«Αναποδογεννημένος» - Κριτικές & Σχόλια by Χρήστος Χρηστίδης

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ

ΑΝΑΠΟΔΟΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟΥ

Κριτικές & Σχόλια

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Περιοδικό «Εντευκτήριο», τχ. 111. . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Λίζυ Τσιριμώκου, «The Books’ Journal», τχ. 74. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Μαρία Στασινοπούλου, Περιοδικό «Εντευκτήριο», τχ. 110. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Λίνα Πανταλέων, «Η Καθημερινή» / «Τέχνες και Γράμματα». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Άκης Παπαντώνης, «Εφημερίδα των Συντακτών». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Γιάννης Μπασκόζος, Εφημερίδα «Επενδυτής». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Θανάσης Νιάρχος, Εφημερίδα «Τα Νέα» / «Βιβλιοδρόμιο». . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Τέλλος Φίλης, Parallaxi.gr, Αύγουστος 2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Άγης Αθανασιάδης, «Librofilo». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Γιάννης Βαϊτσαράς, www.oanagnostis.gr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Κλεοπάτρα Λυμπέρη, www.poeticanet.gr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Αχιλλέας Κυριακίδης, Facebook. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Ευγενία Μπογιάνου, Εφημερίδα «Αυγή», 24 Ιουλίου 2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Αριστοτέλης Σαΐνης, «Εφημερίδα των Συντακτών» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Περιοδικό «Εντευκτήριο», τχ. 111

ΒιΒλιο

κριτικές & παρουσιάσεις Βαγγελησ ΧατζηΒασιλειου

ιστορία ενός φετίχ Χρήστος Χρηστίδης. Αναποδογεννημένος: Νουβέλα. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 87 σελ.

Είναι ένα φαινόμενο που το παρατηρώ όλο και πιο συχνά τον τελευταίο καιρό: συγγραφείς που κάνουν το ντεμπούτο τους με σύντομα, χωρίς ειδολογικό πρόσημο, πεζά, τα οποία, όντας γραμμένα κατ’ οικονομίαν, διεκδικούν μετά λόγου γνώσεως την προσοχή μας. Αν όμως ξύσει κανείς την επιφάνεια, ψάχνοντας κάτι περισσότερο από την επιμελημένη μορφή, είναι πιθανόν να αρχίσουν οι υποψίες. Είμαστε σε θέση να εμπιστευτούμε τέτοια κείμενα ως προπομπούς ενός πιο στέρεου μέλλοντος ή έστω (για να περιοριστούμε στα του παρόντος) ως τεκμήρια μιας οργανικής λογοτεχνικής σύνθεσης; Τα ερωτήματα παραμένουν μετέωρα, διότι στην πραγματικότητα δεν μπορεί να απαντηθούν. Ποιος θα διακινδυνεύσει απαντήσεις επί τη βάσει ενός και μοναδικού συγγραφικού δείγματος, στο πλαίσιο μιας παραγωγής (εννοώ πάντοτε την παραγωγή των πρωτοεμφανιζόμενων) η οποία αυξάνει με σταθερούς ρυθμούς; O Αναποδογεννημένος του Χρήστου Χρηστίδη μένει ευθύς εξαρχής έξω από τον προηγούμενο κύκλο υποψιών. Το βιβλίο αποτελείται από 78 μονοσέλιδα πεζά, που, παρά την αυτονομία τους, συνιστούν μέρη ενός αδιάσπαστου συνόλου, εκβάλλοντας σε μιαν ενιαία ιστορία ζωής, για την οποία εύστοχα ο [ 100 ]�

συγγραφέας επιλέγει τον χαρακτηρισμό «αφήγημα». Πρωταγωνιστής σε όλα τα κείμενα του βιβλίου είναι ο Νικηφόρος, που ανατρέχει ανάκατα άλλοτε στα παιδικά και στα εφηβικά του χρόνια κι άλλοτε σε κατοπινές φάσεις του βίου του, ανακαλώντας ό,τι κατά κανόνα ανακαλούν οι προσωπικές αναμνήσεις: επεισόδια από το οικογενειακό περιβάλλον, στο οποίο εύλογα κυριαρχούν τα πρόσωπα των γονιών· στιγμιότυπα από το σχολείο και από τα παιδικά παιχνίδια· κομμάτια από έρωτες· ενήλικες ή ανήλικες φάσεις από τις επαφές με φίλους· εικόνες από το επαγγελματικό στάδιο. Κι αν όλα αυτά μοιάζουν στην αρχή κάπως ρευστά και ασυντόνιστα, γρήγορα καταλαβαίνουμε πως πλέκονται γύρω από έναν γερό κορμό, που δεν είναι άλλος από τον χαρακτήρα του πρωταγωνιστή ― έναν χαρακτήρα που, μετακινούμενος μέσα στον χρόνο, δεν θα απομακρυνθεί ούτε κατ’ ελάχιστον από τα στοιχεία τα οποία τον προσδιόρισαν ως παιδί. Εκείνο που πρωτίστως τρέφει και δονεί τον χαρακτήρα του Νικηφόρου είναι η σεξουαλικότητά του. Θαυμαστής των ωραίων γυναικών (πρώτη σέρνει εδώ τον χορό η μάνα του, με την εκθαμβωτική ομορφιά και τη διακριτική, πλην τόσο ζωντανή, φιλαρέσκειά της), ο Νικηφόρος θα προσηλωθεί από πολύ νωρίς σε ένα φετίχ το οποίο θα υπηρετήσει πιστά σε ολόκληρη τη ζωή του: στη λατρεία για τα γυναικεία πόδια, που ξεκινάει από τους μηρούς για να καταλήξει στις γάμπες και στα σπέλματα. Είναι μια σωματική γεωγραφία για την οποία ο Νικηφόρος θα κάνει κάτι πολύ παραπάνω από το να την τιμήσει

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Περιοδικό «Εντευκτήριο», τχ. 111 με τον νου και την αισθήσεις του: θα της αφοσιωθεί επαγγελματικά, αποκτώντας ένα μαγαζί γυναικείων υποδημάτων. Το φετίχ είναι ένα πάθος για τη λεπτομέρεια και ο Χρηστίδης ξέρει πώς να προσφέρει στη λεπτομέρεια, τον χώρο που θα της επιτρέψει να ξεδιπλωθεί και να αναπνεύσει με όλη της τη δύναμη ― με πολλαπλά close up, με μακρινά πλάνα που θα βάλουν στο κάδρο και άλλες λεπτομέρειες, με εμμονικές επαναλήψεις που θα υπενθυμίσουν τι εστί φετίχ, όπως και με μιαν έντονα αισθησιακή γλώσσα που δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ την παραμικρή ευκολία, που δεν θα λειτουργήσει ποτέ ως θέαμα προς κατανάλωση: Κάθεστε όλοι μαζί στο τραπέζι. Σου φαίνεται ατέλειωτος ο χρόνος μέχρι να έρθει η στιγμή να σερβίρει η μητέρα το αχνιστό γιουβέτσι, να ανάψει η κουβέντα για τα πολιτικά και να συρθείς στον υποτραπέζιο παράδεισό σου. Προσπερνάς άφοβα τις φιδίσιες γόβες της θείας Μαίρης, τα κροκοδειλίσια μποτίνια του θείου Πέτρου, και φτάνεις ξαναμμένος στις σαγιονάρες της Αδελίνας. Μαγεύεσαι από την μπρούντζινη καμπύλη του πέλματος και από το δέρμα που ροδίζει ανάμεσα στα δάχτυλα με τα βερμιγιόν νύχια. Σύμφωνοι, αλλά κανένα φετίχ, αν θέλει να είναι πράγματι φετίχ, δεν ανακαλείται εν κενώ. Κάποιος λόγος πρέπει να υπάρχει που έχει μετατραπεί σε αντικείμενο της μνήμης (μαζί με όσα το συνοδεύουν) αντί να συνεχίσει ανυποχώρητα την αναπαραγωγή του (τα φετίχ δεν είναι ούτε παροδικά ούτε τυχαία). Από ποια ακριβώς θέση λοιπόν ανακαλεί ο Νικηφόρος τoν ποδολαγνικό του κόσμο; Από ποια θέση οφείλει να τον ανακαλέσει έτσι ώστε να μη διολισθήσει σε μιαν άνευρη, μνημονική καθήλωση, που θα εγείρει αυτομάτως τις λογοτεχνικές υποψίες για τις οποίες έκανα λόγο προεισαγωγικά;

Η μνήμη του Νικηφόρου είναι πράγματι καθηλωμένη, αλλά ο Χρηστίδης φροντίζει να της εξασφαλίσει πλήρη δραματουργική υποστήριξη. Η θέση από την οποία μιλάει ο πρωταγωνιστής είναι η γεροντική ηλικία ― και μάλιστα μια δύσκολη γεροντική ηλικία, εγκλωβισμένη στον στενόχωρο περίγυρο του γηροκομείου και φορτωμένη με διάφορα προβλήματα υγείας, που έχουν μετατρέψει τον άλλοτε σφριγηλό ποδολάγνο, ο οποίος κράτησε επί δεκαετίες ανοιχτό το μαγαζί-φετίχ του, σε σωστό ερείπιο: σ’ έναν υπό προοδευτική κατάρρευση οργανισμό, που βλέπει το φάσμα του θανάτου να έρχεται κάθε μέρα και πιο κοντά του. Στο σημείο αυτό θα ξεχωρίσουμε το κεντρικό αφηγηματικό στρατήγημα του Χρηστίδη. O Νικηφόρος του γηροκομείου δεν ανακαλεί απλώς το παρελθόν του ― μπαίνει εξ ολοκλήρου στις παραστάσεις του και γίνεται ένα μαζί του. Η ποδολαγνεία, οι παιδικοί φίλοι, οι γονείς, οι οικογενειακές συγκεντρώσεις και οι βραχύβιοι έρωτες, καταλαμβάνουν το παρόν (ζωντανεύουν σαν μια καινούργια πραγματικότητα στο εσωτερικό του), καταργώντας τα σύνορα του χρόνου. Έτσι, τα περισσότερα κείμενα του Αναποδογεννημένου είναι σαν ένας τόπος με δύο πύλες: το παρελθόν βρίσκει ξαφνικά έναν τρόπο για να εγκατασταθεί στο παρόν την ώρα που το παρόν ανοίγει, το ίδιο ξαφνικά, μιαν είσοδο για να μετακομίσει στο παρελθόν. Βιβλίο άρτιας αρχιτεκτονικής, ο Αναποδογεννημένος μάς συστήνει έναν ήδη ώριμο και ολοκληρωμένο συγγραφέα, αποδεικνύοντας ότι τα ηλικιακά όρια για μιαν έγκριτη πρώτη εμφάνιση είναι απολύτως συμβατικά: ο Χρηστίδης έχει γεννηθεί το 1953 και τίποτε δεν τον εμποδίζει να συνεχίσει και με επόμενους γόνιμους καρπούς τη μόλις αρχινισμένη πορεία του. [ 101 ]�

Λίζυ Τσιριμώκου, «The Books’ Journal», τχ. 74

Μαρία Στασινοπούλου, Περιοδικό «Εντευκτήριο», τχ. 110

Μαρια ΣταΣινοπουλου

«Με τη γύμνια της επιθυμίας και του θανάτου» Χρήστος Χρηστίδης, Αναποδογεννημένος: Αφήγημα. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Εντευκτηρίου 2016, 86 σελ.

«“Σήκω, Νικηφόρε, να πάμε σπίτι στη Σινασσό, στην Καππαδοκία.” “Τι λες, πατέρα; Εκεί δεν πάει ούτε πλοίο ούτε αεροπλάνο.” “Πάει η μνήμη” σού λέει με σφραγισμένα χείλη. Έξι χρόνια μακαρίτης ― στον ύπνο σου όμως σουλατσάρει καμαρωτός καμαρωτός.» Εβδομήντα οκτώ μονοσέλιδα αφηγήματα, από τέσσερις αράδες τα μικρότερα μέχρι μία πλήρης σελίδα τα μεγαλύτερα, συγκροτούν το πρώτο πεζογραφικό βιβλίο του 63χρονου Χρήστου Χρηστίδη. Σε δευτεροπρόσωπη εις εαυτόν αφήγηση, ο ηλικιωμένος κ. Νικηφόρος, που μένει σε οίκο ευγηρίας, υπομένει, περιμένει κάποια στιγμή τον θάνατο και αναπολεί τα περασμένα ή ταράζεται από αυτά. Το μακρινό χθες και το κοντινό τώρα∙ η μνήμη ισχυρή ή ασθενής και η ζεστή καθημερινότητα. Η γεροντική υπερμνησία που θυμάται με κάθε λεπτομέρεια τα παλιά και η γερασμένη πραγματικότητα που σε προσγειώνει. Oι ξέφρενες φαντασιώσεις του παιδιού παράλληλα προς την απέλπιδα αίσθηση του ηλικιωμένου. Μνήμη που ανθίζει και μνήμη που συρρικνώνεται∙ μνήμη που γεννά χαμόγελα ή στυφές γεύσεις. Μία αρθρωτή, μυθοπλαστικά δουλεμένη, βιογραφία για τη ζωή των παιδιών που πέρασαν εφηβεία στη δεκαετία του ’60. Θέμα του κεντρικό, η κλιμακωτή συνειδητοποίηση των γηρατειών με παλιμπαιδισμούς και ξεμωράματα. Άλλοτε σαν όνειρο και άλλοτε σαν ενσυναίσθητη

ανάμνηση. Γέροι ετοιμοθάνατοι που αρνούνται να φάνε και, την ώρα του δικού τους αγγελοκρούσματος, κουβαλάνε τους πεθαμένους στο δωμάτιο. Ενδιαφέρουσα ενδοσκόπηση της ηλικίας στην οποία ο άνθρωπος «γίνεται πατέρας του πατέρα του», αλλά το ίδιο ενδιαφέρουσες και οι ψυχαναλυτικού τύπου βυθοσκοπήσεις στην παιδική ηλικία. Πρόσωπα που πρωταγωνιστούν, ο πατέρας, η μητέρα και ο παιδικός φίλος Αναστάσης που «τον φωνάζουνε Βάτραχο στο σχολείο, για τις φαρδιές διχάλες στα δάχτυλα των ποδιών του». Ύμνος στη φιλία οι σελίδες οι αναφερόμενες στον Αναστάση, ισόβια νεκρό πια φίλο. Η γραφή του Χρηστίδη, οπτική και απτική συγχρόνως, ξέρει να σταματά όπου χρειάζεται και να φωτίζει με αδρές πινελιές τα πλάνα. Μια ιδιαίτερη εμμονή στα πόδια και δη τα γυναικεία. Oι μεταξωτές κάλτσες με ραφή μετεξελίσσονται σε νάιλον καλσόν. Φετίχ τα παπούτσια, αναφέρονται στα περισσότερα κείμενα. Σανδάλια, πέδιλα, γόβες, σκαρπίνια, συλλειτουργούν με μηρούς, γάμπες, αστραγάλους, πατούσες. «Φετιχιστής επιτηδευματίας» εξάλλου αυτοχαρακτηρίζεται ο ίδιος, όταν, τελειώνοντας το πανεπιστήμιο, καταχωρίστηκε ως έμπορος γυναικείων υποδημάτων. Μία άλλη ιδιαιτερότητα, παιδιόθεν, είναι η έλξη-άπωση με τα ζώα, και δη τα έντομα, που διακρίνει τη συμπεριφορά του Νικηφόρου. Γραμμένα «με τη γύμνια της επιθυμίας και του θανάτου», τα κείμενα του Χρηστίδη οδηγούνται λυτρωτικά στο τέλος του ήρωά τους. Πόσο ωραία επέρχεται αυτό το τέλος στο καταληκτικό αφήγημα: «Χτες πέθανα κι εγώ. Συνάντησα τον πατέρα και τη μητέρα μαζί. Είχαν γίνει ένα. Μπήκα μέσα στη μητέρα, να μην πιάνουμε πολύ χώρο, αφού οι άνθρωποι ήταν πολλοί και όλα είχαν ειπωθεί. Είναι όμορφα εδώ, ο κόσμος άνω κάτω και―».

[ 141 ]�

Λίνα Πανταλέων, «Η Καθημερινή» / «Τέχνες και Γράμματα»

Άκης Παπαντώνης, «Εφημερίδα των Συντακτών»

Γιάννης Μπασκόζος, Εφημερίδα «Επενδυτής»

Θανάσης Νιάρχος, Εφημερίδα «Τα Νέα» / «Βιβλιοδρόμιο»

Τέλλος Φίλης, Parallaxi.gr, Αύγουστος 2016

Μη φοβάσαι το μελάνι του τόπου σου Από Τέλλος Φίλης - August 30, 2016

«Μη φοβάσαι το μελάνι του τόπου»* Χρήστου Χρηστίδη, Αναποδογεννημένος: Αφήγημα. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Εντευκτηρίου 2016, 87 σελ.

Τι είναι λογοτεχνία σε έναν κόσμο στον οποίο όλα έχουν ειπωθεί από την καλή κι από την ανάποδη; Μα τι άλλο από την επιστροφή στη γενέθλια μήτρα με τις πιο απλές λέξεις, λέξεις που στάζουν υπολείμματα μνήμης, σαν μετά από μια μετατραυματική περίοδο οπότε όλα τακτοποιούνται μέσα μας με έναν τρόπο όπου το σημαντικό μπλέκεται με το ασήμαντο, ώστε, με τον πιο περίτεχνα μονταρισμένο χρονικό προσδιορισμό, η αρχή να είναι το τέλος, το ίσιο να είναι το ανάποδο του χρόνου που κύλησε και η πραγματική αναζήτηση να είναι το ατρόμητο σάλτο από την επιφάνεια του ρεαλισμού στο απύθμενο βάθος του ονείρου. Με το πρώτο του μικρό αφήγημα, μόλις 87 σελίδων και 78 κεφαλαίων, ο Χρήστος Χρηστίδης καταφέρνει να μετατρέψει σε λόγο την άναρχη δομή του φαντασιακού, ξύνοντας με επιμέλεια κι αξιοθαύμαστη αυτοτέλεια τα τοιχώματα του ασυνειδήτου του αφηγηματικού υποκειμένου, χωρίς φόβο ή ενοχή, σαν ένα παιχνίδι του χρόνου με τα γεγονότα, με πρωταγωνιστή τον ίδιο και θέμα την ίδια του την ύπαρξη. Διαβάζοντας το αφήγημά του, με τον έντεχνα παραπλανητικό τίτλο Αναποδογεννημένος, διαπίστωσα πως με μια σχεδόν χειρουργική οικονομία, που μοιάζει να γίνεται αυτόματα αλλά που βεβαίως υποκρύπτει βασανιστική φροντίδα και πολύ κόπο από τη μεριά του συγγραφέα, καταφέρνει να οδηγήσει τον αναγνώστη στα πλέον μύχια ένστικτά του, σαν κάτι το αυτονόητο, δημιουργώντας ένα «εικονο-φαντασιακό» περιβάλλον, με την έννοια όπως εξελίχθηκε στα μεταγενέστερα χρόνια της ψυχανάλυσης, μέχρι να φτάσει στην τελική φάση του θανάτου, που είναι ακριβώς κι η στιγμή της γέννησης . Γιατί τι άλλο είναι το φαντασιακό παρά οι εικόνες, οι αυταπάτες που έχουμε, οι ψευδαισθήσεις, η σαγήνη που μας προκαλείται από αυτές ή από την έλλειψη τους… Όλα αυτά τελικά που αποτελούν τι άλλο; Το ασυνείδητο. Ο χρόνος για τον Χρηστίδη είναι οι λέξεις. Οι λέξεις του διαθέτουν τη βαρύτητα του χρονικού προσδιορισμού, δημιουργούν την ατμόσφαιρα μιας υποκειμενικής

Τέλλος Φίλης, Parallaxi.gr, Αύγουστος 2016 αυταπάτης που ο ίδιος λίγο αργότερα αποδομεί, μη σταματώντας να καταγράφει μια οδυνηρή ζωή, σαν ένα παιχνίδι της παιδικής ηλικίας. Να ωριμάζει και πάλι να χρησιμοποιεί τις λέξεις για να επανέλθει σε μια άλλη ηλικία, σε μια άλλη οπτική, όχι για να διδάξει αλλά για να κάνει κάτι πολύ πιο δύσκολο: να δείξει. Και γιατί αυτή η τόσο επίπονη για τον συγγραφέα και απολαυστικά επώδυνη για τον αναγνώστη διαδικασία είναι λογοτεχνία; Γιατί απλούστατα σε έναν κόσμο στον οποίο όλα έχουν ειπωθεί από την καλή κι από την ανάποδη απαιτείται η θανάτωση, μέχρι εξαφανίσεως, οποιουδήποτε χαρτογραφημένου συναισθήματος και το κοίταγμα στον καθρέφτη χωρίς παραμορφωτικά καλολογικά στοιχεία, παρά μόνο με τα υλικά της «αναζήτησης του χαμένου χρόνου». Ο Χρηστίδης καταφέρνει όλες μας οι αισθήσεις να λειτουργούν σαν σελιδοδείκτες σε ένα περιβάλλον τόσο εξωφρενικά ιδιωτικό ,που καθιστά τον Αναποδογεννημένο ένα ανάγνωσμα που αφορά τους πάντες, μια ρωμαλέα κατάθεση που περιμένει με σιγουριά τον σωστό χρόνο για να την ανακαλύψουμε όλοι. Να βυθιστούμε στο σύμπαν του, για να δούμε ίσως οι πιο τυχεροί το δικό μας σύμπαν να ενυπάρχει σε κάποιο από τα κεφάλαιά του, σαν μνήμη που προσπεράσαμε, σαν ζωή που δεν αφεθήκαμε να ζήσουμε. Σαν προφητεία αυτου που είμαστε κι αυτού που μας περιμένει όλους στο τέλος. * Φράση από το βιβλίο (σελ 48).

Άγης Αθανασιάδης, «Librofilo» Παρασκευή, Δεκεμβρίου 09, 2016

posted by Libroﬁlo at Παρασκευή, Δεκεμβρίου 09, 2016 | Permalink

Αναποδογεννημένος Ο “ΑΝΑΠΟΔΟΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ”, του Χρήστου Χρηστίδη (Αθήνα; 1953), (εκδ. Εντευκτηρίου, σελ.87) συνιστά άλλη µια απόδειξη της µαγείας της λογοτεχνίας, που έχει την ικανότητα συνεχώς να σε εκπλήσσει ευχάριστα, µε έργα/ δηµιουργίες που εµφανίζονται ξαφνικά και αναπάντεχα. Είναι η πρώτη εµφάνιση του συγγραφέα, ενός ανθρώπου που ασχολήθηκε (απ' ότι διαβάζω στο µικρό βιογραφικό του), µε τα Οικονοµικά και το Σινεµά και έχει παρακολουθήσει σεµινάρια πεζογραφίας και ποίησης, ο οποίος όµως µε το ντεµπούτο του, παραδίδει µαθήµατα υπαινικτικότητας και ύφους, ωριµότητας και λυρισµού. “Από την κοιλιά της βγαίνεις κακήν κακώς. Σε κλείνουν µια βδοµάδα σε θερµοκοιτίδα. Γύρω σου ανάκατες µυρωδιές από γάλα και κακά. Τα πρωινά, σας φροντίζει µια αποστεωµένη γεροντοκόρη νοσοκόµα. Απολαµβάνει ιδιαίτερα, µετά την αλλαγή της πάνας και το πουδράρισµα, να γαργαλάει τις πατούσες των νεογέννητων κι αυτά να της χαµογελούν τρισευτυχισµένα. Στέκεται πάνω σου, σκύβει και ξύνει µε τα κοκαλιάρικα δάχτυλά της τις ροζ πατούσες σου. Το πρόσωπό σου κοκκινίζει. Μπλαβιάζεις. Μπήγεις κάτι τσιρίδες που φτάνουν µέχρι την είσοδο, βγαίνουν έξω στην πόλη και ξεσηκώνουν κρεσέντο κλαυθµού σε όλον τον νεογέννητο πληθυσµό. Το µεσηµέρι µπροστά στην θερµοκοιτίδα σου ξεχωρίζει ένα χαρτόνι µε την επιγραφή, ΠΡΟΣΟΧΗ. Αναποδογεννηµένος. ΜΗΝ ΕΝΟΧΛΕΙΤΕ.” Τι είναι όµως ο “Αναποδογεννηµένος”; Είναι ένα “αφήγηµα” 78 εικόνων, µικροδιηγηµάτων (µικροϊστοριών), θραυσµάτων µνήµης. Τα κείµενα δείχνουν αυτοβιογραφικά – και ίσως είναι. Τα περισσότερα είναι πολύ µικρά, κάποια καταλαµβάνουν το 1/3 της σελίδας, µερικά είναι µεγαλύτερα. Η αφήγηση είναι αποσπασµατική αλλά εξελικτική, η βρεφική και η παιδική ηλικία, η εφηβεία, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήµατα, η ενηλικίωση, το επαγγελµατικό περιβάλλον, τα γηρατειά, ο θάνατος και όλα αυτά υπό τη σκιά του πατέρα (κυρίως) και της µητέρας. Όλα όµως είναι δεµένα χαλαρά και µε ένα τρόπο που θυµίζει φωτογραφίες σε σέπια, καθώς η µνήµη παίζει τα παιχνίδιά της αναµειγνύοντας το παρελθόν µε το παρόν, τον ενεστώτα χρόνο να γίνεται νοσταλγικός, το χιούµορ να εναλλάσσεται µε την ελεγεία. Οι γάµπες, τα γυναικεία πόδια, τα πέλµατα, τα παπούτσια, τα γυναικεία εσώρουχα, εµµονές και καταπιεσµένα πάθη, ερωτισµός και παιδική αφέλεια σε µια αφήγηση που σαγηνεύει. “ “Σήκω, Νικηφόρε, να πάµε σπίτι στη Σινασό, στην Καππαδοκία.” “Τι λες πατέρα; Εκεί δεν πάει ούτε πλοίο ούτε αεροπλάνο.” “Πάει η µνήµη” σου λέει µε σφραγισµένα χείλη. Έξι χρόνια µακαρίτης – στον ύπνο σου όµως σουλατσάρει καµαρωτός καµαρωτός.” Η φθορά του σώµατος έρχεται σε αντίθεση µε την ζωντάνια της παιδικής ηλικίας, ανήµπορος πλέον µε την µνήµη να τον κυριεύει, 16 ο αφηγητής αναµειγνύει εικόνες από το παρελθόν στην παρακµή του παρόντος, καθώς βρίσκεται στο γηροκοµείο περιµένοντας τον

About Name: Librofilo (Books'aficionado) From: Athens, Greece About me: Αυτό το ιστολόγιο, υπάρχει από τον Μάιο του 2006 και ασχολείται κυρίως με κριτικές βιβλίων (ως επί το πλείστον λογοτεχνίας αλλά και μερικά δοκίμια ή πολιτικά και ιστορικά κείμενα). Τα τελευταία χρόνια αποφάσισα να μην ασχολούμαι με βιβλία που διάβασα για τα οποία δεν έχω τίποτα να πω (άσχετα με την αξία τους) ή με βιβλία τα οποία δεν μου άρεσαν καθόλου (και πιστέψτε με είναι αρκετά). Ο σκοπός του blog αυτού δεν είναι να αναπαράγει δελτία τύπου αλλά να γίνεται κατανοητό το βιβλίο που παρουσιάζεται και ο αρθρογράφος να καταφέρει να δώσει στον αναγνώστη του, μια (όσο γίνεται περισσότερο) πληρέστερη εικόνα της ιστορίας και της τεχνικής του συγγραφέα. Πάνω απ' όλα βέβαια αυτό που χαρακτηρίζει αυτό το blog είναι η απεριόριστη αγάπη για το καλό μυθιστόρημα, την καλή λογοτεχνία (χωρίς εισαγωγικά) και γι' αυτό θα συνεχίσει να υπάρχει όσο εκδίδεται τέτοια. More.. Librofilo Booksaficionado

Libroﬁlo

ο φίλος Nuwanda Book Attack Το Alef Ν.Δήμου Ο Πατριάρχης Φώτιος(vivliocafe) Ν.Ξυδάκης Η Αναγνώστρια από την Κύπρο AnnaBookLover Kopoloso Εγκλήματα Ο Μαμαλούξ Η ευαίσθητη Σταυρούλα Ο Αλέξης Exwtico Aura Voluptas Movies Λέξημα Μ.Φάϊς Λ.Κέζα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Θόδωρος Γρηγοριάδης Κωλόγρια Ενστάσεις-Τάκης Καμπύλης Κώστας Κατσουλάρης Πολλές λέξεις Μηχανικός αναγνώστρια Ficciones Κρότ

Άγης

“Τι λες πατέρα; Εκεί δεν πάει ούτε πλοίο ούτε αεροπλάνο.” “Πάει η µνήµη” σου λέει µε σφραγισµένα χείλη. Έξι χρόνια µακαρίτης – στον ύπνο σου όµως σουλατσάρει Αθανασιάδης, «Librofilo» καµαρωτός καµαρωτός.” Η φθορά του σώµατος έρχεται σε αντίθεση µε την ζωντάνια της παιδικής ηλικίας, ανήµπορος πλέον µε την µνήµη να τον κυριεύει, ο αφηγητής αναµειγνύει εικόνες από το παρελθόν στην παρακµή του παρόντος, καθώς βρίσκεται στο γηροκοµείο περιµένοντας τον θάνατό του. Συνεχώς επανέρχονται στη µνήµη του η οικογένειά του, ο παππούς, ο πατέρας, η µητέρα στις τελευταίες τους στιγµές, η αυστηρότητα του πατέρα, η τρυφερότητα της µάνας. “Γριά µε ζαρωµένο πρόσωπο και σώµα µπαίνει στις ιαµατικές πηγές και βγαίνει κορίτσι µε µαύρο φόρεµα και περµανάντ. Συχνάζει σε ζαχαροπλαστεία και καφέ. Κάθεται µε τις ξαδέλφες και τις φίλες γύρω από πορτοκαλάδες και κρουασάν, µονολογούν όλες µαζί, ονειρεύονται την αυριανή ηµέρα ίδια και απαράλλαχτη µε τη σηµερινή. Το µεσηµέρι µια φίλη της σου τηλεφωνεί αναστατωµένη. Τις βρίσκεις στο εστιατόριο. Η µητέρα σε κοιτάζει µε γλυκιά περιέργεια. “Ποιός είσαι εσύ;” σου λέει. “Έλα, µαµά, µια κουταλιά για τον µπαµπά σου που σε µάθαινε ποδήλατο χωρίς χέρια” της λες κι ακουµπάς στα χείλη της το κουτάλι µε τον ζωµό. “Καίει µπαµπά” σου λέει και αποµακρύνει το χέρι σου.”

Λέξημα Μ.Φάϊς Λ.Κέζα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Θόδωρος Γρηγοριάδης Κωλόγρια Ενστάσεις-Τάκης Καμπύλης Κώστας Κατσουλάρης Πολλές λέξεις Μηχανικός αναγνώστρια Ficciones Κρότ Εύη Λαμπροπούλου ΚΚ Μοίρης Acid Άρης Art Δαβαράκης Jungle-report Βασίλης Ρούβαλης Gatti,γιά μιά χαρά τη βρίσκω Don't everβαζέλα read me?μπα... Ο coach Πανδοχεύς Βιβλιοβολτίτσες Βιβλιόφιλη Πετεφρής Αλέξης-Ναυτίλος Ένας σύγχρονος περιηγητής στην Δημήτρης Αθηνάκης Πόλη Old Boy Βιβλιοσκώληξ Τσαλαπετεινός Καφεϊνη ΚΥΠ Walking Η βιβλιομανής Διαστάσεις Γιάννης ΠροκόπηςΠλιώτας Δούκας NO14ME-Προτάσεις τέχνης Εαρινή Συμφωνία Οι ρομαντικοί της πόλης Συλλογή Βιβλιοblogs Βιβλιοθήκες+ιστορίες ΕΚΕΒΙ Κουτσουρέλης Γιάννης Χάρης Πρόσωπα-Ρίτσα Μασούρα Σινέ-θέαση AlloufunMarx Μπάμπης Η Roadartist Ροϊδη εμμονές Lou Read Ίκαρος Μπαμπασάκης Καιρός aka Γ Τετράδης

Ο λόγος του συγγραφέα είναι κοφτός, βραχυπερίοδος. Η υπέροχη ατµόσφαιρα του βιβλίου είναι ελεγειακή και άκρως συναισθηµατική, ενώ η απώλεια, η θλίψη του πένθους δοσµένα µε σωστές δόσεις χιούµορ και αυτοσαρκασµού αφοπλίζουν κάθε αντίσταση από τον αναγνώστη που συνεπαρµένος, επαναλαµβάνει την ανάγνωση κάθε σελίδας προσπαθώντας να κρατήσει την απόλαυση που του προσφέρεται σε µικρές δόσεις. Δεν λείπουν βέβαια τα ελαττώµατα, και κάποιες επαναλήψεις αλλά θα αδικούσε την ωραία προσπάθεια του συγγραφέα, να σταθούµε σ' αυτά. Είναι ένα έξοχο µικρό βιβλίο, ο “Αναποδογεννηµένος” (σε µια ωραιότατη έκδοση από το περιοδικό "Εντευκτήριο" και µε ένα υπέροχο εξώφυλλο, ένα πίνακα του Γ.Ρόρρη), από έναν άνθρωπο που δεν είχε (απ' όσο αντιλαµβάνοµαι) δηµοσιεύσει κάτι άλλο µέχρι τώρα. Ελπίζω η προσπάθειά του να µη σταµατήσει εδώ και να απολαύσουµε και άλλα έργα του στο µέλλον, για την ώρα εύχοµαι όλο και περισσότεροι αναγνώστες να ανακαλύψουν αυτό το “διαµαντάκι” γιατί πραγµατικά το αξίζει. “Στοίβα τα φάρµακα στο κοµοδίνο, στοίβα κι οι πόνοι σου. Οι σπόνδυλοι τίγκα στα άλατα. Δεν µπορείς να σταθείς στο κρεβάτι. Δεν µπορείς καν να αναπνεύσεις. Ακόµα και για την τουαλέτα, χρειάζεσαι το πι. Πασχίζοντας να το πιάσεις, γλιστράς, σωριάζεσαι στο πάτωµα, βάζεις το σωληνάκι του οξυγόνου στο στόµα, σέρνεσαι στα τέσσερα µέχρι το µπάνιο. Σε παίρνουν τα κλάµατα. Ακούγονται γέλια. Ανοίγει η πόρτα, εµφανίζεται λαµπερή η µητέρα και πίσω της χαρούµενος ο πατέρας. Σ' αρπάζει και σε σηκώνει ψηλά σαν φτερό. “Μπουσούλησε ο γιος µας!” φωνάζει εκστασιασµένος. Η µητέρα σού ξεκολλάει την πιπίλα απ' το στόµα σου, σου σκάει ρουφηχτό φιλί στον λαιµό.”

Το Αρχείο Μαΐου 2006 Ιουνίου 2006 Ιουλίου 2006 Αυγούστου 2006 Σεπτεμβρίου 2006 Οκτωβρίου 2006 Νοεμβρίου 2006 Δεκεμβρίου 2006 Ιανουαρίου 2007 Φεβρουαρίου 2007 Μαρτίου 2007 Απριλίου 2007 Μαΐου 2007 Ιουνίου 2007 Ιουλίου 2007 Αυγούστου 2007 Σεπτεμβρίου 2007 Οκτωβρίου 2007 Νοεμβρίου 2007 Δεκεμβρίου 2007 Ιανουαρίου 2008 Φεβρουαρίου 2008 Μαρτίου 2008 Απριλίου 2008 Μαΐου 2008 Ιουνίου 2008 Ιουλίου 2008 Αυγούστου 2008 Σεπτεμβρίου 2008 Οκτωβρίου 2008 Νοεμβρίου 2008 Δεκεμβρίου 2008 Ιανουαρίου 2009 Φεβρουαρίου 2009 Μαρτίου 2009 Απριλίου 2009 Μαΐου 2009 Ιουνίου 2009 Ιουλίου 2009 Αυγούστου 2009 Σεπτεμβρίου 2009 Οκτωβρίου 2009 Νοεμβρίου 2009 Δεκεμβρίου 2009 Ιανουαρίου 2010 Φεβρουαρίου 2010 Μαρτίου 2010 Απριλίου 2010 Μαΐου 2010 Ιουνίου 2010

Γιάννης Βαϊτσαράς, www.oanagnostis.gr ξέρει πως τότε σηµαδεύτηκε από πρόσωπα και γεγονότα, από παραστάσεις. Ξέρει πως πολλά απ’ αυτά είναι θαµµένα, λησµονηµένα, απωθηµένα. Ξέρει επίσης όµως πως, ακόµα και ξεχασµένα, συνεχίζουν να επιδρούν πάνω του, να καθορίζουν την πλοκή της ψυχικής του δραµατουργίας. Τα ανακαλεί λοιπόν στη µνήµη, ή τα κατασκευάζει. Και τα γράφει.

Ο «Αναποδογενηµένος» του Χρήστου Χρηστίδη

Είναι µια κατασκευή ενός παρελθόντος που έχει τις ρίζες του στο παρόν! Βρίσκω εκπληκτική αυτή την ικανότητα σύνδεσης που διατρέχει το βιβλίο του Χρηστίδη. Ένας ποιητικός κι ανάλαφρος τρόπος ανακατασκευής του παρελθόντος σύµφωνα µε το παρόν και ίσως µπρος σε ένα αδυσώπητο µέλλον. Και µέσα από την ψυχική κατασκευή γεννιέται το αφήγηµα µε τον ανατρεπτικό τίτλο Αναποδογεννηµένος. Θα έλεγε κανείς πως το παρελθόν γεννήθηκε ανάποδα, ξεκινώντας από το παρόν…

ergo 154

Γιάννης Βαϊτσαράς (*) Διαβάζοντας τον Αναποδογεννηµένο του Χρήστου Χρηστίδη, αντιλαµβάνοµαι από την πρώτη κιόλας σελίδα πως οι ψυχαναλυτικές µου κεραίες ευαισθητοποιούνται. Και ως την τελευταία γραµµή -την τελευταία παύλα- δεν κατάφερα να µην παρασυρθώ από την χρησιµοποίηση του ψυχαναλυτικού φακού για την ανάγνωση.

Έτσι το λογοτεχνικό έργο γίνεται ζωντανή πηγή συναντήσεων, του τώρα µε το τότε, της µνήµης µε την πραγµατικότητα. Για τον λογοτέχνη αφηγητή που ψάχνει τη θέση του και που είδε ανάποδα το φως του κόσµου, αναφύεται το καλό νέο: Η δηµιουργία εγγυάται να του βρει µια θέση στο σύστηµα, στην οικογένεια, στη γενεαλογία, στη χρονική τάξη. Το αφήγηµα, η φαντασιακή έκφραση, ως άλλη ψυχανάλυση, θα δώσει την δυνατότητα να ειπωθεί το συναίσθηµα, να γίνουν λέξεις οι φόβοι, οι συγκρούσεις και οι επιθυµίες. Τα

Σκέφτοµαι την προτροπή που απευθύνουν γονείς και κοινωνικό σύνολο σε κάθε νέο άνθρωπο: Κατασκεύασε το µέλλον σου! Είναι προτροπή, ή ακόµα και προσταγή, που η ψυχανάλυση θα προσπαθήσει να µετατρέψει σε ευχή: Κατασκεύασε το παρελθόν σου[1].

συναισθήµατα µιας ολόκληρης ζωής.

Η ψυχανάλυση χρησιµοποιεί την έννοια της “κατασκευής”. Είναι όρος που δηλώνει µια διεργασία µέσα στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας για την ανασύσταση µέρους της παιδικής ιστορίας του ανθρώπου, πραγµατικής ή φανταστικής.

Το «οικογενειακό µυθιστόρηµα» θριαµβεύει! Με τον όρο αυτό χαρακτήρισε ο Φρόιντ τις φαντασιώσεις µέσω των οποίων το άτοµο τροποποιεί φαντασιακά τους δεσµούς µε τους γονείς και το περιβάλλον του, επινοώντας για την περίπτωση ένα είδος µυθιστορήµατος[2]. Ο Χρηστίδης επινοεί το δικό του µυθιστόρηµα, αναµιγνύοντας τους ρόλους και τους χρόνους, σε µια ποιητική θεραπευτική φαντασία, µε στόχο, συνειδητό ή µη, την θεραπεία, την φροντίδα την αναµνήσεων:

Νιώθω πως αυτό ακριβώς επιχειρεί το βιβλίο: Μια κατασκευή, εκ των υστέρων. Πράγµατι, στα 78 κείµενα του αφηγήµατος του Χρηστίδη, «άκουσα» την προσπάθειά του να υφάνει την ιστορία του αφηγητή, χρησιµοποιώντας τον γραπτό λόγο, την λογοτεχνία. Το υφαντό του, µε στηµόνι την µνήµη, στήνεται µε δεξιοτεχνία πηγαίνοντας απ’ το τότε στο τώρα, από την παιδική ηλικία, στην εφηβεία, στην ενηλικίωση και στο γήρας. Και το αντίστροφο. Μια διαδροµή φαινοµενικά δίχως προορισµό, µα που καταλήγει στο στήσιµο µιας ταινίας που διατρέχει τον χρόνο.

Γριά µε ζαρωµένο πρόσωπο και σώµα µπαίνει στις ιαµατικές πηγές και βγαίνει κορίτσι µε µαύρο φόρεµα και περµανάντ. Και λίγο πιο κάτω στο ίδιο κείµενο: Η µητέρα σε κοιτάζει µε γλυκιά περιέργεια. -Ποιος είσαι εσύ; σου λέει. -Έλα µαµά, µια κουταλιά για τον µπαµπά σου που σου µάθαινε ποδήλατο χωρίς χέρια, της λες κι ακουµπάς στα χείλη της το κουτάλι µε τον ζωµό.

Διαγράφεται έτσι µια βιογραφία, ένας εαυτός, πάντα σε κίνηση, σε εξέλιξη, σε µεταβολή. Το βιβλίο µοιάζει σαν µια προσπάθεια ιδιοποίησης του παρελθόντος και των αλλαγών που φέρνει η ζωή, έτσι ώστε η ύφανση του αφηγήµατος να καθιστά την προσωπική ιστορία λιγότερο ξένη, λιγότερο επώδυνη.

-Καίει µπαµπά, σου λέει και αποµακρύνει το χέρι σου. Χρειάζεται άραγε να προσθέσω εδώ ότι, κατά τον Φρόιντ, οι φαντασιώσεις αυτού του είδους έχουν τις ρίζες τους στο οιδιπόδειο σύµπλεγµα;

Ο αφηγητής επιχειρεί µε µαεστρία να κρατήσει µια σχέση ανάµεσα σε εκείνον και το παρελθόν του, ειδικότερα µια επαφή µε τα παιδικά του χρόνια. Γιατί

Με ευχαρίστηση ανίχνευσα στο αφήγηµα την επιδέξια

Γιάννης Βαϊτσαράς, www.oanagnostis.gr προσπάθεια του συγγραφέα να µετασχηµατίσει τον παρελθόντα χρόνο ώστε το «πριν» να συνεχίσει να υπάρχει και να διατηρήσει την σύνδεσή του µε το «τώρα», να κατασκευάσει ένα παρελθόν που να είναι πράγµατι η αιτία και πηγή της ύπαρξης, τώρα που η ύπαρξη η ίδια απειλείται από το τέλος, από τον θάνατο. Τώρα που,

στιγµές. Το πριν, το πιο πριν, το τώρα: Στον καθρέφτη απέναντι αντικρίζεις σάρκα κουρασµένη, αποκαρδιωµένη, πένθιµη. Πόσα παγωτά έφαγες φέτος το καλοκαίρι, Νικηφόρε; Ξυπνάς µούσκεµα. Πεινάς σαν λύκος.

…µέχρις εδώ ήταν, σκέφτεται βαρύθυµος…

Οι εικόνες οι λέξεις οι εκφράσεις και οι αισθήσεις που στήνουν το αφήγηµα του Χρηστίδη µε παραπέµπουν στον ελεύθερο συνειρµό της ψυχανάλυσης. Όπως στην ψυχοθεραπεία, έτσι και στο υφαντό µε τίτλο Αναποδογεννηµένος, τα πολύχρωµα νήµατα των άσχετων σκέψεων εµφανίζονται δήθεν τυχαία. Αλλά διαφαίνεται εύκολα µια κρυφή κλωστή που τα ενώνει, η υποσυνείδητη επιθυµία για σύνολο, για νόηµα, για ολοκλήρωση του πίνακα, της βιογραφίας. Στο τέλος, τα ξέφτια του µέλλοντος, η σκιά του επερχόµενου θανάτου, θα έχουν (ανάποδα) τη θέση τους στο αφήγηµα:

Σκασµένος µπαίνεις στο αµάξι και φτάνεις σε µια έρηµη παραλία. Από τη θάλασσα ξεπροβάλλει… Ευτυχώς, ξεπροβάλλει η ανάµνηση. Με νοσταλγία, µε πόνο, αλλά απαραίτητη για τη σύνδεση, για το τώρα και για το µέλλον, όσο µικρό και κοντινό κι αν είναι. Να είναι η νοσταλγία, η λύπη για όσα έγιναν ή δεν έγιναν, να είναι ο πόνος για το χαµένο παρελθόν και το επώδυνο παρόν που οδηγούν τη σκέψη του αφηγητή; Σίγουρα λίγο απ’ όλα αυτά καθώς το τώρα είναι το τώρα. Και «τώρα» σηµαίνει σήµερα, χτες και αύριο. Τα ανθρώπινα όντα που είµαστε αισθανόµαστε και πιστεύουµε ότι ο χρόνος περνάει. Και µάλιστα ισχυριζόµαστε πως περνάει πιο γρήγορα όσο γερνάµε. Αλλά ο Χρόνος αγνοεί ότι περνάει, είναι ακίνητος, δεν έχει ηλικία. Κι ο καθένας µας έχει όλες τις ηλικίες όταν σταµατήσει να τεµαχίζει τον χρόνο, στο πριν και το µετά.[3]

Χτες πέθανα κι εγώ… Είναι όµορφα εδώ, ο κόσµος άνω κάτω και – Τέλος. Παύλα δίχως τελεία, σαν ένα κρόσσι που τελειώνει το υφαντό της µνήµης και, µαζί της, της ύπαρξης. (*)Ο Γιάννης Βαϊτσαράς είναι Ψυχαναλυτής-συγγραφέας [1] Ψυχανάλυση και εφηβεία, Κλινικά και θεωρητικά ορόσηµα, Συλλογικό έργο. Εστία, Αθήνα 2013

Το γραπτό του Χρηστίδη αγνοεί τον χρόνο, όπως ακριβώς το υποσυνείδητο. Στο ίδιο κείµενο συναντούµε τρεις

[2] Otto Rank, Ο µύθος της γέννησης του ήρωα, Έρασµος, 2008 [3] J.B. Pontalis, Avant, εκδόσεις Gallimard, Παρίσι, 2012.

ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ » ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, www.poeticanet.gr Εκτύπωση του άρθρου

KΛΕΟΠΑΤΡΑ ΛΥΜΠΕΡΗ KATOIKOI ΤΟΥ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟΥ (σ η µ ε ι ώ σ ε ι ς

γ ια

β ι βλί α)

Ο καλλιτέχνης βιάζεται να απελευθερωθεί από τις συγκινήσεις του, έγραψε ο Picasso. Θα προσθέσω: το ίδιο και ο κριτικός. Αλλά συχνά, οι συγκινήσεις µας περνούν χωρίς να τους διαθέτουµε τον αναγκαίο χρόνο να γεννήσουν µέσα µας µια εικόνα, ένα κείµενο. Στις καλοκαιρινές διακοπές συνηθίζω να ξαναγυρίζω σε διαβάσµατα που άφησα στη µέση… Λίγες σύντοµες σηµειώσεις, λοιπόν, εδώ, για βιβλία που είχα ξεχωρίσει (από τα πολλά που µου στέλνουν), βιβλία παλιότερα, αλλά και πιο φρέσκα, µε τα οποία δεν πρόλαβα να ασχοληθώ, καθώς µε απορρόφησαν άλλες πιο επείγουσες συγγραφικές υποχρεώσεις.

ΑΝΑΠΟΔΟΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ Χρήστος Χρηστίδης (Εντευκτήριο, 2016). Μια καλοδουλεµένη πρόζα -αφήγηση της παιδικής ηλικίας- µοιρασµένη σε 76 σύντοµα κείµενα που κρατούν αµείωτο το ενδιαφέρον µας. Το βιβλίο, αν και είναι το πρώτο του συγγραφέα (γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953) εντούτοις παρουσιάζει άρτιο λόγο, νοηµατική πυκνότητα, αυθεντικό συναίσθηµα. Όνειρα, φαντασίες, αναµνήσεις, σκοτεινές και φωτεινές στιγµές µιας αποµακρυσµένης έναρξης, που ξαναζεί για να ζωντανέψει εκπλήξεις, αθωότητα, έρωτες, πένθη. Εικάζω ότι ο Χρηστίδης δούλεψε πάνω σε παλιότερα σχεδιάσµατά του, τα οποία και ολοκλήρωσε αξιοποιώντας το ώριµο βλέµµα του ενήλικα. Ένα βιβλίο που αποδεικνύει ότι η συγγραφική ιδιότητα επιτυγχάνει όταν δεν επιδιώκει «τον ρόλο», αλλά την ειλικρινή συνάντηση µε τον εαυτό.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΜΝΗΜΗ Βασίλης Δασκαλάκης (Εντευκτήριο, 2017) Μια πολύ φροντισµένη έκδοση και µια αυθεντική ποίηση. Κι εδώ, ως κεντρικός άξονας, η µνήµη και οι συγκινήσεις της ζωές παιδικές, εφηβικές, χαµένες γειτονιές, φιλίες, κορίτσια, ώρες που έφυγαν, αλλά άφησαν πίσω το ίχνος τους. Ένα υφέρπον πένθος συναντάµε σχεδόν σε κάθε ποίηµα της συλλογής. Γλώσσα καθαρή, λιτή, αισθηµατική, απλότητα, ζωντανές µεταφορές από την ακρίβεια της στιγµής και επιτυχηµένες συζεύξεις εικόνας/λόγου. Από το βιβλίο, ένα ποίηµα που µου άρεσε: H ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΤΟΠΟΣ

Αχιλλέας Κυριακίδης, Facebook

Ευγενία Μπογιάνου, Εφημερίδα «Αυγή», 24 Ιουλίου 2016

Αριστοτέλης Σαΐνης, «Εφημερίδα των Συντακτών»