Pages from natuurlyk toverboek iii iv decremps

« " • • > . ' ' > : > ; ; - * . v \ • • • ; . . - •

ï

"

:

'

•

^

.

;

;

:

>

.

'

:

<

•

'

:

'

"

•

•

'

•

-

;

'

:

•

•

.

'

.

'

•

•

.

*

ï

'

* •

•

»

•

.

.

«

•

•

•

»

-

•

,

•

.

•

•

.

"

•

-

.

•

.

.

•

•

.

.

.

.

"

•

•

*

•

.

'

.

•

'

•

.

'

•

'

.

•

*

•

•

•

•

•

'

'

"

*

•

.

•

•

•'..•;

.

•

'

•

•

'

-

•

'

•

:

.

.

•

« • • . ' • • • • . . - •

*

:

^

.

'

•

•

•

V

•

:

•

•

• •

•

.

•

.

.

.

*

"

•

.

*

.

;

.

•

:

-

•

•

'

:

, : • . - . • •

*

•

:

•

"

•

-

!

.

•

-

•

•

•

.

•

•

.

•

;

.

.

•

.

•

'

•

•

*

•

.

•

"

.

'

.

•

•

'

•

•

•

.

• "

.

•

•

'

.

*

.

•

'

'

.

>

<

.

: :

- «

„

-

,

•

:

.

'

•

.

••

• " • > • • . .

•

.

*

.

•

'

-

•

•

•

•

'

. .

i

.

-

*

•

-

•

.

,

r

.

'

.

>

:

-

V

•

.

,

.

-

-

•

•

•

>

:

•

'

:

•

:

'

•

v

•

.

*

•

•

•

-

•

*

•

•

£

-

.

.

•

•

.

.

.

.

•

.

.

>

,

%

•

.

'

*

•

.

•

•

.

v

,

-

•

•

v

*

.

•

•

'

•

v

•

:

'

;

*

.

•

-

.

-

•

-

:

.

.

-

•

•

.

•

•

•

%

:

: • , ••;;vV.-v:t.;-t» :

•••'••>;-:'•"••.'••"•"• V ' * ' » - • • •••••• - * r - -:;'.; : t v . ^

.

.

.

•

•

•

•

'

• '•' '* "•

"

'

T

'

'

.

-

•

- '.

'

'

•

^

•

-

v

/

-

,

,

' .' "

.JL'.

• • • • • -

• '

.

•

r . '

'

-

.

•

•

,

•

"

•

ï

: . • • . . • . • _ • •

."•••• ^ ^ i - i -

1

. ' * v . . ' < - * • . • • • ; • • • :

• - • > ' - : - . ? : • . . • ; • • ? •

• • • • • • i . \

• • •

•

•i.

>

-

.

'

• ' • - • • • . , : > * • • • • ' • • . • ? • • • * .

^ - -

'

•

.

•

_

•

• • " * " •

'

• ; • > • -•

•

-

" .

-

•

..••.."

•

«.• -

•

•

•

• '

V

v

- . - .

»

•

•

•.

•

:

1

.

-

•

•

:-

'

• • - . . ' „ .

!

:

•

•

•

,• •

•

:

!

71•*•>-: •*"•

•'•:••'

: ' . ' - i ( \ . . • • ' • ' • • - • ; • • ' > .•••"'£':•''•••• • : . • - » * - *

,..v •

.

•

•

•

.

•

.

•

•

.

••••

•

•

-

• • « . . ' .

."

.

•

• ; •

•

-'•••

-

.

' • •

• • •

•

'

•

«

.

.

*

:

. - • ; . . • • . • . . • . . • • •

: ' . • ' «

:

r

.

/

'

'

.

.

•

•

•

..

''•'•••

>

*

•

- . »

••.--

• . • " . • : • .

. . - • : . • • . - • . - . • • • •

• • • ' • .

•

:

•

'

'

*

"

•

'

.

••

•

•

•

•

' * ?

*

NATUURLYK

TOVERBOEK, BEHELZENDE DE

VERBAAZENDSTE GEHEIMEN V A N

NATUUR EN KONST, 'OPGEHELDERD

MET PLAATEN,

DERDE EN VIERDE DEEL.

TB AMSTERDAM EN HARLINGEN, BT

ALLART EN VAN DER PLAATS. 端 D c C x c i;

NATUURLTK

TOVERBOEK , Behelzende

DE VERBAAZENDSTE GEHEIMEN VAN NATUUR EN KONST. Over de Ekctrkiteit of' Barnfieenskracht ,en de Komt' {lukken, welke door middel daarvan kun/ten worden verricht.

E E R S T E -

H O O F D S T U K .

Qvtr de algemeene eigenfchappen der 1

Electriciteit.

i s 'er in de geheele Natuur iets te vinden, dat den fchroomelyken naam van Toverye eenigzins ichynt te verdienen , zo zyn 't onwederfpreekelyk 9 by onkundigen , de verfchynfelen der Electriciteit , d i e , na dat zy , in 't begin deezer eeuw, alleffgskens waren ontdekt , met zo groot ecne fnelheid zyn verbeterd en vermenigvuldigd , dat men over een' zo onbegrypelyken voortgang der menfchelyke vermogens , ten deezen opzigte , verllomd moet ftaan.

De eerfle zaaden onzer Ă&#x2C6;lectrieke kundigheden vinJu. DEEL. fc

i ~

N A T U U ft L Y K

den wy in de Schriften van Theopbrastus, die ongfc<* veer drie honderd jaaren voor de geboorte onzes Hee* ren bloeide, en hier omtrent aantekende, dat de Barnfteen en het Lyncurium ( het hedendaagfche Tourmalin ) het vermogen bezaten om iigte lichaamen aan te trekken. Vyftien honderd jaaren laater ontdekte W .

Gilbert,dat deeze eigenfchap aan meer andere lichaamen gemeen was. Na hem werkten Baco, Boyle, Gueri* k e , Newton, en wsl inzonderheid HavvksbcĂŞ , met goed gevolg over deeze floffe , zo dat zy aan het gewreeven glas licht, gedruisch, aantrekkings- enterugftootingskracht ontdekten: welke eigenfehappen echter in een veel klaarder licht werden gefield door den fchranderen Grey, op wiens voetltappen de Natuur-onderzoekers met onvermoeiden yver voortgingen. Het geen ten gevolge had veele fraaje ontdekkingen, en wel inzonderheid die van de Leidfche flesch , door den fchranderen P. Musfchenbroek, op eene toevallige wyz e , in 't jaar 1746,te voorfchyn gebragt. Deeze fraaje ontdekking trok de aandacht aller Wysgeeren tot zich, en fchoon de kennisfe der Electriciteit meerendeels , nu reeds veertig jaaren lang , tot eene verlustiging voor de Wysgeeren en de liefhebbers der Natuurlyke Toverkunde heeft gediend, gelyk by de eerde ontdekking van 't buskruid, insgelyks omtrent hetzelve plaats greep, heeft het echter de Voorzienigheid behaagd, dezelve tot twee zeer nuttige einden te doon dienen: te weeteu zo tot ontdekking van den aard des donders en deszelfs afleiding van onze gebouwen, als tot een voortreffelyk geneesmiddel in veelerhande kwaaien.

Ten opzigte der jElectricitcit vcrdeelen zich de lichaamen

T O V E R B O E K ,

a

.haamenin twee aanzienelyke hoofdklasfen, naamelyk in .die van uit zich zelven Electrieke , of Jdeoeïectrifcèe9 en van uit zich zelven niet Electrieke , of Anekqtrifcbe lichaamen; welker eerfte die cigcnfchap hebben, dat zy door wryving in zich het Eléctrisch vuur met alle deszelfs eigenfchappen doen te voorfchyn komen; tervvyl dit vuur door geenerleije wryving ( ten minfle niet dan door eene zeer byzondere handgreep ) in de andere kan worden te voorfchyn gebragt.

Nog zyn dezelfde lichaamen van elkanderen onder•fcheiden door eene andere zeer aanmerkenswaardige eigenfchap, daar in beftaande, dat de eerftgemelde het Eléctrisch vuur in zynen loop fluiten, en niet tot de nabuurige plaatfen overbrengen; tervvyl de andere dceze vloeiftoffe, in de eerstgenoemde door wryvinge verwekt , greetig opflurpen, en met eene onbegrypclyke fnelheid naar den verften afftand weg voeren, indien zy daar in niet door een uit zich zelven Electriek lichaam, worden verhinderd. Wil men derhalven een lichaam, der laatfte klasfe Electriek doen worden, zo moet men hetzelve, door middel van een der eerstgeinelde, van alle andere nabuurige aficheiden. Hierom draagen de laaatstgenoende lichaamen ook den naam van Leiders ( Condiictorcs ) terwyl de werkdaad, waar door men zodanig een lichaam van andere niet Electrieke af« fcheidt, Izokring wordt genoemd.

De ondervinding heeft inmiddels geleerd, dat 'er geene lichaamen worden gevonden , die als volkomen £lectrieke, of daar tegen over gefielde leidende lic» .haamen , behooren befchouwd te worden; waar uit on« «nderea dit ongemak ontftaatP dat het zeer be-

A a •

2\vaarlyk