๔๘ พระสู ตรที่แสดงประวัติพระพุทธเจ้าองค์ปัจจุบนั ตั้งแต่พระโพธิสัตว์จุติจากสวรรค์ เสด็จสู่ ครรภ์มารดาจนถึงเสด็จออกบรรพชา และตรัสรู ้เป็ นพระพุทธเจ้า เช่น ภยเภรวสู ตร จูฬ ทุกขักขันธสู ตร อริ ยปริ เยสนาสู ตร โพธิ ราชกุมมารสู ตร มหาสัจกสู ตร เป็ นต้น และพระสู ตรที่ แสดงประวัติพระพุทธเจ้าองค์อื่น ๆ เช่น มหาปทานสู ตร อัจฉริ ยภูตธรรมสู ตร เป็ นต้น ความคิดเรื่ องพระโพธิสัตว์ ในยุคแรกนั้นก็คือพระโพธิสัตว์ยงั เป็ นผูไ้ ม่รู้แจ้ง และยัง แสวงหาสัจธรรม เป็ นบุคคลที่แสวงความรู ้ต่อไปอีก มีขอ้ ความที่กล่าวถึงพระโพธิ สัตว์ ที่ยงั ไม่ได้ ตรัสรู ้เป็ น อภิสัมพุทธ เช่น “ตถาคตสฺ ส ภิกฺขเว อรหโต สมฺ มาสมฺ พุทฺธสฺ ส ปุพฺเพว สมฺ โพธา อน ภิสมฺ พุทฺธสฺ ส โพธิ สตฺ ตสฺ เสว สโต”๒ คือยังเป็ นโพธิ สัตว์อยู่ และดําเนินตามมรรควิธีต่างๆ เช่นเสด็จ ออกบรรพชา แสวงหาอาจารย์ตามสํานักต่างๆ ทรงบําเพ็ญทุกรกิริยาที่ฤษีท้งั หลายบําเพ็ญกัน ใน ที่สุดพระองค์ก็พบทางที่นาํ ไปสู่ การตรัสรู ้ ที่เรี ยกว่า อริ ยมรรคนั้นเอง แต่ก็มีหลักธรรมอื่นที่พระ โพธิ สัตว์ทรงบําเพ็ญเพื่อการตรัสรู ้อีกมากมาย๓ การพัฒนาเรื่ องพระโพธิ สัตว์ในพระสู ตรบางสู ตรก็พดู ถึงคําว่า พระโพธิสัตว์นบั แต่ พระโพธิ สัตว์เสด็จออกบรรพชา จนถึงตรัสรู้ธรรม แต่ในอรรถกถาได้พดู ถึงพระโพธิสัตว์ นับแต่ สุ เมธดาบส ได้รับพยากรณ์จากพระพุทธเจ้าทีปังกรนับจากนั้นเรื่ อยมาหลายภพ ที่มีการเวียนวายตาย เกิด เป็ นการสั่งสมบุญบารมี ถึงชาติสุดท้าย ที่เสวยพระชาติเป็ นพระเวสสันดร และจุติจากสวรรค์ ชั้นดุสิตมาประสู ติ และตามด้วยชีวติ ของเจ้าชายสิ ทธัตถะจนถึงได้เสด็จออกบรรพชา และได้ ตรัสรู้ เป็ นพระพุทธเจ้าองค์ปัจจุบนั ดังนั้น พัฒนาการทางด้านประวัติของพระโพธิ สัตว์ที่ปรากฏในพุทธศาสนาเถรวาท สามารถแบ่งออกเป็ น ๓ ตอนใหญ่ ดังนี้ ๑. พัฒนาการทางด้านประวัติของพระโพธิ สัตว์ที่ปรากฏนับแต่ได้รับพยากรณ์ ๒. พัฒนาการทางด้านประวัติของพระโพธิ สัตว์ ในพระสู ตรที่กล่าวถึงเฉพาะ พระพุทธเจ้าองค์ปัจจุบนั นับแต่จุติจากสวรรค์ จนถึงปริ นิพพาน ๓. พัฒนาการทางด้านประวัติของพระโพธิ สัตว์ ในพระสู ตรที่กล่าวถึงพระพุทธเจ้าใน อดีต ปั จจุบนั และอนาคต พัฒนาการทางด้านประวัติของพระโพธิ สัตว์ ตอนแรกนับแต่สุเมธดาบสได้ต้งั ความ ปรารถนาเป็ นพระพุทธเจ้า และได้รับพยากรณ์จากพระพุทธเจ้าทีปังกรตามที่ปรากฏใน พระสู ตร ตันตปิ ฎก ขุททกนิกาย อปทาน มีขอ้ ความ ดังนี้ ๒
องฺ .ป�ฺ จก. (บาลี) ๒๒/๑๙๖/๒๖๗. ดูรายระเอียดได้ในบทที่ ๒
๓