học vật lí theo định hướng phát triển năng lực đóng góp vào mục tiêu chung của đổi mới dạy học. Để đáp ứng mục tiêu, việc dạy học bộ môn Vật lí cần thực hiện theo hướng mở, kết hợp dạy học trên lớp và ngoài thực tiễn nhằm tận dụng các sự vật, hiện tượng trong thực tiễn như phương tiện, công cụ, thời gian, không gian để thực hiện các trải nghiệm gắn giữa kiến thức và thực tiễn. HĐTN góp phần đáng kể vào phát triển năng lực hoạt động thực tiễn của HS và sẽ được chúng tôi triển khai trong đề tài cụ thể “Tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương Cơ học – Vật lí 8”.

29 CHƯƠNG 2 THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHỦ ĐỀ “XE ĐẠP” TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CƠ HỌC” - VẬT LÍ 8 2.1. Mục tiêu của chủ đề 2.1.1. Kiến thức - Nêu được cấu tạo của một số bộ phận quan trọng của xe đạp - Mô tả được nguyên tắc hoạt động của xe đạp, làm rõ nguyên tắc hoạt động của bộ phận truyền động - Nêu được một số biện pháp cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết giúp vận hành hiệu quả khi sử dụng xe đạp 2.1.2. Kĩ năng Sau khi học xong về chủ đề “Xe đạp” học sinh cần rèn luyện được các kĩ năng như sau: - Bồi dưỡng những kĩ năng cần thiết như: Kĩ năng hợp tác, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thuyết trình, …

- Kỹ năng thu thập và xử lí thông tin về xe đạp, cụ thể là kỹ năng phân tích, đánh giá, tổng hợp…từ nhiều nguồn khác nhau sách, báo, internet, phương tiện truyền thông…) để giải quyết nhiệm vụ đặt ra - Chọn lọc các thông tin đã tìm hiểu được về xe đạp để sử dụng trong quá trình học tập trải nghiệm - Xây dựng được một số thí nghiệm đo lực tác động vào bàn đạp và lực truyền đến điểm tiếp xúc giữa lốp xe và mặt đường, cần đo ở một số vị trí của bàn đạp...

- Đề xuất một số phương án cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết giúp vận hành hiệu quả khi sử dụng xe đạp - Xây dựng được bản hướng dẫn mọi người về sự vận dụng kiến thức đã nghiên cứu vào cuộc sống 2.1.3. Thái độ - Có ý thức ứng dụng những điều đã học vào thực tiễn - Có thái độ khách quan khi quan sát các hiện tượng liên quan đến các kiến thức vật lí

30 - Thực hiện được các hoạt động nhóm theo kế hoạch và phân công - Trình bày được các kết quả làm việc nhóm, thảo luận và bảo vệ hoặc điều chỉnh các kết quả để rút ra được các kết luận - Tích cực tham gia các hoạt động học tập và thực hành rèn luyện bản thân 2.1.4. Định hướng năng lực - Năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn - Năng lực tự học - Năng lực giao tiếp - Năng lực hợp tác - Năng lực sử dụng ngôn ngữ - Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông 2.2. Nội dung kiến thức vật lí liên quan đến chủ đề - Các kiến thức của chương liên quan đến chủ đề thuộc các bài: 2.2.1. Bài 4: Biểu diễn lực * Lực là gì?

- Lực có thể làm biến dạng, thay đổi vận tốc của vật hoặc vừa làm biến dạng vừa thay đổi vận tốc của vật.

- Đơn vị của lực là Niutơn (N). * Biểu diễn lực: Lực là một đại lượng vectơ được biểu diễn bằng một mũi tên có: - Gốc là điểm đặt của lực.

- Phương và chiều là phương và chiều của lực.

- Độ dài biểu diễn cường độ của lực theo một tỉ lệ xích cho trước.

- Ký hiệu: F 2.2.2. Bài 5: Sự cân bằng lực - Quán tính * Lực cân bằng: - Hai lực cân bằng là hai lực cùng đặt lên một vật, có cường độ bằng nhau, phương nằm trên cùng một đường thẳng, chiều ngược nhau.

- Dưới tác dụng của các lực cân bằng một vật đang đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên, đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều. * Quán tính:

31 Khi có lực tác dụng, mọi vật không thể thay đổi vận tốc một cách đột ngột được vì mọi vật đều có quán tính. Có thể nói quán tính là tính chất giữ nguyên vận tốc của vật: Một vật có khả năng giữ nguyên hướng và tốc độ chuyển động khi chưa có ngoại lực tác dụng lên vật.

2.2.3. Bài 6: Lực ma sát * Khi nào có lực ma sát: - Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của vật khác.

- Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác.

- Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật chịu tác dụng của vật khác. * Đo lực ma sát: người ta dùng lực kế để đo lực ma sát.

2.2.4. Bài 14: Định luật về công - Hiệu suất của máy cơ * Định luật về công: Không một máy cơ đơn giản nào cho lợi về công, được lợi bao nhiêu lần về lực thì thiệt bấy nhiêu lần về đường đi và ngược lại. * Các loại máy cơ đơn giản thường gặp: - Ròng rọc cố định: chỉ có tác dụng đổi hướng của lực, không có tác dụng thay đổi độ lớn của lực.

- Ròng rọc động: Khi dùng một ròng rọc động cho ta lợi 2 lần về lực thì thiệt 2 lần về đường đi.

- Mặt phẳng nghiêng: Lợi về lực, thiệt về đường đi.

- Đòn bẩy: Lợi về lực, thiệt về đường đi hoặc ngược lại. * Hiệu suất của máy cơ đơn giản: H =

Aci . 100% Atp

Trong đó Aci là công có ích, Atp là công toàn phần (J).

2.2.5. Cấu tạo của xe đạp truyền thống Xe đạp là một máy cơ ra đời từ lâu nhằm hỗ trợ sự di chuyển của con người. Cho dù hiện nay, xe đạp được coi là phương tiện khá đơn giản nhưng trong nó cũng chứa đựng rất nhiều kiến thức vật lí. Xe đạp về cơ bản có cấu tạo gồm:

32

Hình 2.1. Xe đạp truyền thống 2.2.5.1. Hệ thống truyền lực gồm: Bàn đạp (pê-đan) (1), đùi, trục giữa (2), đĩa (3), xích (4), líp (5) và bánh xe (6) Líp xe đạp nhận truyền động từ xích và chuyển đến bánh sau của xe, làm bánh xe quay và chỉ quay theo chiều thuận. Nhờ có líp, người đi xe không cần đạp bàn đạp liên tục mà bánh xe vẫn chuyển động về phía trước theo quán tính.

Líp gồm hai bộ phận chính là: vành và cốt:

Hình 2.2a. Vành líp

Hình 2.2b. Cốt líp

Vành líp (1) có răng ở phía ngoài và trong. Răng ngoài để ăn khớp với xích, răng trong có dạng răng cưa nghiêng về một phía ăn khớp với cá líp (2) là một lưỡi thép nhỏ.

Cốt líp (3) có hai rãnh để đặt hai cá líp, trong mỗi rãnh có một lò xo nhỏ hoặc một cái lẫy làm bằng sợi thép nhỏ có tính đàn hồi (gọi là râu tôm) luôn tì vào cá. Cốt líp lắp chặt với moay-ơ bánh sau bằng ren. Bình thường, đầu nhọn của cá líp quay theo chiều thuận (chiều kim đồng hồ) nhờ bộ phận truyền động xích. Trong khi đó, lò xo

33 đẩy cá líp lên làm răng trong vành líp mắc vào cá líp kéo cốt líp quay theo cùng chiều với vành của líp, làm bánh xe quay theo.

Khi đang đi xe, nếu ta không đạp bàn đạp, vành líp không quay, theo quán tính bánh xe vẫn lăn về phía trước, cốt líp cùng cá líp quay theo chiều kim đồng hồ, khi quay cá líp trượt trên răng trong của vành líp, ép lò xo xuống, đồng thời phát ra tiếng kêu “tạch tạch”.

Khi xe đang đứng yên, nếu ta quay đùi đĩa theo chiều ngược chiều kim đồng hồ làm răng trong trượt lên cá líp nên cốt líp không quay được, do đó bánh xe không quay. Bởi vậy líp được gọi là khớp quay một chiều.

2.2.5.2. Hệ thống chuyển động: Bánh xe (trước và sau) (6). Bánh xe gồm: trục, moay-ơ, nam hoa, vành, săm, lốp.

- Trục được làm bằng thép, bánh xe quay trên trục thông qua ổ bi.

- Moay- ơ thường làm bằng thép, được liên kết với vành bánh xe bằng nan hoa.

- Nan hoa làm bằng thép.

- Vành bánh xe làm bằng hợp kim nhôm hoặc thép, có đường kính thông thường là 650mm.

- Săm, lốp được chế tạo từ cao su tổng hợp giúp tăng độ êm cho xe trong quá trình chuyển động.

Hình 2.3. Hướng chuyển động tịnh tiến của xe đạp Hệ thống truyền lực và chuyển động có tác dụng truyền lực và truyền động. Khi chúng ta đạp bàn đạp, lực truyền qua đùi xe làm trục giữa quay, đĩa quay kéo xích chuyển động, xích kéo líp cùng bánh sau quay (bánh chủ động), khi bánh xe quay và

34 lăn trên mặt đường làm cho xe chuyển động về phía trước. Nguyên tắc truyền động như sau: Lực từ chân người đạp -> bàn đạp -> đùi xe -> trục giữa -> đĩa -> xích -> líp -> bánh xe sau -> xe chuyển động.

Chuyển động được truyền từ trục tới xích, líp nhờ sự ăn khớp giữa các mắt xích và răng trên đĩa, líp nên được gọi là truyền động xích. Vận tốc của xe đạp ngoài sự phụ thuộc vào tốc độ đạp của người đi xe còn phụ thuộc vào tỉ số truyền của bộ truyền động xích.

Tỷ số truyền này được tính theo công thức sau:

Trong đó: D1: đường kính của đĩa (mm) Z1: số răng của đĩa n1: tốc độ quay của đĩa (vòng/phút) D2: đường kính của líp (mm) Z2: số răng của líp n2: tốc độ quay của líp (vòng/phút) Tốc độ quay của đĩa n1 phụ thuộc vào tốc độ đạp chân nhanh hay chậm của người đi xe. Tốc độ của xe phụ thuộc vào tốc độ quay của bánh xe sau (tốc độ quay của líp) n2. Như vậy, với một tốc độ quay n1 của đĩa, chúng ta có thể có nhiều tốc độ quay n2 của bánh xe khác nhau nhờ việc thay đổi đường kính D1 (thay đổi số răng Z1) hoặc D2 (thay đổi số răng Z2).

Tỉ số truyền i>1 nghĩa là: khi tốc độ quay của đĩa là n1 thì bánh xe quay nhanh hơn i lần (n2=i.n1). Tuy nhiên, nếu thiết kế tỉ số truyền càng lớn thì lực đạp lên bàn đạp càng lớn. Do vậy, tỉ số truyền không được quá lớn. Căn cứ vào tốc độ tối đa có thể đạt

35 được của xe đạp mà người ta thiết kế tỉ số truyền sao cho phù hợp với mục đích sử dụng, ta có thể thấy rất rõ điều này trong các loại xe đạp địa hình.

2.2.5.3. Hệ thống lái Gồm: Tay lái (ghi đông) (7), cổ phuốc (8). Hệ thống lái giúp chúng ta có thể điều khiển xe một cách nhẹ nhàng và dễ dàng nhất có thể khi muốn chuyển hướng. Bánh xe trước làm nhiệm vụ dẫn hướng, hướng chuyển động của xe phụ thuộc vào hướng chuyển động của bánh xe trước, do người điều khiển bẻ tay lái (ghi - đông) sang phải hoặc sang trái. Nguyên tắc truyền động như sau: Tay người đi xe -> tay lái của xe (ghiđông) -> cổ phuốc -> càng trước -> bánh xe trước -> hướng chuyển động của xe.

2.2.5.4. Hệ thống phanh Gồm: tay phanh (9), dây phanh (10), cụm má phanh (11). Đây là một phát minh lớn giúp người điều khiển xe đạp làm chủ vận tốc khi di chuyển trên đường để có được sự an toàn tối thiểu khi điều khiển xe.

2.2.5.5. Khung chịu lực (12) Trước kia khung xe được cấu tạo bằng vật liệu gỗ, nhưng ngày nay khung xe đã được thay thế bởi vật liệu thép. Vì ưu điểm của vật liệu thép là có độ cứng, độ bền và tuổi tho cao hơn so với khung gỗ. Khung xe chính là xương sống của xe đạp, liên kết toàn bộ các bộ phận khác lại với nhau thành một khối thống nhất.

2.2.5.6. Yên xe (13) Giúp cho người điều khiển xe đạp có được vị trí thoải mái và hợp lý nhất.

Ngoài ra xe đạp còn có các bộ phận khác như: chắn bùn, chắn xích, chuông, đèn… và một chi tiết tuy nhỏ nhưng rất quan trọng trong xe đạp đó là ổ bi. Ổ bi dùng để giảm ma sát giữa các chi tiết có chuyển động quay tròn tương đối với nhau như: moay-ơ với trục bánh trước, trục bánh sau…

Cấu tạo của ổ bi gồm: nồi, bi, côn. Côn được lắp vào trục (hoặc được chế tạo liền trục như ở trục giữa). Nồi lắp và moay-ơ. Khi làm việc, bi lăn giữa nồi và côn. Ổ bi được lắp giữa trục bánh xe và moay-ơ.

36 2.3. Thiết kế tiến trình tổ chức HĐTN chủ đề “Xe đạp” ứng dụng kiến thức chương “Cơ học” - Vật lí 8 2.3.1. Mục tiêu cụ thể của HĐTN về chủ đề “Xe đạp” ứng dụng kiến thức chương “Cơ học” – Vật lí 8 - Nêu được cấu tạo của một số bộ phận quan trọng của xe đạp (hệ thống truyền lực và hệ thống chuyển động).

- Mô tả được nguyên tắc hoạt động của xe đạp là hệ nhiều đòn bẩy để truyền lực từ chân đến mặt đất từ đó tạo ra động lực đẩy xe đạp và người trên đó di chuyển.

- Xây dựng được một số thí nghiệm đo lực tác động vào bàn đạp và lực truyền đến điểm tiếp xúc giữa lốp xe và mặt đường, cần đo ở một số vị trí của bàn đạp...

- Đưa ra đề xuất cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý.

- Nêu được lợi ích cụ thể của việc cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý khi sử dụng xe đạp.

- Nêu được một số biện pháp cải tiến xe đạp giúp vận hành hiệu quả vào thực tiễn cuộc sống.

- Xây dựng được bản hướng dẫn mọi người về việc vận hành, bảo dưỡng xe đạp hợp lí và hiệu quả.

2.3.2. Soạn thảo tiến trình tổ chức HĐTN về chủ đề “Xe đạp” ứng dụng kiến thức chương “Cơ học” - Vật lí 8 Giai đoạn 1: Xuất phát từ một vấn đề trong cuộc sống từ đó phát hiện ra ý tưởng cho chủ đề (làm việc tại lớp và ở sân trường) a) Mục tiêu: Xuất phát từ những kinh nghiệm với chiếc xe đạp của HS, hướng dẫn HS phát hiện ra ý tưởng cho chủ đề. b) Phương tiện, thiết bị hoạt động: 5 chiếc xe đạp cùng loại c) Hình thức tổ chức: Làm việc cá nhân, hoạt động theo nhóm d) Thời gian: Tiết 1 ngày 1 tháng 10 năm 2019 e) Hoạt động gồm Bước 1: Tổ chức sự kiện mở đầu: Giải câu đố và tham gia trò chơi đua xe đạp chậm GV đặt vấn đề: - Giải câu đố về đồ vật: Vật gì đơn giản trong cuộc sống mà có tính chất: Đi thì không đổ, dừng lại thì đổ (ngã)?

(Đáp án: Chiếc xe đạp)

37 - Thực hiện trò chơi: Luật chơi: Đường chạy chiều dài 15m, chiều ngang 1m. Sau khi có lệnh xuất phát, người chơi lên xe đạp và di chuyển, giữ thăng bằng như thế nào cho đến lúc về đích mà không bị ngã (chân chạm xuống đất) và không lấn chiếm qua đường của đội bạn. Người chơi về đích lâu nhất mà không bị vi phạm sẽ là người thắng cuộc.

Bước 2: Thảo luận vấn đề - Hãy nêu các cảm nhận khi tham gia trò chơi đi xe đạp chậm?

- Hãy nêu các câu hỏi tìm hiểu về chiếc xe đạp?

Hướng dẫn các nhóm HS tìm cách trả lời các câu hỏi và trình bày trước lớp.

GV chốt lại vấn đề: Xe đạp có cấu tạo và nguyên tắc hoạt động như thế nào? Cần có các chú ý gì khi vận hành và bảo dưỡng xe đạp để việc sử dụng được tốt nhất?

Giai đoạn 2: Xây dựng kế hoạch (bố trí nguồn lực, nhân lực) để thực hiện vấn đề cần giải quyết. a) Mục tiêu của hoạt động: Tổ chức chia lớp thành các nhóm làm việc, thống nhất cách làm hiệu quả b) Phương tiện, thiết bị hoạt động: Sổ ghi chép của nhóm. c) Hình thức tổ chức: Hoạt động toàn lớp và hoạt động nhóm. d) Thời gian: Tiết 2 ngày 1 tháng 10 năm 2019 e) Hoạt động gồm: Giáo viên làm việc chung với học sinh tham gia HĐTN, phân chia nhóm học sinh và giao nhiệm vụ cho các nhóm - Số học sinh tham gia: 30 học sinh - Thời gian làm việc: - Địa điểm: Trường THCS Nguyễn Đình Chiểu – TP. Đà Nẵng Khi đã tập hợp đầy đủ các em học sinh sẽ tham gia HĐTN, GV nêu nội dung HĐTN chủ đề “Xe đạp”. Hoạt động này gồm 4 nhiệm vụ: - Tìm hiểu cấu tạo, đặc điểm, vai trò của các bộ phận để nắm được những chi tiết quan trọng của xe đạp - Giải thích vì sao khi sử dụng xe đạp, đi thì không đổ, dừng hoặc đi rất chậm thì đổ.

- Đề ra phương án và thực hiện thí nghiệm với xe đạp để làm rõ hoạt động của bộ phận truyền động

38 - Đưa ra đề xuất cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý khi sử dụng xe đạp và thực hiện các cải tiến GV yêu cầu HS lựa chọn, đăng kí tham gia và thành lập các nhóm. Yêu cầu các nhóm cử ra nhóm trưởng, thư ký, thành viên, ghi lại tên, số điện thoại liên lạc và địa chỉ của các thành viên trong nhóm mình. Đồng thời các nhóm trưởng cũng ghi lại số điện thoại của GV để tiện liên lạc khi gặp khó khăn cần trao đổi với GV. Các nhóm tiến hành xây dựng bảng biểu để phân công nhiệm vụ cho từng thành viên trong nhóm, lịch trình tiến hành hoạt động trải nghiệm.

Giai đoạn 3: Tìm kiếm thông tin, xác định vấn đề nghiên cứu nhiệm vụ cần thực hiện * Hoạt động 1. Tìm hiểu cấu tạo của chiếc xe đạp bằng quan sát thực tế và trên các phương tiện thông tin để nắm được những chi tiết quan trọng của xe đạp, cấu tạo, đặc điểm các bộ phận, vai trò của các bộ phận a) Mục tiêu: Tìm kiếm được một số thông tin về cấu tạo, đặc điểm, vai trò của các bộ phận cấu tạo nên chiếc xe đạp. b) Phương tiện: Xe đạp thực tế, sách, báo, máy tính hoặc điện thoại kết nối Internet, sổ ghi chép c) Hình thức: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm. d) Thời gian: Từ 2/10/2019 đến 12/10/2019 e) Các hoạt động: HS quan sát xe đạp, đọc sách, báo, tra cứu thông tin và chọn lọc, sắp xếp thông tin thành hệ thống có nghĩa. Cụ thể: Bước 1. Từng HS trong nhóm nghiên cứu tài liệu Bước 2: Xây dựng hệ thống kiến thức như một sản phẩm khoa học (sơ đồ tư duy, powerpoint, tập san, poster...) về cấu tạo cụ thể, đặc điểm, vai trò của các bộ phận của 1 chiếc xe đạp truyền thống. Cần làm rõ cấu tạo và nguyên tắc hoạt động các bộ phận: - Hệ thống truyền lực - Hệ thống chuyển động - Hệ thống lái - Hệ thống phanh - Khung chịu lực - Yên xe

39 * Hoạt động 2. Tìm hiểu sự liên hệ giữa các kiến thức vật lí với các bộ phận của xe đạp khi nó hoạt động.

GV nêu 1 số câu hỏi gợi ý cho HS tìm hiểu: - Đạp xe thì dựa vào kiến thức lực đẩy nào, truyền chuyển động cho vật nào?

- Ghi đông xe để dùng làm gì, nguyên tắc nào?

- Bánh xe dùng để làm gì?

- Tại sao bánh xe lại có săm và bơm hơi?

- Giải thích tại sao khi sử dụng xe đạp, đi thì không đổ, dừng hoặc đi rất chậm thì đổ.

- Làm rõ hoạt động của bộ phận truyền động. a) Mục tiêu: HS nêu được sự liên hệ giữa các kiến thức vật lí với các bộ phận của xe đạp khi nó hoạt động. b) Phương tiện: Xe đạp thực tế, sách, báo, máy tính hoặc điện thoại kết nối Internet, sổ ghi chép c) Hình thức: Hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm d) Thời gian: Từ 13/10/2019 đến 23/10/2019 e) Hoạt động cụ thể: Bước 1. HS trong nhóm nghiên cứu tài liệu, thảo luận nhóm tìm ra câu trả lời Bước 2. Xây dựng hệ thống kiến thức như một sản phẩm khoa học (sơ đồ tư duy, ppt, tập san, poster...) về nguyên tắc hoạt động của bộ phận truyền động của xe đạp và giải thích được tại sao khi sử dụng xe đạp, đi thì không đổ, dừng hoặc đi rất chậm thì đổ. * Hoạt động 3. Lựa chọn, sắp xếp và kiểm chứng thông tin thu được về xe đạp a) Mục tiêu: chọn lọc và sắp xếp được chính xác, phù hợp về xe đạp của từng HS đã thu thập, kiểm chứng thông tin thu được. b) Phương tiện, thiết bị hoạt động: Lực kế, thước đo, máy tính, máy chiếu, sổ ghi chép cá nhân và sổ ghi chép của nhóm. c) Hình thức tổ chức (nhóm, cá nhân): Thảo luận nhóm d) Thời gian: Từ 24/10/2019 đến 04/11/2019 e) Hình thức đánh giá sản phẩm đạt hay không đạt: Hệ thống thông tin đầy đủ được sắp xếp và trình bày khoa học.

Hoạt động cụ thể:

40 Bước 1. Mỗi HS cung cấp các tài liệu (các trang web, sách báo, phần mềm tin học…) liên quan đến xe đạp Bước 2. Nhóm trưởng điều hành buổi thảo luận nhóm để lựa chọn, sắp xếp các thông tin đã thu thập được theo các mục nội dung như đã xác định ở hoạt động 1 hoặc theo các mục hình thức (dạng file văn bản hay dạng file ảnh, phim…) và đặt trong folder để có thể dùng cho các nghiên cứu tiếp theo.

Bước 3: Xây dựng phương án và thực hiện thí nghiệm để kiểm chứng thông tin thu được về xe đạp GV gợi ý nội dung cần kiểm chứng: - Kiểm chứng về tỉ số truyền: Dựa vào tỉ lệ giữa đĩa và líp để kiểm tra xem một vòng đạp thì xe đi được quãng đường bao nhiêu, tương ứng với bánh xe quay bao nhiêu vòng?

- Kiểm tra tỉ lệ truyền lực: Dùng lực kế tác dụng một lực F1 vuông góc vào bàn đạp, đo khoảng cách d1, dùng lực kế 2 tác dụng vào bánh xe để cho nó cân bằng (không quay do lực F1). Kiểm tra tỉ lệ F1/F2 với d2/d1.

- Kiểm tra việc sử dụng phanh: Khi bóp nhẹ tức là áp lực nhỏ, lực ma sát nhỏ, xe đi đoạn đường xa mới dừng. Khi bóp mạnh, áp lực lớn, lực ma sát lớn, xe đi đoạn đường ngắn hơn Giai đoạn 4: Các nhóm xây dựng, thiết kế, chế tạo sản phẩm a) Mục tiêu: Đưa ra sản phẩm chính là các kiến thức về xe đạp liên hệ với kiến thức vật lí; đề xuất cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý khi sử dụng xe đạp và thực hiện các cải tiến; xây dựng báo cáo giới thiệu sản phẩm hoạt động. b) Phương tiện, thiết bị hoạt động: tùy mỗi nhóm c) Hình thức tổ chức: làm việc theo nhóm d) Thời gian: Từ ngày 5/11/2019 đến 17/11/2019 e) Hoạt động cụ thể: Bước 1. Các thành viên trong nhóm bàn luận, trao đổi đưa ra ít nhất một ý tưởng cải tiến, bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý khi đi xe đạp hoặc xây dựng bản hướng dẫn mọi người cách sử dụng xe đạp hiệu quả Bước 2. Hội ý cả nhóm để xây dựng các tiêu chí cho các phương án cải tiến cụ thể là:

41 - Đề ra yêu cầu về vật liệu phải phổ biến, dễ kiếm, dễ chế tạo, rẻ tiền.

- Đề ra yêu cầu về hình thức phải gọn gàng, chắc chắn, …

- Xác định cách thức cải tiến bằng các dụng cụ đơn giản - Bản hướng dẫn rõ ràng, dễ hiểu, dễ vận dụng vào thực tiễn cuộc sống Bước 3. Mô tả các cách bạn có thể sử dụng những vật dụng đơn giản để cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý khi sử dụng xe đạp hoặc xây dựng bản hướng dẫn mọi người cách sử dụng xe đạp hiệu quả Bước 4. Thực hiện các cải tiến Lập hồ sơ quá trình làm việc của bạn bằng cách chụp ảnh hoặc quay video lại toàn bộ các bước làm.

Bước 5. Thu thập và lập hồ sơ bao gồm các ghi chép, sơ đồ, tranh ảnh hay video về quá trình thiết kế và thực hiện.

Bước 6. Đánh giá lợi ích của việc cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, bản xây dựng quy trình vận hành hợp lý khi sử dụng xe đạp Bước 7. Thảo luận để chọn ra các phương án cải tiến phù hợp Giai đoạn 5: Báo cáo, trình bày và đánh giá sản phẩm * Hoạt động 1: Xây dựng báo cáo sản phẩm trước lớp học. a) Mục đích của hoạt động: Xây dựng báo cáo các thông tin tìm hiểu được về cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của xe đạp, đặc biệt là bộ phận truyền động, những cải tiến để sử dụng xe đạp hiệu quả hơn, thực hiện việc báo cáo sản phẩm, thảo luận, thu thập các ý kiến đóng góp để hiểu rõ hơn hoặc đưa ra các hướng nghiên cứu mới. b) Phương tiện, thiết bị hoạt động: Máy chiếu, máy tính, máy quay phim, các tranh ảnh, tài liệu thu thập, xe đạp đã được cải tiến các bộ phận c) Thời gian: Ngày 18 tháng 11 năm 2019 d) Hình thức tổ chức: Nhóm cử đại diện nhóm báo cáo kết quả nghiên cứu trước lớp e) Hình thức đánh giá: Báo cáo được xây dựng khoa học, đúng quy định và giới thiệu được các bộ phận, cấu tạo và đặc điểm, nguyên tắc hoạt động một số bộ phận của xe đạp; đưa ra được các hướng dẫn cải tiến và sử dụng hợp lí.

Hoạt động cụ thể: Mỗi nhóm cử đại diện trình bày báo cáo trước lớp kết quả nghiên cứu của nhóm mình, giải đáp các thắc mắc và thu thập ý kiến đánh giá tính khả

42 thi của sản phẩm cải tiến xe đạp, tính hiệu quả của sản phẩm để xác định các điểm còn chưa phù hợp để điều chỉnh * Hoạt động 2: Đánh giá, nhận xét, cảm xúc và trao đổi về hoạt động. a) Mục đích của hoạt động: Đưa ra được các đánh giá chung về hoạt động của nhóm, những điều đã làm được và những điều cần điều chỉnh, rút kinh nghiệm trong hoạt động nhóm; chia sẻ các cảm xúc khi hoạt động. b) Phương tiện, thiết bị hoạt động: Sổ ghi chép cá nhân. c) Thời gian: Ngày 18 tháng 11 năm 2019 d) Hình thức tổ chức: Làm việc nhóm và làm việc tập thể e) Hình thức đánh giá: Các nhận xét, đánh giá trung thực, có tác dụng điều chỉnh hành vi của mỗi cá nhân và có ý nghĩa giáo dục.

Hoạt động cụ thể: Bước 1. Từng cá nhân đưa ra đánh giá, nhận xét về hoạt động và các cảm nhận của cá nhân về ý nghĩa của hoạt động đối với bản thân. Các ý kiến được ghi vào sổ hoạt động cá nhân. Việc đánh giá về hoạt động nghiên cứu trong nhóm theo các góc độ: Những điều tâm đắc; những điều cần điều chỉnh, rút kinh nghiệm và những điều cần thay đổi về cách thức làm việc; ý tưởng mới cho các hoạt động sau.

Bước 2. Trình bày các ý kiến cá nhân để thảo luận trước nhóm nhằm rút ra được các kết luận cần thiết về hoạt động trải nghiệm chủ đề “Xe đạp” và đề ra các ý tưởng phát triển hoặc các hướng nghiên cứu mới.

Giai đoạn 6: Tổ chức đánh giá các hoạt động a) Mục tiêu của hoạt động: Đánh giá toàn diện một cá nhân khi tham gia trải nghiệm b) Phương tiện, thiết bị hoạt động: Phiếu đánh giá của cá nhân tự đánh giá, của nhóm đánh giá cá nhân, của GV đánh giá cá nhân khi tham gia các hoạt động. c) Thời gian: Ngày 18 tháng 11 năm 2019 d) Hình thức tổ chức: Cá nhân, nhóm.

Hoạt động cụ thể: Bước 1: Cá nhân tự đánh giá theo phiếu.

Bước 2: Các bạn trong nhóm đánh giá cá nhân khác trong nhóm theo phiếu.

Bước 3: GV chỉ ra những ưu, khuyết điểm của từng cá nhân trong nhóm và hướng khắc phục sửa chữa những khuyết điểm

43 2.4. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn của HS trong dạy học qua trải nghiệm chủ đề “Xe đạp” Dựa trên các thành tố năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn, vận dụng vào đánh giá HS trong dạy học qua trải nghiệm chủ đề “Xe đạp”, đề tài quan tâm đến các nội dung cụ thể trong bảng 2.1 dưới đây.

Bảng 2.1. Rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn trong dạy học chủ đề “Xe đạp” Năng lực thành

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

Thành tố năng

Chỉ số hành vi

Mức 1

Mức 2

1- 2

3-4

điểm

điểm

lực

phần

Mức 3

Mức 4

5-7 điểm

8-10 điểm

Nêu

Mô tả được cấu tạo Chỉ mô tả Ngôn ngữ Mô tả gần Mô tả đầy

Phát

được

chi tiết của một bằng ngôn mô tả lộn đầy đủ các đủ,

hiện/

cấu tạo, chiếc xe đạp truyền ngữ

xác

đặc

định

điểm,

rõ vấn vai

thống

kiện xác các sự

bằng ngôn kiện ngữ Vật lí

trò Trình bày được đặc Không

bộ phận vai trò của các bộ được

quyết cấu

sự

sống

đề cần của các điểm của xe đạp, trình giải

đời xộn

Trình bày Trình bày Tự không các

tạo phận cấu tạo nên chiếc xe đạp.

đủ đặc điểm đặc

các

điểm

với

chiếc xe

thực

đạp.

tiễn

Trình

Diễn đạt được các Mô

tả, Diễn

bày

thành phần cấu tạo diễn

đạt còn thiếu, tương đối đầy

được sự nên xe đạp theo tùy ngữ

đạt Diễn

tiện, nhầm

kiến

vật lí

lí các

với nguyên

tắc

đạt đủ,

đủ chuẩn xác

khoa không theo nhiều các bằng ngôn bằng ngôn ngôn ngữ thuật ngữ ngữ

ra

đạt Diễn

lẫn đầy

giữa các học. thức vật Nêu

đặc

điểm

nên

hệ ngôn

trình

xộn, gần đủ các bày đầy đủ

bày lộn

gắn

liên

chính

vật lí

ngữ vật lí

Vật lí

được Nêu được Phát biểu Phát biểu Phát biểu hoạt khó

bộ động của từng bộ nhưng

khăn được đề

vấn được

nhưng đề

vấn rõ vấn đề

nhưng bằng

câu

44 Năng lực thành

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

Thành tố năng

Chỉ số hành vi

lực

phần

Mức 1

Mức 2

1- 2

3-4

điểm

điểm

phận của phận của xe đạp

không phát còn

xe

đạp

biểu

khi

nó

vấn đề

Mức 3

Mức 4

5-7 điểm

8-10 điểm

khó diễn

đạt hỏi hay bài

rõ khăn, chưa còn

dài toán hợp lí

rõ ý hỏi

dòng, lộn

hoạt

xộn.

động.

Thực

Năng

Thu thập và sắp Chưa

hiện

lực

giải

xuất và liên quan đến xe xếp

pháp

chọn

đạp

giải

(Tiến

pháp

nhận nhiều thông

Chọn, sắp Chọn được Chọn, sắp

đề xếp các thông tin chọn, sắp xếp được một

thông tin hành

được gần

đủ xếp hợp lí

số thông tin

thông tin

thu

và

đủ

thông

tin

cho

việc

giải quyết

tin từ các nguồn khác nhau, Phân tích

được

các

thông tin để lựa chọn được thông tin mang tính chính xác nhất) Đề

xuất

phương

(các) Không rõ Các án

Các

Chọn được

thí phương án phương án phương án các phương

nghiệm để kiểm

còn chung còn

chứng thông tin thu

chung

dài án hợp lí

dòng

được về xe đạp Đánh giá tính khả Không thi của phương án chọn đưa ra. (Phân tích được được

ưu,

Chưa biết Chọn được Chọn và lí ra đánh tính

nhược phương án thi

giá phương án giải được khả nhưng của chưa

tính tối ưu chỉ của

45 Năng lực thành phần

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

Thành tố năng

Chỉ số hành vi

lực

Mức 1

Mức 2

1- 2

3-4

điểm

điểm

Mức 3

Mức 4

5-7 điểm

8-10 điểm

điểm của từng giải tối ưu

phương án rõ tính tối phương án

pháp. Chỉ ra điều

chọn

ưu

kiện áp dụng với từng

giải

dựa

trên

thực tiễn

pháp;

Điều kiện cơ sở vật chất, môi trường, trình độ của HS....

Thống

nhất

lựa

chọn phương án tối ưu, hợp lí) Đề xuất cải tiến Chưa

đề Kế hoạch Rõ

nội Rõ nhiệm

hoặc bổ sung các ra được kế dài dòng, dung thực vụ chi tiết, quy trình hoạch

chưa

rõ hiện

vận hành hợp lý

nhiệm vụ

nhưng

hiện

và

thời

gian

khi sử dụng xe đạp

chưa

trật hoàn

(Xây

tự

thời thành

dựng

kế

hoạch cụ thể chi tiết

cho

từng

phương án: Kiến thức cần sử dụng để giải quyết, kinh nghiệm

của

bản

thân, nguyên vật liệu cần mua, thời gian thực hiện...)

gian

thực

46 Năng lực thành

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

Thành tố năng

Chỉ số hành vi

Mức 1

Mức 2

1- 2

3-4

điểm

điểm

lực

phần

Mức 3

Mức 4

5-7 điểm

8-10 điểm

Thực

Phân công nhiệm Làm

việc Làm

việc Có

hiện

vụ cho các thành tùy

tiện, còn

lúng gắng

cải

tiến viên trong nhóm, chưa

hoặc bổ tiến hành thực hiện kết

ra túng,

cố Tự lực làm việc và đạt

cần nhưng vẫn được

kết

quả, hỗ trợ để cần sự hỗ quả,

sản

sung các các nhiệm vụ theo sản phẩm

ra kết quả, trợ mới đạt phẩm.

chi tiết, kế hoạch.

sản phẩm

kết quả

quy trình vận hành hợp

lý

khi

sử

dụng xe đạp Đánh

Đánh giá Đánh giá cách làm Không đưa Đưa ra ý Bước đầu Đưa ra ý

giá

giải

của mình và đề ra được ý kiến

cách

pháp

xuất những cải tiến kiến

làm

đưa

của

kết luận

ra mong muốn.

bình có những ý kiến đánh

cho luận không kiến

việc làm

phù hợp

bình giá

luận, đánh đáng giá

cho kết

giải pháp

mình,

xác cho quả,

sản phẩm hoạt động

khám phá

Khám phá các giải Không đưa Nhận

ra Nhận ra và Đề

các

pháp mới mà có ra được ý nhược

giải

thể thực hiện được có ý kiến điểm

pháp

và điều chỉnh sản gì

kết

mới,

phẩm của mình sao

sản phẩm đổi

vấn đề

cho hợp lí và hiệu

đã

mới

quả.

hiện

có những ý được của kiến

cải những giải

quả, tiến,

thay pháp hợp giải lí để thay

thực pháp

Liên hệ được hiện Không

Nhận

đổi

cách

tương đối thức thực phù hợp

Phát

xuất

hiện

ra Nêu được Nêu ra đầy

47 Năng lực thành phần

Các mức độ tương ứng với các chỉ số hành vi

Thành tố năng

Chỉ số hành vi

lực

Mức 1

Mức 2

1- 2

3-4

điểm

điểm

Mức 3

Mức 4

5-7 điểm

8-10 điểm

hiện

tượng thực tế với nhận ra sự một vài sự đa số sự đủ các sự

những

kiến thức vật lí có liên hệ của tương ứng tương

vấn

đề liên quan.

mới

kiến

thức giữa

với thực tế quả, phẩm

kết giữa sản quả với học

thực tiễn

ra Đưa

đề mới từ kết quả, thấy được được

được

toán giẩ với phẩm

sản và

ướt ra Xác được

sản phẩm đã thực vấn đề gì

những

hiện

kiến nhưng đề mới từ diễn diễn

yếu

kết tố cơ bản

thực tiễn

Đưa

Nhận ra những vấn Không

tự kiện,

lập vấn

ý những vấn đề mới và đạt kết

đạt

quả, được gọn,

lòng vòng sản phẩm

đủ và dễ hiểu

48 Kết luận chương 2 Trên cơ sở lí thuyết về mục tiêu và quy trình xây dựng, tổ chức HĐTN, cùng với mục tiêu dạy học của bộ môn Vật lí 8, chúng tôi đã thiết kế tiến trình tổ chức HĐTN chủ đề “Xe đạp” ứng dụng kiến thức chương “Cơ học” - Vật lí 8. Các hoạt động được thiết kế với các nội dung đa dạng, thực hiện dưới hình thức hoạt động nhóm kết hợp nội khóa và ngoại khóa khi HS học chương “Cơ học” kết hợp các phương pháp, kĩ thuật dạy học, phương tiện dạy học khác. Với quan điểm tổ chức tăng cường các HĐTN đa dạng.

Tôi mong rằng sẽ giúp HS tích cực, chủ động, yêu thích tìm hiểu khoa học hơn, có ý thức vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống., từ đó hình thành nên các phẩm chất, năng lực cần có và thái độ sống trách nhiệm hơn đối với cuộc sống, với gia đình, với cộng đồng, quốc gia, có tư duy phấn đấu, sáng tạo vì mục tiêu phát triển đất nước bền vững, thân thiện với môi trường. Để đánh giá khoa học, tính khả thi những nội dung nêu trên, tôi triển khai thực nghiệm sư phạm ở trường THCS Nguyễn Đình Chiểu và được trình bày ở chương 3.

49 CHƯƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm 3.1.1. Mục đích thực nghiệm Chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm HĐTN theo tiến trình đã trình bày trong luận văn nhằm đánh giá giả thuyết khoa học đã nêu ra và đánh giá hiệu quả của việc tổ chức HĐTN cũng như thái độ học tập của học sinh khi tiếp cận phương pháp dạy học mới này. Mặt khác, khi thực nghiệm sư phạm sẽ cho chúng tôi cái nhìn khách quan về tính khả thi của đề tài trong dạy học, từ đó có thể mở rộng qui mô áp dụng cho cả chương trình THCS. 3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm Để đạt được mục đích trên, đợt thực nghiệm sư phạm có những nhiệm vụ cụ thể sau: - Tổ chức triển khai nội dung HĐTN theo phương án đã chuẩn bị.

- Xử lí và phân tích kết quả đã thực nghiệm, nhận xét và rút ra kết luận tính đúng đắn của giả thuyết khoa học của đề tài.

3.2. Đối tượng và nội dung của thực nghiệm sư phạm 3.2.1. Đối tượng thực nghiệm - Học sinh lớp 8/6 trường THCS Nguyễn Đình Chiểu - TP. Đà Nẵng 3.2.2. Nội dung thực nghiệm - Tổ chức HĐTN theo tiến trình đã trình bày ở chương 2. Quan sát, theo dõi và thu thập thông tin, tư liệu để sắp xếp, phân tích, so sánh các kết quả tác động và đánh giá tính khả thi của đề tài để rút ra kinh nghiệm cho việc đề ra phương pháp và hình thức tổ chức phù hợp nhất đối với HS THCS. 3.3. Phương pháp thực nghiệm - GV giao và hướng dẫn HS thực hiện các nội dung HĐTN theo kế hoạch đã xây dựng.

- GV trao đổi với GV bộ môn và trao đổi với HS để bổ sung và tìm cách điều chỉnh tiến trình hướng dẫn HĐTN cho phù hợp.

50 - GV theo dõi và ghi chép diễn biến các hoạt động của HS, thường xuyên trao đổi, gặp gỡ HS để đánh giá mức độ phù hợp của nội dung HĐTN, mức độ hứng thú, tính tích cực và sáng tạo của HS khi tham gia HĐTN. - GV đánh giá kết quả HĐTN thông qua quá trình theo dõi, qua sản phẩm mà HS làm được, qua buổi báo cáo, qua trao đổi ý kiến với HS sau khi tham gia HĐTN. 3.4. Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm 3.4.1. Phân tích định tính Trong quá trình tiến hành tổ chức HĐTN theo các bước đã dự kiến tôi nhận thấy kết quả như sau: HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

CÁC BIỂU HIỆN CỦA NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THỰC TIỄN (Trong thực nghiệm sư phạm)

Giai đoạn 1: Xuất Phát hiện/ xác định rõ vấn đề cần giải quyết gắn với phát từ một vấn đề thực tiễn: trong cuộc sống từ đó - Có rất nhiều HS quan tâm đến sự kiện mở đầu do GV phát hiện ra ý tưởng yêu cầu thực hiện. Biểu hiện là HS rất hứng thú khi tham cho chủ đề.

gia giải câu đố và tham gia trò chơi đua xe đạp chậm và

GV tổ chức sự kiện mở theo dõi video biểu diễn xe đạp mà GV trình chiếu. Các đầu: Cho HS tham gia em thảo luận sôi nổi về câu hỏi GV đặt ra sau trò chơi. trò chơi đua xe đạp - Với trò chơi đơn giản, gắn liền với cuộc sống thực tiễn chậm và đưa ra một số nhưng vấn đề đặt ra không thể trả lời đầy đủ và chính xác câu hỏi để HS thảo dựa vào suy nghĩ ban đầu của HS nên khiến HS quan tâm, luận.

hấp dẫn HS khi tham gia HĐTN.Tuy nhiên bên cạnh đó

Từ đó HS hứng thú với vẫn còn một số HS rất hiếu động, đùa nghịch, dẫn đến các HĐTN và có nhu cầu em chưa phát hiện được vấn đề cần giải quyết. tìm hiểu kiến thức để - Về cơ bản, HS có thái độ hào hứng, tích cực, thảo luận giải quyết vấn đề

sôi nổi vấn đề GV đặt ra, đa số HS đạt mức độ năng lực ở mức 2.

51

Hình 3.1. HS tham gia trò chơi đua xe đạp chậm Giai

đoạn

2:

Xây - Sau khi có kế hoạch của GV, các nhóm đã tiến hành xây

dựng kế hoạch (bố trí dựng bảng biểu để phân công nhiệm vụ cho từng thành nguồn lực, nhân lực) viên trong nhóm. để thực hiện vấn đề cần giải quyết.

Giáo viên làm việc chung với học sinh tham gia HĐTN, phân chia nhóm học sinh và giao nhiệm vụ cho các nhóm

Hình 3.2. Các nhóm HS thảo luận phân công nhiệm vụ

Giai đoạn 3: Tìm Thực hiện giải quyết các nhiệm vụ: kiếm thông tin, xác Sau 3 ngày triển khai thì các nhóm đã phân chia các nhiệm định vấn đề nghiên vụ cụ thể cho từng thành viên, các em tích cực suy nghĩ, cứu nhiệm vụ cần tìm tòi để thực hiện nhiệm vụ mà GV giao cho. Hầu như thực hiện

nhóm nào cũng đưa ra được những kiến thức mà mình

* Hoạt động 1. Tìm tìm hiểu theo hướng nghiên cứu của nhóm mình. hiểu cấu tạo của chiếc - Đối với hoạt động 1, các nhóm đều tìm được thông tin về xe đạp bằng quan sát cấu tạo, đặc điểm, vai trò của các bộ phận cấu tạo nên thực tế và trên các chiếc xe đạp. Các bộ phận chính: Hệ thống truyền lực, hệ phương tiện thông tin thống truyền động, hệ thống điều khiển, hệ thống chuyên để nắm được những chi chở.

52 tiết quan trọng của xe

Đặc biệt, các nhóm đều quan tâm kĩ đến bộ phận truyền

đạp, cấu tạo, đặc điểm động và truyền lực của xe đạp, đây là 2 bộ phận quan trọng các bộ phận, vai trò nhất của xe đạp và nguyên tắc hoạt động của chúng gắn liền với nội dung kiến thức HS cần đạt được trong quá

của các bộ phận

* Hoạt động 2. Tìm trình HĐTN. hiểu sự liên hệ giữa HS chỉ ra được: các kiến thức vật lí với

+ Hệ thống truyền lực gồm: Bàn đạp, đùi, trục giữa, đĩa,

các bộ phận của xe đạp xích, líp khi nó hoạt động.

Líp xe đạp nhận truyền động từ xích và chuyển đến bánh

HS tìm hiểu dựa vào 1 sau của xe, làm bánh xe quay và chỉ quay theo chiều số câu hỏi gợi ý của thuận. Nhờ có líp, người đi xe không cần đạp bàn đạp liên tục mà bánh xe vẫn chuyển động về phía trước theo quán

GV:

- Đạp xe thì dựa vào tính. kiến thức lực đẩy nào, Khi đang đi xe, nếu ta không đạp bàn đạp, vành líp không truyền

chuyển

động quay, theo quán tính bánh xe vẫn lăn về phía trước, cốt líp

cho vật nào?

cùng cá líp quay theo chiều kim đồng hồ, khi quay cá líp

- Ghi đông xe để dùng trượt trên răng trong của vành líp, ép lò xo xuống, đồng làm gì, nguyên tắc nào? thời phát ra tiếng kêu “tạch tạch”.

- Bánh xe dùng để làm Khi xe đang đứng yên, nếu ta quay đùi đĩa theo chiều gì?

ngược chiều kim đồng hồ làm răng trong trượt lên cá líp

- Tại sao bánh xe lại có nên cốt líp không quay được, do đó bánh xe không quay. săm và bơm hơi?

Bởi vậy líp được gọi là khớp quay một chiều.

- Giải thích tại sao khi

+ Hệ thống chuyển động: Bánh xe (trước và sau). Bánh xe

sử dụng xe đạp, đi thì gồm: trục, moay-ơ, nam hoa, vành, săm, lốp. không đổ, dừng hoặc đi Hệ thống truyền lực và chuyển động có tác dụng truyền rất chậm thì đổ.

lực và truyền động. Khi chúng ta đạp bàn đạp, lực truyền

- Làm rõ hoạt động của qua đùi xe làm trục giữa quay, đĩa quay kéo xích chuyển bộ phận truyền động.

động, xích kéo líp cùng bánh sau quay (bánh chủ động),

* Hoạt động 3. Lựa khi bánh xe quay và lăn trên mặt đường làm cho xe chuyển chọn, sắp xếp, kiểm động về phía trước. Nguyên tắc truyền động như sau: Lực chứng thông tin thu từ chân người đạp -> bàn đạp -> đùi xe -> trục giữa -> đĩa

53 được

-> xích -> líp -> bánh xe sau -> xe chuyển động.

Tuy nhiên thông tin HS thu thập được chủ yếu là thông tin tìm kiếm được từ Internet, chưa chú trọng việc tìm hiểu thực tế.

- Đối với hoạt động 2: Đa số HS đã chỉ ra được các yếu tố sáng tạo kĩ thuật của việc chế tạo xe đạp như: dùng các ổ bi để khử ma sát, dùng khung xe rỗng để giảm trọng lượng xe mà vẫn đảm bảo độ bền vững, dùng bánh xe được bơm hơi để giảm xóc, dùng nan hoa để giữ vành bánh xe tròn, dùng xích truyền động, dùng săm, lốp được chế tạo từ cao su tổng hợp giúp tăng độ êm cho xe trong quá trình chuyển động.…

HS còn phát hiện được vận tốc của xe đạp ngoài sự phụ thuộc vào tốc độ đạp của người đi xe còn phụ thuộc vào tỉ số truyền của bộ truyền động xích: Tỉ số truyền i>1 nghĩa là: khi tốc độ quay của đĩa là n1 thì bánh xe quay nhanh hơn i lần (n2=i.n1). Tuy nhiên, nếu thiết kế tỉ số truyền càng lớn thì lực đạp lên bàn đạp càng lớn. Do vậy, tỉ số truyền không được quá lớn. Căn cứ vào tốc độ tối đa có thể đạt được của xe đạp mà người ta thiết kế tỉ số truyền sao cho phù hợp với mục đích sử dụng, có thể thấy rất rõ điều này trong các loại xe đạp địa hình. Đặc biệt, khi nghiên cứu về chuyển động lăn, HS phát hiện ra đặc tính về sự không đổi phương của trục bánh xe khi nó được lăn (để lí giải tại sao khi xe đạp đi thì không đổ, dừng lại thì đổ). Đây là kiến thức mới mà HS phát hiện ra mặc dù không biết về định luật bảo toàn mô men động lượng.

54 HS đã biết phân chia công việc và huy động cũng như tập hợp các ý kiến lại và đi đến thống nhất ý kiến chung, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Hình 3.3. HS thảo luận lựa chọn, sắp xếp thông tin thu được Giai

đoạn

4:

Các

Dựa trên quan sát, trao đổi với HS, chúng tôi nhận thấy

nhóm xây dựng, thiết trong các hoạt động nghiên cứu, thực hiện nhiệm vụ, HS kế, chế tạo sản phẩm

có những biểu hiện hành vi sau:

Đưa ra đề xuất cải tiến - Hào hứng, tích cực, tự giác nhận nhiệm vụ và thực hiện hoặc bổ sung các chi nhiệm vụ nghiêm túc, trao đổi, chia sẻ lẫn nhau nhiệt tình, tiết, quy trình vận hành hăng say để chọn thông tin phù hợp cho việc giải quyết hợp lý khi sử dụng xe nhiệm vụ. đạp và thực hiện các - Một số nhóm HS đưa ra được những ý tưởng độc đáo cải tiến

nhằm cải tiến xe đạp của mình cho hiệu quả hơn như: đề nghị lắp thêm hệ thống gương cầu lồi nhỏ để quan sát phía sau, lắp thêm đèn xi-nhan cho xe đạp, dùng các ổ bi để khử ma sát, dùng bánh xe được bơm hơi để giảm xóc, dùng nan hoa để giữ vành bánh xe tròn, …..

- Tuy nhiên vẫn còn 2 nhóm chưa tiến hành thực hiện nhiệm vụ theo đúng kế hoạch đề ra. GV gợi ý các em có thể đến các hiệu sửa chữa xe đạp để tìm hiểu hoặc tham khảo ý kiến những người thợ sửa xe để thực hiện nhiệm vụ tốt hơn.

- Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ để tạo ra sản phẩm,

55 HS đã biết phân chia công việc và huy động cũng như tập hợp các ý kiến lại và đi đến thống nhất ý kiến chung, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, các nhóm dần dần làm việc hiệu quả hơn, tạo ra sản phẩm có nội dung tốt, giải pháp đưa ra thiết thực và hấp dẫn mọi người.

- Dựa trên quan sát các hành động và dựa trên sản phẩm của HS, chúng tôi đánh giá là các HS đạt được ở các mức độ cao hơn trong năng lực giải quyết vấn đề. Đa số HS đạt được kết quả hoạt động ở mức độ 3 và 4.

Theo tôi, HS đạt được thành tích này xuất phát từ: + Các kiến thức do chính HS tìm kiếm và đạt được thông qua quá trình trải nghiệm của bản thân nên rất trân quý, HS có động lực học tập và có nguyện vọng tìm hiểu về khoa học, yêu thích khoa học hơn. + Các vấn đề giải quyết liên kết chặt chẽ giữa kiến thức với thực tiễn nên tạo được sự quan tâm, chú ý của HS.

56

Hình 3.4, 3.5, 3.6, 3.7. Các nhóm HS tìm hiểu và đưa ra đề xuất cải tiến xe đạp Giai đoạn 5: Báo cáo, Đại diện các nhóm HS báo cáo sản phẩm của nhóm trình bày và đánh giá mình và đánh giá sản phẩm của nhóm mình và nhóm sản phẩm

bạn.

Đại diện HS ở các GV tổ chức cho HS ở các nhóm trình bày báo cáo tại lớp nhóm báo cáo kết quả học với sự tham dự của các thầy, cô trong tổ và ban giám đã thực hiện qua quá hiệu trường. Nội dung buổi báo cáo gồm: trình hoạt động trải - Trình bày cấu tạo, những chi tiết quan trọng của xe đạp, nghiệm.

đặc điểm các bộ phận, vai trò của các bộ phận, chú trọng bộ phần truyền động và bộ phận truyền lực của xe đạp - Trình bày mối liên hệ giữa các kiến thức vật lí với các bộ phận của xe đạp khi nó hoạt động.

- Trình bày về các đề xuất cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý khi sử dụng xe đạp Xuất phát từ nhu cầu muốn giải quyết vấn đề đặt ra ở phần mở đầu, HS đã chủ động tìm kiếm và sắp xếp thông tin, thay vì GV là người trực tiếp giảng giải, thông báo kiến thức theo SGK thì qua HĐTN, GV chỉ đóng vai là người định hướng, hỗ trợ, tạo môi trường để HS được làm việc, được phát huy năng lực bản thân. Từ đó HS nhìn thấy

57 được sự gắn kết chặt chẽ giữa kiến thức và thực tiễn, thấy được tầm quan trọng của việc học, thấy được sự thú vị ở môn học vật lí, có niềm đam mê khoa học và cũng thấy được năng lực gì là nổi trội của bản thân.

HS trình bày bài nghiên cứu của mình với thái độ tự tin, trình bày rõ ràng, súc tích, thuyết phục và hấp dẫn người nghe, giúp người nghe thông hiểu tường tận khi có các câu hỏi đặt ra. Sau khi HS trình bày, HS nhóm khác có các ý kiến trao đổi, hỏi, tranh luận thẳng thắn nhưng cũng rất chân tình. Các HS của các nhóm khác ghi chép cẩn thận các thông tin của các nhóm khác trình bày. Còn HS của các nhóm trình bày cũng ghi nhận các ý kiến đóng góp để lên kế hoạch điều chỉnh và thực hiện các điều chỉnh.

Khám phá các giải pháp mới, vấn đề mới: Một số nhóm HS đưa ra được những ý tưởng độc đáo nhằm cải tiến xe đạp của mình cho hiệu quả hơn như: đề nghị lắp thêm hệ thống gương cầu lồi nhỏ để quan sát phía sau, lắp thêm đèn xi-nhan cho xe đạp, dùng các ổ bi để khử ma sát, dùng bánh xe được bơm hơi để giảm xóc, dùng nan hoa để giữ vành bánh xe tròn, …..

Nhóm HS khác đã đưa ra ý tưởng là xây dựng bản hướng dẫn giúp xử lý một số hư hỏng thường gặp của chiếc xe đạp TT

Hiện

Nguyên nhân

tượng

1

phục

Khi bóp

Má phanh mòn quá

phanh

giới hạn.

nhưng không hiệu

Cách khắc

Thay mới Kiểm tra,

Dây phanh bị kẹt

quả

điều chỉnh lại

Dây phanh bị đứt

Thay mới

58 Khi đi 2

đường xe liệng hoặc trơn trượt Có tiếng

3

kêu khi đạp xe

Non hơi

Bơm thêm hơi

Lốp quá mòn

Thay mới

Xích khô

Tra dầu mỡ

Các ổ trục khô dầu

Tra dầu mỡ

Một số HS chỉ ra lợi ích của việc sử dụng xe đạp và những chú ý khi điều khiển xe đạp để đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông: Ảnh hưởng của xe đạp đối với môi trường và xã hội + Xe đạp không gây ô nhiễm môi trường + Đạp xe đạp thường xuyên giúp rèn luyện sức khỏe + Giá thành rẻ, phù hợp với các tầng lớp xã hội nhất là các em học sinh Để điều khiển xe đạp an toàn, người điều khiển cần chú ý: + Luôn chấp hành luật giao thông đường bộ: như đi đúng làn đường dành cho xe đạp. + Luôn quan sát kỹ phương tiện phía trước. + Giữ khoảng cách an toàn với phương tiện phía trước. + Khi gặp sự cố cần dừng gấp thì phải bóp cả hai phanh.

Dựa trên các quan sát quá trình báo cáo sản phẩm, sự thảo luận, trao đổi ý kiến, có thể thấy rằng các HS rất chủ động nghiên cứu trong SGK và trên mạng internet, có sự sáng tạo và tạo ra sản phẩm khá tốt, chất lượng. Dựa theo bảng năng lực, có thể thấy HS đạt được mức độ 3, 4.

59

Hình 3.8. Báo cáo kết quả đã thực hiện Giai đoạn 6: Tổ chức HS đánh giá hoạt động nhóm mình và kết quả của nhóm đánh giá các hoạt bạn. động

Các HS rất hào hứng khi thực hiện việc đánh giá bài thuyết trình và các sản phẩm của các nhóm. HS đánh giá khá khách quan và đạt kết quả tương đồng với đánh giá của GV. Chúng tôi nhận thấy, thông qua hoạt động tự đánh giá, ban đầu HS còn lúng túng, đánh giá cả nể, nhìn nét mặt của nhau nhưng cuối cùng, dưới sự tác động của GV, HS cũng hoàn thành tốt quá trình đánh giá của mình với mức độ đạt được khá cao. Đa số ở mức 3 và 4 theo bảng tiêu chí. Cụ thể: - HS đặt được những câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu và hợp lí.

- Các ý kiến đóng góp có ý nghĩa, giúp các nhóm nhận ra ưu và khuyết điểm HS (ở nhóm được góp ý) tiếp nhận, lắng nghe những đóng góp của nhóm khác với thái độ vui vẻ, cầu thị, muốn được góp ý để rút kinh nghiệm và tỏ ra khá bình tĩnh để suy xét, đưa ra ý kiến trao đổi và thay đổi.

3.4.2. Phân tích định lượng Dựa vào Rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn cùng với các giai đoạn hoạt động của HS trong tiến trình trải nghiệm như mô tả ở trên, chúng tôi đánh giá mức độ biểu hiện năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn qua điểm số cho một nhóm HS, số liệu được thống kê ở bảng 3.1.

60 Bảng 3.1. Điểm số năng lực GQVĐ thực tiễn của HS. Biểu hiện của năng lực

Phát hiện/xác

Thực hiện giải

Đánh giá

GQVĐ thực tiễn

định vấn đề cần

quyết vấn đề

cách làm của

giải quyết

nhóm

(Điểm)

(Điểm)

(Điểm)

HĐ1

HĐ2

HĐ3

HĐ4

HĐ5

HĐ6

Nguyễn Kim Dung

3

4

7

6

9

9

Hoàng Minh Dũng

4

4

8

9

8

9

Đoàn Phương Hà

4

3

8

8

8

9

Lê Văn Khang

3

3

7

7

8

9

Đặng Thị Thảo My

4

4

8

8

9

9

Chu Hoàng Tuấn

4

3

7

6

8

9

Đồ thị biểu diễn cho thấy sự phát triển các mức độ hành vi của các học sinh qua trải nghiệm:

Phát hiện/xác định vấn đề cần giải quyết 10 8 6 4 2 0 Kim Dung

Minh Dũng Phương Hà Văn Khang HĐ1

Thảo My

Hoàng Tuấn

HĐ2

Biểu đồ 3.1. Kết quả đánh giá năng lực thành phần “Phát hiện và làm rõ vấn đề cần giải quyết”

61

Thực hiện giải quyết vấn đề 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Kim Dung

Minh Dũng Phương Hà Văn Khang HĐ3

Thảo My

Hoàng Tuấn

HĐ4

Biểu đồ 3.2. Kết quả đánh giá năng lực thành phần “Thực hiện giải quyết vấn đề”

Đánh giá cách làm của mình và nhóm 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Kim Dung

Minh Dũng Phương Hà Văn Khang HĐ5

Thảo My

Hoàng Tuấn

HĐ6

Biểu đồ 3.3. Kết quả đánh giá năng lực thành phần “Đánh giá cách làm của mình và nhóm” Qua 3 đồ thị biểu diễn 3 biểu hiện đặc trưng của năng lực GQVĐ thực tiễn, chúng tôi nhận thấy HS đạt mức năng lực cao dần khi tham gia các hoạt động về sau trong quá trình trải nghiệm. Tuy không có hoạt động ở chủ đề tiếp để đánh giá về mức độ phát triển nhưng tôi có thể khẳng định là việc dạy học qua trải nghiệm tạo cơ hội để HS được bộc lộ năng lực GQVĐ thực tiễn và đây cũng là một cách góp phần phát triển

62 năng lực. Điều này chứng tỏ HĐTN trong dạy học theo chủ đề “Xe đạp” đã tác động đến năng lực GQVĐ thực tiễn của HS một cách hiệu quả.

3.4.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm Kết quả thực nghiệm là minh chứng cho thành công bước đầu trong việc xây dựng, soạn thảo và tiến hành dạy học thông qua các giai đoạn của hoạt động trải nghiệm khi tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương Cơ học – Vật lí.

Các HĐTN giúp cho HS thu nhặt được nhiều kiến thức bổ ích, hình thành một số kĩ năng cần thiết và tìm được niềm vui trong học tập cũng như sự thú vị ở bộ môn Vật lí. Thông qua HĐTN, HS nhận ra rằng việc học là không thừa vì những kiến thức các em lĩnh hội gắn liền với thực tiễn và gần gũi với cuộc sống hằng ngày xung quanh ta.

Việc thực hiện chủ đề còn góp phần vào phát triển và nâng cao năng lực GQVĐ thực tiễn của các em. Tuy nhiên, điều chưa được của luận văn chính là do thời gian nên không có điều kiện để đo thực sự việc phát triển năng lực GQVĐ thực tiễn của HS, tiến trình dạy học ở trên cần được bổ sung, chỉnh sửa để hoàn thiện và phù hợp với tất cả các đối tượng HS nhằm thực hiện tốt mục tiêu đổi mới giáo dục trên cả nước.

Kết luận chương 3 Dựa vào giả thuyết khoa học đã đặt ra ở chương 1: Nếu thiết kế và tổ chức được HĐTN chủ đề “Xe đạp” trong dạy học chương “Cơ học” - Vật lí 8 đáp ứng các yêu cầu của quá trình dạy học và tổ chức HĐTN hợp lí thì sẽ góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn của học sinh. Chúng tôi đã xác định được đối tượng và nội dung thực nghiệm. Từ đó, chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm để thu thập, xử lý và đánh giá kết quả thực nghiệm dựa vào các sản phẩm của HS, sự quan sát thực nghiệm và phỏng vấn một số HS tham gia trải nghiệm.

Qua thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi của đề tài nghiên cứu này, chúng tôi nhận thấy: - Ban đầu, HS còn ồn ào, không tập trung khi GV phổ biến hoạt động trải nghiệm cho lớp. Ngoài ra, đa số HS có học lực khá, thậm chí có một số em học lực trung bình, lười học nên không mấy quan tâm đến việc học.

63 - Về sau, HS được tham gia trò chơi mở đầu, được trải nghiệm nhiều nên tỏ ra thích thú và hợp tác, về cơ bản các em đã hoàn thành khá tốt các HĐTN. Càng về sau các em đã chủ động, linh hoạt và tích cực hơn, đạt kết quả tốt hơn.

- Đặc biệt, trong hoạt động báo cáo sản phẩm, HS thực sự chủ động và tự tin trình bày những thông tin mà cả nhóm đã thực hiện được trong quá trình tham gia HĐTN. Nguyên nhân cũng do một phần các em được các thầy, cô trong trường tổ chức các hoạt động với phương pháp dạy học tích cực thường xuyên, các em được làm nhiều, rèn luyện nhiều kĩ năng như tìm kiếm thông tin, làm video, powerpoint, thuyết trình,…nên các em hoàn thành nhiệm vụ khá tốt và thích ứng nhanh trong các hoạt động do GV tổ chức.

- Tuy nhiên, khó khăn về điều kiện tổ chức cũng như thời gian thực hiện nên việc theo dõi sát quá trình hoạt động để đánh giá còn hạn chế, mới chỉ đánh giá sự phát triển các khả năng hoạt động ở các giai đoạn giải quyết vấn đề ở một chủ đề.

Về cơ bản, thực nghiệm sư phạm đã khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đã đưa ra.

64 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Qua việc nghiên cứu cơ sở lí luận và tổ chức dạy học thông qua các hoạt động trải nghiệm, tác giả khẳng định được giả thuyết và đã có lời giải đáp cho các câu hỏi nghiên cứu như sau: - Tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học nói chung và trong dạy học vật lí nói riêng đang là xu hướng chủ yếu trong giáo dục hiện nay. Dạy học trải nghiệm vừa mang đến kiến thức cho HS vừa hình thành các năng lực, phẩm chất và sự sáng tạo những kiến thức đó vào giải quyết các vấn đề thực tiễn.

- Việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học đã tạo ra môi trường học tập mở, thân thiện, gần gũi với HS giúp các em giảm bớt áp lực học tập, tự do tư duy và sáng tạo, phát huy những năng khiếu của cá nhân.

- Để dạy học trải nghiệm có hiệu quả và đem lại tính trải nghiệm nhiều nhất cho HS thì: trước khi tổ chức các hoạt động, nhà trường - GV cần phải đầu tư, nghiên cứu, lên kế hoạch cụ thể; đồng thời làm công tác tư tưởng đối với HS và sau mỗi hoạt động cần có sự kiểm điểm, tuyên dương và rút ra bài học kinh nghiệm.

Với những kết quả đã đạt được, có thể khẳng định luận văn đã hoàn thành được mục đích và các nhiệm vụ nghiên cứu mà đề tài đặt ra. Tác giả cùng các đồng nghiệp đã và sẽ áp dụng phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm để triển khai ở các chương tiếp sau trong quá trình giảng dạy.

2. Kiến nghị 2.1. Đối với các lực lượng xã hội, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh - Các lực lượng xã hội, đặc biệt là phụ huynh HS nên tìm hiểu các thông tin để có cái nhìn đúng đắn về hoạt động dạy học trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông để từ đó có sự đồng cảm, chia sẻ với nhà trường.

- Rất mong các đoàn thể, tổ chức, cá nhân trong xã hội, dành nhiều sự quan tâm hơn nữa tới công tác giáo dục của nhà trường. Luôn ủng hộ, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho GV và HS khi tham gia các hoạt động trải nghiệm.

65 2.2. Đối với HS, người tiếp nhận hoạt động trải nghiệm - Xác định mục tiêu học tập rõ ràng, không ngừng nâng cao khả năng tự học, tự rèn luyện bản thân để tự khẳng định bản thân khi tham gia vào hoạt động trải nghiệm.

- Kết thúc mỗi hoạt động trải nghiệm, ngoài những đánh giá từ GV, bạn bè; bản thân mỗi HS nên thẳng thắn tự nhìn nhận và đánh giá chính mình, từ đó rút ra những kinh nghiệm và tìm ra hướng sửa đổi tích cực để bản thân không ngừng tiến bộ.

2.3. Đối với giáo viên dạy bộ môn Vật lí - Cần nhận thức rằng môn Vật lí có nhiều cơ hội để tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho HS để có thể gắn những kiến thức khoa học với thực tiễn đa dạng, phong phú.

- Cần tìm hiểu các hình thức dạy học mở và có sự vận dụng linh hoạt vào việc tổ chức các hoạt động đa dạng trong và ngoài nhà trường.

66 TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt [1]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Dự án phát triển giáo dục trung học phổ thông (LOAN No1979-VIE) về Một số vấn đề chung về đổi mới [2]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Công văn 791 - Chương trình nhà trường gắn với phát triển nghề nghiệp, gắn với định hướng nghề nghiệp, kĩ năng sống của học sinh.

[3]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015), Công văn 5555 năm 2014 về Xây dựng chủ đề dạy học.

[4]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017), Chương trình Giáo dục phổ thông Chương trình tổng thể.

[5]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình Giáo dục phổ thông môn vật lí.

[6]. Thủ tướng Chính phủ (2012), Chiến lược Phát triển Giáo dục 2011-2020 của Thủ tướng Chính phủ, Phê duyệt ngày 13 tháng 6 năm 2012 (Quyết định số 711/QĐ-TTg) [7]. Bùi Ngọc Diệp (2015), “Hình thức tổ chức các HĐTNST sáng tạo trong nhà trường phổ thông” của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Tạp chí Khoa học Giáo dục Số 113 – Tháng 02/2015 – Trang 37.

[8]. Tưởng Duy Hải (2017). HĐTNST sáng tạo trong các môn học lớp 6, 7, 8, 9, NXB Giáo dục Việt Nam [9]. Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Thị Kim Dung, Quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo và một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh phổ thôn, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội [10]. Nguyễn Thị Liên, Tưởng Duy Hải, Nguyễn Thị Hằng (2016). Tổ chức HĐTNST sáng tạo trong nhà trường phổ thông, NXB Giáo dục Việt Nam. [11]. H.Koontz và các tác giả: “Những vấn đề cốt yếu của quản lý”, NXB. Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 519- 535.

[12]. Dương Xuân Quý (2017), Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông, Chuyên đề bồi dưỡng GV THPT. [13]. Chu Thị Thanh Thảo (2017), Xây dựng chủ đề dạy học “Các định luật chất khí”-Vật lí 10 theo định hướng trải nghiệm sáng tạo”, Luận văn cao học, ĐHGD - ĐHQG Hà Nội.

67 [14]. Lê Thanh Tú (2017), Tổ chức HĐTNST sáng tạo trong dạy học chủ đề “Sự nở vì nhiệt” Vật lí 10, Luận văn Cao học - ĐHSP - ĐH Thái Nguyên.

[15]. Đinh Thị Kim Thoa, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo - Hoạt động quan trọng trong chương trình GDPT mới.

Tiếng Anh [16].

David A.Kolb (1984), Lý thuyết học qua trải nghiệm.

[17].

Jean Will Fritz Piaget (1975, 1977), Lý thuyết kiến tạo.

PL1 PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: PHIẾU ĐIỀU TRA (DÀNH CHO GV) (Phiếu số 1) Đơn vị công tác: …………………………………………………………………...

Xin Thầy (Cô) vui lòng cho ý kiến của mình về một số vấn đề sau bằng việc khoanh tròn trước câu trả lời phù hợp.

1) Có thể hiểu như thế nào về dạy học trải nghiệm? a. Là hình thức tổ chức các hoạt động tham quan dã ngoại cho HS ngoài giờ học chính khóa. b. Là tổ chức các hoạt động học tập mà HS được trực tiếp trải nghiệm, tham gia vào các hoạt động. c. Là hoạt động ngoài giờ lên lớp. d. Là hình thức tổ chức hoạt động học tập theo dự án.

2) Ý nghĩa của hoạt động học tập trải nghiệm trong dạy học Vật lí là: a. Thực hiện các thí nghiệm Vật lí vào cuộc sống, bồi dưỡng kiến thức cho học sinh một cách chân thực, sâu sắc nhất. Gắn những kiến thức trong sách vở với thực tiễn b. Phát triển óc quan sát, thực hành, học sinh được tập tìm kiếm, nghiên cứu tài liệu liên quan đến kiến thức đã được học. c. Giáo dục tư tưởng tình cảm đối với môn học của học sinh. d. Cả 3 ý kiến trên.

3) Trong quá trình dạy học, Thầy (Cô) có thường xuyên tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm cho học sinh vào dạy học Vật lí không? a. Thường xuyên. b. Thỉnh thoảng. c. Hiếm khi. d. Không bao giờ.

4) Thầy (Cô) đã nghe thấy từ “hoạt động trải nghiệm”. Theo Thầy (Cô) trong dạy học môn Vật lí, trải nghiệm có nghĩa là:

PL2

a. giáo viên giao các nhiệm vụ cho HS thực hiện. b. học sinh tự tìm tòi nghiên cứu các vấn đề vật lí mà mình quan tâm trong bối cảnh do GV hoặc tự HS xây dựng. c. học sinh tham quan các công trình Vật lí được GV và người lớn tổ chức, hướng dẫn. d. học sinh được làm thí nghiệm vật lí theo các hướng dẫn của GV. 5) Theo Thầy (Cô), việc tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm trong dạy học Vật lí là: a. rất cần thiết. b. cần thiết c. bình thường. d. không cần thiết.

6) Mức độ hứng thú của học sinh trong học tập Vật lí khi Thầy (Cô) tổ chức hoạt động trải nghiệm là gì? a. Rất hứng thú. b. Hứng thú. c. Bình thường. d. Không hứng thú.

7) Thầy (Cô) thường tổ chức hoạt động trải ngiệm trong dạy học Vật lí dưới hình thức nào? a. Trò chơi. b. Tham quan, dã ngoại. c. Hoạt động nghiên cứu khoa học. d. Câu lạc bộ. e. Diễn đàn. f. Hình thức khác: …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………

8) Theo Thầy (Cô) vai trò của hoạt động học tập trải nghiệm trong dạy học Vật lí là gì?

PL3

a. Giúp giáo viên nâng cao trình độ. b. Tạo hứng thú học tập cho học sinh. c. Lấy học sinh làm trung tâm. d. Tăng cường khả năng tự học, nghiên cứu cho học sinh.

9) Khi tổ chức dạy học trải nghiệm trong môn vật lí, thầy/ cô nhận thấy có những thuận lợi gì? (Có thể chọn nhiều đáp án) a. Gắn kết được lí thuyết hàn lâm với các vấn đề thực tiễn. HS hào hứng tham gia, học mà vui, vui mà học, không bị áp lực, chán nản với những kiến thức sách vở khô khan. b. GV tích lũy được nhiều kinh nghiệm giảng dạy cũng như quản lí HS khi tham gia các hoạt động. Đồng thời GV có thể phát hiện ra những năng khiếu, sở trường của từng HS. c. Gắn kết gia đình – nhà trường – xã hội: Khuyến khích và huy động được nhiều lực lượng tham gia, quan tâm vào hoạt động giáo dục. d. Tất cả các đáp án trên.

10) Khi tổ chức dạy học trải nghiệm trong môn Vật lí, thầy/ cô nhận thấy còn tồn tại khó khăn gì? a. Thiết kế hoạt động phù hợp trong dạy học vật lí. b. Nguồn kinh phí hỗ trợ cho việc tổ chức hoạt động. c. Công tác tổ chức và quản lí HS. d. Mất nhiều thời gian và công sức trong khi nội dung chương trình chưa có sự giảm tải.

Các ý kiến khác của Thầy Cô: .......................................................................................................................... ..........................................................................................................................

PL4

PHỤ LỤC 2: PHIẾU ĐIỀU TRA (DÀNH CHO HS) (Phiếu số 2) Bạn vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề sau bằng việc khoanh tròn trước câu trả lời phù hợp.

1) Bạn có yêu thích môn Vật lí? Vui lòng cho biết lí do của bạn về phương án lựa chọn! a. Rất yêu thích. Vì ………………………………………………………….. b. Yêu thích. Vì ……………………………………………………………… c. Bình thường. Vì …………………………………………………………… d. Không thích. Vì ……………………………………………………………

2) Theo bạn, môn Vật lí là môn học như thế nào? a. Rất có ý nghĩa trong cuộc sống. b. Có ý nghĩa trong cuộc sống. c. Bình thường trong cuộc sống. d. Không có ý nghĩa trong cuộc sống.

3) Bạn có thích các hoạt động học tập vật lí gắn liền với thực tiễn trong phương pháp học tập trải nghiệm không? a. Rất thích. b. Thích. c. Bình thường. d. Không thích.

4) Bạn đã nghe thấy từ “trải nghiệm” trong cuộc sống. Theo bạn trong học tập môn Vật lí, trải nghiệm có nghĩa là: a. học sinh được giao các nhiệm vụ thực nghiệm. b. học sinh tự tìm tòi nghiên cứu các vấn đề vật lí mà mình quan tâm. c. học sinh tham quan các công trình vật lí được người lớn cho phép. d. học sinh được làm thí nghiệm vật lí theo các hướng dẫn cho trước.

PL5

5) Thầy (Cô) của bạn có tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm trong dạy học Vật lí không? a. Thường xuyên. b. Đôi khi. c. Không bao giờ.

6) Theo bạn việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong học tập Vật lí là: a. rất cần thiết. b. cần thiết. c. bình thường. d. không cần thiết.

7) Mức độ hứng thú của bạn khi được tham gia các hoạt động học tập trải nghiệm trong học tập Vật lí: a. rất hứng thú b. hứng thú c. bình thường d. không hứng thú.

8) Thầy (Cô) của bạn thường tổ chức hoạt động trải ngiệm trong dạy học Vật lí dưới hình thức nào? a. Trò chơi. b. Tham quan, dã ngoại. c. Hoạt động nghiên cứu khoa học. d. Câu lạc bộ.

9) Khi tham gia vào hoạt động học tập trải nghiệm vừa rồi, điều mà em cảm thấy mình học hỏi được và tâm đắc nhất là gì? a. Hòa đồng, mạnh dạn hơn khi đứng trước tập thể và cảm thấy được tôn trọng trong môi trường học tập thân thiện. b. Học hỏi thêm được một số kĩ năng như: làm việc nhóm, khai thác công nghệ thông tin, thuyết trình.

PL6

c. Được hiểu rõ hơn về các kiến thức vật lí khi đem vào giải thích và ứng dụng trong các hoạt động thực tiễn. d. Không học hỏi được gì.

10) Ý nghĩa hoạt động trải nghiệm trong học tập môn vật lí. a. Thực hiện các thí nghiệm vật lí vào cuộc sống, bồi dưỡng kiến thức cho HS một cách chân thực và sâu sắc. Gắn những kiến thức trong sách, vở vào thực tiễn. b. Phát triển óc quan sát, thực hành, HS được tìm kiếm, nghiên cứu tài liệu liên quan đến kiến thức được học. c. Giáo dục tình cảm đối với môn học cho HS. d. Cả 3 ý kiến trên.

11) Những thuận lợi và khó khăn của bạn khi học tập Vật lí dưới hình thức trải nghiệm?

- Thuận lợi: a. Phát huy hết khả năng sáng tạo, năng động của học sinh. b. Cảm thấy môn học Vật lí bổ ích, thú vị, nhẹ nhàng. c. Dễ nhớ kiến thức, giải thích được một số hiện tượng trong đời sống. d. Thấy được mối lien hệ giữa kiến thức sách vở với kiến thức thực tế.

- Khó khăn: a. Mất nhiều thời gian. b. Ít nguồn tài liệu tham khảo.

Có nhiều khác biệt với cách học truyền thống.

12) Nếu trong thời gian tới, các hoạt động học tập trải nghiệm sẽ được tổ chức thường xuyên và trở thành môn học bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông thì bạn có mong muốn hay đề xuất điều gì cho các buổi học tập trải nghiệm không? …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………

PL7

PHỤ LỤC 3: CÁC MẪU PHIẾU HỌC TẬP PHIẾU HỌC TẬP NHÓM Trường: …………………………………

Lớp: ………………..

Nhóm: …………………………………..

Họ và tên các thành viên: ………………………..…………

………..………………………………

………………………..…………

………..………………………………

………………………..…………

………..………………………………

………………………..…………

………..………………………………

Hãy xây dựng phương án và thực hiện thí nghiệm với xe đạp để kiểm chứng thông tin về nguyên tắc hoạt động của bộ phận truyền động Mục tiêu cụ thể: - So sánh đường kính của đĩa và líp - Xác định tỉ lệ truyền động (một vòng xoay của bàn đạp thì bánh xe lăn được bao nhiêu - xe đi bao nhiêu mét) - Xác định tỉ lệ truyền lực (F ở bàn đạp và lực F’ ở lốp xe) Thí nghiệm 1:  Dụng cụ: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………  Cách tiến hành: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………  Kết quả TN: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

Thí nghiệm 2:  Dụng cụ: …………………………………………………………………………………………

PL8

…………………………………………………………………………………………  Cách tiến hành: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………  Kết quả TN: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

Thí nghiệm 3:  Dụng cụ: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………  Cách tiến hành: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………  Kết quả TN: ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

PHIẾU HỌC TẬP CÁ NHÂN Trường: ……………………………………..

Lớp: ……………………..

Họ và tên: …………………………………..

Nhóm: …………………..

Em hãy đề xuất cách cải tiến hoặc bổ sung các chi tiết, quy trình vận hành hợp lý khi sử dụng xe đạp hoặc xây dựng bản hướng dẫn mọi người cách sử dụng xe đạp hiệu quả.

PL9

PHIẾU HỌC TẬP CÁ NHÂN Trường: ……………………………………..

Lớp: ……………………..

Họ và tên: …………………………………..

Nhóm: …………………..

Hãy trình bày kết quả tìm kiếm thông tin về cấu tạo, đặc điểm, vai trò của các bộ phận cấu tạo nên chiếc xe đạp.  Thông tin có được từ quan sát thực tế:  Thông tin có được từ nguồn internet:  Thông tin có được từ các nguồn khác:

PHIẾU HỌC TẬP CÁ NHÂN Trường: ……………………………………..

Lớp: ……………………..

Họ và tên: …………………………………..

Nhóm: …………………..

Hãy trình bày kết quả tìm kiếm thông tin về nguyên tắc hoạt động của xe đạp (đi thì không đổ, dừng hoặc đi rất chậm thì đổ).

Làm rõ hoạt động của bộ phận truyền động (vì sao xe chuyển động được khi di chuyển)  Thông tin có được từ quan sát thực tế:  Thông tin có được từ nguồn internet:  Thông tin có được từ các nguồn khác:

PHIẾU HỌC TẬP NHÓM Trường: ……………………………………

Lớp: ………………..

Nhóm: ……………………………………..

Họ và tên các thành viên: ……………………………..…………

………..………………………………

……………………………..…………

………..………………………………

……………………………..…………

………..………………………………

PL10 ……………………………..…………

………..………………………………

Hãy sắp xếp và tổng hợp các kiến thức về cấu tạo, đặc điểm, vai trò của các bộ phận cấu tạo nên chiếc xe đạp.

Thời điểm bắt đầu: Thời điểm kết thúc:

PHIẾU HỌC TẬP NHÓM Trường: ……………………………………

Lớp: ………………..

Nhóm: ……………………………………..

Họ và tên các thành viên: ……………………………..…………

………..………………………………

……………………………..…………

………..………………………………

……………………………..…………

………..………………………………

……………………………..…………

………..………………………………

Hãy sắp xếp và tổng hợp các kiến thức về nguyên tắc hoạt động của xe đạp (đi thì không đổ, dừng hoặc đi rất chậm thì đổ).

Làm rõ hoạt động của bộ phận truyền động (vì sao xe chuyển động được khi di chuyển?)

Thời điểm bắt đầu: Thời điểm kết thúc: PHỤ LỤC 4: CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ LÀM POSTER Tiêu chí - Sự bố trí logic của tài liệu, bố cục hài hòa, trang trí đẹp,

Điểm tối đa 2

bắt mắt người xem.

- Sự rõ ràng của các đồ thị hoặc hình ảnh và chú thích.

2

Cho điểm

PL11 - Tìm hiểu được nội dung cần nghiên cứu

4

- Nêu được ý nghĩa của tài liệu và những lưu ý (nếu có)

2

Tổng

10 PHIẾU ĐÁNH GIÁ BÀI TRÌNH CHIẾU POWERPOINT Nhóm thực hiện:................................ Ngày:................................................

Nhóm đánh giá: ..........................................................................................

Nội

Tiêu chí

dung

Điểm tối đa

- Tiêu đề rõ ràng, hấp dẫn người xem.

0,5

1.Bố

- Cấu trúc mạch lạc, lôgic.

1,0

cục

- Nhất quán trong cách trình bày tiêu đề

0,5

và nội dung.

- Sử dụng thông tin chính xác.

1,0

2.Nội

- Thế hiện được kiến thức cơ bản, trọng

1,0

dung

tâm, có chọn lọc.

3.Hình thức

- Có sự liên hệ mở rộng kiến thức

1,0

- Thiết kế sáng tạo.

1,0

- Phông chữ, màu sắc, cỡ chữ hợp lý.

0,5

- Số lượng slide đúng quy định.

- Hiệu ứng trình chiếu sinh động, hấp

0,5

dẫn - Trình bày rõ ràng, mạch lạc, có điểm

1,0

nhấn, thu hút người nghe.

4.Trình bày

- Trả lời được hết các câu hỏi thêm từ

0,5

giáo viên và các nhóm khác.

- Duy trì được giao tiếp bằng mắt, xử lý tình huống linh hoạt.

0,5

Cho điểm

Nhận xét

PL12 - Không bị lệ thuộc vào phương tiện, có

0,5

sự phối hợp nhịp nhàng giữa trình bày và trình chiếu.

- Phân bố thời gian hợp lý, không quá

0,5

thời gian qui định.

Tổng điểm

10

TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM ĐÃ THỰC HIỆN Phân

Tiêu

Tính

công

chí

hữu

nhiệm

dụng

vụ

Nhóm

(1đ)

(1đ)

Hình

Sử dụng

thức

được

(2đ)

(3đ)

Hoàn

Sáng

thành

tạo, mới lạ (2đ)

đúng

Ghi chú

thời hạn (1đ)

1 2 3 4 TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÁ NHÂN THAM GIA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

Tên thành viên

Đưa ra ý tưởng Nhiệm vụ

Trên

3-4

1-2

4 lần

lần

lần

Mức độ thực hiện nhiệm vụ

Chưa có ý Tốt Đạt tưởng

Chưa đạt

Thái độ hợp tác, ý thức thực hiện nhiệm vụ

Không thực hiện

Tích

Bình

cực thường

Chưa tích cực

DAI HQC DA NANG TRUONG DAI HOC SU PHAM

.

.

.

C(>NG HO.AXA H(>I CHU NGIIiA VIE· T NAM l>qc l�p - T\l' do - H,nh pht'.ic

BA.N TUONG TRINH BO SUNG, SUA CHUA LU�N VAN H9vaten h9cvien: .��.:�..�� �

l.4.�..oo.

�

Kh6a: .3.6...

Nganh: .. .J.u.lJ. b�.nfu � ., ti ,, r D -L � ...J.-,.� "�.:it·=· o_ � di" « �-�,... 'l, Ten de tai lu�nvan: ..-u! ll)J ••c..ruC-i ·�·. ».!·�· ..

M-OO<y... l>f·��u. CTIA-v. • .•. K.t-...,J,.._ ........l,,,,

u ...

...� ..�..C.WCMCJ< ..�..&�. . -:.�..£[.. 8......................................................

Nguai hu6ng dfui khoa h9c: ... 1$.. Q\J&.lq, . . X.� ..� ......................

Ngay baov� lu�van: ... i9.{ 0:l. /.2D.2.0.......................................

Sau khi ti�p thu y ki�n cua H('>i d6ng bao v� lu�n van h9p ngay................, chung toi giai trinh m('>t s6 n('>i dung sau: l .Nhfrng diSm da b6 sung, sua chfra:

. ·-..ffiw-£.. � ..fm..� · 9

-

. �..CAA ................................

1MM. :-h:r.u. lli .qvo. � �.J................. ···· f

9

.l ··--··e:6.�..�.:d.fnv.:-16..�l..Loc,.Awt. ���

··-·�··®.. nw�.1-.LL.2. "t .il..�Kco_r.

.

.

I

··········

a .,.�.�..� ..�G.&.�t

..�q..�..�.''..��...r�.t�r..�.�.�..m.��.. �k·�:: .............

2. Nhfrng diSm bao luu y ki�n, kh6ng sua chfra, di€u chinh (n�u c6) boi nhfrng ly do sau:

.......................................................................................... ·················· fJa N8ng, ngay d..� thang M nam ,1__0,2f) Can bq hmmg d�n xac nh�n - Dii kiim tra lugn van va cac l6i sau chinh sita - Dii kiim tra thong tin lugn van b6-ng tdng Vi¢t

H9c vien

va tiingAnh

�

,s. \.,;v�J x� "'

f1 /' lX�

I

Xac nhan cua BCN Khoa V�-f._,,l·

Xac nhgn lugn van sau chinh sita va il6ng y cho h9c vien n(Jp luu chii

me�