Scrúdú béil nótaí 2017 by crncollins

An Scrúdú Béil 240m

Bandon Tuition Centre

As 600m san ardteist –sin 40%

Beannú 5m Ainm Aois Dáta Breithe (luaigh an bhliain chomh maith) Seoladh Baile/Cá gcónaíonn tú Scrúduimhir/Uimhir Scrúduithe Léamh na Filíochta 35m

Déan cleachtadh os ard

Sraith Pictiúr 80m

Foghlaim na nótaí agus déan cleachtadh os ard gach lá Ba chóir go mbeadh tú in ann lánmharc a fháil sa scrúdú go dtí seo. Sin 120m as 240m -50% den bhéaltriail

An Comhrá 120m -50%

Líofacht agus Gramadach. Seo seans chun do Ghaeilge féin a thaispeáint don scúdaitheoir.      

You’ll be given the chance to show off some of the stuff you’ve learned as well your general standard of spoken Irish. You can very much prepare and practice for this part of the exam. Make sure that what you learn is of a very high standard and is devoid of mistakes. Show off excellent Irish every chance you can. Silence is the enemy. It’s your job to fill it. Don’t be embarrassed about talking about yourself! 1

Bandon Tuition Centre

Frásaí Úsáideacha Cuirfidh siad go mór leis an líofacht.

Bandon Tuition Centre

De dhéanta na fírinne (As a matter of fact) Seans maith (A good chance) Níl aon amhras ach…(There’s no doubt but…) Gan dabht ar bith (No doubt about it) Cuirfidh mé mar seo é (I’ll put it like this) Dealraíonn sé (It appears..) De réir dealraimh (Apparently) Is mar seo atá an scéal. (This is how it is) Chun an fhírinne a rá (To tell the truth) Ní bheadh a fhios agat (You wouldn’t know) Go bhfios dom (As far as I know) Tá a fhios ag an saol (Everybody knows) Is deacair a bheith cinnte (It’s hard to be sure) Níl mé cinnte, ach measaim (I’m not sure, but I think…) Dála an scéil (By the way) Pé scéal é (Anyway) Dá bhrí sin (Therefore) Mar a déarfá (As you’d say) Ar ndóigh (Of course) Dar liom (According to me) Is dócha (I suppose) Le cúnamh Dé (With the help of God) Buíochas le Dia (Thanks be to God) Is deacair an cheist sin a fhreagairt (That’s a hard question to answer) Níl m’aigne déanta suas agam faoi sin fós. (I don’t have my mind made up yet)

2 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Conas atá tú?

Táim ceart go leor, ach beagáinín neirbhíseach ar ndóigh, chun an fhírinne a rá.

Mé Féin

Bhuel, insítear dom go bhfuilim cairdiúil, cneasta agus réchúiseach (easy-going). [éirimiúil (intelligent)/iontaofa (trustworthy)/macánta (honest) /díograiseach(diligent)/gealgháireach (cheerful)/ dícheallach(hardworking)] Níl fhois agam faoi sin, ach caithfidh mé a admháil go ndéanaim mo dhícheall i ngach rud a bhainim triail as.

Gan amhras is duine spórtúil/ceolmhar mé chomh maith. Imrím sacair ó bhí mé tuairim is sé bliana d’aois. Seinnim an piano ó bhí mé i mo pháiste óg. Do Theaghlach

Tá cúigear ar fad sa teaghlach, mo thuismitheoirí san áireamh(included). Is páiste aonair mé (only child). Tá beirt deirfiúracha agam –Sorcha agus Emily agus tá deartháir amháin agam darb ainm Seán. Is cúpla iad Sorcha agus Emily. (Trírín=triplets) Réitímid go han-mhaith le chéile don chuid is mó den am. Tá caidreamh láidir eadrainn ach ar ndóigh, cosúil le gach clann déarfainn, bímid ag argóint anois is arís faoi rudaí seafóideacha –faoi éadaí nó faoin gcian rialtán don teilifís agus mar sin de! Tá an-mheas agam go deo ar mo thuistí/chaomhnóirí. Bíonn siad dian uaireanta ach ag deireadh an lae tá a fhois agam go ndéadfaidís aon rud dom. Tugann siad gach tacaíocht dom agus tá a lán íobairtí déanta acu ar mo shon. Tá an t-ádh liom.

3 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Do Theach

Cónaímíd i dteach scoite dhá stór faoin tuath/i dteach sraithe sa bhaile mór/ in árasán sa chathair/i dteach leath scoite in eastát tithíochta ar imeall an bhaile.

Do Cheantar

Cónaím i nDroichead na Bandan, i mBaile Núis, in Inis Éonáin, i gCionn tSáile, i mBaile an Spidéil, i gCloch na Coillte, i nDún Mánmhaí, i mBaile Núis, i mBaile na Daibhche, i mBéal na Scairte, i gCill Briotáin, in Achadh Eochaille, i mBéal Átha an Cheasaigh, i gCúirt Mhic Shéafraidh, i dTigh Molaige, i gCnoc an Bhile, I gCoill Éadaí, i gCrois an Bharraigh, i gCill Muire, sa Bhaile Gallda, i nDún Darú, i mBaile Chaisleáin Chinn Eich, i mBéal Átha Fhínín, in Inis Céin. (For townlands and other place-names see www.logainm.ie )

Áit éigean faoin tuath

Is paróiste é atá suite faoin tuath idir cathair Chorcaí agus Iarthar Chorcaí. Is áit álainn í, i mo thuairim féin. Tá sé ar an mbóthar idir agus .

Buntáistí/Míbhuntáistí

Tógadh í ar bhruach na habhann agus tá sí suite istigh i ngeann álainn. Tá sé beagáinín iargúlta ann b’fhéidir, agus bíonn ort tiomáint gach áit. Ach ag an am chéanna is breá liom an ciúnas agus an tsíocháin. Níl aon amhras ach go bhfuil míbhuntáistí ag baint leis chomh maith, ó thaobh áiseanna de. Níl faic ann do dhaoine óga i ndáiríre ach páirc peile amháin. Ach taobh istigh de leath-uair a chloig nó daichead nóiméad tá gach rud ar fáil.

Baile Mór

Tá Droichead na Bandan cóngarach go leor dúinn –timpeall deich nóiméad.

Áiseanna

Táim i mo chónaí ar imeall an bhaile seo. Tá ionad siopadóireachta deas ann agus tá neart bialanna agus tithe tabhairne ann chomh maith. Tá club oíche san óstán áitiúil. Téimid ann uaireanta. Tá sé cosúil le gach baile mór sa tír, ar shlí, b’fhéidir. Bhí pictiúrlann ann tráth ach dúnadh é sna nóchaidí. Tá giomnásium anseo agus tá páirceanna imeartha faoi shoilse. Tá balla iománaíochta iontach ag an gcumann lúthchleas Gael áitiúil. Tá club óige anseo freisin do dhéagóirí idir trí bliana déag 4

Bandon Tuition Centre

d’aois agus sé bliana déag d’aois. Iarthar Chorcaí

Táimid gar don chósta/ar an gcósta agus is aoibhinn liom an fharraige. Is féidir linn cuairt a thabhairt ar na tránna álainn chun dul ag snámh agus ag tógaint na gréine i rith an tsamhraidh. Is breá liom an trá in Oileán Inse Duine/ i mBaile Ghearóid /i nGarraí Lúcáis/ san Duga I gCionn tSáile/ san gCoinicéar (The Warren)/i gCúl Méine/in Abha na hInse / san Trá Dhearg /san Trá Fhada /i gCuas an Ghainimh. Tá an radharc tíre dochreidte in Iarthar Chorcaí agus mar sin is ceantar mór turasóireachta í. Tagann siad ina mílte gach samhradh mar tá sé ar Shlí Fhiáin an Atlantaigh a leanann ar an gcósta ó Chionn tSáile go Dún na nGall.

Sa Chathair

Nílimid ach daichead nóiméad ón gcathair, agus ar ndóigh tá gach rud ann. Is minic a théimid ag siopadóireacht ar Shráid Phádraig i lár na cathrach. Is iontach an rud é aerfort a bheith againn chomh maith –tá sé chomh áisiúil nuair a théann tú thar lear. Nuair a thuirlingíonn tú d’eitleáin i gCorcaigh, is féidir leat a bheith sa bhaile arís taobh istigh d’uair a’ chloig. Faigheann daoine eitiltí saoire Ryanair go rialta agus imíonn siad ar sos deireadh seachtaine. Ar ndóigh tagann an-chuid de na turasóirí isteach ar eitiltí chomh maith.

Fadhbanna sa Cheantar

I ndáiríre níl aon fhadhbanna móra sóisialta sa cheantar. Cosúil le gach áit tá roinnt dífhostaíochta agus uaireanta bíonn troideanna ag an deireadh seachtaine nuair a thagann meisceoirí amach ar na sráideanna tar éis clubanna óiche. Ceapaim go bhfuil an sórt iompair sin náireach agus amadach. Ach tríd is tríd is ceantar sábháilte, deas é le caighdeán maireachtála ard. Níl na modhanna iompair phoiblí ró-iontach ach an oiread. Tá na busanna poiblí i bhfad róchostasach do dhaoine óga i mo thuairim. Ar ndóigh feictear bruscar timpeall na háite uaireanta –is dócha go mbeidh daoine mífhreagracha ann i gcónaí, nach gcuirfidh a mbruscar sna boscaí bruscair. Is náireach an rud é.

5 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Do Scoil

Bandon Tuition Centre

Coláiste na Toirbhearte an t-ainm atá ar an scoil seo –ach An Clochar a thugtar ar an scoil uaireanta. Meánscoil do chailíní amháin is ea í, le tuairim ‘is sé céad dalta. Ardscoil Uí Urmoltaigh an t-ainm atá ar an scoil seo –ach Hammies a thugtar ar an scoil uaireanta. Is saghas leasainm é Hammies. Bhunaigh athair an bhainisteora an scoil, Seán Hamilton. Is é an Bainisteoir, Pádraig Uasal, mac le Seán. Deirtear gur rothaigh Seán Uasal Ó Urmoltaigh, ó Chorcaigh go Droichead na Banndain gach lá fadó. Meánscoil do bhuachaillí amháin is ea í, le tuairim ‘is trí chéad, caoga dalta. Coláiste Bhrógáin Naofa an t-ainm atá ar an scoil seo ach “Brogan’s” a thugtar ar an scoil de ghnáth. Is scoil gairmoideachais measctha í. D’aistrigh siad anseo nuair a thógadh scoil nua dóibh sa bhliain 1980. Scoil Ghramadaí Dhroichead na Bandan an t-ainm atá ar an scoil seo ach “The Grammar” a thugtar ar an scoil de ghnáth. Is Meánscoil Chónaithe measctha í ach is daltaí lae an chuid dúinn atá anseo. Tá tuairim is 600 dalta ag freastal ar an scoil seo. Scoil Phobail Chionn tSáile an t-ainm atá ar an scoil seo. Is scoil mheasctha í le tuairim is 700 dalta. D’aistrigh siad anseo nuair a tógadh scoil nua dóibh sa bhliain 19??, nuair a tháinig dhá scoil sa bhaile mór le chéile. Coláiste Pobail Maria Immaculata an t-ainm atá ar an scoil seo. Is scoil mheasctha í le tuairim is 700 dalta. D’aistrigh siad anseo nuair a tógadh scoil nua dóibh sa bhliain 19??, nuair a tháinig dhá scoil sa bhaile mór le chéile. Colaiste Phobail Chloch na gCoillte an t-ainm atá ar an scoil seo. Is scoil mheasctha í le tuairim is 700 dalta. D’aistrigh siad anseo nuair a tógadh scoil nua dóibh sa bhliain 19??, nuair a tháinig dhá scoil sa bhaile mór le chéile.

6 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Do thuairim faoin scoil

Is maith liom an scoil. Gan amhras tá atmaisféar cáirdiúil taitneamhach timpeall na háite. B’fhéidir gur thug tú é seo faoi deara. Oibríonn na múinteoirí go dian dícheallach ar ár son agus tá cairdeas maith idir na scoláirí agus an fhoireann teagaisc. Tá meascán maith sóisialta anseo.

Cúrsaí spóirt sa scoil

Táimid láidir i gcúrsaí spóirt, go háirithe peil Ghaelach, sacair, cispheil agus haca. Imrítear camógaíochts anseo chomh maith. Bíonn lúthchleasaíocht ar súil ag daltaí áirithe i rith na bliana freisin. [agus bíonn lá spóirt againn ag deireadh na bliana freisin.] Táimíd in iomaíocht i gCorn an Eartaigh san iomáint. Is comórtas cáiliúil, stairiúil é seo do na scoileanna iománaíochta is fearr i gCúige Mumhan. D’imir roinnt de na himreoirí is fearr riamh sa chómórtas Corn an Eartaigh. Shroicheamhar an cluiche ceathrú ceannais i mbliana. /Bhí grúpa deachair againn anuraidh. I mbliana, don chéad uair riamh táimid cáilithe do chomórtas Chorn Uí Mhuirí sa pheil Ghaelach. Is mór an éacht do scoil bheag a bheith in iomaíocht ag an leibhéal sinsear ‘A’ i gComórtas na Mumhan sa pheil agus san iomáint araon.

Áiseanna sa scoil

Ceapaim go bhfuil na háiseanna sa scoil ar fheabhas. Tá halla gleacaíochta nuaaimseartha mór againn, mar shampla. Tá na saotharlanna eolaíochta maith go leor freisin. Tá go leor treallaimh nua-aimseartha ag na múinteoirí chun na trialacha eolaíochta a dhéanamh i gceart. Níl aon easpa teicneolaíochta sna ranganna. Ar ndóigh tá seomra ríomhairí iontach againn freisin. Cé nach bhfuil gach áis againn anseo ró-iontach, ceapaim féin go bhfuil said sáisiúil go leor. Is sean-fhoirgneamh í agus mar sin, tá na seomraí beag go leor. Níl ach páirceanna peile beaga againn, ach is féidir linn usáid a bhaint as an bpáirc peile den chumann lúthchleas gael áitiúil. Tá cúirt cispheile againn chomh maith. Tá na saotharlanna eolaíochta maith go leor freisin. Tá go leor treallaimh nua-aimseartha 7

Bandon Tuition Centre

ag na múinteoirí chun na trialacha eolaíochta a dhéanamh i gceart. Níl aon easpa teicneolaíochta sna ranganna. Ar ndóigh tá seomra ríomhairí iontach againn freisin. Foirgneamh Nua

Tá foirgneamh nua againn anois chomh maith, le ceithre sheomra ranga nua ann. Tógadh é dhá bhliain ó shin agus rinne an tógálaí agus an ailtire job iontach, i mo thuairim. Anois, tá an scoil ag bailiú airgid chún íoc as. Is féidir le daoine bríce a cheannach ar chéad euro. D’aistrigh an scoil go dtí an foirgneamh nua seo sa bhlian 1990 (??). Bhí sé suite ar an dtaobh eile den bhaile mór.

Torthaí Míbhuntáiste/Córas Smachta/Locht

Tá na huimhreacha sa scoil ag fás. Tá dea-hainm orainn ó thaobh torthaí de.

An t-aon míbhuntáiste atá ag baint leis an scoil ná go bhfuil sé suite ar bharr an chnoic agus is dreapadh uafásach é le mála scoile mór trom. Níl mórán lochtanna ag an scoil i ndáiríre. Tá siad saghas ró-dhian ar dhéanachas i mo thuairim. Bíonn ort síniú isteach san oifig agus nóta a fháil ó do thuismitheoirí don leasphríomhoide. Ceapaim go bhfuil sé saghas páistiúil do na scoláirí sinsearacha. Tá siad dian ar an éide scoile chomh maith. Bíonn ort an éide scoile a chaitheamh I gceart. Bíonn brú ar dhaltaí na héadaí is nua-aimseartha nó is faiseanta a chaitheamh nuair nach mbíonn éide scoile ann. Níl brú mar sin ar aon duine anseo mar tá an éide scoile ar gach duine. Is maith liom nach bhfuil éide scoile againn chomh maith. Is cuma le h-aon duine cad a chaitheann tú. I ndáiríre tá an córas smachta cothrom go leor. Bíonn coimeád ar siúl uaireanta do 8

Bandon Tuition Centre

Comhairle na Scoile Comhairle na nDaltaí Maor Scoile Ceannaire Scoile

mhic léinn a fhaigheann trí mion-áirithintí le haghaidh droch-iompair, nó móráirithint amháin le haghaidh rud éigin saghas tromchúiseach.

Ag fágáil na scoile

Bhí blianta sona agam anseo, caithfidh mé a rá. Rinne mé cairde a bheidh agam go lá mo bháis. Ag an am chéanna táim ag tnúth go mór leis an áit a fhágáil agus dul go dtí coláiste tríú leibhéal [/ag obair/ ag taisteal] agus an saol mór a bhlaiseadh.

Idirbhliain

Rinne mé an idirbhliain. Bhain mé ard-taitneamh as. Ceapaim gur smaoineamh iontach é an idirbhliain. Tugann sé seans do dhéagóirí sos a thógaint ón staidéar agus triail a bhaint as rudaí nua. Fásann daoine go sóisialta i rith na hidirbhliana. Chuamar go Barcelona ar thuras scoile. Thugamar cuairt ar an staid cáiliúil Nou Camp. Chonaiceamar cluiche freisin idir Malaga agus Espanyol i staid eile. Thugamar cuairt ar Mhúsaem Salvador Dali comh maith. Rinneamar taithí oibre comh maith. Chuamar ag traenáil páistí i mbunscoileanna freisin.

An Córas Oideachais

Tá ceithre bliana déag déanta agam sa bhunscoil agus sa mheánscoil ach braitheann gach rud ar chonas a eireóidh liom sa scrúdú atá á dhéanamh agam a feadh coicíse. Níl ach brú, brú agus a thuilleadh brú ar dhaltaí sa lá atá inniu ann le córas na bpointí. Tá na pointí ag ardú bliain I ndiaidh bliana agus bíonn imní an domhain ar na daltaí go léir. Níl a fhois acu an eireóidh leo áit a fháil san ollscoil nó sa choláiste atá roghnaithe acu.

[Is ball de na maoir-scoile mé. Bíonn toghchán agus roghnaíodh mé mar mhaorscoile. Cabhraímid leis an bhfoireann bainistíochta, le na múinteoirí agus, níos tábhachtaí lenár gcomh-scoláirí. Tagann siad chugainn le haon fhadhb a bhíonn acu ar scoil, agus oibrímid ar a son. Eagrímid bailiúcháin charthannachta freisin le haghaidh carthannais.]

Thabharfadh measúnú leanúnach seans don scoláire a bheith críochnaithe le cuid mhaith den chúrsa roimh lá na scrúduithe. Sa dara háit tá dualgas ag an rialtas 9 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

cúpla rud eile a dhéanamh. Mar shampla, is féidir leo níos mó múinteoirí a chur ins na scoileanna agus mar sin bheadh na ranganna níos lú. Mar sin bheadh níos mó ama ag múinteoirí am a thabhairt do scoláirí le deacrachtaí san ábhar. Sa Teastas Sóisearach nua beidh ar mhúinteoirí scrúduithe a ndaltaí féin a cheartú. Ní aontóinn le sin in aon chor. Anois, is féidir le daltaí cúig pointe is fiche beise a fháil do Mhatamaitic san ardleibhéal. Mar sin roghnaíonn i bhfad níos mó daltaí an ard-leibhéal sa mhata. Creidtear go rachaidh níos mó scoláirí i dtreo na heolaíochta agus i dtreo na teicneolaíochta as seo amach. Caitheamh Aimsire

[Chuaigh na múinteoirí sa scoil seo ar stailc mar is baill iad sa cheardchumann ASTI, nach n-aontaíonn leis an Teastas Sóisearach nua.]

Scannáin

An scannán is fearr liom ná The Shawshank Redemption. Léiríonn sé an cairdeas domhain idir bheirt phríosúnach i bpríosúin i Meiriceá i lár an naoú haois déag. Tá duine amháin acu an-chliste agus is fear neamhchiontach é. Faoi dheireadh an scannáin d’éalaigh sé. Sa radharc deireanach feicimid an bheirt chara ag bualadh lena chéile arís ar thrá iargúlta i Meicsiceo. Scríobh agus stiúraigh Frank Darabont an scannán agus ghlac na haisteoirí Tim Robins agus Morgan Freeman na príomhpháirteanna. Is sárshaothar an scannán I mo thuairim.

10 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

An scannán deireanach a chonaic mé ná The Young Offenders. Tá sé ar fheabhas, caithfidh mé a rá. Ba é an Corcaíoch, Peter Foote stiúrthóir agus scríobhnóir an scannáin. Rud amháin a thaitin go mór liom faoi ná go raibh sé suite i gCorcaigh agus in Iarrthar Chorcaí. D’aithneofá a lán áiteanna ar nós an Margadh Sasanach agus Sráid Phádraig sa chathair. Teilifís

Bhain mé an-taitneamh as an aisteoireacht chomh maith. Bhí beirt déagóirí bréan dá saoil agus chuaigh siad ag lorg drugaí a thit amach as bád amuigh ó chósta Iarrthar Chorcaí. Ba mhaith leo saol nua a chruthú leis an airgead. Bhí na haisteoirí an-chreidiúnach agus réalaíoch. An clár is fearr liom ná an dráma Éireannach Love/Hate. Tá sé suite I dtuaisceart Bhaile Átha Cliath. Is iad mangairí drugaí na príomhcharachtair. Tugann sé léargas dúinn ar an taobh sin den saol agus faoi na dúnmharaithe uafásacha a chloisimid futhu gach seachtain ar an nuacht. Bhí an tsraith dheireanach de shraith a cúig anchonspóideach mar ceapadh go raibh an iomarca foiréigin ann. Tá an scríobhnóireacht, an aisteoireacht agus an stiúrthóireacht den chéad scoth. N’fheadair, an bhfuil sé fíor nó nach bhfuil, ach tá ráfla ann go dtiocfaidh sé ar ais ar ár scáileáin arís. Tá súil agam go dtarlóidh sé, mar tá sé ar fheabhas. Ach ag am chéanna, maraíodh an príomhcharactar, Nidge sa chlár deireanach. Mar sin, b’fhéidir nach mbeadh sé chomh maith gan Nidge a bheith ann.

Taisteal

Is breá liom an clár Game of Thrones. Is dráma fanasaíochta é atá suite i dtíortha ficseanúile darb ainm Westeros agus Essos. Tá coimhlint go mór chun tosaigh sa dráma mar bíonn treibheanna ag troid don ríocht. Bíonn sé saghas foiréagnach uaireanta ach tá an aisteaoireacht agus an plota I gcónaí go hiontach. Bíonn na héifeachtaí speisialta dochreidte air chomh maith. Tá an sraith bunaithe ar na leabhair de chuid George R.R. Martin, an scríobhnóir Meiriceánach.

11 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Laethanta Saoire

Saoire Ardteiste

Ceol/Ceolchoirm

Bandon Tuition Centre

Is oth liom a rá nach bhfuil a lán taistil déanta agam. Ach sa todhchaí ba bhreá liom an seans an domhan mór a fheiceáil. Na laethanta seo, tá sé de nós ag daoine atá ina bhficheadaí dul ag taisteal timpeall an domhain. B’aoibhinn liom a leithéad a dhéanamh. Ba mhaith liom tíortha iasachta a fheiceáil agus cultúir nua a bhlaiseadh. Thabharfainn cuairt ar Mheiriceá, Meiriceá Theas, An Áis agus An Astráil mar shampla. Chuaigh mé go dtí an Spáinn cúpla bliain ó shin le mo theaghlach. Bhíomar i mBenalmadena. Tá sé ar an gcósta I ndeisceart na Spáinne. D’eitlíomar go Malaga agus níl Benalmadena ach leath uair a chloig ón gcathair. Is áit mór turasóireachta í agus ar ndóigh bhí an a lán Éireannach agus Briotnach ann. Ach bhí saoire iontach againn. D’fhanamar in óstán in aice na trá agus ar ndóigh bhí linn snámha deas ann chomh maith. Tá súil agam go rachaimid ar ais am éigean. Má tá an t-airgead agam sa samhradh rachaidh mé thar lear ar shaoire ghréine le mo chairde. Tá sé ar intinn ag cuid mhaith de lucht na séú bliana dul go dtí Malaga, sa Spáinn ar feadh seachtaine. Bheadh sé costastach ach b’fhiú é i mo thuairim. Beidh sé tuilte againn tar éis an staidéar ar fad I mo thuairim. Beimid ag tógaint na gréine ar an trá gach lá agus ag dul ag damhsa sna na clubanna oíche gach oíche. Tá aithne agam ar chailín a chuaigh anuraidh agus bhí an-chraic acu ann.

Is duine an-cheolmhar mé, gan amhras ar bith. Seinnim an pianó agus an chláirseach ó bhí mé sé bliana d’aois. Tá páirt lárnach ag ceol i mo shaol. Déanaim ceol mar ábhar scoile san ardteist. Tá a lán scrúduithe ceoil déanta agam thar na bliana. Beidh mo scrúdú praicticiúil ceoil ar súil an tseachtain seo chugainn. Éistim le ceol gach uile lá. Tugann sé faoiseamh dom. Déanann sé maitheas do spiorad an duine i mo thuairim. Íoslódáilim ceol ar an idirlíon go rialta ó iTunes nó Spotify. Le iTunes ceannaíonn tú píosa ceoil ach le Spotify ní fhaigheann tú ach an 12 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

cead a bheith ag éisteach le píosa ceoil ar líne ach ní leatsa é. (Is oth liom nach bhfuilim in ann uirlis ceoil a sheinm. Ba bhreá liom a bheith ábalta an giotár a sheinm. Táim in éad le mo chairde a sheinneann uirlisí cheoil.) Chuaigh mé féin agus mo chara go dtí an airéine 3 i mBaile Átha Cliath anuraidh chun Pearl Jam a fheiceáil. Chuamar ar an traen agus d’fhanamar in óstán I lár na cathrach. Chuireamar na ticéid in áirithe roimh ré ar an idirlíon. Chosain siad céad euro an ceann ach b’fhiú é. Bhaineamar ardtaitneamh as Chuaigh mé féin agus mo chairde go dtí féile Oxegen anuraidh. Chaitheamar an deireadh seachtaine ag campáil. Bhí an t-ádh linn leis an aimsir mar bhí sé tirim. Nuair a bhíonn sé tirim ag féile cheoil baineann gach duine taitneamh as. Nuair a bhíonn sé fliuch loiteann sé é, i mo thuairim.

Léitheoireacht

Bhí na háiseanna bunúsacha ceart go leor ann. Bhí ceathanna te agus go leor leithris ann. Ní raibh na scuainí ró-fhada an chuid is mó den am. Ach é sin ráite, ní raibh an bia ró-iontach ann agus bhí sé an-daor. D’íocfá cúig euro ar mhála scealóga ann. Caithfidh mé a rá nach bhfuilim ró-thógtha le ceol. Éistim leis an raidio ach sin é I ndáiríre. Tá níos mó suime agam sa spórt. Ní léim a lán leabhar i ndáiríre. Ba chóir dom i bhfad níos mó léitheoireachta a dhéanamh, i ndáiríre. Ar ndóigh tá sé deacair nuair a bhíonn an ardteist á dhéanamh agat, ach mar sin féin, ceapaim gurb iontach an rud é an léitheoireacht. Leathanaíonn sé d’aigne agus do smaointí, i mo thuairim. Is mór an trua nach bhfuil daoine óga ag léamh níos mó leabhair in áit a bheith ag imirt cluichí ríomhaireachta nó ag surfáil ar an idirlíon, mar shampla. Deir saineolaithe áirithe go bhfuil an caidhdeán liteartha ag titim i measc daoine óga. 13

Bandon Tuition Centre

An Nua-theicneolaíocht

Bandon Tuition Centre

Léim an nuachtán gach lá –an roinn spóirt/siamsaíochta den chuid is mó. Is breá liom úrscéalta/ ficsean/neamhfhicsean/ficsean eolaíochta/ beatháisnéisí/ scéinséirí (thrillers)/ úrscéalta stairiúla. An leabhar is fearr liom ná … Úsáidim ríomhaire beagnach gach lá. Tá ríomhaire glúine againn sa bhaile agus bím ag surfáil ar an idirlín go minic. Ar ndóigh, táim ar chúpla láithreán sóisialta chomh maith, ar nós Facebook agus Twitter. Ar Facebook, bíonn cairde agat agus is féider leo do ghrianghraif nó do shonraí pearsanta a fheiceáil. Is modh chumarsáide deas í. Ar Twitter is féidir le daoine teachtaireacht a roinnt go poiblí nó tuairimí nó alt nuachtáin a chur ar fáil do na daoine a leanann iad. Ar ndóigh bíonn dainséar ag baint leis. De réir dealramh, bíonn daoine maslacha ar an síomh Ask.FM agus uaireanta bíonn cuntas bréagach ag daoine fásta a theastaíonn leo teagmháil mailíseach a dhéanamh le páistí nó déagóirí. Ar ndóigh, bíonn daoine gafa leis an idirlíon agus leis an bhfón póca. Is deacair iad a chaitheamh uait nuair a bhíonn ort staidéar a dhéanamh. Ach go ginearálta is iontach an áis é an t-idirlíon i mo thuairim. Is féidir eolas do gach saghas a fháil air. Is féidir taighde a dhéanamh air. Is áis oideachasúil é. Ar ndóigh is féidir leat aon rud a cheanach air, sa lá atá inniu ann –eitiltí agus ticéid do cheolchoirm mar shampla.

Spórt

Úsáidim m’fhón póca mar ríomhaire freisin mar tá an t-idirlíon air. Ceannaíonn mo thuismitheoirí creidmheas dom nuair a bhíonn sé uaim. Cosnaíonn sé timpeall fiche euro in aghaidh na míosa. Níl sé ró-olc, i ndáiríre. Bheinn caillte gan é.

14 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Ní duine spórtúil mé, chun an fhírinne a rá. Is fearr liom ceol….

Buntáistí

Fadhbanna sa spórt

Fadhb na ndrugaí sa spórt

Is duine an-spórtúil mé, gan amhras ar bith. Is maith liom rugbaí, haca agus lúthchleasaíocht, ach is é an iománaíocht an spórt is fearr liom. D’imir mé sacair chomh maith ach d’eirigh mé as mar bhí mé ró-ghnóthach leis an staidéar ar fad. Is maith liom cluichí foirne. Imrím iománaíocht le mo chlub and leis an scoil. Bím ag traenáil dhá uair in aghaidh na seachtaine agus de ghnáth bíonn cluiche againn ag an deireadh seachtaine. Tógfaidh mé sos ón spórt anois, áfach, chun díriú isteach ar na leabhair. Tosóidh mé ag imirt arís sa samhradh. Imrítear an chuid is mó de na cluichí sa samhradh ar aon nós. Sa gheimhradh déanaimid gleacaíocht sa gym, chun ár matáin a neartú. Tá a lán buntáistí ag baint leis –buntáistí sóisialta, buntáistí intinne agus buntáistí fisiciúla ina measc. Is dócha go bhfuil gach duine ar aon intinn faoin gceist seo –gur rud an-tábhachtach don duine é an spórt. “Mens sano in corpore sano.”mar a deirtear. Mar a léiríonn an seanfhocal clasaiceach sin braitheann an corp agus an mheabhair ar a chéile. Níl teorainn ar bith leis an bhfaoiseamh atá ar fáil i spórt ó bhrú an tsaoil. Tá an-chuid fadhbanna sa lá atá inniu ann ag baint leis an spórt. Dar le saineolaithe tá 30% de pháistí na tíre róramhar dá n-aois agus dá n-airde. Cén fáth nach bhfuil corpoideachas ann mar ábhar ardteistiméireachta? In a lán scoileanna níl aon chorpoideachais ar an am-chlár mar níl aon phointí ardteistiméireachta ag baint leis. Dealraíonn sé go bhfuil cúrsaí ag dul in olcas. Cloisimid go minic ar an nuacht faoi scéal scannalach éigin mar gheall ar fhadhb na ndrugaí mídhleathacha sa spórt gairmiúil. De réir dealraimh inniu is é an bua an rud is tábhachtaí thar aon rud eile. Bhí náire orainn go léir nuair a chualamar faoin dornálaí Mícheál Ó Rathaille. 15

Bandon Tuition Centre

Comórtais

Bandon Tuition Centre

Caitheadh amach as na cluichí Óilimpeacha mar thóg sé drugaí a raibh cosc orthu. B’amadach an botúin é dó, agus díoc sé go daor as. Chaill sé meas agus cáil. Ní raibh cead ag a lán de na Rúisigh dul in iomaíocht i Rio ach an oiread. Deirtear go bhfuil fadhb ollmhóir sa Rúis le drugaí i measc lúthchleasaithe. Íocann comhlachtaí spóirt ar nós Nike agus Addidas airgead dochreidte mar urraíocht do réaltaí spóirt ár linne. Mar sin bíonn brú uafásach ar na hiomaitheoirí agus tógann said ceimicí a thugann buntáiste leatromach dóibh. Beidh scamall an amhrais ar an snámhaí Éireannach Michelle De Brún go deo, b’fhéidir.     

An Todhchaí An bhliain seo chugainn Coláiste/Ollscoil/Obair

  

Bhí Cluichí Oilimpeacha an tSamhraidh 2016 i Rio de Janeiro, sa Bhrasaíl. Beidh Corn Sacair an Domhain ar siúl sa Rúis ó 8 Meitheamh - 8 Iúil, 2018 Tá FIFA anois ag moladh go láidir gur i mí na Samhna agus mí na Nolag a d’imreofaí Corn an Domhain a bheidh i Catar i 2022. Corn Rugbaí an Domhain 2019, sin an 9ú heagrán de Chorn Rugbaí an Domhain. Beidh sé ar siúl sa Seapáin. Comórtas sacair idirnáisiúnta is ea Craobhchomórtas Sacair na hEorpa agus bhí sé ar siúl sa Fhrainc i 2016. Sraith na Seaimpíní Cluichí Ceannais na hÉireann An phríomhshraith (Leanaim Learpholl/Manchain Aontaithe/Cathair Mhanchain/Chelsea/Arsenal sa phríomhshraith)

Cúrsaí Oideachais A Acadúil, Comhairle Achtúireach, Eolaíocht Ailtireachta, Ionad Oideachais

I Innealtóireacht Leictreach agus Leictreonaice 16

Bandon Tuition Centre

Airgeadas, Cuntasaíocht agus Altranais agus Cnáimseachais Amharclainne, Ceoil agus Amharclainne, Dráma agus Staidéar Anatamaíocht agus Néareolaíocht Aosoideachas Leanúnach Áiseach, Léann B Bainistíocht agus Margaíocht Bealoideas Béarla Bia agus Chothúcháin, Eolaíocht Bithcheimic agus Bitheolaíocht Cealla Bitheolaíocht Cealla, Bithcheimic agus Bitheolaíocht, Domhaneolaíocht ag Eolaíocht an chomhshaoil C Ceimic Ceoil Ceoil agus Amharclainne Cheimiceach, Innealtóireacht Phróiseála agus Chomhshaoil, Innealtóireacht Shibhialta agus Chothúcháin, Eolaíocht Bia agus Clasaicí Cleachtadh Ginearálta Cnáimhseachas agus Gínéiceolaíocht Cnáimhseachais, Altranais agus Coireolaíocht

Innealtóireacht Phróiseála agus Cheimiceach Innealtóireacht Eolaíocht agus Eolaíocht Bhia Innealtóireacht Mheicniúil Innealtóireachta, Scoil an Iodáilis Ionad Oideachais Ailtireachta Ionad Staidéar Polasaí J L Lárionad Teanga Leictreach agus Leictreonaice, Innealtóireacht Leigheas agus Sláinte Leighis, Roinn Linbh, Péidiatraic agus Sláinte Litríochtaí agus Cultúir, Teangacha Léann agus Teagasc Léann Ceilteach agus Eolaíochtaí Sóisialta, Ealaíona, Léann Sóisialta Feidhmeach M Máinliacht Matamaitic Matamaitic Fheidhmeach Micribhitheolaíocht N Nua-Ghaeilge Néareolaíocht, Anatamaíocht agus 17

Bandon Tuition Centre

Comhairle Acadúil Córais Faisnéise Gnó Cultúir, Teangacha, Litríochtaí agus Cuntasaíochta agus Airgeadais Cógaseolaíocht agus Teiripic Cógaslann D Dlí, Gnó agus Dlí, Dámh Domhaneolaíocht agus Eolaíocht an chomhshaoil, Bitheolaíocht, Dráma agus Staidéar Amharclainne E Eacnamaíocht Ealaíona, Léann Ceilteach agus Eolaíochtaí Sóisialta Eipidéimeolaíocht agus Sláinte Phoiblí Eolaíochtaí Urlabhra agus Éisteachta Eolaíocht an chomhshaoil Eolaíocht, Innealtóireacht agus Eolaíocht Bhia Eolaíochtaí Mhatamaiticiúil Eolaíochtaí Sóisialta, Ealaíona, Léann Ceilteach agus Eorpach, Léann F Fealsúnacht Fealsúnacht agus Socheolaíocht Fheidhmeach, Matamaitic Fheidmeach, Síceolaíocht

O Oideachas Ospidéal Fiaclóireachta P Péidiatraic agus Sláinte an Linbh Phróiseála agus Cheimiceach, Innealtóireacht Plandeolaíocht Polaitíocht Portangéilis R Reiligiúin, Staidéar na Rialtas Ríomheolaíocht Ríomhchláiritheoireacht S Scannánaigh agus Meáin Scáileáin Scoil agus Ospidéal Fiaclóireachta Scoil Chéimithe, Ealaíona, Léann Ceilteach agus eolaíochtaí Sóisialta Scoil Chéimithe, Gnó agus Dlí Sean agus Meán Gaeilge Seandálaíocht Seapánach, Léann Shibhialta agus Chomhshaoil, Innealtóireacht Sláinte an Linbh, Péidiatraic agus Sláinte agus Leigheas Sláinte Bhéil agus Forbairt Sláinte Phoiblí , Eipidéimeolaíocht agus 18

Bandon Tuition Centre

Fiaclóireachta, Scoil agus Ospidéal Fiseolaíocht Fisic forbairt agus sláinte bhéil Fraincis Fuinnimh, Innealtóireacht G Gaeilge Sean agus Meán Gaeilge, Staidéar na Gearmáinis Geolaíocht Ghaeilge, NuaGínéiceolaíocht, Cnáimhseachas agus Gnó agus Dlí Gnó agus Forbairt an Bhia (A-Z) Gaeilge, Scoil na Léinn H Ollscoil/Coláiste

Socheolaíocht Socheolaíochta agus Fealsúnachta Staidéir Spáinneacha Staidreamh Staidéar Polasaí, Ionad Staidéir na mBan Scoil Stair Stair na hEalaíne Síceolaíocht Fheidhmeach Síciatracht Sóisialta Feidhmeach, Léann T Teagasc agus Léann Teangacha, Litríochtaí agus Cultúir Teiripe Cheirde Teiripic agus Cógaseolaíocht Timpeallacht Dhaonna, Scoil Tráchtáila, Dámh Tíreolaíocht Z Zó-eolaíocht

Ollscoil na hÉireann, Gaillimh Coláiste na hOllscoile Corcaigh Coláiste na Tríonóide Coláiste Mhuire Gan Smál Coláiste Oideachais Eaglais na hÉireann Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath Ollscoil Luimnigh Ollscoil na hÉireann, Maigh Nuad 19 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Cúrsa

Bandon Tuition Centre

Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Luain Institiúid Teicneolaíochta Dhún Dealgan Institiúid Teicneolaíochta Leitir Ceanainn Institiúid Teicneolaíochta na Gaillimhe- Maigh Eo Institiúid Teicneolaíochta Phort Láirge Institiúid Teicneolaíochta Trá Lí Coláiste Tráchtála Chorcaí An Coláiste Lónadóireachta (catering) An Coláiste Náisiúnta Ealaíne agus Deartha Coláiste Talmhaíochta Chloich na Coillte Coláiste Náisiúnta Mara na hÉireann : National Maritime College An tSeirbhís Chabhlaigh : The Naval Service

Tá sé ar intinn agam/Tá súil agam/B’aoibhinn liom *altranas+ a dhéanamh i [gColáiste na hOllscoile, Corcaigh]. Deirtear go bhfuil sé dúshlánach mar shlí beatha ach ceapaim go mbainfinn ardtaitneamh as. Creidim go mbeadh an-sásamh ag baint leis. Is breá liom a bheith ag obair/ag deighleáil [le daoine/ le huimhreacha/ le figiúirí/ i saotharlainn /amuigh faoin aer / le hainmhithe / litríocht / taighde / ríomhairí]. Tá aithne agam ar dhuine a rinne an cúrsa agus bhí sí an-sásta leis agus fuair sí post nuair a bhí sí cáilithe. Oibríonn sí uaireanta fada ach is fiú é i mo thuairim.

Post Páirtaimseartha

Níl m’aigne go hiomlán déanta suas agam fós. Táim I gcás idir dhá chomhairle idir cuntasaíocht i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh agus Córais Faisnéise Bainistíochta san Institiúid Teicneolaíochta, Corcaigh. Ba mhaith liom printíseacht a dhéanamh chun a bheith i mo leictreoir/mheicneoir/ phluiméar /shúinéir /bháicéir. 20

Bandon Tuition Centre

Bhí post páirtaimseartha agam anuraidh ach d’eirigh mé as mar ba mhaith liom torthaí maithe a fháil san ardteist agus mar sin bíonn orm a bheith ag staidéar ó dhubh go dubh.

Taithí oibre

Bhí mé ag obair in ollmhargadh/ i mbialann /i siopa / le tógálaí. Bhí mé ag freastal ar na custaiméirí/ ag líonadh na seilfeanna / ag déanamh gach rud / ag meascadh stroighne / ag iompar brící. Thaitin an obair go mór liom. Réitigh mé go maith le m’fhostóir(í). Bhí sé/sí/siad an-cheanúil agus buíoch agus bhí an pá go maith freisin –bhí mé ag fáil seacht euro san uair. Rinne mé cairde nua ann freisin atá fós agam.

Chaith mé coicís le cuntasaí do mo thaithí oibre san idirbhliain. Níor bhain mé taitneamh as chun an fhírinne a rá. Cé go raibh gach duine ann go deas, bhí sé beagáinín leadránach. Bhí mé ag déanamh caifé nó ag fótachóipeáil leath den am! Ní raibh aon fhreagracht orm agus ní raibh aon dúshlán ann agus mar sin bhí gach lá an-mhall ar fad.

Slite Beatha

Chaith mé seachtian ag obair i mbunscoil. Bhí mé ag cabhrú le na múinteoirí agus le scoláirí a raibh deacrachtaí acu. Is breá liom a bheith ag deighleáil le páistí. Is breá liom a bhfuinneamh agus a gcuid samhlaíochta. Ní bheadh a fhios agat cad a déarfaidís! Gan amhras, tá an-sásamh ag baint le múinteoireacht mar shlí beatha.

cuntasóir aisteoir antrapeolaí seandálaí

accountant actor anthropologist archaeologist 21

Bandon Tuition Centre

ailtire architect lúthchleasaí athlete feighlí baby sitter báicéir baker baincéir banker bitheolaí biologist luibheolaí botanist dornálaí boxer tógálaí builder búistéir butcher siúinéir carpenter príomhchócaire chef glantóir cleaner gréasaí bróg cobbler ceardaí craftsperson rinceoir dancer dearthóir designer diosceachaí disk jockey bleachtaire detective dochtúir doctor tiománaí driver eagarthóir editor leictreoir electrician innealtóir engineer feirmeoir farmer garraíodóir gardener staraí history iriseoir journalist breitheamh judge dlíodóir lawyer 22 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Post/Fostaíocht

Bandon Tuition Centre

léachtóir lecturer leabharlannaí librarian bainisteoir manager meicneoir mechanic ceoltoir musician altra / banaltra nurse / female form pluiméir plumber póílín policeman (outside Ireland) garda policeman (inside Ireland_ láithreoir presenter sagart priest foilsitheoir publisher rabaí rabbi fáílteoir receptionist eolaí scientist amhránaí singer foilsitheoir publisher rabaí rabbi fáílteoir receptionist eolaí scientist amhránaí singer foilsitheoir publisher rabaí rabbi fáílteoir receptionist eolaí scientist amhránaí singer saighdiúir soldier múinteoir teacher tréidlia veterinarian freastalái waiter 23

Bandon Tuition Centre

scríbhneoir Fadhbanna sa sochaí

Writer

Ba bhreá liom a bheith i mo mhúinteoir. Cé go bhfuil sé dúshlánach, cheapaim go mbeadh an-sásamh ag baint leis an bpost.

Daoine Óga

Tá an-chuid fadhbanna sa lá atá inniu ann ag baint leis an aos óg. Tá rud amháin suntasach i ngach aon cheann de na fadhbanna a bhíonn acu. Is é sin brú. Brú, brú agus a thuilleadh brú.

An Timpeallacht

Tá easpa áiseanna ann a chuireann brú orthu mar níl aon fhaoiseamh le fail ó bhrú an tsaoil. Tá piarbhrú orthu. Tá brú ann ó na meáinchumarsáide. Cuireann bochtanas brú ar a lán daoine óga. Cuirtear brú uafásach orthu leis an gcóras oideachais. Dealraíonn sé go bhfuil cúrsaí ag dul in olcas. Leis an staidéar go léir is annamh a bhíonn deis againn taitneamh a bhaint as an saol, go háirithe sa séú bliain. Níl aon rud ag baint le rás na bpointí ach strus. Mol an óige? Ná bí ag magadh fúm. Tá siad ag caint faoi mheasúnú leanúnach le fada an lá ach ní fheicimíd aon athrú riamh. An dtarlóidh sé choíche? Is maith an scéalaí an aimsir.

Tá gach gné den timpeallacht ag fulaingt de bharr mhífhreagracht an chine dhaonna. Go dtí seo, le forbairt tagann trúilliú. Is fáinne fí é i ndáiríre. Ach táim dóchasach go bhfuil cúrsaí ag feabhsú. Tuigimid anois go dtagann freagracht le forbairt.

Bandon Tuition Centre

Na Meáin Chumarsáide

Bandon Tuition Centre

Ach tagann 90% d’fhoinsí fuinnimh na hÉireann ó thíortha eile. Tá an-chuid oibre le déanamh againn chun an fhadhb seo a réiteach. Is léir nach bhfuil an freaga I bhfuinneamh núicléach. Tá sé ró-dhainséireach. Caitheann stáisiúin Sellafield na galúin de dhramhaíl núicléach isteach I Muir na hÉireann gach lá. Tá mífhreagracht rialtas na Breataine, mar gheall ar seo, náireach agus scannalach I mo thuairim. Tá an freagra san fhuinneamh atá sa ghaoth agus san fharraige, is dóigh liom.

Tá cumhacht ag na meáin chumarsáide, gan amhras ar bith. Agus beidh I gcónaí. Ach bheimis caillte gan iad. Is fáinne fí é i ndáiríre. Tá dualgas ar na daoine sna meáin chumarsáide glacadh leis an ról tábhachtach atá acu le freagracht (responsibility) agus macántacht (sincerity/honesy/integrity). An Ghaeltacht

Feicimid íomhánna ar na meáin gach lá nach bhfuil réalaíoch in aon chor. Bíonn aisteoirí agus mainicíní an-tanaí ar fad. Téann na mílte daoine faoin scian gach lá le haghaidh máinliacht plastaic. Corp foirfe dofhála atá á lorg ag na daoine seo.

D’fhreastal mé ar choláiste samhraidh Gaeilge nuair a bhí mé cúig bliana déag d’aois. Chuaigh mé agus beirt de mo chairde go Coláiste na Mumhan i mBéal Átha an Ghaorthaidh/go dtí Oileán Cléire ar feadh trí seachtaine. [Fuaireamar an bád farantóireachta ó Dhún na Séad.] Bhaineamar ard-taitneamh go deo as. Bhí ranganna gach maidin agus ansin bhí gníomaíochtaí tar éis lóin gach lá, cosúil le chluichí spóirt, ranganna damhsa, cluichí bóird. Bhuail mé le cairde deasa nua agus táim fós i dteagmháil leo. Tháinig feabhas mór ar mo chuid Gaeilge labhartha chomh maith. Mhúscail sé grá mór don teanga agus don chultúir Ghaelach ionam. An Ghaeilge sna Meáin Chumarsáide

Níor chaith mé tréimhse sa Ghaeltacht riamh, ar an drochuair. Tá na cúrsaí samhraidh saghas costastach ach nuair a bheidh mé níos sine b’aoibhinn liom dul go dtí an Daingean ar feadh mí nó dhó mar is breá liom an áit agus ar ndóigh, an 25

Bandon Tuition Centre

Ghaeilge. Bím ag féachaint ar TG4 go rialta. Is bealach teilifíse iontach é i mo thuairim. Is breá liom na cláracha faisnéise air. Bíonn siad suite in áiteanna difriúla ó ghach cearn den domhain. Tá siad oideachasúil agus siamsúil. Is maith liom na cláracha faisnéise dhúchais chomh maith, cosúil le Muintir na Mara (téann Pádraig Ó Duinnín timpeall an chósta i naomhóg, veain agus ar rothar ag bualadh le daoine a chónaíonn in áiteanna iargúlta), Laochra Gael (beathaisnéis teilifíse ar na himreoirí is fearr riamh) agus Lá Dár Saol (Clár nua teilifíse le coincheap nuálach ina dtugann daoine óga léargas ar Éirinn an lae inniu). Féachaim ar an sobalchláir Ros na Rún uaireanta chomh maith, ach le déanaí bím ró ghnóthach leis an staidéar ar fad. Tábhacht na Gaeilge Éistim le Raidio na Gaeltachta agus Raidio na Life chomh maith. Is stáisiún Gaeilge é Raidio na Life a théann amach i mBaile Átha Cliath. Tá sé níos dírithe ar dhaoine óga agus mar sin, oireann sé dom. Faighim an stáisiún tríd an idirlíon ar m’iphone.

Conas a théann tú ar scoil gach lá?

Creidim go bhfuil an Ghaeilge an-tábhachtach. Ba chóir don rialtas agus don Aontas Eorpach gach cabhair a chur ar fáil chun an teanga a chaomhnú mar theanga beo. Is cuid lárnach d’ár gcultúir dúchais í an Ghaeilge agus leis an domhandú a fheicimid i ngach rud inniu, ba chóir dúinn go léir seasamh ar son na teanga.

Tiomáinim/Faighim síob ó mo mháthair/m’athair/chomharsa/chara/Faighim an bus scoile/Siúlaim ar scoil/Rothaím ar scoil. Fuair mé carr anuraidh. Bhí mé ag sábháil ar feadh cúpla bliain. Is breá liom an neamhspleáchas. Ní bhíonn orm a bheith a cur amú ama ag fanacht leis an mbus ach an oiread. Agus bíonn an bus an-mhall faoin tuath agus níl an tseirbhís róiontach. Is mór an cabhair carr a bheith agat nuair a bhíonn tú ag déanamh na hardteiste i mo thuairim. Bíonn tú sa bhaile níos luaithe agus ní bhíonn tú chomh 26 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

tuirseach. An t-aon míbhuntáiste ná an costas atá ag baint le carr a bheith agat. Tá an t-árachas ard go leor, gan trácht ar an bpeitreal/díosail agus an cháin. D’eirigh liom /Theip orm sa scrúdú tiomána le déanaí. Tá ceadúdas sealadach/lán agam. Sáibheáltacht ar na Bóithre

Tugann mo thuismitheoirí airgead dom do pheitreal. Úsáidim carr m’athar/mo mháthar.

Sceimhlitheoireacht

Cúrsaí Eacnamaíochta

Tá an-chuid dainséir ag baint leis an saol laethúil sa lá atá inniu ann ach is é an baol is mó atá ann ná a bheith ag taisteal ar na bóithre. Cloisimid go minic ar an nuacht faoi scéal scannalach éigean mar gheall ar an sléacht ar bhóithre na hÉireann. Is ábhar imní é. Feicimid na pictiúirí de na gluaisteáin go hiomlán scroiste i dtimpistí uafásacha. Cé go bhfuil córas na bpointí píonóis ann anois dealraíonn sé fós nach bhfuil cúrsaí ag dul i bhfeabhas. Is dócha go bhfuil gach duine ar aon intinn faoin gceist seo –gur rud an-tábhachtach é an ¬síocháin idirnáisiúnta. Ag tús na bliana maraíodh dáréag agus gortaíodh fiche duine eile nuair a rinne triúr fear ionsaí lámhaigh ar oifigí an nuachtáin aoire Charlie Hebdo i bPáras. Bhí cartún den fháidh Mohamed ar an gclúdach acu, de réir dealraimh. Déantar magadh go minic faoin gcreideamh Ioslámach ar an nuachtán. Glactar leis ag an tráth seo gur antoiscigh Ioslámacha atá sna fir a rinne na dúnmharaithe. Beidh orainn ár ndícheall a dhéanamh chun dul in iomaíocht le heacnamaíochtaí móra an domhain ach tá an talann againn. Agus tá suíomh iontach againn anseo in iarthar na hEorpa. Feicimíd fás in eacnamaíocht na tíre arís anois. “I ndiaidh a chéile a thógtar na caisleáin,” a deir an seanfhocal. Ón duine aonair ar an tsráid go dtí príomhairí an domhain, is léir go bhfuil dualgas ar gach duine a chion a dhéanamh. 27

Bandon Tuition Centre

Más maith is mithid. Tá rátá dífhostaíochta fós saghas ard againn, agus bheadh sé i bhfad níos airde ach tá níos mó ná 170,000 (céad seachtó mile) daoine idir sé bliana déag agus cúig bliana is fiche imithe ar imirce. Is ábhar mór imní é seo.

Córas Sláinte

Sa bhaile tá praghas na dtithe ag ardú arís. An bhfoghlaimeoimid riamh? Thóg a lán daoine óga morgáistí 100% amach roimh 2008 agus má chailleann siad a bpostanna ní bheidh siad in ann na morgáistí a aisíoc. Tá sé ag tarlú anois os comhair na cúirte agus tógann na bainc a dtithe. Is scannalach an rud é, i mo thuairim. Tá an-chuid fadhbanna sa lá atá inniu ann ag baint le cúrsaí sláinte na tíre. Cloisimid go minic ar an nuacht faoi scéal scannalach éigean mar gheall ar othair ag fanacht ar shínteáin sa Roinn Timpiste agus Éigeandála ar feadh seachtaine nó go bhfuil an ráta ailse sa tír seo an-ard i gcomparáid le tíortha eile. Dealraíonn sé go bhfuil cúrsaí ag dul in olcas.

Bochtanas sa tríú domhain.

Nuair a fhéachfá ar an tríú domhain, bheadh náire ort. Ní bhíonn sna tíortha neamhfhorbartha uaireanta ach an fhulaingt, an t-ocras, an tart, an drochshláinte agus ar deireadh, is oth liom a rá, an bás anabaí (premature). Ba chóir dúinn cabhair níos fearr a thabhairt dóibh. An dtarlóidh sé choíche? Is maith an scéalaí an aimsir.

Cúrsaí Polaitíochta

Cúrsaí Reathe Faigheann polaiteoirí a n-údarás díreach ó mhuintir na tíre. Tá sé de dhualgas orthú 28 © Ciarán Collins 2016

Bandon Tuition Centre

Táillí Uisce

Cúrsaí Reatha agus polaiteoirí

Bandon Tuition Centre

oibriú ar a son, agus ní ar mhaithe leo féin. Is dócha go bhfuil gach duine ar aon intinn faoin gceist seo –gur rud an-tábhachtach é an córas polaitíochta. Níl aon chóras eile atá níos láidre ná an daonlathas. Is bunchloch é d’ár sochaí. Ach ag an am chéanna ceadaíonn sé saint, mímhacántacht agus caimiléireacht uaireanta. Is léir nach raibh daoine áirithe ró-shásta leis na táillí uisce. Ní chloisfeá faic fúthu a thuilleadh. Is é Leo Varadkar an Taoiseach. Is é an céad Taoiseach aerach agus is maith an rud é do dhaoine óga aeracha i mo thuairim. Ach deir daoine áirithe nach ndéanann sé go leor do dhaoine bochta. Níor tháinig aon tromlach soiléir as an oll-todhchán anuraidh. Ach tá sé tábhachtach don tír go mbeadh rialtas socraithe, láidir againn, i mo thuairim féin. Tá Fine Gael ann le teachtaí dála neamhspleácha. Tá an rialtas ag brath ar Fhianna Fáil ón taobh eile den teach. Tá an córas ag feidhmiú I láthair na huaire ach ní bheadh fhois agat cá fhad a leanfadh sé. Comhrialtas –coalition government Rialtas ilpháirtitheach Tá súil agam go réiteoidh siad go léir a gcuid fadhbanna ar ár son. Más maith is mithid.

Cúrsaí polaitíochta idirnáisiúnta

Donald Trump

Bandon Tuition Centre

Níl cúrsaí polaitíochta idirnáisiúnta ró-shocraithe i láthair na huaire ó tharla Breatimeacht agus ó thainig Dónal Trump i gcumhacht mar Uachtarán na Stáit Aontaithe. Creidim féin go bhfuil taoide an chiníocais ag dul timpeall na cruinne faoi láthair. Tá uachtarán ag cur faoi sa Teach Bán anois nár toghadh riamh mar ionadaí polaitiúil. Nár ghlac páirt riamh i ndíospóireacht pharlaiminte. Nár mhol seift pholaitiúil thomhaiste riamh. Nár dhréachtaigh bille ná polasaí riamh. Nach raibh freagrach riamh as roinn nó eagraíocht stáit. Nach bhfuil taithí aige ar aimsiú comhréitigh. Nách léann leabhair. Fiú má fhágtar na drochthréithe atá ann mar dhuine I dTrump, (na rachtanna feirge, an bhulaíocht, an drochmheas ar mhná srl) as an áireamh, is léir an fáth gur chuir a theacht i gcumhacht imní ar dhaoine ar fud an domhain. Is léir freisin an chontúirt, mar shampla, dá rachadh a fhearg ó smacht agus é ag déileáil le bagairt núicléach ón gCóiré Thuaidh. Ginmhilleadh

Na Teifigh

De réir dealramh ní chreideann sé gur chóir go mbeadh preas neamhspleách, saor ann in aon chor. Tá sé I gcónaí ag troid leis an New York Times agus CNN. “Fake News” a thugann sé orthu. Bíonn sé san-mhaslach ar Twitter i gconaí freisin. Is fuath liom a smaoineamh faoin mball idir Meiriceá agus Meicsiceo freisin. Deir sé go n-íocfaigh na Meicsicigh as. Tá sé chomh aineolach i gcomparáid le Barack Obama. Tá se frithbhanda ina dearcadh I leith mná. Ní léiríonn aon mheas ar mhná. Tugann sé seo teachtaireacht dainséarach d’fhir óg, i mo thuairim.

Bandon Tuition Centre

Tá ginmhilleadh in aghaidh an dlí in Éirinn. Níl m’aigne féin déanta suas agam faoi fós ach creidim gur chóir go mbeadh úinéaracht ag mná ar a gcoirp féin. Ba chóir go mbeadh an rogha ag an mbean aonair. Cloisimid go minic ar an nuacht faoi scéal scannalach éigean mar gheall ar dhaoine ón tSiria a bádh ina n-iarrachtaí an fharraige a thrasnú. Chonaiceamar uilig an pictúir uafásach de chorp buachaill beag Síreach a bádh amach ó chósta an Tuirc. Aylan Kurdi arbh ainm dó. Thug a theaghlach aghaidh ar an nGréig chun ealú ón bhforéigean sa tSiria; turas farraige dainséarach. Ach faraor, chríochnaigh an turas sin le bás an pháiste, a dheartháir agus a mháithair. Nuair a chonaic an saol mór an íomhá sin dhúisigh siad. Thuig gach duine go gcaithfí rud éigin a dhéanamh. Mar Éireannach agus mar Eorpach creidim gur féidir linn aire a thabhairt do na daoine bochta seo. Tá tithe saoire ag an-chuid daoine sa tír seo. Bheadh an-chuid daoine sásta seomra a thabhairt do dhuine ar feadh tamaill ina dtithe féin. Tá eastáit folamha timpeall na tíre ón ngéarchéim eacnamaíochta. Tá dóthain spáis ann do mílte.

Bandon Tuition Centre