Uimhir
SRÁID FHEARCHAIR
OÍCHE OSCAILTE | LÁRIONAD GAEILGE ÁTHA CLIATH Ar chothaigh sé seo naimhdeas don Fhraincis ionam? Níor chothaigh. An bhfuil "fuath" agam don Fhraincis anois agus don chuid eile de mo shaol? Níl. Agus is áiféiseach an smaoineamh é fiú, níl ann ach teanga. Rud eile a luaitear sa díospóireacht faoi "compulsory Irish" ná nach ndéanann daltaí gearán faoi stádas éigeantach Béarla agus Mata ar scoil. An freagra ar seo ná go bhfuil gá le Béarla agus Mata sa saol mór agus níl le Gaeilge. An rud a léiríonn sé seo go bhfuil an díospóireacht faoi "compulsory Irish" imithe ar seachrán go hiomlán. Ní dhiúltaíonn daltaí ábhar de bharr go bhfuil sé éigeantach, diúltaíonn siad dó de bharr nach bhfeiceann siad cúis mhaith chun é a staidéar nó go bhfuil cúis níos doimhne acu é a dhiúltú. Ó thaobh úsáideacht na Gaeilge, tá go leor ábhar ar scoil, ar nós filíochta nó ailgéabair, nach bhfuil mórán úsáideachta ag baint leo sa saol d'fhormhór na ndaltaí scoile, ach is cosúil gurb é an Ghaeilge an t-aon cheann a cháintear go rialta. An rud is measa a d'fhéadfá a rá faoi "compulsory Irish" ná gur chothaigh sé naimhdeas i leith na Gaeilge i measc daltaí a bhí neodrach faoin nGaeilge sa chéad dul síos, ach bheadh muid ag cur dallamullóg iomlán orainn féin dá gceapadh muid gur thosaigh naimhdeas don Ghaeilge i measc daltaí scoile na hÉireann nuair a bronnadh stádas éigeantach ar an nGaeilge. Bhí mé ag éisteacht le taifead de chainteoir dúchais Ghaeilge le déanaí ag déanamh cur síos ar an magadh a d'fhulaing sí de bharr nach raibh ach Gaeilge aici nuair a thosaigh sí ar scoil agus í cúig bhliana d'aois. B'as Tír Eoghain don bhean, Máire McDaid, agus rinneadh an taifead in 1931 nuair a bhí sí 67 bhliain d'aois. Léiríonn sé seo go raibh daltaí ag diúltú na Gaeilge chomh fada siar le 1869, blianta fada sular múineadh é i scoileanna, gan trácht ar í a bheith ina hábhar éigeantach. In 1845 scríobh Thomas Davis gur shíl an meánaicme in Éirinn gur “sign of vulgarity” a bhí ann Gaeilge a labhairt agus in 1896 dúirt Dúbhghlas de hÍde “that it is considered a disgrace in most Irish cities to speak Irish.” Thuairisc Coimisiún na Gaeltachta an méid seo faoin nGaeilge in 1926: “The educated were ignorant of it; and they protected their position by affecting to despise it, or often despising it with conviction.” Seo daoine dar ndóigh a chuaigh tríd an gcóras oideachais nuair nach raibh an Ghaeilge éigeantach, ach bhí déistin acu don Ghaeilge, roinnt acu “with conviction”. An rud a léiríonn sé seo ná go raibh naimhdeas don Ghaeilge sa phobal roimh bhunú an Stáit agus a chóras oideachais. Ach tugtar le fios dúinn gur imigh an naimhdeas forleathan a bhí ann don Ghaeilge roimh neamhspleáchas, gur imigh sé as radharc ag pointe éigin ach gur tháinig sé ar ais in aon ghluaiseacht mhín amháin mar naimhdeas don Ghaeilge de bharr go raibh sí éigeantach ar scoil. É sin nó níor imigh an naimhdeas ar chor ar bith, fuair sé leithscéal níos inghlactha chun é a mhíniú, agus tá páistí scoile in 2010 ag diúltú don Ghaeilge de bharr na gcúiseanna céanna is a AG DÉILEÁIL LE FRITHGHAELACHAS Colm Ó Broin (2010)