Hakemli
hesap dönemi sonunda gider olarak yazılmaları yada maliyete dahil edilmeleri mümkün bulunmaktadır. Mevcut uygulamadaki vergi mevzuatı uyarınca kredi faiz ve komisyon giderlerinin stok maliyetine yansıtılması hususunda mükelleflere seçimlik hakkı tanınmıştır ve emtianın işletme stoklarına girdiği tarihe kadar ortaya çıkan kur farklarının da stok maliyetine dahil edilmesi zorunlu tutulmuştur. Tekdüzen Hesap Planı’nda vade farklarının stoklara kaydedilebilmesi için ayrıca bir hesap bulunmamakta ve içinde bulunulan hesap döneminde ortaya çıkan fakat gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı muhasebe hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin takip edildiği bilanço aktifleri arasında yer alan 180-Gelecek Aylara Ait Gider ve Gelir Tahakkukları Hesap Grubu’nun vade farklarını da kapsayacak biçimde geliştirilmesi ve emtia maliyetine dahil edilemeyen vade farklarının bu hesap grubu altında açılacak 182-Ertelenmiş Giderler Hesabı’nda takip edilmesi uygun görülmektedir (Evci, 2008, Sf. 64). Hizmet üretim maliyetleri ile ilgili olarak Türkiye’deki mevcut uygulamada, hizmet üretim maliyetleri 740-Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı’nda toplanmakta, dönem sonunda yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işletmeleri dışındaki hizmet işletmelerinde, stoklanabilir hizmet maliyeti söz konusu olmadığından dönemsellik ilkesi dikkate alınmaksızın 741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı aracılığıyla gelir tablosu hesaplarından 622-Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı’na aktarılmaktadır. TMS-2 Stoklar Standardı’nda hizmet üretim maliyetlerinin muhasebenin temel ilkelerinden dönemsellik kavramına uygun bir şekilde, hâsılatın gelir olarak yansıtılmadığı durumlarda, bilanço aktiflerinde stoklanabileceği öngörülmektedir. Değerleme hususunda, SPK Tebliğleri’ne göre, üretimde kullanılan ilk madde ve malzemenin elde etme maliyeti ile net gerçekleşebilir değerinden düşük olanı değerleme ölçüsü olarak alınmaktadır. Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları ve Gerekçesi
İzmir SMMMO
Seri: XI, No: 25 Tebliği’nin 19. maddesinde yer alan değerleme ölçüleri ile TMS-2 Stoklar Standardı’ndaki değerleme ölçüleri birbirleri ile büyük oranda paralellik arz etmektedir. Türkiye’de mevcut uygulamanın temelini oluşturan VUK ile TMS-2 Standardı arasında dönüştürme maliyetlerinin hesaplanması hususunda farklılık söz konusudur. Türkiye’deki vergi uygulamalarında stok değerlemesi açısından fiili maliyet yönteminin kullanılması suretiyle işletme stoklarının maliyetleri belirlenmektedir. Fiili maliyet yöntemiyle stoklarda yer alan her türlü emtianın hangi bedelle satın alındığı yada ne kadarlık üretim maliyeti ile stok hesabına kaydedildiği bilinebilmektedir. Emtia sirkülasyonunun çok yoğun olduğu işletmelerde fiili maliyet yerine genel olarak ortalama maliyet yöntemi uygulanmaktadır (Gündoğan, 2007). TMS-2 Standardı’na göre, kapsamına göre maliyet türlerinden normal maliyet yöntemi esas alınmaktadır. VUK uyarınca ise tam maliyet yöntemi uygulanmaktadır. Tam maliyet yöntemi uyarınca, üretim ile ilgili bütün giderler mamul maliyetine dahil edilirken, normal maliyet yönteminde kullanılan kapasite oranında sabit genel üretim giderleri stok maliyetine yüklenmekte, kullanılmayan kapasite ile ilgili kalan kısım ise dönem gideri olarak kaydedilmekte ve gelir tablosundaki 659-Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Hesabı’na aktarılmak suretiyle dönem sonundaki vergi matrahına yansıtılmaktadır. Tek Düzen Hesap Planı’nda net gerçekleşebilir değer kavramına yer verilmemiştir. Ancak, bilanço hesaplarında yer alan 158-Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı(-), gelir tablosunda yer alan 644-Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı ve 654-Karşılık Giderleri Hesabı, TDHP’nin TMS-2 Stoklar Standardı’nın getirmiş olduğu değer düşüklüğü karşılığı ile ilgili kavramlarla uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır. 158 nolu hesap, stok maliyetlerinin net gerçekleşebilir değere indirgenmesi için ayrılan karşılıkların izlenmesi amacıyla standart ile uyumlu olarak kullanılabi-
dayanışma
31